Republic of the Philippines Department of Education DepEd Complex, Meralco Avenu e Pasig City K to 12 CURRICULUM GUIDE ARALING PANLIPUNAN

May 21, 2011 0

I. Balangkas Konseptuwal ng Araling Panlipunan MAKAHUBOG NG MAMAMAYANG MAPANURI, MAPAGMUNI, MAPANAGUTAN, PRODUKTIBO, MAKAKALIKA SAN, MAKABANSA AT MAKATAO NA MAY PAMBANSA AT PANDAIGDIGANG PANANAW AT PAGPAPAHAL AGA SA MGA USAPING PANGKASAYSAYAN AT PANLIPUNAN Makaalam Makagawa Maging ganap Kasanayang Pangkasaysayan at ng Iba Pang Disiplinang Panlipunan Makapamuhay Pakikipagpangkat at Pakikipagkapwa (Group and Interpersonal Skills) Pagkamalikhain Mapanuring Pag-iisip at Matalinong Pagpapasya Pakikipagtalastasan at Pagpapalawak ng Pandaigdigang Pananaw Pagsasaliksik/ Pagsisiyasat Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Kaalaman, Kasanayan at Pagpapahalagang Pangkasaysayan at Disiplinang Panlipunan PamaraangTematikoKronolohikal/Paksain/Konseptwal Pamaraang Pasiyasat Integrasyon /Interdisiplinari/ Multidisiplinari Konstruktibismo Magkatuwang na Pagkatuto Pagkatutong Pangkaranasan at Pangkonteksto 1

BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan (Deskripsyon) Naging batayan ng K-1 2 Kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng Edukasyon para sa Lahat 2015 (E ducation For All 2015) - ang magkaroon ng Kapaki-pakinabang na Literasi ang Laha t (Functional Literacy For All). Tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantaya ng pangnilalalam at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, ma pagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pam bansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba p ang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina na nakapaloob sa li mang pangunahing learning domains ng kurikulum. Mula sa unang baitang hanggang i ka-labindalawang baitang, ang apat na pangunahing learning domains ang nagsilbin g tema o malaking kaisipan (big ideas) sa bawat markahan kung saan naka-angkla ( anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit. Samantala, sa apat na markahan sa lahat ng baitang, ang kasanaya n sa ibat-ibang disiplina ng araling panlipunan ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral. Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa m ga pangunahing kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, e konomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang PAG-UNAWA (understanding) at HINDI ANG PAGSASAULO ng mga konsepto at termin olohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakaila ngang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan (meaning-making/making m eaning) sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito (transfer) sa iban g konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa tunay na buhay (real-life) na may kab uluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan. Sa pagtamo nito, kasab ay na nillilinang ang ibat-ibang kasanayan ng mag-aaral sa araling panlipunan tul ad ng pagtingin at paghanap sa mga pattern at trend sa mga pangyayari at iba pan g mga kasanayan tulad ng pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, mata linong pagpapapasya, pagkamalikhain, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yama n, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw sa tulong ng ibat ibang dulog at pamamaraan tungo sa pagiging isang mapanagutan at produktibong m amamayan ng bansa at daigdig. 2

II. Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard): Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograp iya, pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura, at panlipunan gamit ang mga kasan ayang nalinang sa pag-aaral ng ibat-ibang disiplinang panlipunan kabilang ang pan analiksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalik hain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtal astasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw tungo sa isang mapanuri, mapagm uni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. III. Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards): 46 Naipamamalas ang panimulang pagunawa sa mga pangunahing konsepto, kaisipan, pa mamaraan, at ugnayan ng ibat-ibang disiplinang panlipunan at ang pagkalinang ng k aalaman, kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan, pangkultura, pangheograpiy a at pampulitika ng Pilipinas tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmun i, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. . 7 10 Naipamam alas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong is yung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pampulitika, pampamahalaan, pangkultura, at panlipunan ng Pilipinas, mga bansang Asyano at ng daigdig gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng ibat-ibang displinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produkt ibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. 11 12 Naipamamala s ang malawak at integratibong pag-unawa sa mga isyu at kontrobersiya sa kasaluk uyang lipunang Pilipino at sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong usaping p angkasaysayan, pampulitika, pampamahalaan, pang-ekonomiya, pangkultura at panlip unan sa pagharap ng bansa sa hamon ng globalisasyon gamit ang perspektibo, kasan ayan at pagpapahalagang multi-disiplinaryo at inter-disiplinaryo sa pananaliksik at sa pagbuo ng alternatibong solusyon sa paglutas ng mga kasalukuyang sulirani n tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, makaban sa at makataong lipunan. K3 Naipamamalas ang panimulang pagunawa at pagpapahalaga sa sarili, pamayanan at bansa bilang isang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanag utan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. 3

IV. Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards): Grade Level Standard s Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging gin agampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagut an, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Naipamama las ang pagkilala at pag-unawa sa sarili at pamilya na may pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan bilang batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapal igiran at kapwa. Naipamamalas ang pagkilala, pag-unawa at pagpapahalaga sa saril ing pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa likas na kagandahan at kabuhayan, yaman, pamahalaan at kultura ng bansa tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa b ansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Naipamamalas ang pag-unawa at pa gpapahalaga sa ugnayan ng kapaligiran at tao sa pagbuo at pag-unlad ng bansang P ilipinas gamit ang mga kaalaman at kasanayan ng heograpiya at ng mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, prod uktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. Naipamamalas ang pag-unawa at pagpa pahalaga sa paghubog at pag-unlad ng bansang Pilipino at ang nagging pagpupunyag i ng mga Pilipino na makamit at mapangalagaan ang kalayaan at kasarinlan ng bans a sa ibat ibang yugto ng kasaysayan ng Pilipinas gamit ang kasanayan ng ibat ibang disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, map anagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa. Naipamamalas ang pagunawa sa mga simulain, at pagpapahalaga ng estadong demokratiko at republikano g amit ang kasanayan ng ibat ibang disiplinang panlipunan, tungo sa paghubog ng mam amayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at n apapanahong isyung pangkasaysayan, pampamahalaan, pangkultura at panlipunan ng P ilipinas gamit ang mga kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan at mga kaugna y na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan , makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at da igdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyu sa pag-aaral ng kasaysayan, pamahalaan, kultura, at lipunan ng mga rehiyong Asyano gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, ma kakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdi g. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan sa kasaysay an ng daigdig at napapanahong isyu gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng m ga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisi pan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga n g mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmun i, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong i syung pampulitika at pamamahala ng Pilipinas gamit ang mga teorya, lapit at meto dolohiya ng agham panlipunan at mga kaugnay disiplina tungo sa isang makatarunga n (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, 4 Grade Level K Grade 1 Grade 2 Grade 3 Grade 4 Grade 5 Grade 6 Grade 7 Grade 8

Grade 9 Grade10 Grade11

Grade Level Grade Level Standards makabansa at makataong lipunan. Naipamamalas ang malalim n a pag-unawa sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng bansa at ng daigdig sa kas alukuyan mula sa pananaw at lapit ng ibat-ibang disiplinang panlipunan na makatut ulong tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana, mak abansa at makataong lipunan. Grade12 V. Grade Level Conceptual (Big Ideas) Matrix TEMA K ARALING PANLIPUNAN I Pagkilala sa Sarili at Pamilya ARALING PANLIPUNAN II Pagkilala sa Sariling Pamayanan ARALING PANLIPUNAN III Pagkilala sa Bansa ARALING PANLIPUNAN IV Ang Heograpiya ng Pilipinas ARALING PANLIPUNAN V Paghubog at Pag-unlad ng Lahing Pilipino ARALING PANLIPUNAN VI Pamahalaan, Saligang Batas at Pagkamama mayan ARALING PANLIPUNAN VII Kasaysayan ng bansang Pilipino ARALING PANLIPUNAN VIII Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnang Asyano ARALING PANLIPUNAN IX Pagkabuo at Pag-unlad ng Kabihasnan ng Daigdig ARALING PANLIPUNAN X Pagbuo at Pag-unlad ng Ekonomiya ng Pilipinas ARALING PANLIPUNAN XI Politika at Pamamahala ng Pilipinas (Philippine Politics a nd Governance) ARALING PANLIPUNAN XII Kontemporar yong Lipunang Pilipino (Philippine Contempora ry Society) Pagkilala sa Paaralan Unang Marka han Tao, Heograpiya at Likas Kayan g Pagunlad Mga Tao sa Paaralan Mg a Lugar sa Paaralan Mga Pagdiri wang sa PaaraLan Pagkilala sa Sarili Bilang Mama mayan ng Bansang Pilipinas Heograpiya at Kabuhayan ng Pamayanan Likas na Kaganda han at Kabuhayan ng Bansang Pilipinas Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas Ang Heog rapiya at Pagkabuo ng Sinaunang Lahing Pilipino Ang Pundasyon at Saligan ng Pili pinas Bilang Estadong Demokratiko at Republikano Heograpiya at Sinaunang Kabihas nang Pilipino Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig Impluwensiya ng Heograpiya sa Ekonomiya ng Bansa 5

Ikala wang Markahan Kultura, Pagka kakilanlan at Pagka bansa Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino Ang Kultura ng Sariling Pamayanan Mayaman g Sining at Kultura ng Bansa Ang Impluwensiya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbu o ng Katangiang Kultural ng Bansa Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (ika16 hanggang ika-19 na dantaon) Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaan g De mokratiko (Institutions of Philippine Democracy) Pagbuo at Pag-unlad ng Bansang Pilipino (Spanish EraRevolution First Phase 1521-1899) Kontribusyon ng Kasaysaya n sa Pagbuo ng Pagkakakilanl ang Asyano Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilan lan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig Pagkabuo at Pag-unlad ng Ekonom iya sa IbatIbang Yugto ng Kasaysayan Ikatlong Markahan KaPangyarihan, Awtori dad at Pama mahala Ang Pamilya Bilang Pi nakapayak na Yunit ng Lipunan Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pa mayanan Pamahalaan ng Pilipinas Pagbuo ng mga Pamayanan at Rehiyon Pagpupunya gi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap na Kalayaan at Kasarinlan Bilang Isang Ban saEstado (1898kasalukuyan) Mga Proseso Bilang Pamahalaang Demokratiko at Republi kano ng Pilipinas (Processes of Philippine Democracy) Pagbuo at Pag-unlad ng Nas yon/ Estado (1889-1946) Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya Kasarinlan at Kalayaan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig Pagbuo ng Polisiya (PolicyMaking) a t ang Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamamahala ng Demokratiko Ikaapa t na Marka han Karapatan, Panan aguta n at Pagka mama mayan Karapatan, Tu ngkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino Pagpapahalaga sa Heograpiya at Kultura ng Sariling Pamaya-nan Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamam ayan sa Pangangalag a ng Kapaligi-ran at Yaman ng Bansa Mga Bayani at Natatangin g Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at Kasarinlan Pagkamama mayan sa Isang Demo k-rasya Pilipinas sa Kasalukuyang Panahon (1946kasalukuyan) Asya sa Kasalukuyang Panahon Daigdig sa Kasalukuyan g Panahon Kaugnayan ng Ekonomiya sa Pangaraw-ara w na Buhay 6

VI. Pamantayang Nilalaman at Pamantayang Kasanayan (Content/ Performance Standards): ARALING PANLIPUNAN I PAGKILALA SA SARILI AT PAMILYA Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Pagkilala sa Sarili Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Pagkilala sa sarili bilang Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa pagkamamamayan ng mag ulang Pagkilala sa sarili bilang mamamayan ng Pilipinas batay sa lugar ng kapang anakan Pagkilala sa sarili bilang Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at c ultural Panimulang pagpapakilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mg a Pilipino (ibatibang pangkat etnolinggwistiko at PAMANTAYANG PANGNILALAMAN bansang Pilipinas Nagkakaroon ng Kamalayan sa sarili bilang mamamayan ng

PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakikilala nang lubos ang sarili bilang Pilipino na may m ataas na antas ng pagmamalaki sa kanyang pagka-Pilipino Naipapahayag ang panimul ang pag-unawa sa kahulugan ng Pilipino PN PN PN PN PN

PN PN Nagkakaroon ng kamalayan sa kahulugan ng isang Pilipino Nagkakaroon ng kaalaman sa kahulugan ng mamamayan Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa sarili bilang P ilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at kultural PN

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino at Mamamayan ng Bansang Pilipinas PN PN PN

Napapahalagahan ang pagiging Pilipino batay sa pagkakakilanlang etniko at cultur al Napapahalagahan ang pagkakaisa ng mga Pilipino sa kabila ng kanilang pagkakai ba PN PN PN

kultural) PN Pagkilala sa isang Pilipino PN Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga Pilipino Nagkakaroon ng kamalay an sa kahulugan ng mamamayan Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa bansang Pili pinas PN Naipapahayag ang panimulang pagunawa sa kahulugan ng mamamayan Nailalar awan nang tiyak ang bansang Pilipinas PN Kahulugan ng Mamamayan PN PN Panimulang Pagkilala sa Bansang Pilipinas (kapuluan, tatlong pangunahing pulo, l ikas na kagandahan) Mga Sagisag ng Bansa PN PN

PN PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga sagisag na nagpapakilala sa bansa Nag kakaroon ng panimulang pangunawa sa kahalagahan ng mga sagisag ng bansa Nagkakar oon ng panimulang pangunawa sa kabuluhan ng pagiging isang Pilipino PN Nakikilal a nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga sagisag na nagpapaki lala sa bansa Nagpapakita nang may mataas na antas ng pagpapahaga sa kabuluhan n g pagiging Pilipino PN Kahalagahan ng mga Sagisag ng Bansa mayan ng Bansang Pilipinas PN PN PN PN Kabuluhan ng Pagiging Isang Pilipino at Mama

