SIKOLOHIYA

Abstrack

Maraming taong may kasiraan sa pag-iisip ang kadalasa’y pinangingilagan

ng mga tao dahil ang alam nila ay nananakit ang mga ito. Tama rin naman ito

dahil may mga kaso ng mental disorder na katulad nito. Subalit, dapat nating

malaman na hindi lahat ay ganito. Hindi rin ito nakakahawa ngunit ito ay

namamana. Maaari rin itong maging resulta ng mga di-kanais-nais na mga

pangyayari sa kapaligiran.

Ang pag-aaral na ito na pinamagatang “Mental Disorder,” namamana o

nakukuha sa kapaligiran ay binuo upang matugunan ang layunin nito na alamin

kung alin ba talaga sa dalawa ang pinagmumulan ng sakit na ito. Kasama rin sa

sinaliksik ng grupo ay ang mga salik at perspektibo ukol sa mental disorder. Ang

mga lunas para dito ay tinalakay rin at binigyang kasagutan ng mga mananaliksik.

Naging batayan ng pag-aaral na ito ang

teorya ni Wrightsman tungkol sa mga posibleng dahilan ng mental disorder tulad

ng genetic factor, bayokemikal na iregularidad, discernible family patterns at iba

pa, sa kabuuan ay parehong ang heredity at kapaligiran ang tinutukoy.Itinuturing

ng mga mananaliksik ang pag-aaral na ito bilang kontribusyon sa lipunan, para sa

ikalalawak ng kanilang pang-unawa sa mga taong nakararanas ng ganitong

karamdaman. Ang pag-iwas sa ganitong karamdaman ay possible rin na tulad ng

1
isinasagawa ng PMHA. Ang iba’t ibang pamamaraan ng paggamot dito ay iniisi-isa

rin sa pag-aaral na ito.

Ang mga mananaliksik ay sumipi ng ilang impormasyon mula sa kanilang

iba’t ibang mapagkukunan tulad ng aklat at web site.

Ang pag-aaral ay binibuo ng introduksyon, bakgrawnd ng pag-aaral,

balangkas teyoretikal, paglalahad ng layunin at suliranin, kahalagahan ng pag-

aaral at sakop at delimitasyon ng pag-aaral para sa unang bahagi. Sa ikaliawang

bahagi naman ay ang kaugnay na pag-aaral at ang pangangalap ng datos sa

ikatlo. At sa huli naman ay ang natuklasan, kongklusyon at rekomendasyon.

I. Panimulang Sandigan/Batayan ng Pag-aaral

A. Layunin

1. Alamin kung ano ang mental disorder

a. Kahulugan at mga sintomas nito

b. Iba’t ibang uri nito

c. Paraan ng pagdadayagnos sa taong may ganitong sakit

2. Alamin ang bagay tungkol sa pagkakaroon ng mental disorder

a. Salik na nakaaapekto sa pagkakaroon nito

b. Paano ito nalulunasan sa tulong medisina

2
 c. Paano ito nalulunasan sa tulong ng mga tao sa kapaligiran

3. Alamin ang mga karaniwang nagkakaroon ng mental disorder

a. Batay sa edad

b Batay sa antas sa lipunan

k. Batay sa kasarian

4. Alamin ang iba’t ibang prospektobo ukol sa mental disorder

a. Ang mga prospektibo

b. Tungkol saan ang bawat isa

5. Alamin kung paano ito maiiwaan

a. Mga paraan para maiwasan ang ganitong sakit

B. Suliranin

1. Ano ang mental disorder at ang mga sintomas nito?

2. Ano ang iba’t ibang uri/kategorya ng mental disorder?

3. Paano dinadayagnos ang ganitong sakit?

4. Nasa anong edad ang kadalasang nagkakaroon ng mental disorder?

3
 5. Sa aling antas ng lipunan nabibilang ang mga kadalasang nagkakaroon

nito?

6. Sino ang kadalasng magkaroon ng sakit sa pag-iisip, babae o lalaki?

7. Anu- ano ang mga salik na nakaaapekto sa pagkakaroon ng mental

disorder?

