1) KATANGIAN NG WIKA a) Ang wika ay ARBITARYO Ang wika ay arbitraryo. Ang wika ay natututunan sa isang lipunan.

. Samakatwid, hindi matututo ng wika ang tao kung hindi siya makikihalubilo. Ang wika ay arbitraryo. Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito. Alam ng mga Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang tinutukoy nito. Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin ang bahay at [bay] naman sa Tausug samantalang [house] sa Ingles. Kung sakaling hindi naintindihan ng isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na hindi siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan. Ngunit kung pag-aaralan at matututunan niya ang wika, nangangahulugang sumasang-ayon siya sa kasunduan ukol sa naturang wika. b) Ang wika ay may TUNOG Ang wika ay sinasalitang tunog. Ang wika ay hindi maituturing na wika kung hindi ipinamamahagi. Ito ay dumadaan mula sa isip ng tao patungo sa artikulador at resonador na siyang nag-aamplify ng tunog. Ang wika ay isang masistemang balangkas dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita (semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa pagpapakahulugan sa paggamit ng wika. Ponolohiya o fonoloji pag-aaral ng fonema o ponema; ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika. Halimbawa ay ang mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [lumipat]. Morpolohiya o morfoloji pag-aaral ng morfema; ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa isang wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay ang salitang-ugat, panlapi at fonema. Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentist Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han Fonema = a *tauhan, maglaba, doktora Sintaksis pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga pangungusap sa isang wika. Sa Filipino, maaaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang pagbaligtaran ito. Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa. Hal. Mataas ang puno. Ang puno ay mataas. The tree is tall. (hindi maaaring Tall is the tree. o Tall the tree.) Semantiks pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa iisang pangungusap; ang mga salita sa pagbuo ng pangungusap ay bumabagay sa iba pang salita sa pangungusap upang maging malinaw ang nais ipahayag. Hal. Inakyat niya ang puno. Umakyat siya sa puno. Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang panghalip ng aktor sa pangungusap ay [niya] at ang pantukoy sa paksa ay [ang]. Samantalang sa ikalawang pangungusap ang pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto ito sa panghalip ng

aktor na datiy [niya] ngayoy [siya] na. Imbis na pantukoy na [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa]. Nagkaiba na ang kahulugan ng dalawang pangungusap. Ang wika ay binubuo ng mga tunog. Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga salita. (Tingnan ang ponolohiya) c) Ang wika ay NAGBABAGO Ang wika ay ginagamit at ito ay gumagalaw. Kung hindi ginagamit ang wika, mamamatay ito. Patuloy kasing nagbabago ang wika. c) Ang wika ay BUHAY o DINAMIKO Ang wika ay buhay o dinamiko. Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika. Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang salita na dumaragdag naman sa leksikon ng wika. Halimbawa: Kahulugan: Pampasabog Igipan ng tubig mula sa lupa Kagamitan sa palalagay ng hangin Bansag sa malalaswa at mapanghalay na larawan at pelikula Sikreto o baho ng mga kilalang tao e) Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaaring paghiwalayin Maraming salita na hindi maisalin sapagkat wala silang katumbas sa ibang wika. Dahil sa ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng salita mula sa isang wika sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang patutunguhan. Halimbawa, walang katumbas ang /malong/ sa Tagalog sapagkat hindi bahagi ng kultura ng mga Tagalog ang salitang ito. Ang /lamaw/ naman ng Cebuano ay hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang paraan ng paghahanda ng buko ng mga Cebuano sa iba pang komunidad sa bansa. f) Ang wika ay may KAKANYAHAN Lahat ng wika ay may sariling set ng palatunugan, leksikon at istrukturang panggramatika. May katangian ang isang wika na komon sa ibang wika samantalang may katangian namang natatangi sa bawat wika. Halimbawa Wikang Swahili atanipena (magugustuhan niya ako) Wikang Filipino Opo, po Wikang Subanon gmangga (mangga) Wikang Ingles girl/girls (batang babae/mga batang babae) Wikang Tausug tibua (hampasin mo), pugaa (pigain mo) Wikang French Francois (pangngalan /fransh-wa/) Mapapansin sa wikang Swahili (isang wika sa Kanlurang Afrika) isang salita lamang ngunit katumbas na ng isang buong pangungusap na yunik sa wikang ito. Sa Filipino lamang matatagpuan ang mga salitang opo at po bilang paggalang. Sa Subanon naman, mayroong di pangkaraniwang ayos ng mga fonema gaya ng di-kompatibol na dalawang magkasunod na katinig sa iisang pantig na wala sa karamihang wika. Sa Ingles naman, isang fonema lamang ang idinagdag ngunit nagdudulot ng makabuluhang pagbabago. Sa Tausug naman ang pagkabit BOMBA