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Pagkilala sa Sarili Bilang Kabahagi ng Pamilyang Pilipino PN Pagkilala sa Sarili Bilang kasapi ng Pamilyang Pilipino PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan at pagkilala sa sarili bilang kasapi ng pami lyang Pilipino PN Nagpapamamalas nang may mataas na pagpapahalaga sa maganak na Pilipino at sa gin awang pagtugon nito sa mga pangunahing pangangailangan Nagpapahayag nang may pan imulang pangunawa sa kahulugan ng mag-anak at kamaganak PN Kahulugan ng MagAnak o Pamilyang Pilipino Kahulugan ng kamag-anak o kapamilya at pagkakamag-anak Mga Kasapi ng Pamilyang Pilipino (kasama ang extended family ) Pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangalan PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahulugan ng maganak at kamag-anak PN PN PN PN Nagkakaroon ng panimulang pagkilala sa mga kasapi ng pamilyang Pilipino Nagkakar oon ng panimulang kamalayan sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at p angalan Nagkakaroon ng sapat na pagkilala sa sariling pamilya PN Nagpapamalas nang pagpapahalaga sa mga kasapi ng ng pamilyang Pilipino Nagpamama las nang pagpapahalaga sa pagkakakilanlan ng pamilya batay sa apelyido at pangal an Nakikilala at napahahalagahan nang lubos ang sariling pamilya at nakagagawa n g family tree Natutukoy nang may katiyakan ang pagkakaiba-iba o uri ng pamilya PN PN PN PN PN Ang Aking Sariling Pamilya (malaki at maliit) PN Ang Aming Family Tree Pagkakaiba-iba o uri ng pamilya

PN PN PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa pagkakaiba-iba o uri ng pamilya PN 9

PN Bahaging ginagampanan at pananagutan ng bawat kasapi ng pamilya PN Nagkakaroon ng panimulang kaalaman sa bahaging ginagampanan at pananagutan ng ba wat kasapi ng pamilya PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga bahaging ginagampanan at pananagutan ng baw at kasapi ng pamilya at naisasagawa ng may kasiyahan ang mga ito. Naipakikita na ng may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilya Nakikilala nang lubos ang mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol sa pamilya at may mataas na antas ng pagp apahalaga sa mga ito bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng mataas na pagpapahalaga sa mga pinahahalagahan ng p amilya, mga aktibidad at mahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya Natutu koy nang may katiyakan ang mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino PN Kahalagahan ng pamilya sa isang bata Mga kaugalian at tradisyong Pilipino ukol s a pamilya bilang pundasyon sa katatagan ng pamilya - Paggalang sa nakatatanda Pangangalaga sa matatandang kasapi ng pamilya - Pagsagot ng po at opo - Pagmaman o sa nakatatanda PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa kahalagahan ng pamilya sa isang bata Nagk akaroon nang panimulang pagkilala sa mga tradisyong Pilipino ukol sa pamilya bil ang pundasyon sa katatagan ng pamilya PN Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Ang Pamilya Bilang Pinakapayak na Yunit ng Lipunan PN PN PN PN Nagkakaroon ng panimulang kamalayan sa mga pinahahalagahan ng pamilya, mga aktib idad at mahahalagang okasyong nagkakasama-sama ang pamilya Nagkakaroon ng panimu lang kaalaman sa mga katangian ng natatanging pamilyang Pilipino PN - Madikit na ugnayan ng pamilya (close family ties) - Pagtutulungan sa panahon ng kagipitan ng mga kasap i ng pamilya at iba pang PN PN

10

kamag-anak PN Mga Pinapahalagahan ng Pamilya Mga Aktibidad at Mahalagang Okasyon na Nagkakasamasama ang Pamilya Katangian ng natatanging pamilyang Pilipino PN N agkakaroon ng panimulang pangunawa sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-un lad ng bansa at pamayanan PN Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahal aga sa bahaging ginagampanan ng pamilya sa pag-unlad ng bansa Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mg a kasapi nito ayon sa batas Natutukoy nang may katiyakan ang mga batas, patakara n at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa PN PN PN Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagkakaro on ng panimulang pangunawa at pagpapahahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinak apayak na yunit panlipunan ng bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa mga t ungkulin at pananagutan ng PN PN Bahaging ginagampanan ng pamilya sa pagunlad ng bansa at pamayanan PN PN PN Kapangyarihan, tungkulin at pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa bat as PN PN PN Mga batas, patakaran at programa na PN PN Nagpapamalas nang mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at 11

nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya PN Pagpapahalaga sa pamilyang Pilip ino bilang pinakapayak na yunit panlipunan sa bansa PN pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas Nagkakaroon ng panimulang pangunawa sa m ga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagkakaroon ng panimulang pangunawa at pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilan g pinakapayak nay unit panlipunan ng bansa Nagkakaroon ng panimulang pangunawa s a mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa pananagutan ng pamilya o mga kasapi nito ayon sa batas PN Natutukoy nang may kat iyakan ang mga batas, patakaran at programa na nangangalaga at nagbibigay halaga sa pamilya Nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pamilyang Pilipino bilang pinakapayak na yunit panlipunan ng bansa PN PN

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Karapatan, Tungkulin at Pananagutan ng Batang Pilipino PN

PN

Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang pamilya Mga k arapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa pamayanan PN PN Natutukoy nang may katiyakan at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagpapa halaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino sa kanyang sarili, pamilya, pamayanan at bansa PN

PN

Mga karapatan, PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga 12

tungkulin at pananagutan ng batang Pilipino bilang mamamayan ng bansa PN Mga kar apatan ng batang Pilipino na itinatakda ng batas PN Mga pamamaraan na maaring ga win ng bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan Pagpapahalaga sa karapatan ng b ata PN karapatan ng batang Pilipino na itinakda ng batas Nagkakaroon ng panimulang kaal aman sa mga karatapan ng batang Pilipino na itinakda ng batas Nagkakaroon ng pan imulang kamalayan sa mga pamamaraan na maaring gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang mga karapatan PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga pamamaraan na maar ing gawin ng mga bata sa paglabag sa kanyang karapatan Nagkakaroon nang mataas n a antas ng pagpapahalaga sa pagtatamasa ng mga karapatan PN PN PN 13

ARALING PANLIPUNAN II PAGKILALA SA SARILING PAMAYANAN Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Heograpiya at Kabuhayan ng Pamayanan Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Ang kinaroroonan ng sariling tahanan (numero, kalye, barangay, lungsod /bayan, lalawigan Mga bagay na nakikita o palatandaan sa aming tahanan PAMANTAYANG PANGNILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGGANAP PN PN

PN Nagpapamalas ng sapat na kaalaman sa kinaroroonan, sa mga bagay na nagpapakita o mga palatandaan ng sariling tahanan PN

Natutukoy at nasusuri ang kinaroroonan, ang mga bagay na nagpapakita o mga palat andaan ng sariling tahanan PN

Mga direksiyon: itaas, ibaba, silangan, kanluran, hilaga, timog, ibaba Pagtaya s a distansiya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahaypamahalaan , estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks) PN Nagpa pakita ng pangunawa sa mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan , paaralan, simbahan, bahay- pamahalaan, estasyon ng pampublikong sasakyan at ib a pang palatandaan (landmarks) PN Natutukoy nang may katiyakan ang mga direksyon at distansya ng tahanan sa pamilihang bayan, paaralan, simbahan, bahay- pamahal aan, estasyon ng pampublikong sasakyan at iba pang palatandaan (landmarks) PN

14

PL

Heograpiyang pisikal ng pamayanan :anyon g lupa, anyong tubig, yamang likas PL PL Nagpapakita ng pagmamalaki sa heograpiyang pisikal ng pamayanan, magagandang tan awin at pook pasyalan sa sariling pamayanan Nagpapamalas ng sapat na kaalaman at pangunawa sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiyang pisikal ng pamay anan Nagpapamalas ng pangunawa sa pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan PL

Nailalarawan nang may katiyakan ang heograpiyang pisikal ng pamayanan at ang mga magagandang tanawin at pook pasyalan sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangunahing pagkakakilanlang pangheograpiya ng pisikal ng pamayanan Magagandang tanawin at pook pasyalan sa sariling pamayanan PN PN

PN Pangunahing pagkakakilanlang pang-heograpiya o pisikal ng pamayanan PN PN Naiuugnay nang may katiyakan ang mga pangunahing kabuhayan, produkto at kalakal ng pamayanan sa heo grapiya nito PN

Pangunahing kabuhayan ng pamayanan Mga pangunahing produkto at kalakal sa pamaya nan Ang mapa ng sariling pamayanan PN PN

PN

Nakaguguhit nang may detalye ang mapa ng sariling pamayanan 15

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Ang Kultura ng Sariling Pamayanan PL

Mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pangkatpanlipunan na bumub uo sa pamayanan PL Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan PL

Nakikilala nang lubos at nagpapamalas nang may mataas na antas ng pagmamalaki an g mga pangkat kultural, pangkat etnolinggwistiko at iba pang pangkat panlipunan na bumubuo sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng p agmamalaki sa mga pangkat katutubong unang nanirahan sa pamayanan Natutukoy nang may katiyakan at may mataas na antas ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kau galian,tradisyon, pagdiriwang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, ma kasaysayan at natatanging pook sa pamayanan PN

Mga pangkat katutubo na unang nanirahan sa pamayanan PN Nagpapamalas ng pagpapahalaga sa mga pangkat katutubo na unang naninirahan sa pa mayanan PN

PN

PN PN PN

PN

Mga wika at diyalekto sa pamayanan Mga kaugalian at tradisyon sa pamayanan Mga p

agdiriwang at mahahalagang okasyon sa pamayanan Mga kilalang pagkain at lutuin ( delicacy) sa pamayanan Mga makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan Mga pag papahalaga ng pamayanan Mga PN Nagpapakita ng pagmamalaki sa mga wika, diyalekto, kaugalian, tradisyon, pagdiri wang, mahahalagang okasyon, kilalang pagkai, lutuin, makasaysayan at natatanging pook sa pamayanan PN

PN

PN PN Nagpapamalas ng pangunawa sa mga pagpapahalaga at pagkakakilanlang pangkultura n g sariling PN

Nauunawaan at natatanggap nang may kasiyahan ang mga pagpapahalaga at pagkakakil anlang 16

pagkakakilanlang pang-kultura ng sariling pamayanan Ikatlong Markahan Kapangyari han, Awtoridad at Pamamahala Mga Pinuno at Iba Pang Naglilingkod ng Sariling Pam ayanan PL Ang pamilya bilang bahagi ng pamayanan PL pamayanan pangkultura ng sariling pamayanan Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapa halaga na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan Nagpapamalas ng pangunawa na ang pamilya ay bahagi ng pamayanan PL PL

Mga bumubuo ng pamayanan: pamilya, paaralan, simbahan, pamilihang bayan Ang bara ngay bilang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaang pampamayanan Nagpapamalas ng pangunawa sa mga tungkuling ginagampanan ng mga opi syal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayanan PN Nasusuri nang lubos na ang barangay ay ang pinakamababang yunit ng pamahalaa ng pampamayanan Natatalakay nang lubos ang mga tungkuling ginagampanan ng mga op isyal ng pamahalaan, paaralan, simbahan at iba pang mga naglilingkod sa pamayana n PN

PN Ang pamahalaan: mga opisyal, barangay hall Ang paaralan: pinuno, mga guro at mag-aaral Ang simba han: ibat-ibang uri ng simbahan, mga pinuno, paniniwala Mga iba pang naglilingkod sa pamayanan: doktor, nars, barangay health workers, pulis o tanod, bumbero, mg a PN PN PN PN

PN

17

alagad ng sining, at iba pang kilalang manggagawa sa pamayanan PN Pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan PN Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa pagt utulungan at pagkakaisa ng pamayanan Nagpapamalas ng pangunawa sa kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa ibat ibang paraa n ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman, ang epekto o bunga ng pagkasira n g kapaligiran at mga paraan ng pangangalaga sa mga ito PN Nasusuri nang may mata as na antas ng pang-unawa ang pagtutulungan at pagkakaisa ng pamayanan Natatalak ay nang lubos ang kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Nasusuri nang lubos ang ibat ibang paraan ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman at may mataas na a ntas ng pagpapahalaga sa epekto o bunga ng pagkasira ng kapaligiran at mga paraa n ng pangangalaga sa mga ito Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Pagpapahalaga sa Heograpiya at Kultura ng Sariling Pamayanan PN

Kahalagahan ng heograpiya sa pamayanan Ibat-ibang paraan ng pagsira sa kapaligira n at likas na yaman Epekto o bunga ng pagsira sa kapaligiran Mga paraan ng panga ngalaga sa kapaligiran at likas na yaman Panimulang kahulugan ng kultura Epekto ng pagkawala ng kultura ng pamayanan Mga paraan ng pangangalaga sa kultura ng PN PN PN

PN PN PN

PN PN

PN

PN

18

pamayanan PN Kahalagahan ng kultura sa pamayanan Kahalagahan ng kultura sa mamam ayan ng isang bansa o pamayanan PN Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahala gahan ng kultura ng pamayanan sa isang mamamayan ng pamayanan at bansa PN Nasusu ri at natatalakay nang lubos ang kahalagahan ng kultura ng pamayanan sa isang ma mamayan ng pamayanan at bansa PN 19

ARALING PANLIPUNAN III PAGKILALA SA BANSA Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Likas na Kagandahan at Kabuhayan ng Bansang Pilipinas Magagandang Tan awin at Lugar ng Bansa - Kabuhayan ng Ibat-ibang Lugar sa Bansa PL Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN syon Katangiang heograpikal ng Pilipinas: kapuluan, kabundukan, klima, loka

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nailalarawan nang tiyak ang katangiang heograpikal ng Pil ipinas gamit ang mapang pisikal ng bansa PL PL Pagkakaiba-iba ng kapaligiran ng ibatibang pamayanan sa bansa Mga pangunahing pul o Mga pangunahing anyong lupa Mga pangunahing anyong tubig Mga pangunahing likas na yaman ng bansa Mga magagandang tanawin at lugarpasyalan sa bansa Impluwensiy a ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan ng ibatPL Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa katangiang heograpikal ng Pilipinas at sapat n a batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katangiang pisikal ng ba nsa PL PL PL PL PL

