ANG PAGTUKLAS SA KARUNUNGAN NG MUTYANG SARILI : ISANG PAGSASANAY SA

PANLOOB NA PARAANG PAGLILIMI

Grace P. Odal

PANIMULA

2 ILOG NG KAMALAYANG PAG-IISIP

KATANGIAN
GAMIT SA PAG-OBSERBA
INOOBSERBAHAN / SINUSURI
GAMIT SA PAG-UNAWA
KAALAMANG NATUTUKLASAN
PAG-IISIP NA PA-LABAS
Panlabas na mata
(kung ano lamang ang pisikal na
nakikita ng mata
Panlabas na karanasan
Konsepto at teoryang abstract na binuo
sa isang panlabas na kaisipan o pag-
iisip
ERGO : LOHIKAL
Batay sa paggamit ng OBHETIBONG
METODO bilang isang disiplina sa
pagpapatakbo ng pananaliksik
PAG-IISIP NA PA-LOOB
Mata ng imahinasyon, galaw ng
damdamin at pakiramdam
(higit pa sa pisikal na nakikita ng mata)
Karanasan o panloob na aspekto ng nito
Imahinasyon, kutob, damdamin, atbp.
ERGO : PAG-IISIP (isip at diwa)
Batay sa panloob na “dating” o
pakiramdam ng isang karanasan o
penomenon
(maaaring sabihing SUBHETIBO)

isang mataimtim at masusing

ANG PAGLILIMI BILANG PAMAMARAAN
pagbibigay ng tutop, tuon at Lumalawak ang pang-unawa
ganap na pansin sa isang bagay
Unang Proseso:
PAGLILIMI KONTEMPLASYON Pag-aaral o pagsusuring mabuti;
Ang kaisipan ay lumalawak at lumiliwanag
pagsasaalang-alang sa isang
posibleng bagay, paraan, o aksiyon.
KAMALAYAN:
Nagiging ilaw-tubig (mala-tubig at malabnaw)
Nagiging bukas sa lahat
Maaaring makiisa sa lahat

PANLOOB NA
SALITA (anyo) :
Larawan, liwanag,
salitang wika,
Napupuno ng husto ng liwanag Gising na gising na
boses, bulong,
kaya’t minsa’y NAGDIDILIM tagamasid sa mga bagay na
diwa, hangin,
lumulutang sa kamalayan
esensiya, espiritu,
atbp.

Maaaring maalala ang karanasan pagbalik sa ordinaryong kamalayan.

Muling nakakabalik at nakakapasok sa estadong meditasyon at kontemplasyon

PAGLILIMI Nagiging natural na bagay o gawain

1
 Maaaring gamitin sa
pananaliksik upang mabuksan
2. Isang paraan at proseso na Maaaring maging paraan para sa ang isang dimensiyon ng
nakakatulong sa paglilinaw ng isipan, pagtuklas ng karunungan at pagtingin at pag-unawa sa
ng mga karanasang lampas sa ating kaalaman mula sa loob at pa-labas realidad
pangkaraniwang pang-uunawa

Madalas na hindi pinapansin /

isinasantabi / isinasawalang-bahala

3. isang proseso ng pakikipag- May interaksiyon, dayalogo,

usap sa kasagutang lumitaw o konbersasyon, o pag-uusap na
nangyayari sa kalooban ng sarili sa Paulit-ulit hanggang unti-unting
lumabas na, na nagmula sa sariling
pamamagitan ng pag-aanyo ng magkahugis ang sagot bilang isang
kalooban sa iba’t-ibang anyo ng
katanungang patungkol sa kalooban malinaw at buong kaisipan.
kasagutang dumarating
at ang pagsagot nito pabalik sa
nagtatanong

ERGO : Ang PAGLILIMI ay isang proseso ng pakikipag- Isang proseso ng paglilinaw sa kasagutang dumating,
usap sa kalooban, ng pagtatanong sa kaibuturan ng loob, hanggang sa ito’y maunawaan bilang isang kaisipang
at paghihintayng kasagutan mula rito buo at maliwanag, na maaari nang maitalastas sa iba