8. Paano nalulunasan ang mental disorder gamit ang medisina?

9. Paano nalulunasan ang mental disorder sa tulong ng mga taong

nakapaligid sa kanya?

10. Anu-ano ang mga prospektibo ukol sa mental disorder?

11. Tungkol saan ang bawat isa?

12. Paano maiiwasan ang pagkakaroon ng mental disorder?

C. Saklaw at Limitasyon

Ang pag-aaral na ito ay sinadya ng mga mananaliksik na mag-pokus lamang

sa mga pangunahing klasipikasyon ng mental disorder. Bagama’t nagbigay ng

pahapyaw na pagyalakay ay nagpokus lamang ito sa mismong mental disorder at

hindi na pinalawak pa ang tungkol sa pangalawa at iba pang mas ispesikong

klasipikasyon nito.

4
 Tinalakay rin dito ang mga iba pang impormasyon tulad ng mga salik na

nakaka-apekto sa pagkakaroon ng isang tao ng sakit sa pag-iisip at siyempre, ang

mga lunas para dito. Kasama rin sa pag-aaral na ito ang ilang mga impormasyong

nakuha nila mula sa Philippine Mental Health Association (PMHA), East Ave., QC. Ito

ay upang maibigay ng mga mananaliksik ang mga pamamaraang aktwal na

ginamit o ginagamit ng isang institusyong gumagamot ng ganitong karamdaman.

Dahil sa maselan ang paksang ito, may mga institusyong hindi naglalabas ng

ganitong mga impormasyon ukol sa kanilang mga pasyente at magbibigay naman

sila ay pili limitado lamang.

D. Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay ginawa upang magbahagi ng ilang impormasyon

tungkol sa mga sakit sa pag-iisip. Nais ng mga mananaliksik na ipaalam sa mga

tao na kahit sino ay maaaring magkaroon ng mental disorder. Ipinaliliwanag din ng

akdang ito na ang mga sakit sa pag-iisip ay hindi nakakahawa. Mahalaga ang pag-

aaral na ito upang ipaalam sa lahat ang mga karaniwang sanhi ng mental disorder

upang kahit na papaano ay maiwasan ito o kung hindi man ay magbigay babala sa

tao ukol sa pagkakaroon ng mental disorder.

Mahalaga din higit sa lahat ang pag-aaral na ito upang maipabatid sa lahat

na ang mga may sakit sa pag-iisip ay dapat na unawain at hindi layuan dahil ito ay

maaaring maging dahilan ng higit na pagkakasakit ng mga pasyente. Gayundin ay

5
maikalat sa lahat na ang mental disorder ay nagagamot at hindi ito dapat

katakutan.

E. Metodong Ginamit

Sa pangangalap ng mga impormasyon ukol sa pag-aaral at mga datos para

sa suliranin, sumipi ang grupo ng mga ilang impormasyon mula sa web at sa ilang

aklat tungkol sa sikolohiya. Ang mga pagpapakahulugan ng ilang mga dalubhasa

ay sinipi rin ng grupo upang mapunan ang impormasyong sasagot sa mga

suliranin.

Sinuri rin nila ang mga pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawang aspektong

tinatalakay at ang mga pagkakaugnay nito. Iniisa-isa ang mga datos na ito at

isinaayos ng ayon sa pagkakasuno-sunod o kahilingan sa pag-aaral.

F. Balangkas Teoretikal

Ang pag-aaral na ito ay gumamit ng (Theory on Causes of Mental Disorder) o

Teorya ng Pinagmulan ng Mental Disorder ni Wrightsman.

Nabanggit sa teoryang ito na ang mga posibleng dahilan ng mental disorder

ay ang mga genetikong salik, iregularidad sa bayokemikal na proseso sa katawan,

mga gawi na nakikita sa pamilya, personality o katangian ng pasyente o ng ina ng

pasyente at iba pa. Ipinapaliwanag ng teoryang ito na ang pinalapangunahing salik

ng pagkakaroon ng mental disorder ay ang pagmamana at ang mga pangyayaring

nagbibigay ng presyur ay istres.