PL Nasusuri nang lubos ang pagkakaiba-iba ng kapaligiran sa ibat ibang pamayanan sa bansa Natutukoy nang may lubos katiyakan ang mga pangunahing pulo, anyong lupa, anyong tubig at likas na yaman ng bansa PL

PL Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga i mpluwensya ng heograpiya sa paglinang ng kabuhayan, PL PL Nailalarawan nang may katiyakan ang mga magagandang tanawin at lugar pasyalan ng bansa Naiuugnay nang tuwiran ang impluwensya ng 20

ibang pamayanan sa bansa produkto, industriya, at kalakal sa ibat ibang pamayanan sa bansa PL

heograpiya sa paglinang ng kabuhayan, produkto, industriya, at kalakal sa ibat ib ang pamayanan ng bansa Mga pangunahing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal ng bansa Mga pangunah ing kabuhayan, industriya, produkto at kalakal sa ibatibang pamayanan sa bansa Na tatanging kapaligirang pisikal ng bansa Ang mapang pisikal ng Pilipinas PL Nagpa pamalas ng sapat na batayang kasanayang pangheograpiya sa paglalarawan ng katang iang pisikal ng bansa gamit ang mapang pisikal ng Pilipinas PL Natutukoy nang ma y katiyakan ang mga natatanging kapaligirang pisikal ng bansa gamit ang mapang p isikal ng Pilipinas PL

PL

PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Mayamang Sining at Kultura ng Bansa Kultura at Sining ng Ibat-ibang Lugar at Pang kat sa Bansa PN

Impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultura PN Nagpapamalas ng pang- PN unawa sa impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinin g at kultura Nagpapamalas ng kasanayan sa paggamit ng mapang kulturan ng PN Nasusuri nang lubos ang impluwensya ng heograpiya sa pagkabuo ng sining at kultu ra PN Mga Makasaysayang

Ang mapang kultural ng Pilipinas PN Nagagamit nang may kahusayan ang mapang kultural ng Pilipinas 21

Lugar sa Bansa PN - Mga Pagdiriwang at Kapistahan sa Ibat-ibang Lugar sa Bansa PL Ang katutubong kultura at sining ng mga Pilipino PN Pilipinas Nagpapamalas ng pang- PN unawa at pagpapahalaga sa katutubong kultura at sining ng mga Pilipino Nagpapamalas ng pang- PL unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultu ra at sining sa bansa Nagpapamalas ng may mapanuring pangunawa sa ibat ibang kult ura at sining ng ibat ibang pangkat-etniko ng bansa Nagpapamalas ng may sapat na pang-unawa sa kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan PN Napapa halagahan nang may kasiyahan ang mga katutubong kutura at sining ng mga Pilipino Nakikilala nang may mataas na antas ng pang-unawa at pagpapahalaga ang mga pang unahing pangkat etnolingwistiko at etniko ng bansa, wika, diyalekto, kultura at sining sa bansa Nasusuri nang lubos ang ibat ibang kultura at sining ng ibat ibang pangkat etniko PL

Mga pangunahing pangkat etnolinggwistiko at etniko sa bansa Mga pangunahing wika at diyalekto sa bansa PL PN

Kultura at sining ng ibat-ibang pangkatetniko sa bansa PN PN

Mga kultura, sining at kaugalian na natutuhan sa mga dayuhan PN PN Natutukoy nang may katiyakan ang kultura, sining at kaugalian na natutunan sa mg a dayuhan Nauunawaan nang may mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwa ng at kapistahan sa ibat ibang lugar sa bansa Nauunawaan nang may 22 PN

Mga pagdiriwang at kapistahan sa ibatibang lugar sa bansa PN Nagpapamalas ng pang- PN unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan sa ibat ibang lugar sa bansa Nagpapamalas ng pang- PL PL

Mga pagdiriwang at PL

kapistahan batay sa pangunahing produkto ng ibatibang pamayanan unawa at pagpapahalaga sa pagdiriwang at kapistahan batay sa pangunahing produkt o ng ibat ibang pamayanan PL Nagpapamalas ng mapanuring pag-unawa at pagpapahalag a sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagkaPilipino PL mataas na antas na pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapistahan batay sa pang unahing produkto ng ibat ibang pamayanan Nauunawaan nang may mataas na antas na p agpapahalaga sa kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagkaPilipino N atatalakay nang lubos ang kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan Nailalarawan na ng tuwiran ang pangkalahatang istraktura ng pamahalaang pambansa Naipaliliwanag nang lubos ang pangkalahatang istraktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahala ang pambansa at pamahalaang lokal PL

Kultura, sining at kaugalian na nagpapakilala sa pagka-Pilipino Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pamahalaan ng Pilipinas PL

Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan PL Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan malas ng mapanuring pangunawa sa istruktura ng pamahalaan ng bansa PN PN Nagpapa

Pangkalahatang istruktura ng pamahalaan sa bansa PN PL

PL

Pangkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang pambansa Pa ngkalahatang istruktura, kapangyarihan at tungkulin ng pamahalaang local PL Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa pangkalahatang istruktura, kapangyariha n at tungkulin ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal PL

23

PL

PL

Pagkilala sa mga panguahing opisyal ng pamahalaang pambansa at kanilang tungkuli n Pagkilala sa mga pangunahing opisyal ng pamahalaang lokal at kanilang tungkuli n Katangian ng isang mabuting pamahalaan PL Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local PL Nailalarawan nang may katiyakan ang mga tungkulin ng mga opisyal ng pamahalaang pambansa at pamahalaang local PL

PL Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa katangian ng isang mabuting pamahalaan PL Nailalarawan nang may katiyakan ang mga katangian ng isang mabuting pamahalaan asusuri nang lubos ang mga katangian ng isang mabuting pinuno PL N

Katangian ng isang mabuting pinuno ng pamahalaan Kahalagahan sa pagkakaroon ng i sang mabuting pamahalaan at pinuno nito Kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan PL Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa katangian ng mabuting pinuno Nagpapamalas ng p ang- PN unawa at pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno n ito Nagpapamalas ng pang- PL unawa sa kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan N agpapamalas ng pang- PL unawa sa mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng ban sa Nagpapamalas ng pang- PN PN

PN Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan at pinuno nito Napaghahambing at naipaliliwanag nang lubos ang kahulugan ng mamamayan at pagkamamamayan Nasusuri nang lubos ang mga kwalipikasyon upang maging mamamayan

ng bansa

Napaghahambing at 24

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Karapatan, Tungkulin at Pananagutan Bilang Mamamayan ng Bansang Pilipinas PL

PL PL

Mga kwalipikasyon upang maging mamamayan ng bansa PL PN

Mga uri ng PN

Mamamayan unawa sa mga uri ng mamamayan Nagpapamalas ng masusing pang-unawa sa kahulugan a t pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing kara patan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Nagpapamalas ng masusi ng pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangunahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas nailalarawan nang lubos ang mga uri ng mamamayan PL Naipaliliwanag at napaghaham bing nang lubos ang kahulugan ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamaya n Naipaliliwanag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga pangu nahing karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Naipaliliwa nag nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing karap atan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas PL

Kahulugan at pagkakaiba ng karapatan, tungkulin at pananagutan ng mamamayan PL PL

Mga pangunahing karapatan ng mamamayan ng Pilipinas PL PL PL

PL

PL

Mga panguhing tungkulin ng mamamayan ng Pilipinas Mga pangunahing pananagutan ng mamamayan ng Pilipinas Mga karapatan, tungkulin at pananagutan ng isang batang mamamayan ng Pilipinas Mga katangian ng isang mabuti at mapanagutang PL PL PN

PN

Nagpapamalas ng masusing pang-unawa at mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga PN Nasusuri nang lubos at nagpapahayag ng mataas na antas pagpapahalaga sa mga 25

mamamayan ng Pilipinas PN Kahalagahan ng mabuti at mapanagutang mamamayan sa isang bansa katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas katangian ng isang mabuti at mapanagutang mamamayan ng Pilipinas 26

ARALING PANLIPUNAN IV ANG HEOGRAPIYA AT KULTURA NG PILIPINAS Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Heograpiyang Pisikal ng Pilipinas Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Ang kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pa gbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo Mga kaalaman at kasanayan sa paggam it ng globo at mapa Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng globo: grid, equato r, international date line, prime meridian, hemisphere, lines of longitude (meri dians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arcti c Circle, Antarctic Circle at iba pa PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at kahalagahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo PAMANTAYAN SA PAGGANAP Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at kahala gahan ng globo at mapa bilang instrumento ng pagbatid sa kinalalagyan ng Pilipin as sa mundo PN PN PN PN

PN

PN Nagpapamalas ng sapat na batayang pangkasanayang sa paggamit ng globo at mapa PN PN Nagagamit nang may sapat na kasanayan ang globo at mapa sa pagtukoy sa lokasyon ng Pilipinas sa mundo Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang grid, equador, international date line, prime meridian, hemisphere , lines of longitude (meridians), lines of latitude, degrees, Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle, Antarctic Circle at iba pa sa globo 27

PN

Mga kaalaman at kasanayan sa paggamit ng mapa: scale, keys/legends PN

Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at at batayang kasanayan sa paggamit ng ma pa PN Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang scale, k eys/legends sa mapa Nailalarawan nang tiyak at nagagamit ng may sapat na kasanay an ang ibat ibang uri ng mapa PL

Mga uri ng mapa PL PL Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng mapa Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng ibat i bang uri ng mapa Nagpapamalas nang sapat na pang-unawa at batayang kasanayan sa paggamit ng North Arrow/Compass Rose at Global Positioning System (GPS) Nagpapam alas ng sapat na pang-unawa sa pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipina s Nagpapamalas ang mapanuring pangunawa sa lokasyong absolute at relative ng Pil ipinas at ang epekto ng kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito PL PL

Paggamit ng North Arrow/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS) PL PL Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang North Ar row/ Compass Rose at Global Positioning System (GPS) Nailalarawan nang may katiy akan ang pangkalahatang katangiang pangheograpiya ng Pilipinas Nasusuri nang may pangunawa ang lokasyong absolute at relative ng Pilipinas at ang epekto ng kina lalagyan nito sa bansa at mga pamayanan nito PL

Pangkalahatang katangiang heograpikal ng Pilipinas

PL PL PL Lokasyong Absolute at Relative ng Pilipinas at ang epekto at kahalagahan nito sa bansa at mga pamayanan nito PL PL 28

PN

Implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring o f Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa implikasyon at epekto sa bansa ng pagigi ng bahagi ng Pilipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoo n winds Nagpapamalas nang masusing pang-unawa sa ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapan g pisikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas Nagpapamalas ng sapat na kaalam an sa kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Nagpapamalas ng pang-unawa s a ibat ibang uri ng klima sa Pilipinas Nagpapamalas ng pang-unawa sa epekto ng lo kasyon, klima at iba pang salik hegrapikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa PN Nasusuri nang lubos ang implikasyon at epekto sa bansa ng pagiging bahagi ng Pil ipinas ng Pacific Ring of Fire, typhoon belt at daanan ng monsoon winds PL

Ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa PL PL Nasususuri nang may mataas na antas ang ugnayan ng lokasyon at klima ng bansa Na tutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang pis ikal, topograpik at pang-klima ng Pilipinas Naipaliliwanag nang may katiyakan an g kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Natutukoy at napaghahambing nang tuwiran ang ibat ibang uri ng klima sa Pilipinas Naiuugnay nang tuwiran ang epek to ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa pananim, hayop at kabuhay an ng bansa 29 PL

PL Ang Mapang pisikal, Topographic at pang-klima (climate map) ng Pilipinas PN PL PN

Kahulugan at pagtukoy sa klima ng isang lugar Ibat-ibang uri ng klima sa Pilipina s PN PL

PL PL PL

Epekto ng lokasyon, klima at iba pang salik heograpikal sa mga pananim, hayop at kabuhayan ng bansa PL PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Impluwensiya ng Heograpiya sa Paghubog at Pagbuo ng Katangiang Kultural ng Bansa PL

Kahulugan at uri ng kultura PL Nagpapamalas ng mataas na kaalaman sa kahulugan at uri ng kultura Nagpapamalas n g mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heogra piya sa paguugali ng mga tao Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiy a ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (u pland) at ibaba (lowland) Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya n g heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibat-ibang pangkat etnolinggwistiko PL Naipaliliwanag nang may katiyakan ang kahulugan at uri ng kultura Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bans a PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa paghubog at paglinang ng kultura ng bansa PL PL PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao PL PL Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pag-uugali ng mga tao Nasu suri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamayanan sa itaas (upland) at ibaba (lowland) PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagbuo ng mga pamayanan at paninirahan: pamaya nan sa itaas (upland) at ibaba (lowland) PL PL

PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibatibang pangkat etnol inggwistiko PL PL Nasusuri nang lubos ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ib at-ibang pangkat etnolinggwistiko 30

PL

Ang mapang etniko ng Pilipinas PL Nagpapamalas ng pang-unawa at may batayang kasanayan sa paggamit ng mapang etnik o ng Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pagkakakilanlan ng ibat ib ang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao Nagpapamalas ng pangunawa sa pagkakaiba at katangian ng moro at lumad Nagpapamalas ng mapanuring pan gunawa sa papel ng heograpiya sa paglinang ng ibat ibang sining at kultura ng pam ayanan sa bansa PL Natutukoy nang may katiyakan at nagagamit ng may sapat na kasanayan ang mapang e tniko ng Pilipinas Nasusuri nang lubos ang mga pagkakakilanlan ng ibat ibang pang kat etnolinggwistiko sa Luzon, Visayas at Mindanao PL