Ikalawang Proseso:
PAGPAPATUNAY NG KAISIPANG NABUO SA PAGLILIMI

Paghahanap ng isang konsepto na nag-uugnay ng kaisipang nabuo sa labas (pagsasakonteksto sa kapaligiran, kalikasan, lipunan, kultura)

Kung WALA pa Kung MAYROON na

Maaaring bumuo ng konseptong

kakatawan mula sa panloob na Hahanapan ng lugar, galaw, o posisyon sa
mundo ng imahinasyon lipunan, kalikasan, kultura

“ Ang paggamit ng kalooban sa pagbanaag ng mga suliranin, na kasama ang paggamit ng damdamin,
pakikiramdam, at pag-iisip na pa-loob, malaking katuwang at mahalagang kasamang pamamaraan sa

2
 pananaliksik na pa-labas. Sa pagsasama na panlabas at panloob na aspekto na pag-aaral, ay lalong lalalim at
lalawak ang bahagi ng realidad ang ating makikita at mauunawaan.”

KARANASAN – DAAN TUNGO SA PAGLILIMI

KARANASAN:
 Pagsasalita ng mga bagay nang walang boses at Mauuwi ito sa pag-iisip na ang lahat ay maaaring
panlabas na wika; pagsasalita nang walang wika; ituring na SARILI sa pamamagitan ng pagpasok at
salitang may wika ngunit walang boses na gumuguhit pakikiisa ng ating kamalayan at damdamin sa
sa kamalayan; salitang nabubuo at nababanaag na kamalayan at damdamin ng iba, kasama na ang pag-
lumulutang sa katahimikan ng paligid at kapaligiran; unawa rito nang buong kataimtiman ng isip at
ilaw sa kalooban na wari’y nagsasalita nang walang damdamin.
boses at wika
 Isang larawang diwang nabubuo at unti-unting
maglalaro sa balintataw; larawang unti-unting
nagkakabuhay Ayon pa sa konsepto ng “KAPWA” ni Virgilio G. Enriquez:
 “Nabuksan ang aking mata sa panloob at di  Ang KAPWA ay nangangahulugang “ang iba ay sarili
nakikitang aspekto ng kalikasan. Natanto kong rin.”
mayroon palang panloob na mundo ang mga bagay-  Ang PAKIKIPAGKAPWA ay ang proseso ng
bagay.” pagtuturing sa ibang tao bilang sarili na rin.
 Ang damdamin at pakiramdam ay may iba’t-ibang
antas sa loob ng kamalayan; May mas malalim na
damdaming hindi agad-agad napapasok ng ating pang- “Ang hiwalay at nag-aaway na mga sarili sa kalooban ay
ibabaw na kamalayan mapag-iisa bilang isang pangkabuuang sarili sa
 Ang nauunawaan sa isang iglap ng mga pamamagitan ng pagmamahal at pag-ibig.”
MAKADAMDAMING-KAISIPANG ito ay matagal
bago maunawaan ng isang sistematiko, metodiko, at
step-by-step na pag-iisip na ginagamit sa pag-iisip na
panlabas

MAKADAMDAMING-KAISIPAN:
 parang isang ilaw na naglalagos mula sa
Ang lahat ng ito ay nabuo sa pamamagitan ng PAGLILIMI:
kalooban pa-labas
 ang malalim at mataimtim na pag-iisip,
damdamin, mithiin, kahilingan, daing, SARILI
pangarap ay nagiging ILAW SA (SARILI sa LOOB)
KAPALGIRAN (nakakakita ng walang mata,
makakaamoy ng walang ilong, nakakalasa ng KAPWA
walang dila, nakakrinig ng walang tenga, (SARILI sa LABAS)
nakakakapa ng walang kamay)
PAMBANSANG SARILI
 Hindi kayang ganap na mahuli ng mundong panlabas
ang ganda at kulay ng mundong panloob
PANDAIGDIGANG SARILI
 ERGO : Ang panloob na pag-iisip at kamalayan ay may
mayamang maiaambag sa pagtatag ng isang Bilang Pagpapatunay ng Napaglimian:
PANGKABUUANG PANANAW SA (Pagsasakonteksto sa Kultura)
KATOTOHANAN.
 Matatagpuan ito sa konsepto ng KAPWA ni Virgilio G.
Enriquez:
 Konsepto ng KAPWA – ang kaisipan ukol sa
ANG PAGTUKLAS NG MUTYANG SARILI kakayahan ng Pilipino na makipagkapwa sa lahat
ng tao sa kanyang paligid.
A) KAPWA – “Ang iba ay sarili din.”  Ang PAKIKIPAGKAPWA ay kakayahan ng isang
taong nakipag-isa o nakipagniig sa lahat.
“MUTYANG SARILI”:
Bilang Pagpapalawak:
Nagsisimula ang konseptong ito sa 1. KALIKASAN
PAGTATANONG TUNGKOL SA SARILI
KALIKASAN SARILI / TAO
(i.e. ano ang kahulugan ng sarili at buhay)
(Ka-LIKAS) (LIKAS)