ng fonemang /a/ ay nagdudulot na ng paggawa sa kilos na saad ng salitang-ugat. Sa French naman, mayroon silang natatanging sistema sa pagbigkas ng mga tunog pangwika. g) Lahat ng wika ay NANGHHIRAM Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa ibang wika kayat itoy patuloy na umuunlad. Gaya sa Chavacano, binibigkas na ang ka na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng tu at bo. Ang Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at edukasyon] na mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilang [educacion]. h) Ang wika ay bahagi ng ANYO o URI ng KOMUNIKASYON Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa ibang wika kayat itoy patuloy na umuunlad. Gaya sa Chavacano, binibigkas na ang ka na hiniram sa Visaya bilang kapalit ng tu at bo. Ang Filipino ay madalas manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at edukasyon] na mula sa Ingles na [juice], [jip] at Kastilang [educacion]. 2) TEORYA NG WIKA a) Teorya sa Tore ng Babel Ang teoryang ito ay nahalaw mula sa Banal na Kasulatan. Ayon sa pagsasalaysay, noong umpisay iisa ang wika ng tao na biyaya ng Diyos. Dahil sa nagkakaunawaan ang lahat, napag-isipang magtayo ng isang tore upang hindi na magkawatakwatak at nang mahigitan ang Panginoon. Nang nabatid ito ng Panginoon, bumaba Siya sa lupa at sinira ang tore. Nang nawasak na ang tore, nagkawatak-watak na ang tao dahil iba-iba na ang wikang kanilang binibigkas kaya nagkanya-kanya na sila at kumalat sa mundo. b) Teoryang Bow-wow Sinasabi sa teoryang ito na nagkaroon ng wika ang tao dahil noong umpisay ginagaya nila ang tunog na nililikha ng mga hayop gaya ng tahol ng aso, tilaok ng manok at huni ng ibon. c) d) Teoryang Ding-dong Maliban sa tunog ng hayop, ginagaya naman daw ng tao ang tunog ng kalikasan at paligid gaya ng pagtunog ng kampana, patak ng ulan at langitngit ng kawayan. Teoryang Pooh-pooh Ang tao ay nakalilikha ng tunog sanhi ng bugso ng damdamin. Gamit ang bibig, napabubulalas ang mga tunog ng pagdaing na dala ng takot, lungkot, galit, saya at paglalaan ng lakas. e) f) Teoryang Yo-he-ho Isinasaad dito na nagsimula ang wika sa indayog ng himig-awitin ng mga taong sama-samang nagtatrabaho. Teoryang Yum-yum Sinasabi sa teoryang ito na ang wika ay nagmula sa pagkumpas ng maestro ng musika at sa bawat kumpas ay nagagawa niyang lumikha ng tunog mula sa kanyang labi. 3) TUNGKULIN NG WIKA a) Ayon kay MICHEAL A.K. HALIDAY i. Interaksyonal -nakapagpapanatili, nakapagpapatatag ng relasyong sosyal. Halimbawa: Pagbati, pagpapaalam, Pagaanyaya at pagbibiro o o o ii. Sa magkakaibigan, pagbibiruan at panunukso Sa mga magkakamag-anak, nariyan ang paanyaya at pasasalamat Sa mga pangkat panlipunan, nariyan ang mga salitang pangkabataan,wika ng mga bakla, at mga propesyonal na jargon. Instrumental - tumutugon sa mga pangangailangan ng nga tao sa paligid. Halimbawa: Pagmumungkahi, Paguutos at paghihikayat. o o iii. ng iba. Ipinanghiwa ko ang kutsilyo Nanghuli ako ng isda gamit ang sibat

Regulatori wikang gumagamit ng kondisyonal . kumokontrol, gumagabay sa kilos/asal

 iv.

Halimbawa: Pag-ayon , Pagtutol at Pagsagot sa telepono o Pagbibigyan kita ngunit sundin mo muna ang nais ko.

Personal - nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon. personal na sulatin ay informal, walang tiyak na balangkas at pansarili. Ito ang pinakamagamit na uri ng sulatin sa mga mag-aaral dahil nagagawa nilang iugnay anumang paniniwala, pag-iisip, o di kaya'y tungkuling taglay nila sa kanilang sarili. Mga Halimbawa: Shopping o Groseri List, Tala, Diary, Dyornal, Dayalog, Liham, Mensahe, Pagbati.

v. vi.