Katangian at pagkakakilanlan ng ibat-ibang pangkat etnolinggwistiko sa Luzon, Vis ayas at Mindanao PL PL PN

Pagkakaiba at katangian ng moro at lumad PN PN Napaghahambing nang may katiyakan ang pagkakaiba ng katangiang moro sa lumad Nas usuri nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga ang papel ng heograpiya sa paglinang ng ibat ibang sining at kultura ng pamayanan sa bansa PL

Ang papel ng heograpiya sa paglinang ng ibatibang sining at kultura ng mga pamaya nan sa bansa (hal: arkitektura, sayaw, literatura, at iba pa) PL PL KH

Mga pagdiriwang at KH kapistahan batay sa pangunahing produkto at kabuhayan ng i batibang pamayanan at lugar sa bansa Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga pagdiriwang at kapistahan batay sa produkto at kabuhayan ng ibat-ibang pamayanan at lugar sa bansa KH Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pagdiriwang at kapi stahan batay sa produkto at kabuhayan ng ibat-ibang pamayanan at lugar sa bansa 3 1

PL

Pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino PL Nagpapamalas ng pangunawa sa pangunahing katangian at pagkakakilanlan ng Kultura ng Pilipino Nagpapamalas ng pang-unawa at may mataas na antas ng pagpapahalaga s a kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa Nagpapamalas ng pang-unawa sa pagbubuo at uri ng pamayanan Nagpapamalas nang mapanuring pangunawa sa katan gian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural Nagpapamalas ng pang-unawa sa mg a pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa paghahambing ng mga lunsod o siyudad ng Pilipinas Nagpapamalas ng PL Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pangunahing katangi an at pagkakakilanlan ng Kulturang Pilipino Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa Nat atalakay nang lubos ang pagbubuo at uri ng pamayanan Nasusuri nang tuwiran ang m ga katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural Nasusuri nang lubos ang mga pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan Nasusuri nang tuwiran an g pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod o siyudad ng Pilipinas Nasusuri nang tuwiran 32 PL

Kahalagahan ng kultura sa pambansang pagkakakilanlan at pagkabansa PL PL Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Mga Pamayanan at Rehiyon ng Bansa PL

Pagbubuo at mga uri ng pamayanan PL PL PL

Katangian at pagkakaiba ng pamayanang urban at rural PL PL

PL

Pamantayan o kraytirya sa paglikha ng mga pamayanan PL PL PL

Paghahambing ng mga lungsod o siyudad sa Pilipinas PL PL PL

Paghahambing ng PL PL

mga lungsod sa Pilipinas sa ibang bansa mapanuring pangunawa sa paghahambing ng mga lunsod sa Pilipinas sa ibang bansa P L Nagpapamalas ng pang-unawa sa kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon PL Nagpa pamalas nang mapanuring pangunawa sa ibat ibang rehiyon sa bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga pangunahing kabuhayan, industriya a t produkto ng ibat-ibang rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga yam ang tao ng PL PL ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga lungsod ng Pilipinas sa ibang bansa waan nang lubos ang kahulugan at salik sa pagbuo ng rehiyon PL Nauuna

Kahulugan at salik sa pagbubo ng rehiyon PL

Mga ibat-ibang rehiyon sa bansa sa Nasusuri nang tuwiran ang pagkakatulad at pagkakaiba ng ibat ibang rehiyon sa ban Natatalakay nang lubos ang istraktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon

PN

Mga rehiyon sa Luzon, Visayas at Mindanao PN PN PL

Istruktura, lawak at pamahalaan ng rehiyon PL PL Natatalakay nang lubos ang katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon N atatalakay nang lubos an mga pangunahing kabuhayan, industriya at produkto ng ib at-ibang rehiyon Napahahalagahan nang may pagmamalaki ang mga yamang tao ng mga 3 3 PL

Katangiang pisikal at likas na yaman ng mga rehiyon

PL PL PL

Mga pangunahing kabuhayan, industriya at PL PL

produkto ng ibatibang rehiyon PL

Yamang tao ng mga rehiyon PL

mga rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga katangian at pagkakakila nlang kultural ng ibat-ibang rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyo n rehiyon Natatalakay nang lubos at may tangian at pagkakakilanlang kultural ng y kasiyahan ang mga magagandang tanawin lakay nang lubos at may mataas na antas syon at pagdiriwang na nagpapakilala sa PL KH mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga ka ibat-ibang rehiyon Naipagmamalaki nang ma at makasaysayang lugar sa rehiyon Natata ng pagpapahalaga sa mga kaugalian, tradi rehiyon

Katangian at pagkakakilanlang kultural ng ibatibang rehiyon KH KH PL

Magagandang tanawin at makasaysayang lugar sa rehiyon PL PL PL

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Pangangala ga ng Kapaligiran at Yaman ng Bansa PN

Kaugalian, tradisyon at pagdiriwang na nagpapakilala sa rehiyon Mga sanhi ng pag kasira ng kapaligiran at likas na yaman PN Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran a t likas na yaman Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, PN

Nasusuri nang lubos ang mga sanhi ng pagkasira ng kapaligiran at likas na yaman Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig 34 PN

Mga sanhi at bunga ng polusyon sa hangin, lupa at tubig PN PN

lupa at tubig PL Mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman PL Nagpap amalas ng mapanuring pang-unawa sa mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman Nagpapamalas ng mapanuring pang-unawa sa ugnayan ng pagsira ng kapaligi ran sa global warming Nagapapamalas ng mapanuring pang-unawa sa epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga s a pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Nagpapamalas nang mapanuring pan g-unawa sa mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman Nagpapamal as ng mapanuring pang-unawa sa mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na PL Nasusuri nang lubos ang mga bunga ng pagsira sa kapaligiran at likas na yaman Naiuugnay nang tuwiran ang pagsira ng kapaligiran sa global warming Na susuri nang lubos ang epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo Nauuna waan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang pangangalaga ng kapaligiran a t yaman ng bansa Nauunawaan nang may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga bat as sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman Nasusuri nang may mataas na antas ng pagpapahalaga ang mga pamamaraan sa pangangalaga ng 35 PL

Ang ugnayan ng pagsira ng kapaligiran sa global warming PL PL PL

Epekto ng global warming sa kapaligiran at sa mundo PL PL KH

Kahalagahan ng pangangalaga sa kapaligiran at yaman ng bansa KH KH PL

Mga batas sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman PL PL KH

Mga pamamaraan sa pangangalaga ng kapaligiran at likas na yaman KH KH

yaman kapaligiran at likas na yaman Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangalaga ng k apaligiran at yaman ng bansa Natatalakay nang lubusan at may mataas na antas ng pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kap aligiran at yaman ng bansa KH

Tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pangangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa KH Nagpapamalas ng pangunawa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng ma mamayan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa Nagpapamalas ng panguna wa at pagpapahalaga sa mga tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa KH KH

Tungkulin at pananagutan ng kabataan sa pangangalaga ng kapaligiran at yaman ng bansa KH KH 36

ARALING PANLIPUNAN V PAGHUBOG AT PAG-UNLAD NG BANSANG PILIPINO Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Ang Heograpiya at PL Pagkabuo ng Sinaunang Lahing Pilipino Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya n g heograpiya sa pagkabuo ng bansang Pilipinas Nagpapamalas ng pang-unawa sa mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino Nagpapam alas ng mapanuring pag-unawa sa pamahalaang barangay at sultanato PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nasusuri nang lubusan ang impluwensiya ng heograpiya sa p agkabuo ng bansang Pilipinas PL PL PL

Mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino PL PL Natatalakay nang lubusan ang mga teorya sa pinagmulan ng lahing Pilipino Nasusur i nang lubusan ang mga impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamay anang Pilipino PL

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo ng sinaunang pamayanang Pilipino PL PL PL

Ang pamahalaang barangay at sultanato PL PL Nasusuri nang tuwiran ang pagkakaiba at pagkakatulad ng pamahalaang barangay at

sultanato Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang kabuhayan, kultura, li punan, relihiyon, at 37 PL

Ang kabuhayan ng sinaunang Pilipino Ang kultura ng sinaunang Pilipino PL PL

teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino PL Ang lipunan ng sinaunang Pilipino sa Lu zon, Visayas at Mindanao Relihiyon ng mga sinaunang Pilipino PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kabuhayan, kultura, lipunan, relihiyon, at teknolohiya n g mga sinaunang Pilipino PL

PL

Ang siyensiya at teknolohiya ng mga sinaunang Pilipino PL

Ang pakikipagugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa ibang bansa PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pakikipagugnayan ng mga sinaunang Pilipi no sa ibang bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pangkalahatang katangi an ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino PL Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang pakikipag-ugnayan ng mga sinauna ng Pilipino sa ibang bansa Natatalakay nang lubos ang mga pangkalahatang katangi an ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino PL

Pangkalahatang katangian ng sinaunang pamayanan at lipunan ng mga Pilipino PL PL Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Pagbuo at Pagunlad ng Bansang Pilipino (ika-16 hanggang ika-19 PN

Pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng PN

Nasusuri nang lubos ang mga pagbabago sa Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mg a 38

na dantaon) Espaol (pamahalaan, ekonomiya, kultura, relihiyon, lipunan) PL ng kolonyalismong Espaol PL pananakop ng mga Espanol Espanol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Esp aol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa papel ng kolonyalismong Espaol sa pagk abuo at pagunlad ng bansang Pilipino PL Nasusuri nang lubos ang mga sanhi at bunga ng kolonyalismong Espaol PL Mga sanhi at bunga

Ang papel ng kolonyalismong Espaol sa pagkabuo at pagunlad ng bansang Pilipino PL PL

Natatalakay nang lubos ang papel ng kolonyalismong Espaol sa pagkabuo at pagunlad ng bansang Pilipino PL

Mga patakaran ng mga Espaol na nakasagabal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakaran ng mga Espaol na nakasag abal at nakapag-ambag sa pagbuo ng bansang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring p angunawa sa reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol Nagp apamalas ng mapanuring pangunawa sa mga salik na nakasagabal sa pagusbong ng kam alayang PL

Nasusuri nang tuwiran ang mga patakaran ng mga Espaol na nakasagabal at nakapag-a mbag sa pagbuo ng bansang Pilipino PL

PL Reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol (rebelyon, ak ulturasyon at asimilasyon) Mga salik na nakasagabal sa pag-usbong ng kamalayang pambansa noong PL

Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa kolonyalismong Espaol PL

PL Nasusuri nang lubos ang mga salik na nakasasagabal sa pagusbong ng kamalayang pa mbansa noong ika-19 39

ika-19 na dantaon pambansa noong ika-19 na dantaon PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa nasyonalimo ng Kilusang Sek ularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan Nagpapamalas ng mapanuring panguna wa sa mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangun awa sa mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa i lalim ng kolonyalismong Espaol PL na dantaon PL Mga mahahalagang pangyayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bi lang isang bansa Natutukoy nang may pinakamataas na antas ng pag-unawa ang mga mahahalagang pangy ayari na nagbigay daan sa pagkakabuklod ng mga Pilipino bilang isang bansa Naila larawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang nasyonalimo ng Kilusang Sekul arisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan PN

Ang nasyonalimo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusang Propaganda at Katipunan PN PN

PL

Mga estratehiya at iba pang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyon alismo sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol PL PL

KH

KH KH Nailalarawan nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga estratehiya at iba p ang pamamaraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino ng nasyonalismo sa ilalim ng kolo nyalismong Espaol Nakikilala nang lubos at may mataas na antas ng pagpapahalaga s

a mga bayaning Pilipino na nagpamalas ng kabayanihan at pagkamakabansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol 40

PN

Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o naka sagabal sa pagbubuo ng bansa PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyo ng Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa Nagpapamala s ng mapanuring pangunawa sa kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagm amahal sa bansa sa panahon ng Digmaang PilipinoAmerikano Nagpapamalas ng mapanur ing pangunawa sa kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pili pino Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa nasyonalismong nalinang ng mga Pili pino sa panahon ng kolonyalismong Espaol at Digmaang PilipinoAmerikano PN

Nasusuri nang may mataas na antas ng pag-unawa sa mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino ng 1896 na nakatulong o nakasagabal sa pagbubuo ng bansa PL

Ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa bansa sa panaho n ng Digmaang Pilipino-Amerikano PL PL Napapahalagahan nang may kasiyahan ang kabayanihan at pagpapamalas ng mga Pilipi no ng pagmamahal sa bansa sa panahon ng Digmaang PilipinoAmerikano KH

Ang kahalagahan ng Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino KH KH Nauunawaan nang may mataas na pagpapahalaga ang Rebolusyong Pilipino sa pagbubuo ng bansang Pilipino KH

Ang nasyonalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Espaol a t Digmaang PilipinoAmerikano KH

KH Nakabubuo nang konklusyon nang may mataas na antas ng pag-unawa tungkol sa nasyo nalismong nalinang ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismong Espaol at Digmaan g PilipinoAmerikano 41

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pagpupunyagi ng mga Pilipinong Makamtan ang Ganap na Kalayaan at Kasarinlan Bila ng Isang BansaEstado (1898kasalukuyan) PN

Mga layunin sa pananakop ng mga Amerikano at Hapon sa Pilipinas PN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga layunin sa pananakop ng mga Amerikan o at Hapon sa Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakarang p ampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolon yalistang Amerikano at Hapon PN Natutukoy nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga layunin sa pananakop ng m ga Amerikano at Hapon sa Pilipinas Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-una wa ang mga mga patakarang pampulitika, pangekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatupad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas Napahahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas na kasiy ahan sa mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon Nasusuri nang may ma taas na antas ng pagunawa ang ibat ibang 42 PL

Mga patakarang pampulitika, pangekonomiya, pangkultura at panlipunan na ipinatup ad ng mga kolonyalistang Amerikano at Hapon PL PL PL