6
 Samakatuwid, ang pagmamana at ang kapaligiran ay parehong may

mahalagang papel na ginagampanan sa buhay ng tao na nag-aambag din para

mahubog sa ating sarili ang ilang mga katangian o maging mga karamdaman.

Introduksyon

Maraming karamdaman ang umiiral sa ating bansa, karaniwa’y aspetong

pisikal ang apektdo o di kaya nama’y ang mga organ sa loob ng ating katawan.

Ilan sa mga kinakatakutan at iniiwasan natin ay tuberculosis, diabetis, tigdas, lalo

na ang katulad ng AIDS, SARS at ang napapanahong Bird Flu. Halos lahat tayoay

may sapat na kaalaman sa mga sakit na ito. Nalalaman natin ang mga

pinagmumulan nito, ang maaring lunas sa mga ito at kung paano anjg tamang

pagaalaga sa taong maysakit. Ngunit dapat rin nating malaman na hindi lamang

ang loob at labas ng ating katawan ang dapat na pinag-iingatan.. dapat din nating

bigyang pansin ang ating bahaging mental ng ating pagkatao/ ang atig utak o

pagiisip. Kung hindi maayos ang kalagaan ng ating utak , maaapektuhan rin ang

ang ating buong katawan at gayundin ang ating emosyon.

“Mental disorder”, ito ang terminang gianagamit bilng pangtukoy sa

kapansanang nakakaapekto sa mga ideya, mula sa simpleng pagkabahala

hanggang sa sa malalang sitwasyon na nakakapinsala sa kakayahan ng taong may

sakit nito. Bagamat alam natin ang kahulugan ng sakit na ito, karamihan sa atin ay

walang sapat na kaalaman ukol ditto. Ibat-ibang konklusyon ang pinaiiral ng

karamihan. Kinakakatakutan, iniiwasan at kung minsa’y kinukutya pa ang mga

7
may ganitong karamdaman. Gayundin, nagkakaroon ng mga pagtatalo ukol sa

pinagmulan o sanhi ng sakit na ito. Sa pananaw ng iba , ang sakit na ito’y

namamana ngunit para sa ibang tao, ito’y bunga ng mga di-kanais-nais na

pangyayaring nararanasan o ang kanyang nakikita sa kapaligiran. Kung ang sanhi

ng mga sakit na tio ay hindi natin maliwanag na malalaman, paano pa natin ito

mabibigyan ng nararapat na lunas? Kaya sa pagaaral na ito, pinagsikapang ng

mga riserter na mailahad ang mahahalagang impormasyon ukol sa sakit sa

pagiisip nang sa gayon ay mabatid ang lahat ng kasagutan sa mga na naglalaro sa

ating isipan ukol sa sakit na ito.

A. Anxiety disorder/ pagkabalisa (Ansayti Disorder)

Ito ay nangangahulugang sobra sobrang pangamba at takot. Ang mga taong

may ganitong paguugaliay kadalasang nakaranas ng maraming pangamba sa

buhay at walang kasiguraduhan sa mga nangyayari sa kanyangbuhay. Ang

“phobia” ay nangangahulugang pagkatakot sa isang ispesipikong bagay, sitwasyon

o aktibiti. Ang pagpapanik ay isang uri ng pagkabalisa kung saan ang tao ay

nagiging padalo dalos at biglaan ng lang pagkatakot at ang palatandaan nito ay

mabilis natibok ng puso at kahirapan sa paghinga. Ang nmga taong mayroon

“obsessive – compulsive disorder” ay nakakaranas ng pagka obsess sa isang

bagay, ideya o imaheo kaya naman ay nagkakaroon ng matindi hangarin na

maisagawa ang isang gawain . kapag naman ang isang tao ay may “past

traumatic stress disorder” muling bumabalik sa isipan niya ang tromatikong

8
nangyayari sa kanya kapagsiya ay nasa katulad na sitwasyon at kasabay nito’y

nakakaramdan\m siya ng kaba, pangamba o malubhang pagkatakot.