3
 KALIKASAN bilang kasama o kaisa PAGPAPATUNAY:
ng SARILI sa pagiging LIKAS
BERNARDO CARPIO

ERGO: Ang KALIKASAN ay KASARILI ng KRISTO: tagapamagitan ng pronsipyo ng taas at

TAO/SARILI. baba, kalangitan at kalaliman

2. DIYOS ERGO: Si Bernardo Carpio ay isang uri ng

SARILI/TAO at Kristong Pilipino
DIYOS KALIKASAN
(tagapagLIKHA ng (niLIKHA/
lahat) kaBAHAGI ng Sa pamamagitan ng pa-labas na pamamaraan ay
DIYOS) naghahanap ng ebidensiya para sa pagpapatunay ng
nabuong kaisipan
(i.e. pagtatanong, pakikipanayan, pagbabasa, atbp.)

Ang LAHAT ay kaisa ng KANTANG SARILI (DIYOS):

 Ang TAO (at KALIKASAN) ay bahagi ng Diyos
 Ang Diyos at kanyang mga nilikha ay
matatagpuan sa parehong kapaligiran at sa
kalooban ng tao
 Ang SARILI ng DIYOS ay BUMABALOT sa
ating MUNTING SARILI.
 Ang Diyos ay bahagi na rin ng ating sarili na
matatagpuan sa kalikasan, kapwa-tao, mga anito,
diwata, at Bathalang Lumikha
 Sa KALOOBAN, bilang DIYOS SA LOOB na
nagbibigay ng panloob na liwanag, lakas, at
kakayahang lumikha ng tao.
ERGO: TAYO ay nakikipagkapwa sa LAHAT-LAHAT. At
ang KALAHATANG ito ay nakikipagkapwa tin sa atin.
B) ALAMAT AT MGA BAYANI NG LAHI
KAAKBAY SA PAGTUKLAS NG SARILI
BERNARDO CARPIO :
 Halaw sa kapaligiran ng tao; alamat ng ating kultura
 TAGAPAMAGITAN sa 2 nag-uumpugang bato
 Nagsisilbing PUWANG o PAGITAN sa 2 malakas
at makabuluhang lakas
 Ang TAGAPAMAGITANG ito ay ang SARILI.
SARILI SARILI SARILI SA
SA LOOB (tagapamagitan) LABAS
(SARILI) tagaPAGLIMI (KAPWA)
“MUTYANG SARILI”
 PANGKABUUANG SARILI
(SARILI sa LOOB + SARILI sa LABAS)
 Isang INDIBIDWALIDAD, isang ESENSIYA,
isang KAKANYAHANG may GANAP at LUBOS
nang KARUNUNGAN na MAGBALANSE sa 2
LAKAS (LOOB at LABAS)
“MUTYA”
 Isang konseptong galing sa taong-bayan
“MUTYANG DIWATA”
“MUTYA”:
 Mula sa tula ng makatang si Conrado Victoria (1959):
“…Nasunog ng mga alon isang munting batong kristal…”
“…Ang lumitaw sa daigdig ay marilag na diwata…”
“…Mutyang yao’y nagkabuhay, nagkadiwa, nagkapuso…”
“…Oh, babae kayong lahat parang bugtong na malalim…”
“…May simangot pa at ngiwi ngunit mayroong ngiting lihim…”
(Ang mutyang bato ay naging mutyang dalaga na kaugnay
naman ng isang “marilag na diwata”)
 May iba’t-ibang antas ng kahulugan batay sa mga nakolektang
– impormasyon:
1. Ito ay nagbibigay ng bisa, galing, potensiya, at
kapangyarihang galing sa kalikasan bilang isang anting-
anting, i.e. mutya ng saging, mutyang bato, mutya sa
kalabaw, atbp.
2. Ito ay may kapangyarihan sa kanyang pagiging “natatangi”
at “bukod-tangi”, i.e. ang mga kakaibang anyo ng buto o
kahoy ay pinamamahayan ng isang mabisang potensiya;
kakaibang kapangyarihang dala ng kagandahan sa tao
(mutya sa patimpalak-kagandahan); at kapangyarihan bilang
isang natatanging pagmamahal na iginagawad sa isang
taong walang katulad (“mutyang anak”, “mutyang sinta”).
3. Ito bilang isang “mutyang hiyas” ay bahagi ng isang proseso
ng pagbabagong-anyo mula sa isang hama, ordinaryo at
pangkaraniwang estado tungo sa isang kakaiba, mamahalin,
kumikinang at nangniningning na bagay, kondisyon at
katauhan, i.e. pagbabago ng karbon sa pagiging diyamante
Ito ang tinatawag na “proseso ng pagiging mutya” o
“mutya process”.
 Ang KALIWANAGAN, ILAW, NINGNING at KISLAP ng
mutya ay kaugnay ng katangian ng mga diwata at ng pagiging
Diyos.