Epekto at bunga ng pananakop ng Amerikano at Hapon sa Pilipinas PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga epekto at bunga ng pananakop ng A merikano at Hapon sa Pilipinas Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga mahah alagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarinlan sa pa nahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon PL PL

Mga mahahalagang pangyayari sa pakikibaka ng mga Pilipino sa kalayaan at kasarin lan sa panahon ng kolonyalismong Amerikano at Hapon

PL PL

PL Ibat-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga Nagpapamalas ng mapanuring pangPL

Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon KH Ang pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano at Hapon KH unawa sa Ibat-ibang reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Ameri kano at Hapon KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga pagpapamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Am erikano at Hapon PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga suliranin at ham on sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Nagpapama las ng mapanuring pangunawa sa mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga sulirani n at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasa lukuyan PL reaksiyon at pagtanggap ng mga Pilipino sa pananakop ng Amerikano at Hapon Napap ahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga pagpa pamalas ng mga Pilipino ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan sa ilalim ng kol onyalismong Amerikano at Hapon Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlon g Republika Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at h amon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar Nasusuri nan g may mataas na antas ng pagunawa ang mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasa rinlan ng bansa sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan 43 PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan at kasarinlan sa panahon ng Batas Militar PL PL PL

Mga suliranin at hamon sa kalayaan mula sa panahon ng People Power I sa Edsa ng 1986 sa kasalukuyan PL PL

PL

Mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasa lukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pili pino PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga patakaran at programa ng mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong n g kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino Nagpapamalas ng mapanuring pangunaw a sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng ibatibang pangasiwaan sa p angangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa Nagpapamalas ng ma panuring pangunawa sa mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at ka sarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan PL Natutukoy nang may mataas na antas ng pang-unawa ang mga patakaran at programa n g mga pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang sa kasalukuyan na nangangalaga at nagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansang Pilipino Nasusuri nang may mata as na antas ng pang-unawa sa kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng i bat-ibang pangasiwaan sa pangangalaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may pinakamataas na antas ng kasiy ahan ang mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 hanggang sa kasalukuyan Natatalakay nang may mataas na antas ng pang-unawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino 44 PL

Kalakasan at kahinaan ng patakaran at programa ng ibatibang pangasiwaan sa pangan galaga at pagsusulong ng kalayaan at kasarinlan ng bansa PL PL KH

Mga paraan ng pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at kasarinlan mula 1898 han ggang sa kasalukuyan KH KH Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Mga Bayani at Natatanging Pilipino na Nagtanggol sa Kalayaan at PL

Kahulugan ng bayani at makabansang Pilipino PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kahulugan ng bayani at makabansang Pilip ino PL

Kasarinlan KH Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at ka sarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol KH Nagpapamalas ng mapanurin g pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at k asarinlan ng bansa sa ilalim ng kolonyalismong Espaol Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kas arinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang PilipinoAmerikano Na gpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na nagt anggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatanging Pilipino na n agtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng KH Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatang ing Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa ilalim ng kolon yalismong Espaol Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng ka siyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasa rinlan ng bansa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang PilipinoAmerikano Nap apahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bay ani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may m ataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan 45 KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng ba nsa sa panahon ng Rebolusyong 1896 at Digmaang Pilipino-Amerikano KH KH KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng ba nsa sa panahon ng kolonyalismong Amerikano KH KH KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng ba nsa sa panahon ng kolonyalismong KH KH

Hapon kolonyalismong Hapon Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natat anging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng I katlong Republika Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga bayani at natatang ing Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Bata s Militar at Diktadurang Marcos Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga baya ni at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simu la EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga ibatibang paraan at mukha ng kabayanihan sa ng bansa sa panahon ng kolonyalismong Hapon KH Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Ikatlong Republika Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos Napapahalagahan at naipagmamal aki nang may mataas na antas ng kasiyahan ang mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 19 86 hanggang sa kasalukuyan Nasusuri nang may mataas na antas ng pagunawa sa mga ibat ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa 46 KH Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng ba nsa sa panahon ng Ikatlong Republika KH KH

Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng ba nsa sa panahon ng Batas Militar at Diktadurang Marcos KH KH KH

KH Mga bayani at natatanging Pilipino na nagtanggol sa kalayaan at kasarinlan ng bansa simula EDSA People Power ng 1986 hanggang sa kasalukuyan KH PL

Mga ibat-ibang paraan at mukha ng kabayanihan sa kasalukuyan PL PL

kasalukuyan KH Kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino sa kasalukuyan KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa kaha lagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilang Pilipino s a kasalukuyan KH kasalukuyan Napapahalagahan at naipagmamalaki nang may mataas na antas ng kasiya han ang kahalagahan ng pagkilala sa mga nagawa at ambag ng mga bayani at dakilan g Pilipino sa kasalukuyan 47

ARALING PANLIPUNAN VI PAMAHALAAN, SALIGANG BATAS AT PAGKAMAMAMAYAN Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Ang Pundasyon at Saligan ng Pilipinas Bilang Estadong Demokratiko at Republikano Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Ang Pilipinas Bilang Estado Kahulugan ng estado Mga Elemento ng Estado Kahalagahan ng bawat elemento sa Isang Estado Pagkakatulad at pagkakaiba ng nas yon at estado Ang Pambansang Teritoryo Ang pambansang teritoryo ayon sa Saligang -Batas Lawak at hangganan ng pambansang teritoryo Doktrinang Pangkapuluan (Archi pelagic Doctrine) at Exclusive Economic Zone: kahulugan, batayan at kahalagahan Kahalagahan ng pambansang teriroryo sa estado PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa pundasyon at s aligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tun gkol sa pundasyon at saligan ng Pilipinas bilang estadong demokratiko PL PL PL PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mg a kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas tungkol sa pambansang teritoryo batay sa mga kasunduan, kasulatan, mga batas at doktrinang pangkapuluan 48

PL Ang Populasyon ng PL Bansa Kahulugan at Kahalagahan ng Populasyon o Mamamayan sa Estado Pangkalahatang Katangian ng Populasyon ng Bansa Kabuuang populasyon ng P ilipinas Balangkas ng populasyon ayon sa gulang at kasarian ng mga bumubuo nito Mga salik na may kinalaman sa paglaki ng populasyon Kahalagahan ng malulusog at matatalinong mamamayan sa pagpapaunlad ng isang bansa Pagkakaiba ng populasyon s a mga pook urban at pook rural Pagkakaiba ng distribusyon at dami o kapal ng pop ulasyon sa bawat rehiyon Sanhi at bunga ng pandarayuhan sa Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa populasyon ng bansa at ang kahal agahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa populasyon ng b ansa at kahalagahan ng mamamayan bilang mahalagang elemento ng estado 49

Bansa PL Ang Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko Kahulugan at Kahalagahan n g Pamahalaan Mga Uri ng Pamahalaan Mga Uri ng Pamahalaang Demokratiko Ang Pilipi nas Bilang Isang Pamahalaang Demokratiko at Republikano Ang Uri ng Pamahalaan ng Pilipinas Batay sa 1987 SaligangBatas Mga Pangunahing Simulain at Pundasyong De mokratiko at Republikano Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamah alaang Demokratiko Mga Simulain at Pagpapahalaga ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Republika at Pamahalaang PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa na ang Pili pinas bilang pamahalaang demokratiko PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa na ang Pilipinas ay isang bansang demokratiko PL

Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga pangunahing simulain at pundasyong d emokratiko at republikanong bansa PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga pangunahing simulai n at pundasyong demokratiko at republikanong bansa 50

Konstitusyonal Pangangalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Demokrasya Panga ngalaga sa mga Simulain at Pagpapahalaga ng Republika at Pamahalaang Konstitusyo nal KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa Konstitusyon bilang instrumento a t simbolo ng estado at pamahalaan KH KH

Konstitusyon Bilang Instrumento at Simbolo ng Estado at Pamahalaan Kahulugan at Kahalagahan ng Saligang-Batas Mga Uri ng Saligang-Batas Pagbabalangkas at Paraan ng Pagbabago sa Saligang-Batas Ang Pagbabalangkas ng 1987 SaligangBatas Ang 198 7 SaligangBatas Bilang Produkto ng Kanyang Panahon Ang Pambansang Pamahalaan Kah ulugan at Kahalagahan ng Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa Konstitusyon bilang ins trumento at simbolo ng estado at pamahalaan Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Mga Institusyon ng Pilipinas Bilang Pamahalaang Demokratiko PL PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga institusyon ng Pilipinas bilang pama halaang PL

Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa sa mga institusyon ng Pili pinas bilang pamahalaang 51

(Institutions of Philippine Democracy) Pambansang Pamahalaan Ang Prinsipyo ng Paghihiwalay ng Kapangyarihan (Separation of Powers) at Checks and Balances: Kahulugan at Kahalagahan Bilang Demokratikong Republika (Democratic Republic) ng Pilipinas Ang Sangay Pambatasan o Lehislatibo : Istruktuka, Kapangyarihan, Tungkulin at Limitasyon ng Pananagutan Ang Sangay T agapagpaganap o Ehekutibo: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan n g Pananagutan Ang Sangay Pangkuhuman o Hudisyal: Istruktura, Kapangyarihan, Tung kulin, at Hanggangan ng Pananagutan Mga Komisyong demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang pambansa at pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakaisa demokratiko at ang ugnayan ng pamahalaang lokal tungo sa iisang mithiin sa kaayu san, kaunlaran at pambansang pagkakaisa 52

Konstitusyonal: Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin, at Hanggangan ng Pananagut an (COA, COMELEC, CSC, CHR, OMBUDSMAN) Ang Ugnayang Panlabas ng Bansa Ang Pamban sang Badyet: Pagbabalangkas at Kahalagahan Ang Pamahalaang Lokal Kahulugan, Sali gan at Istruktura ng Pamahalaang Lokal Ayon sa SaligangBatas Ugnayan ng Pamahala ang Lokal sa Pambansang Pamahalaan Bilang Pamahalaang Unitaryo Kahalagahan ng Pa mahalaang Lokal sa Sistemang Demokratiko Istruktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Bawat Yunit ng Pamahalaang Lokal Ayon sa Local Government Code K H Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa tungkol sa pamahalang lokal at ang ugnaya n nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaang pambansa KH Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pamahalang loka l at ang ugnayan nito sa mga mamamayan tungo sa pagkamit ng mithiin ng pamahalaa ng pambansa KH 53

(Rehiyong Awtonomus, Probinsiya, Munisipalidad, Siyudad, Barangay) Ang Katipunan ng Kabataan at Sangguniang Kabataan Ugnayan ng Pamahalaan at Mamamayan sa Prose song Demokratiko Batayang Simulain at Pagpapahalaga ng Ugnayan at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya Ayon sa SaligangBatas Direktang Pakikilahok ng Ma mamayan sa Prosesong Demokratiko Ayon sa Saligang Batas at Iba Pang Mga Batas Pa pel ng Partido Politikal sa Prosesong Demokratiko Mga Paraan ng Pakikilahok ng M amamayan sa Prosesong Demokratiko PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga proseso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang u gnayan ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pag kakaisa PL Nasusuri nang may pinakamataas na antas ng pang-unawa tungkol sa pros eso ng pamahalaang demokratiko at republikano ng bansang Pilipinas at ang ugnaya n ng pamahalaan at mamamayan tungo sa kaayusan, kaunlaran at pambansang pagkakai sa Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Mga Proseso ng Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Pilipinas (Processes of Philippine Democracy) PL

54

(NGOs, POs, civil society, interest group, concerned citizen, taxpayer) Ang Papel at Kahalagahan ng Burukrasya (Burreaucracy) sa Prosesong Demokratiko Kapangyarih an, Tungkulin at Pananagutan ng mga Halan na Opisyal sa Bilang Pamahalaang Repub likano Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan ng Iba Pang Opisyal at Kawani ng Pamahalaan Mga Paraan ng Pagkakamit ng Isang Matapat, Malinis, Episyente at Epek tibong Pamahalaan Kahalagahan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Prosesong Demokrati ko Proseso sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya (Public Policy) Kahulugan ng PN Na gpapamalas ng mapanuring pangunawa sa proseso ng pagbuo ng pampublikong ng polis iya PN Nasusuri nang may mataas na antas ng pang-unawa ang proseso ng pagbuo ng pampublikong polisiya 55 PN

Pampublikong Polisiya Mga Uri at Halimbawa ng Pampublikong Polisiya Proseso sa P agbuo ng Pampublikong Polisiya Pakikilahok ng Mamamayan sa Pagbuo ng Pampublikon g Polisiya Papel ng Opinyon publiko, partido political, interest groups, peoples organization, nongovernment organization at media sa pagbuo ng pampublikong pol isiya Limitasyon ng Pakikilahok ng Simbahan at Grupong Relihiyoso sa Prosesong D emokratiko at Pagbuo ng Pampublikong Polisiya Mga Pamamaraan at Estratehiya ng P akikilahok sa Pagbuo ng Pampublikong Polisiya PN

Nakagagawa nang polisiya para sa paaralan gamit ang proseso sa pagbuo ng pampubl ikong polisiya 56

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Pagkamamamaya n sa Isang Demokrasya PL

Ang Pagkakamamayan ng Pilipinas Kahulugan at Kahalagahan ng Pagkamamamayan Mga P rinsipyo at Pamamaraan ng Pagkakamit ng Pagkamamamayan Mga Proseo sa Pagtatamo a t Pagsasawalangbisa ng Pagkamamamayan g Pilipino Ang Mamamayang Pilipino Ayon sa Saligang-Batas Mga Uri ng Mamamayan (natural-born, naturalisado) PL Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proseso ng pa gtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas PL

Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa sa mga prinsipyo ng pagkamit, proses o ng pagtatamo at pagsasawalang-bisa ng pagkamamamayan batay sa Saligang Batas KH