B. Mood Disorder

Ang mood disorder, tinatawg ding apektib disorder (affective disorder) ay

lubhang nakakaapekto sa aspetng emosyonal ng buhay ng tao. Ang mga

halimbawa nito ay deoresyon, mania o labis na pagkahilig sa isang bagay at

Bipolar disorder o manic depressive illness. Ang mga sinomas ng depresyon aty

pagkamalungkutin , lagging nawawalan ng pagasa at itinuturing ang sarili na

walang kwenta. Ang pananakit ng katawan pagbabago-bago ng dami ng kinakain o

apetayt, oras sa pagtulog at paminsan-minsang panghihina ay palantandaan dion

ng depression kabaligtaran ng depresyon ay mania at sa kalagayang ito, ang

ibidibidual ay nagbibigay ng labis na pagpapahalaga sa kanyang sarili, nagiging OA

(over reacting) nakakaranas ng pagkainita, sobra eksayti at kaunting oras ng

pagtulog. Ang bipol disorder naman ay pinaghalong mania at depresyon. Ito ang

dahilan kung bakit nag iiba iba ang moon ng isang taong mayroon nito, mionsang

sobrang masigla at minsan naman ay sobrang lungkot.

C. “Schizophrehnia at paranoia”

9
 Ang taong may Schizophrehnia ay tila napapalayo sa realidad. Ang sintomas

nito ay kinabibilangan ng paghahalusunasyon, mga maling paniniwala, hindi

maaayos na pagiisip at pagsasaslita mga kakaibang kilos at paguugali hindi

pakikisama sa ibang tao at parang walang emosyon. Hindi rin nila

nagagampanman ng maayos ang kanilang tungkulin at nawawalan sila ng

kakayahang maisagaw aang mga gawain sa lipunan at nawawalan sila ng

kakayahang maisagaw ang mga gawain sa lipunan, sa trabaho o sa eskwelahan.

D. Personaliti disorder

Ang personality disorder ay isang sakit na nakakaapekto rin sa ating utak.

Kung saan ang isang tao ay hindi nakagagawa ng maayos sa anumang aspeto.

Dahil ilang mga persepyon sa kanilang sarili o maging sa ibang tao. Sila ang mga

taong halos walang tiwala sa sarili, maiksi ang pasensya, madalas na masangkot

sa gulo at maling emosyonal na pagtugon.

E. Kognitib disorder

Ang pagkabaliw ay maituturing na isang uri ng kognitb disoreder kung saan

ang tuluyang nawawala ang maayos na pagiisip. Ang mga palatandaan nito ay

mahinang memorya, kahirapan sa pagsasalita o di maayos na pakikipagusap,

kahinaan sa abstrak na pagiisip at kawalan ng kakayaahng matukoy ang mga

pamilyar na bagay. Ang mga ganitong sitwasyon ay karaniwang resulta ng maling

paggamit o pagaabuso sa mga gamut o kaya naman ay paggamit ng lason.

F. “Dissociative behavior”

10
 Ang dissociative disorder ay kinabibilangan ng mga sakit na nakakaapekto

sa persepsyon, kamalayan, mga akala at identidad ng isang tao. Nakahanay sa

kategoryang ito ang amnesia na walang dulot sa pisikal ng katawan, “dissociative

identity disorder” kung saan ang isang tao ay mayroong 2 o higit pang

magkakaibang katauhan o karakter na naghahalinhinan “de personalization”

pagkkkakaroon ng pakiramdam ng pagkakahiwalay o pagkalayo sa sariling

katawan o pagiisip at “disssociative fugue” kung saan biglang nawawala ang

memorya kasabay ng biglaang pagalis o paglayo sa bahay o trabaho.