Imajinativ - nakapagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan. (ie, mga tula, awit atbp.) Heuristik - naghahanap ng mga informasyon/datos at gamit ng mga taong nais magkamit ng kaalamang akademiko at/o profesyonal. Halimbawa: Pagtatanong, Pagsagot, Pangangatwiran at Pagbigay ng konklusyon.

vii.

Informativ ito ay naglalarawan na kung saan mayroong nailalalhad din dito ang lugar, araw tao at batay na rin sa tunay na pangyayari at nagbibigay ng informasyon/datos. Ginagamit ito sa pagtuturo, mga talumpati, pagbabalita atbp. Halimbawa: Paglalahad, Pagsisinungaling at paghahatid ng mensahe, katulad ng balita sa telebisyon

b) Ayon kay MICHEAL ROMAN JAKOBSON i) Kognitibo/Reperensiyal/Pangkaisipan - pagpaparating ng mensahe o impormasyon. ii) Conative - paghimok at pag-impluwensya sa iba sa pamamagitan ng mga paguutos o pakiusap. iii) Emotive-pagpapahayag ng damdamin,saloobin at emosyon. iv) Phatic-pakikipagkapwa tao. v) Metalinggwal - paglinaw sa mga suliranin. vi) Poetic - patula,paggamit ng wika para sa sariling kapakanan. c) Ayon kay W.P. ROBINSON i) Estetiko Paggamit ng wika sa paglikha ng panitikan ii) Ludic Pagtutugma, paggawa ng mga salitang walang katuturan o kawawaan, pagsubok sa mga posibilidad ng wika habang natututuhan ito, pagbibiro. iii) Pag alalay sa pakikisalamuha at pakikipagkapwa-tao paggamit ng wika upang simulan, alalayan at tapusin ang pagkikita (nangyayari kapag ang dalawa o higit pang tao ang nagkikita), mga ritwal sa wika (kumusta/pagbati), wika bilang kagandahang asal (kumusta ka?); pagbati, pasasalamat, pagpapahayag ng kalungkutan o pakikiramay. iv) Pag-alalay sa iba Paggamit ng wika upang alalayan o impluwensiyahin ang kilos o damdamin ng iba paggamit ng mga tuntunin at ekspresyon ng tungkulin/ obligasyon pag-uutos, pakiusap, pagbababa, pagpuna, pagpapalakas ng loob, panghihikayat, pagaanyaya, pagpapahintulot, panghihiram, pagtawad. v) Pag-alalay sa sarili Kaugnay ang ugali at damdamin Pagkausap sa Sarli nang tahimik o mag-isa, pagpaparating sa iba ng ating iniisip, pagbibigay ng opinyon, pangangatwiran, pagpapaliwanag. vi) Pagpapahayag ng Sarili Pagpapahayag ng sarili, katauhan at damdamin tuwiran sa pamamagitan ng pandamdam, paggamit ng mga salita tungkol sa damdamin; di-tuwiran sa pamamagitan ng bilis, taas ng tinig, tunog ng tinig (voice quality).

vii) Pagtatakda sa tungkulin o Papel sa lipunan paggamit ng wika upang itakda o ipahayag ang kaugnayang pansosyal ng mga tao mga ginagamit kapag nakikipag-usap sa isang tao at mga ginagamit kapag nagsasalita tungkol sa iba (G. Gng. Bb) viii) Pagtukoy sa daigdig na di-panglinggwistika ix) a) Pagkilala (discrimination) pagkilala at pagpapahayag ng kaibhan at pagkakatulad ng mga bagay. x) b) Pagbuo (organization) pag-uuri-uri at pagbibigay katuturan sa mga kaugnayan ng mga bagay sa ibang bagay. xi) Pagtuturo Paggamit ng wika sa pagpaparating (imparting) ng bagong impormasyon at kasanayan. xii) Pagtatanong at Panghuhula Pagtataka, paghahanap, paghingi ng impormasyon at panuto, pagbuo ng haraya (imagining) pagpapasubali (suppoising). xiii) Metalangguage - Paggamit ng wika sa pagtalakay. 4) KAHALAGAHAN NG WIKA a) Instrumento ng Komunikasyon - Hindi na mahalaga ang mataas na kaalaman sa wika, sapat na ang nagkakaunawaan gamit ang wika b) Nagbubuklod ng Bansa - Wika ang naging dahilan upang magkaisa ang mga tao , umunlad at makamit ang kalayaan c) Lumilinang ng Malikhaing Pag-iisip - Nagpapalawak ng ating imahinasyon, pagpapakita ng emosyon at leybel ng wika d) Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman - Paglalakbay ,Pagsasalin ,Pagtatala Midyum ng Karunungan