Mga Karapatan at Pananagutan ng Mamamayan Kahulugan at Kahalagahan ng Karapatan at Karapatang Pantao Mga Uri ng Karapatan Kalipunan ng Karapatan ng Mamamayan Ay on sa Saligang-Batas Mga Karapatan ng KH Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa mga karapatan at pananagutan ng mamamaya n sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapanagutan g mamamayan ng bansa KH

Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa sa mga karapatan at pananagutan ng m amamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at mapa nagutang mamamayan ng bansa 57

mga Kababaihan at Bata Katarungang Panlipunan Karapatan Pangangalaga ng mga Karapatan KH sa mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa pagiging isang produktibo at mapanagutang KH at Karapatang Pantao Limitasyon ng Nagpapamalas ng mapanuring pangunawa sa isang demokratikong bansa tungo mamamayan ng bansa KH

Mga Tungkulin at Pananagutan ng Mamamayan sa Isang Demokrasya Kahulugan at Kahal agahan ng Tungkulin (duty) at Pananagutan (Responsibility) sa Isang Demokrasya M ga Tungkulin ng Mamamayan Mga Pananagutan ng Mamamayan Tuwiran at Iba Paraan ng Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamahalaan at Pamamahala ng Bansa Tungkulin at Panan agutan ng Batang Mamamyan sa Pamayanan Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamama yan sa Nasusuri nang may pinakamataas na pangunawa ang mga tungkulin at pananagutan ng mamamayan sa isang demokratikong bansa tungo sa pagiging isang produktibo at map anagutang mamamayan ng bansa 58

Paaralan Tungkulin at Pananagutan ng Batang Mamamayan sa Pamilya at Tahanan Tung kulin at Pananagutan ng Batang Mamamayn sa Sarili 59

ARALING PANLIPUNAN VII KASAYSAYAN NG BANSANG PILIPINO Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Heograpiya at Sinaunang Kabihasnang Pilipino Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Kahalagahan ng pag-aaral ng kasaysayan

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng kasaysayan at ang bahaging ginampanan ng heograpiya at ng tao sa pagbuo at pa g-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay ng bahaging ginampan an ng kasaysayan, heograpiya at tao sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasna ng Pilipino. Naipapaliwanag ang ugnayan nang heograpiya at tao sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino. PL PL PL - Kahulugan ng kasaysayan - Kahalagahan ng kasaysayan - Kaugnayan ng kasaysayan sa iba pang disiplinang panlipunan KH

KH

Mga kasanayang nalilinang sa pagaaral ng kasaysayan Pagtukoy sa Primarya at seko ndaryang Pinagkunan Pagtukoy sa katotohan at opinyon Pagtukoy sa pagkiling (bias ) Pagbuo ng paghihinuha (inferences), generalization, at 60 -

konglusiyon KH Bahaging ginampanan ng tao at heograpiya sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Katangiang heograpikal ng sinaunang pamayanang P ilipino Epekto ng mga salik heograpikal ng bansa tulad ng pagiging kapuluan, lok asyon, laki, hugis, klima, anyong tubig, anyong lupa at likas na yaman sa paghub og at pagunlad ng sinaunang pamayanan at kabihasnan Epekto ng heograpiya sa hana pbuhay, paraan ng pamumuhay at kultura ng mga sinaunang Pilipino Ang impluwensiy a ng heograpiya sa pagkakahati ng bansa sa ibatibang pangkat etnolinggwistiko KH Nabibigyang-kahulugan ang naging tugon nang sinaunang tao sa kanilang kapaligira n sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Nakapagmumungkahi nan g mga gawaing pangkapaligiran na tutugon sa pagpapanatili at patuloy na pagpapau nlad ng kabihasnang Pilipino. Nabibigyang-katwiran ang pananaw na ang sinaunang kabihasnang Pilipino ay nabuo at umunlad sa pamamagitan ng pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa at sa heograpiya. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng sina unang Pilipino. Ipahayag ang naging damdamin nila sa kanilang nabuong kabihasnan Nakapagninilay sa kahalagahang pangkasaysayan ng pagkabuo at pag-unlad ng sinau nang kabihasnang Pilipino 61 PL

PL

KH

KH

Mga pagbabago na isinagawa ng mga sinaunang Pilipino sa heograpiya na nagbigay d aan sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang kabihasnang Pilipino Katangian at pagkaka kilanlan ng Sinaunang kabihasnang Pilipino (aspektong pampulitika, pangekonomiya , panlipunan, at pang kultura kabilang ang pagdating at paglaganap ng Islam Mga ebidenisya ng mataas na antas ng sibilisasyon ng mga sinaunang Pilipino Ang baha ging ginampanan ng kolonyalismong Espaol sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipi no Mga panimulang patakaran ng mga Espaol na nakaapekto at nagdulot ng transporma syon sa mga sinaunang KH

KH

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Pagbuo at Pagunlad ng Bansang Pilipino (Spanish EraRevolution First Phase 1521-1 899) KH

KH Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagkabuo ng Pilipinas bilang isang ban sa mula sa pagkakaisa ng adhikain at pagpupunyagi ng mga Pilipino na makalaya sa kolonyalismo. KH

Ang mga mag-aaral ay nakapagpapahayag at nakapanghihikayat sa patuloy na pagsasa sagawa ng ibat ibang anyo ng nasyonalismong Pilipino Napapatunayan na ang pagkabu o ng Pilipino bilang isang bansa ay dahil pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasa n ang 62 KH

pamayanang Pilipino. Sanhi at bunga ng kolonyalismo sa pagbuo ng Pilipinas bilan g isang bansa Ang papel kolonisasyon at kristiyanisasyon sa pagbubuo ng Pilipina s bilang isang bansa Mga patakaran at estratehiya sa pananakop ng mga Espaol naka pagambag at nakahadlang sa pagkabuo ng kamalayang pambansa ng mga Pilipino Mga r ebelyon at iba pang reaksiyon ng mga Pilipino sa kolonyalismo Kawalan ng diwang makabansa bilang pangunahing sanhi sa kabiguan ng mga pag-aalsa Epekto ng kolony alismo sa pagkabansa at pagkakakilanlan ng mga Pilipino Pag-usbong ng kamalayang Pilipino Pagbabago sa kolonyalismong Espaol. PL Nabibigyang-puna ang ibat ibang paraan ng pagpupunyagi n g mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa. Natutukoy ang mga banta at oportunidad sa pagkabansa ng mga Pilipino sa gitna ng mga hamon ng globalisasyon. Natitimbang at kritikal na nasusuri ang mga layunin ng mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabu o bilang isang bansa. Nailalagay ang sarili sa katauhan ng mga Pilipinong nagpun yagi at pahalagahan ang kanilang ginawa na wakasan ang kolonyalismong Espaol at m abuo bilang isang bansa. Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga 63 KH

KH

KH

KH KH

ekonomiya at lipunan noong ika19 na siglo na nakapag-ambag sa pag-usbong ng kama layang Pilipino Mga pangyayari at salik na nagbigaydaan sa pagusbong ng nasyonal ismo ng mga Pilipino Kahalagahan ng pagbitay sa GomBurZa sa paggising ng damdami ng makabansa ng mga Pilipino Ang nasyonalismo ng Kilusang Sekularisasyon, Kilusa ng Propaganda at Katipunan Ang uri at katangian ng nasyonalismong nalinang ng mg a Pilipino Ang Rebolusyong Pilipino bilang pinakamataas na pagpapahayag ng nasyo nalismo ng mga Pilipino Mga mahahalagang pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na Pilipino na wakasan ang kolonyalismong Espaol at mabuo bilang isang bansa. PL

64

nakatulong sa pagkabuo ng Pilipinas bilang bansa (Sigaw sa Pugadlawin, Deklarasy on ng Kalayaan sa Kawit, Pagpapasinaya ng Saligang Batas at Republika ng Malolos ) Mga pangyayari sa Rebolusyong Pilipino na nakasagabal sa pagkabuo ng mga Pilip ino bilang isang bansa (Pagkakahati sa paksiyong Magdiwang at Magdalo, Kumbensiy ong Tejeros, Kasunduan sa Biak-na-Bato, Pagpatay kay Andres Bonifacio at Antonio Luna) Mga aral ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino Mg a Ambag ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 sa pagkabansa ng mga Pilipino Mga mahaha lagang 65 PL

nagawa ng Rebolusyong Pilipino ng 1896 Ang Deklarasyon ng Kalayaan sa Kawit Ang Lupang Hinirang Ang Pambansang Bandila Ang Pambansang Bayaning Jose Rizal Ang Re publika ng Malolos Ang Saligang Batas ng Malolos Ang Simbahang Iglesia Filipina Independiente Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinlan sa ilalim ng kolonyalismong Amerikano Mga motibo sa pananakop ng Amerikano sa bans a at ang implikasyon nito sa kalayaan ng mga Pilipino Pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan sa panahon ng Digmaang PilipinoPL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at ang kanil ang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa panahon ng kolonyalismong Am erikano at Hapon PL Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga tugon ng m ga Pilipino na sumasang-ayon o sumasalungat sa pagsupil ng kanilang kalayaan Nap apatunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong makamtan ang kalayaan at matugunan a ng mga hamon ng pagsasarili. Nabibigyang-puna ang mga pagpupunyagi ng mga Pilipi no na 66 Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pagbuo at Pagunlad ng Nasyon/Estado (1889-1946) PL

PL

PL

Amerikano Mga Patakaran at batas na sumupil sa nasyonalismong Pilipino Pagtatang gol ng mga Pilipino sa kalayaan sa harap ng pagsupil sa Nasyonalismong Pilipino Mga patakaran at batas na humadlang at nakasagabal sa pagbubuo ng Pilipinas bila ng isang malayang bansa (pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura at panlipunan) Mga patakaran at batas na may kinalaman sa pagsasarili ng mga Pilipino (Philipp ine Bill of 1902, Jones Law, TydingsMcDuffie Law) Ang Pagkakatag ng Philippine C ommonwealth bilang paghahanda sa pamamahala sa sarili (self-rule) Pagkabalam ng Kalayaan Mga pagbabago sa ekonomiya, edukasyon, makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon sa pagsasari li. KH Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan. KH Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang ka layaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili Nailalagay a ng sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging makamtan ang kalayaan at isa alang-alang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili KH KH Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilip inong makamtan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pag sasarili. 67

kalusugan, lipunan, impraesraktura na bumago sa pagkatao at lipunang Pilipino Ib at-ibang pagpapamalas ng pagmamahal sa kalayaan at bansa ng mga Pilipino sa panah on ng kolonyalismong Amerikano Bunga sa kalayaan/kasarinlan at pagkabansa ng mga Pilipino ng kolonyalismong Amerikano Mga Pilipinong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa Pagpupunyagi ng mga Pilipinong makamtan ang kalayaan/kasarinla n sa ilalim ng kolonyalismong Hapon Mga Layunin ng Hapon sa Ikalawang Digmaang P andaigdig, partikular sa pananakop sa Pilipinas Mga patakaran na 68 KH

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Pilipinas sa Kasalukuyang Panahon (1946kasalukuyan) PL

ipinatupad sa panahon ng mga Hapones Mabuti at dimabuting epekto ng patakaran at pananakop ng Hapon sa kalayaan at pagkabansa ng mga Pilipino Mga pangyayaring n agpamalas ng kagitingan ng mga Pilipino upang mapalaya ang Pilipinas Mga Pilipin ong nagtanggol at nagtaksil sa kalayaan at bansa Mga Hamon sa kalayaan mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Mga mahahalagang pangyayari na humubog sa kasaysayan ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Mga suliranin sa pagkabansa ng mga Pili pino simula 1946 hanggang sa kasalukuyan (neokolonyalismo, colonial mentality, m ga di pantay na kasunduan at PL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagpunpunyagi ng mga Pilipinong makamt an ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili sa ilalim ng Malayang Republika mula 1946 hanggang sa kasalukuyan PL

Ang mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa naging mga pagpupunyagi ng mga Pil ipino upang mapangalagaan at maisulong ang kalayaan at kasarinlan ng bansa Napap atunayan na nagpunyagi ang mga Pilipinong maipagtanggol at mapangalagaan ang kal ayaan at matugunan ang mga hamon ng pagsasarili ng bansang Pilipinas Nabibigyang -puna ang 69 KH

KH

pagsandal sa Estados Unidos) Mga balakid sa pagkakamit ng tunay na kalayaan/kasa rinlan Kasagutan ng mga Pilipino sa hamon ng kalayaan at kasarinlan Pangyayari, suliranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong Roxas hanggang sa Deklarasyon n g Batas-Militar Mga hamon sa kalayaan at kasarinlan sa pamamahala ng bansa Mga p atakaran at programa sa pangangalaga at pagsusulong ng kapakanan ng bansa at mam amayan Ang Pilipinas sa ilalim ng BatasMilitar Mga motibo at dahilan sa deklaras yon ng Batas Militar Mga mahahalagang mga pagpupunyagi ng mga Pilipino na maipagtanggol ang kalayaan at ang kanilang m ga naging tugon sa mga hamon sa pagsasarili. KH Naisusulong ang mga naaangkop na gawaing nagpapamalas ng pangangalaga sa tinatamasang kalayaan sa kasalukuyan. KH

KH

Nabibigyang-katwiran ang ginawang pagpupunyagi ng mga Pilipinong mapangalagaan a ng kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pagsasarili Nailala gay ang sarili bilang isa sa mga Pilipinong nagpunyaging maipagtanggol ang kalay aan at isaalangalang ang mga naging tugon sa mga hamon sa pagasasarili KH