 Ito ay isang tuloy-tuloy na proseso upang  Ang konsepto ng mutya sa ating kultura ay kaugnay sa
tuluyang mabuo at makamit. pagiging LIKAS TAO-DIYOS o DIYOS-SARILI. Ito ay
nangangahulugan ng kakayahang tunay na umibig ng tao sa
paraang nagkakaroon siya ng kakayahang makiisa nang ganap

4
 sa lahat na parang MUTYANG LIKAS o
indibidwalidad at TUNAY NA LIKAS ay di nawawala.

“Tunay na ang pagiging mutya ay proseso ng

paglalakbay ng kamalayan o katauhan tungo sa ating
TUNAY NA LIKAS – ang pagiging isa sa AGOS ng
LIKAS-DIYOS sa ating kalooban at kapaligiran. Ito ay
ang BANAL NA PAGLALAKBAY mula sa pagka-
pangkaraniwan at ordinaryong bagay, tungo sa isang
natatangi at bukud-tanging ESENSIYA o
INDIBIDWALIDAD, na ang ganap na kabuuan ay ang
MUTYANG SARILI – ang LIKAS NA HIYAS ng ating
pagugung LIKAS TAO-DIYOS, ang PERLAS-ARAW, ang
GINTO-ARAW, ang DIYAMANTE-ARAW, ang TAO-
ARAW. Ito ang LIWANAG na sumusinag mula sa
kanyang kalooban, sa kanyang buong katauhan na
naging diwata.”

PAGLILIMI – ISANG BATAYAN NG

KATUNAYAN
Ang panloob na uri ng pag-iisip ay nababatay sa isang
pangkabuuang paningin sa pinag-aaralan sa pamamagitan ng
paggamit ng sabay, sa damdamin at isip, o ng “makadamdaming
pag-iisip”. Pinagsasama-sama nito ang mga bahagi ng isang
kabuuan sa pamamagitan ng paggamit ng pangkabuuang mata ng
imahinasyon. Ang taong nagmamasid ay nakikiisa sa pinag-
aaralan hanggang mapasok niya ang kalooban ng pinag-aralan, at
bigla, isang mala-iglap at mala-kidlat na kaunawaan ukol sa
pangkabuuang kahulugan ng pinag-aaralan ang guguhit sa
kanyang kamalayan. Nakakamit ang pangkabuuang kahulugan sa
pamamagitan ng pamamaraang panloob. Sa pamamagitan nito ay
napapalalom ang antas ng kamalayan at paguunawa ng tao.

Ulat ni:
Patrick Conde
;)