KH

KH

Nakapagninilay-nilay sa kahalagahang pangkasaysayan sa pagpupunyagi ng mga Pilip inong 70

pangyayari sa panahon ng BatasMilitar Mga Pilipinong nagpamalas ng kabayanihan a t pagmamahal sa kalayaan sa ilalim ng Batas-Militar Mga aral ng Batas Militar sa kasalukuyan People Power at ang panunumbalik ng Demokrasya Mga pangyayari, suli ranin, isyu at pamamahala mula kay Pangulong C. Aquino hanggang kay Pangulong Be nigno Aquino Kahalagahan ng kasaysayan sa paglutas ng suliranin ng bansa Ang pag hubog ng makabansa, mabuti mapanagutan, at produktibong mamamayan mamamayan ng b ansa at daigdig mula sa aral ng nakaraan mapangalagaan ang kalayaan at ang kanilang mga naging tugon sa mga hamon ng pags asarili. KH

KH

KH

71

ARALING PANLIPUNAN VIII PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNANG ASYANO Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Heograpiya at sinaunang kabihasnang Asyano Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kaugnayan ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnanag Asyano. PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang mag-aaral ay nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginampan an ng heograpiya at tao sa pagbuo at pag-unlad ng sinaunang kabihasnang Asyano. Naipapaliwanag ang impluwensya ugnayan ng heograpiya sa kultura at sa mga tao sa mga bansang Asyano. Nabibigyang puna na pananagutan ng bawat mamamayan na panga lagaan ang kapaligiran at preserbasyon ng pamanang kultural at kasaysayan ng ban sa at ng kani-kanyang komunidad. Nakatutupad nang mga gawain na nagpapahayag ng paninindigan sa mga isyung pangkapaligiran at kultural na banta o sumisira sa ka paligiran 72 PL PL Ang ugnayan ng tao at heograpiya sa paghubog ng kabihasnang Asyano Pangkalaha tang katangiang heograpikal ng Asya Mga rehiyon sa Asya Katangiang heograpikal a t pisikal ng mga rehiyon sa Asya Mga likas na yaman ng Asya Ang impluwensiya ng heograpiya sa kabuhayan, paraan ng pamumuhay, kultura at lipunan ng sinaunang As ya PL PL

KH

KH

Batayan sa paghubog ng sinaunang kabihasnan Ebolusyong biyolohikal Ebolusyong ku ltural KH

KH

Ang impluwensiya ng heograpiya sa pagkabuo at pagunlad ng Sinaunang Kabihasnan s a Asya (Sumer, Indus at Huang Ho) at preserbasyon ng mga pamanang kultural at kasaysayan ng mga bansa sa Asya KH N abibigyang katwiran na para sa kabutihan ng mga Asyano lalo na ng susunod na hen erasyon ang masinop at hindi mapanirang paggamit at paglinang ng mga likas na ya man, pangangalaga sa kapaligiran, at ang preserbasyon ng pamanang kultural nito Nailalagay ang sarili sa katayuan ngmga taong nagsusulong sa pangangalaga ng kap aligiran,pamanang kultural ng mga bansa sa Asya Nabibigyang katwiran ang kahalag ahan sa naging impluwensya/ kaugnayan ng heograpiya sa kultura ng mga tao sa mga bansang Asyano. KH KH Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlang Asyano PL

PL Kaisipang Asyano sa pagbuo ng Imperyo Sinaunang pamumuhay ng PL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng sinaunang kabih asnan sa paghubog at pag-unlad PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang malalim na pagsusuri sa bahaging ginampana n ng sinaunang kabihasnan sa 73

mga Asyano PL PL PL Asya sa sinaunang panahon Mga pilosopiya at relihiyon sa Asy a Mga pamana ng Asya sa daigdig ng pagkakakilanlang Asyano. paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano. PL Naipapaliwanag ang bahaging ginampanan ng kasaysayan sa paghubog at pag-unlad ng pagkakakilanlang Asyano Na patotohanan na mahalaga ang bahaging ginagampanan ang bahaging ng kasaysayan, re lihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano. Naisusulong ang mga gawain na nagpapahalaga sa bahaging ginampanan ng kasaysayan, relihiyon at kultura sa paghubog at pag-unlad pagkakakilanlang Asyano Nabibigyang katwira n na ang sinaunang kasaysayan, kultura at relihiyon ay nakatulong sa paghubog at pagunlad ng pagkakakilanlang Asyano. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng ibang 74 KH

KH

KH

KH

Asyano na patuloy na nagpapaunlad ng kanyang sariling pagkakakilanlan. KH Naisas aloob ang sariling pananagutan sa paghubog at patuloy na pagpapaunlad ng pagkaka kilanlang Asyano Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pagkakamit ng Kasarinlan ng mga Bansa sa Asya PL

Ang Papel ng Kolonyalismo sa Pag-usbong Nasyonalismo sa Asya Unang yugto ng kolo nyalismo at imperyalismong Kanluranin Ikalawang Yugto ng kolonyalismo at imperya lismong Kanluranin Ang Bagong Imperyalismo sa Asya Ang mga bansang Asyano na hin di nasakop ng mga taga- Kanluran PL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa pagtugon ng mga Asyano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at naging karanasan sa pagkakamit at pagtataguyod n g kalayaan at kasarinlan. PL

Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa pagtugon ng mga A syano sa mga hamon ng pananakop ng mga kanluranin at ang naging karanasan sa pag kakamit at pagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan. Naipapaliwanang ang naging tu gon ng mga Asyano sa paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at ng iba pang pw ersa. Nabibigyang puna ang pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan m ula sa kapangyarihan ng kanluranin at ng iba pang pwersa. PL

KH

PL Nasyonalismo sa Asya Nasyonalismo sa ibat-ibang rehiyon sa Asyano Katangian o uri ng 75

nasyonalismong nalinang ng mga Asyano KH

Kilalanin at makibahagi sa mga gawain tungo sa pagpapatatag sa pagka Asyano sa g itna ng mga hamon ng globalisasyon. Nabibigyang katwiran ang ibat ibang tugon ng mga Asyano upang makamit ang kalayaan mula sa mga Kanluranin at iba pang pwersa. Nailalagay ang sarili sa katayuan ng mga Asyano at pahalagahan ang kanilang pag pupunyagi upang wakasan ang paglaganap ng kapangyarihan ng Kanluranin at iba pan g pwersa. Nakapagninilay-nilay sa kahalagang pangkasaysayan ng ibat ibang tugon n g pagpupunyagi ng mga Asyano na makamtan ang kalayaan mula sa kapangyarihan ng K anluranin at iba pang pwersa. Ang mag-aaral ay nakapagsasagawa nang aktibong pak ikilahok sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang 76 KH

KH

KH

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Asya sa Kasalukuyang Panahon PL

Pagbabago sa sistemang pulitika ng Asya Ang kababaihan sa PL PL

Naipamalas ng magaaral ang pag-unawa sa kahalagahan ng pagpapatatag ng pagkakaki lanlang PL

kasalukuyang Asya PL Ang kahalagahan ng edukasyon sa mga Asyano Mga Suliraning P angkapaligiran at ang kalagayang ekolohikal ng Asya Relihiyon at Kultura sa Asya Ekonomiya ng Asya at ang Pandaigdigang Kalakalan Ang yamang tao ng Asya Ang mga grupong Etnolinggwistiko sa Asya Katangian ng populasyon At iba pang napapanaho ng isyu ( Transnational crime, drug and human trafficking, money laundering, Ter orismo,mga sigalot Pagtugon ng mga Asyano sa ibat ibang isyu PL

Asyano at rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng ideyol ohiya ,kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa A sya sa gitna ng pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago s a kasalukuyang panahon PL Naipapaliwanag kung paano napatatag ang pagkakakilanla ng Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa s a Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalu kuyang panahon Nabibigyang puna ang mga paraan sa pagtatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasaluku yang panahon Nakikibahagi sa 77 PL

PL PL KH

KH

PL PL

KH

PL

Mga samahan at patakarang Asyano Natatanging Kontribusyon ng Asyano sa ibat ibang larangan sa Daigdig (Agham at Teknolohiya, Kapayapaan, Sports at iba pa) PL pagsasagawa nang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamama gitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaibaiba ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon KH N atitimbang ang mga paraan sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagi tan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-ib a ng ideyolohiya, kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon Nailal agay ang sarili bilang isa sa mga pinuno ng bansa sa Asya at gumawa ng mga hakba ng sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kaha lagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaiba-iba 78 KH

ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasalukuyang panahon KH Nat ataya ang sariling kakayahan sa pakikibahagi sa pagpapatatag ng pagkakakilanlang Asyano sa pamamagitan ng pagunawa sa kahalagahan ng rehiyonal na pagkakaisa sa Asya, pagkakaibaiba ng ideyolohiya at kultura at malawakang pagbabago sa kasaluk uyang panahon 79

ARALING PANLIPUNAN IX PAGKABUO AT PAG-UNLAD NG KABIHASNAN NG DAIGDIG Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Heograpiya at Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Bahaging ginampanan ng heograpiya sa pagbuo at pagunlad ng sinaunang k abihasnan ng daigdig Heograpiya ng daigdig Mga Unang tao Ang heograpiya at katan giang pisikal ng kinaroroonan ng mga sinaunang kabihasnan sa daigdig Ang papel n g heograpiya sa pagkabuo ng mga sinaunang kabihasnan Mga Unang kabihasnan sa dai gdig (katangian at pagkakakilanlan Mga pamana ng mga sinaunang PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Nakapagsasagawa ng malalim na pagsususri sa bahaging g inampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakapagsasagawa nang malalim na pagsususri sa bahaging gi nampanan ng heograpiya sa pagbuo at pag-unlad ng kabihasnang pandaigdig KH KH KH PL

PL PL PL

PL

PL

80

kabihasnan sa daigdig Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kontribusyon ng Kasaysayan sa Pagbuo ng Pagkakakilanlan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig KH Ang daigdig sa panahon ng transisyon Kabihasnang klasikal sa Asya at Europe Kabihasnang klasikal sa Africa at Amerika Pag-usbong ng Europe Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagpapatatag ng Nation States Paglakas ng Europe Paglak as ng mga bourgeoisie Pagsilang ng merkantilismo Pagpapatatag ng national monarchy M ga salik na nagbigay-daan sa Renaissance Bahaging ginampanan ng Simbahang katoliko sa paglakas ng Europe PL KH Naipamamalas ng mag- KH aaral ang pag-unawa sa mga pangyayaring naganap sa daigdig sa panahon ng transisyon o mahahalagang yugto ng kasaysayan na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng ibat-ibang rehiyon sa d aigdig. Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayar i na nagbigay daan sa pagkakaroon ng kalayaan at kasarinlan ng mga bansa sa daig dig. Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga pangyayaring naganap sa d aigdig sa panahon ng transisyon na nakatulong sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng ib at-ibang rehiyon sa daigdig.

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Kasarinlan at Kalayaan ng Ibat Ibang rehiyon sa Daigdig PL PL

Aktibong nakikilahok sa mga gawaing nagpapapahalaga sa kalayaan , kasarinlan at pagmamahal sa bansa at daigdig. 81

PL

Unang yugto ng imperyalismo at kolonyalismo Dahilan at epekto ng imperyalismo at kolonyalismo Epekto ng rebolusyong siyentipiko Epekto ng Enlightenment Epekto n g rebolusyong pampulitika at panlipunan sa Europe Epekto ng Rebolusyong Industri yal Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonyalismo Mga sanhi at bunga ng Ikalaw ang Yugto ng Kolonyalismo at Imperyalismo Pagbabago sa politika ng mundo at mga bansa sadaigdig Pananaw at reaksiyon ng mga nasakop sa imperyalismo 82 PL -

PL PL

Pagkamulat Tunggalian ng Interes Nasyonalismo sa Daigdig Ang Una at Ikalawang Di gmaang Pandaigdig : Mga sanhi at bunga Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa mga isyu,suliranin at usapin na kinakaharap ng daigdig PL PL Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Daigdig sa Kasalukuyang Panahon PL

Pagkakahati Ideolohikal ng Daigdig Matapos ang Ikalawang Digmaang Pagdaigdig Mga ideolohiyang laganap Ang tugon ng mga ideolohiyang politikal at ekonomik sa ham on ng lipunan Mga bahaging ginampanan ng ibat ibang ideolohiya Cold War at epekto nito sa mga bansa sa daigdig Pagpaparami ng Armas PL PL Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa mga isyu, suliranin at usapin na k inakaharap ng daigdig 83

PL

Paglaya ng mga Kolonya at Pagsisimula ng Neokolonyalismo Mga instrumento ng neok olonyalismo Sanhi at bunga ng neokolonyalismo Pagkakahati ng daigdig sa pagitan ng First, Second at Third World Countries Ang Hamon at Pagharap ng Daigdig sa Ib atibang Suliranin at Isyu Pagkakahati ng mga bansa sa daigdig sa pagitan ng North at South Religious Extremism Pangglobong Terorismo Mga isyung kaugnay ng sulira ning pangkapayapaan at pangkatiwasayan Populasyon, kalusugan at pagunlad Siyensi ya at Teknolohiya Global warming at 84 PL

iba pang suliraning ekolohikal Mga Karapatang Pantao Globalisasyon Iba pang suli raning panlipunan: kahirapan at kagutuman, malaking agwat ng mayaman at mahirap, human at drug trafficking at iba pa 85

ARALING PANLIPUNAN X PAGBUO AT PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG PILIPINAS Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Impluwensiya ng Heograpiya sa Ekonomiya ng Bansa Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN A. Mga saligan ng pag-aaral ng ekonomiya Ang ekonomiks bilang ham Pinagkukunangyaman Mga datos tungkol sa mga yamang likas ng bansa at sa linong paggamit nito Ang yamang-tao ng Pilipinas Balangkas ng populasyon ng pinas Kakapusan palatandaan ng kakapusan bilang isang suliraning panlipunan ahan ng kakapusan sa kakulangan Responsableng paggamit ng isang ag mata Pili Kaib

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa matalinong p aggamit ng pinagkukunang-yaman ay salik sa pagsulong at pag-unlad ng pamumuhay n g indibidwal at ekonomiya PAMANTAYAN SA PAGGANAP Nakapaguugnay-ugnay sa bahaging ginagampanan ng tao sa pa glinang ng pinagkukunang-yaman sa pagbuti ng pamumuhay at pagsulong ng ekonomiya PL PL PL PN KH PL

86

limitadong likas na yaman KH Alokasyon pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pami lya at lipunan Mga hakbangin ng pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayang Pilipino Kagustuhan at pangangailangan Kaibahan ng kagustuhan (wants ) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon Pag konsumo Produksyon PL

PL PL

Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Pagkabuo at Pagunlad ng Ekonomiya sa Ibat-Ibang Yugto ng Kasaysayan PL A. Pagsusuri ng ekonomiya PL PN Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa bahaging ginampanan ng mga pangyayarin g PL Maykroekonomiks

Nakapagsasagawa nang masusing pagsusuri sa naging pagtugon ng tao sa suliranin n g kakapusan 87

Mga saklaw ng maykroekonomiks Salik na nakaaapekto sa demand Kahulugan ng suplay batay sa pangaraw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya Salik ng produksyon na nak aapekto sa suplay Elastisidad ng demand at suplay Epekto ng kakulangan at kalabi san sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan Mga paraan ng pagt ugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan Bahaging ginag ampanan ng pamahalaan sa pagtatakda ng presyo sa pampamilihang naganap sa ibatibang yugto. 88

ekonomiya PN Makroekonomiks Papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay -kalakal, pamahalaan at panlabas na sector sa mga sumusunod: Implasyon Pamumuhun an Deplasyon pag-iimpok empleyo (employment, unemployment,und eremployment) Pamb ansang produkto bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya Mga salik na naka aapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP) Implasyon

PL PL

B. Ang Pangunahing Katangian ng Ekonomiya ng Bansa sa Ibatibang Yugto ng Kasaysay an 89

PL

Ang katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng sinaunang pamayanan Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng kolonyali smong Espaol Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa panahon ng Unang Republika Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan ng ekonomiya sa p anahon ng kolonyalismong Amerikano Mga patakaran, katangian at pagkakakilanlan n g ekonomiya sa panahon ng Kolonyalismong Hapon Mga suliranin, patakaran, 90 PL

PL

PL

PL

PL

programa at pagkakakilanlan ng ekonomiya ng bansa sa panunungkulang mga pangulo ng bansa mula 1946 hanggang sa kasalukuyan Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awto ridad at Pamamahala Pagkabuo ng Isang Matatag at Nakakatayo sa Sarili (self-reli ant) na Pambansang Ekonomiya PL A. Patakarang Piskal (Fiscal Policy) Layunin ng patakarang piskal Ang pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan Ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan Tamang pagkompyut ng buwis Epekto ng pataka rang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya PL Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa bahaging ginampanan ng pamahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa PL Nakapagsasagawa nang kritikal na pagsusuri sa bahaging ginampanan ng pa mahalaan sa pagpapatatag ng ekonomiya ng bansa PL KH KH

PL

PL

PL B. Patakarang Pananalapi PL Kahulugan ng 91

patakarang pananalapi PL Layunin ng patakarang pananalapi Kahalagahan ng pag-iim pok at pamumuhunan Mga institusyon ng pananalapi Bahagi/tungkuling ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya Uri at gamit ng pananalapi Mga dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga Pilipino Mga paraan at patakaran ng Bangko sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi Kaugnayan ng pandaigdigang 92 PL

PL

PL PL

PL PN

PL

pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi C. Mga Sektor ng Ekonomiya PL Sek tor ng Agrikultura (Agrikultura, Pangingisda, at Paggugubat) Bahaging ginampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa Industriya B ahaging ginampanan ng sektor ng industriya Paglilingkod Bahaging ginampanan ng s ektor ng paglilingkod Mga institusyon at programang nakatutulong sa sektor ng pa glilingkod 93 PL PL -

Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Ekonomiks sa Pang-araw-araw na Buhay A. Impormal na Sektor PL Ibat ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya Mga a mbag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya KH Naipamamalas ng maga aral ang pag-unawa sa mga propgrama ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya n g bansa at daigdig KH PL

Aktibong nakikilahok sa mga programa ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa at daigdig B. Kalakalang Panlabas PL Ang kalakaran ng kalakalang panlabas Epekto ng mga pat akaran at programa ng kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pili pino Kontribusyon sa ekonomiya ng bansa ng mga perang padala ng mga manggagawang Pilipino na nasa ibang bansa Kaugnayan ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa 94 PL

PL

PL

PL

Epekto sa kalakalng panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso lab an sa mga dayuhang salapi Mga kabutihan at di-kabutihang dulot ng kalakalang pan labas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya Epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa patakarang : Liberalisasyon Deregula syon Pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan Kahalagahan ng ug nayan ng mga bansa tulad ng World Trade Organization at Asia-pacific Economic Co operation tungo 95 KH

PL

PL

sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan sa daigdig B. Ang Ekonomiks sa Pang-araw-araw na Buhay PL Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pag-unawa at pagbibigay solusyon sa mga problema ng bansa Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa pamayanan PL

PL

PL Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa tahanan Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa paaralan Aplikasyon at gamit ng ekonomiks sa sarili PL

96

ARALING PANLIPUNAN XI POLITIKA AT PAMAMAHALA NG PILIPINAS (Philippine Politics a nd Governance) Lebel ng Pang-Unawa: PN Panimula PL- Pagpapalalim TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad PANGUNAHING KAISIP AN NG UNIT Pundasyon ng KH Simulain (Principles), Mithi (Ideals) at Pagpapahalag a ng Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko ng Pilipinas Lebel ng PangUnawa KH Kahusayan Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Ang Pamahalaan ng Pilipinas bilang isang Institusyong Hinubog sa Body Politic ng Bansa Kahulugan at kahalagahan ng pamahalaan at pamamahala Mga teorya ng pinagmulan ng pamahalaan Mga uri at klasipikasyon ng pamahalaan at pamamahal a PAMANTAYANG PANGNILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGGANAP Ang Pilipinas bilang estadong demokatiko: Kahulugan, Katangian at Kakanyahan Ele mento ng Demokrasya Pagtaya sa Antas 97 -

ng Demokrasya ng Isang Bansa Ang pamahalaang Republika Ang Pilipinas Bilang Pama halaang Konstitusyonal: Kahulugan, Katangian at Kahalagahan Limitasyon sa Kapang yarihan ng Pamahalaan Ugnayan ng pamahalaan, body politic at buhaysibiko sa lipu nan Mga pangunahing simulain at pundasyong demokratiko sa umiiral na kalagayan n g bansa Mga simulain, mithi at pagpapahalaga ng demokrasya Mga simulain, mithi a t pagpapahalaga ng Pamahalaang Konstitusyonal at Republika Kapangyarihan, 98 KH

tungkulin at pananagutan ng pamahalaan ng Pilipinas ayon sa Saligang-Batas Mga p atakaran ng Estado ayon sa Saligang-Batas Mga pangangalaga sa mga simulain ng de mokrasya at pamamahalang konstitusyonal Konstitusyon bilang instrumento at simbo lo ng estado at pamahalaan Ang bahaging ginagampan at kahalagahan ng Saligang-Ba tas sa Pamahalaan at Pamamahalang Demokratiko at Republikano Mga Uri ng Saligang -Batas Proseso ng pagbabalangkas ng Saligang Batas Mga Salik sa pagbuo at paghub og ng Saligang-Batas 99 KH

Ang Saligang-Batas bilang salamin ng kondisyon ng lipunan nito Pagbabalangkas at paraan ng pagbabago ng 1987 Saligang Batas Katangian, kalakasan at kahinaan ng 1987 Saligang Batas Ang Ugat ng Demokrasya sa Bansa: pagsusuri at paghahambing n g Pamahalaang Demokratiko at Republikano sa Lipunang Pilipino Ang pamahalaan at pamamahala sa Ilalim ng Unang Republika ng Malolos at Saligang Batas ng Malolos Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng Ikalawang Republika at Saligang Batas ng 1943 Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng Ikatlong 100 KH

Republika at 1935 Saligang-Batas Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng 1973 Saligang Batas Ang Pamahalaan at Pamamahala sa Ilalim ng 1987 Saligang Batas Pam ahalaang Demokratiko at Republikano (Ugnayan ng Estado at Simbahan), pag-iral ng demokrasya ng naghaharing-uri (elite democracy) Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Estruktura at Proseso ng Pamahalaan at Pamamahala ng Pilipinas KH

Pangkalahatang katangian (features) ng amahalaan at pamamahala ng Pilipinas Ang balangkas at sistema ng pamahalaang residensiya Positibo at negatibong bunga ng pamahalaang presidensya at ang kaibahan nito sa pamahalaang 101 -

parliamentary Ang katangian, balangkas at sistema ng pamahalaang Unitaryo at ang positibo at negatibong bunga nito sa sistemang Federal Ang Pamahalaang Pilipina s bilang Limitadong Pamahalaan Ang Pag-iral ng sistema ng Paghihiwalay ng Kapangya rihan (Separation of Powers) at Checks and Balances sa Pamamahala Bunga ng Separatio n of Powers at Checks and Balances sa Pamamahala Pamahalaang Nasyonal Bahaging gina gampanan at ugnayan ng tatlong pangunahing sangay ng Pamahalaan 102 KH

Ang sangay Lehislatibo bilang tagapagbalangkas o tagalikha ng Batas: Uri, Istrru ktura, Kapangyarihan, Tungkulin at Pananagutan Ang sangay Ehekutibo bilang tagap agpatupad ng batas at patakaran Ang sangay Hudisyal o Panghukuman bilang tagapam agitan ng batas Bahaging ginagampanan ng Komisyong Konstitusyonal sa Demokratiko at Republikano Bahaging ginagampanan ng Burukrasya sa Pamamahala at Sistemang Dem okratiko at Republikano 103

Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Pagbuo ng Polisiya (PolicyMaking) at ang Pakikilahok ng Mamamayan sa Pamamahalan g Demokratiko KH

Kahulugan at Katangian ng Pambansang Polisiya Kahulugan ng pampublikong polisiya Mga teorya at batayan at katangian ng pampublikong polisiya Mga Salik sa Pagbuo at paghubog ng pambansang polisiya Proseso sa pagbabalangkas ng pambansang poli siya Mga Hakbang sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya Ang papel ng Pamahalaa n, Halal at Iba pang Opisyal sa pagbabalangkas ng pampublikong polisiya Pakikila hok ng mamamayan sa pagbubuo ng 104 KH

pampublikong polisiya Ang bahaging ginagampanan ng Partido Politikal, Interest G roups, Mass Media at Opinyon Publiko sa pagbabalangkas at paghubog ng pampubliko ng polisiya Mga isyu sa pagbabalangkas ng pambansang polisiya sa ilalim ng Pamah alaang Republikano (hal.: Panghihimasok ng Simbahan sa Paghubog ng Pambansang Po lisiya) Mga Pampublikong Polisiyang Pampolitika Pagbabalangkas at Pagpapatibay n g Anti-Dynasty Bill Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Party-List Law Pagbabalang kas at Pagpapatibay ng Plunder Law 105 Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan Pagsusuri at KH Pagtataya ng Ibat Ibang Napagtibay na Pambansang Polisiya

Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Presidential Proclamation 1017 at Executive Or der 464 Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Pambansang Badyet o General Appropriat ions Act Pagbabalangkas at Paghubog ng Patakaran sa Pork Barrel Funds Pagbabalangk as at paghubog ng patakaran sa Extra Judicial Killings at iba pang Paglabag sa K arapatang Pantao Pagbabalangkas at Pagpapatibay ng Freedom of Information Bill P agbabalangkas at Pagpapatibay ng Visiting Forces Agreement at Japan-Philippines Economic Partnership Agreement 106

KH

Mga Polisiyang Pang-Ekonomiya Pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiy a sa pagpapataw ng Value Added Tax (VAT) at iba pang buwis Pagbabalangkas at pag hubog ng pampublikong polisiya pagbabayad ng utang panlabas at pangungutang ng p amahalaan sa ibang bansa Ang pagbubuo at paghubog ng patakaran at batas sa Minim um Wage Ang pagbabalangkas at pagpapatibay ng Oil Deregulation Law Ang pagbabala ngkas at pagpapatibay ng Mining Act of 1995 Ang pagbabalangkas at pagpapatibay n g 107 -

Cheaper Medicine Act KH Mga Polisiyang Panlipunan Pagbabalangkas at paghubog ng Comprehensive Agrarian Reform Law at iba pang polisiya sa repormang agraryo Pagb abalangkas at paghubog ng AntiSquatting Law Lina Law Pagbabalangkas at pagpapatiba y ng Reproductive Health Bill at Family Planning Program Pagbabalangkas at pagpa patupad ng patakaran laban sa korupsyon Pagbabalangkas at pagpapatibay ng batas sa Pangangalaga ng Kapaligiran (Clean Air Act) Pagbabalangkas at pagpapatibay ng patakaran sa Overseas Filipino 108 -

Workers (OFW) Pagbabalangkas at pagpapatibay ng Patakaran sa Paglutas ng Problem a ng kahirapan Mga Pampublikong polisiya sa ugnayang panlabas at pambansang segu ridad Pagbabalangkas at paghubog ng pampublikong polisiya sa pagsugpo ng teroris mo Pagpapatibay ng patakaran sa pagsapi sa World Trade Organization (WTO) KH

109

ARALING PANLIPUNAN XII KONTEMPORARYONG LIPUNANG PILIPINO (Philippine Contemporar y Society) TEMA Unang Markahan Tao, Heograpiya at Likas Kayang Pag-unlad Ikalawang Markahan Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Ikatlong Markahan Kapangyarihan, Awtorid ad at Pamamahala Ikaapat na Markahan Karapatan,Pananagutan at Pagkamamamayan PANGUNAHING KAISIPAN NG UNIT Lebel ng PangUnawa Lebel ng PangUnawa NILALAMAN Lebel ng PangUnawa PAMANTAYANG PANGNILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGGANAP 110