G. “Somatoform Disorder” Ang salitang ito ay nagmula sa salitang

Griyegong soama na ang ibigsabihin ay katawan. Ang somatoform disorder ay may

mga pisikal na sintomas na hindi maipaliwanag sa pamamagitan ng medisina o

kondisyong mediakl at ng iba pang sakit sa utak. Dahil ditto ipinalagay na lang ng

mga pisiyan ng ang mga sintomas na ito’y sanhi ng problema sa spykolohiyang na

aspeto. Ang halimbawa nito ay “conversion disorder” na tinatawag din na histerya

kung saan ang isang tao’y maaring makaranas ng pag pagkabulag o pagkabingi

pero (hindi naman matykoy ng pisisuan) wala naming kahit anong diprensya sa

mga organ na apektado. Ang mga tao naming may “hypochondriasis” isa pang uri

ng somatoform disorder, ay natatakot na ang simpleng sakit nila mauuwi sa

malubhang sakit at pinagkakamalian nila na ang simpleng pisikal na sintomas ay

ebidensya ng mga sakit na kinakatakutan.

H. “Factitous Disorder”

11
 Ang mga taong may factitous disorder ay guamagawa ng paraan para

makapagprodyus o makapagpakita ng pekeng sintomas ng sakit para mabigyan ng

medical na atensyon at pagaalaga. Halimbawa ang isang tao ay maaaring

magsinungaling na kinakapos siya ng hininga para maadmit siya sa ostpital,

magtatakang magpakamatay para makaagaw ng atensyon o kaya nama’y

maglagay ng dugo sa ihi para masabing may sakit siya

I. “Subtance-related disorder”

Ang Subtance-related disorder ay sanhi ng pagaabuso sa droga, mga side

effect ng medikasyon at eksosyun sa nakakalasong kemikal. Nabibilang sa

kategoryang ito ang pagkasugapa sa alak ay sa bawal na gamut. Bilangh

karagdagan ang paggamit ng mga gamut ng iba pang mental disorder tulad ng

depresyon, ansayti at saykosis. Ang mga gamut na mauugnay sa substances-

related disorder ay caffeine, nikotina, cocaine,heroin, ampetamina, hallucinogen at

seduktib.

J. “Organic mental disorder”

Kabilang nito ang mga karamdamang na ang sikolohikal na sintomas ay

direktang may kaugnayan sa pinsala sa utak o abnormalidad sa bayokemikal na

kapaligiran maaring magresulta sa pagtanda, malalang karamdaman sa nervous

system o pagkalason. (halimbawa, pagkalason sa “lead” o labis na pagkalulong sa

alcohol.).

K. “Psychosexual disorder”

12
 Kabilang ang mga problema identidad ng kasarian, paraan ng

pakikipagtaliksekswal na layunin. Ang pagiging “homosexual” ay ikinokonsider

bilang isang kapansanan kung saan ang isang indibidwal ay hindi marunong

makuntento sa kanyang sariling kasarian at hinahangad na ito ay mabago o

baguhin pa.

L. Eating disorder

Ang eating disorder ay sakit na nararanasan ng isang tao na lubhang

nakaapekto sa taman pagkain niya. Ang mga taong may “anorexia nervosa” ay

mga taong may malaking takot na madagdagan ang kanilang timbang at

inaayawan din nila ang pagkain ng tama o maging panalitilin ang normal na bigat

ng tao. Ang mga may “bulimia nevosa” naman ay ang paulit ulit na kumakain pero

kasunod ay pamimilit sa sarili na mapasuka para mailabas ang kinain. Kung

minsan ay ginagamit sila ng laxatives o dairetics at iba pang gamut para mapigilan

ang pagtaas ng timbang. Ang eating disorder ay madalas na nararnasan ng mga

batang kababaihan sa kanlurang asya ay mangilan ngilan naman sa ibang bansa

pa ng asya.

M. Impulse-control disorder

Kadalasang hindi nakakaiwas sa mga bayolenteng pangyayari ang mga

impulse central disorder dahil hindi nila makontorl ang kanilang sarili at ito’y

itinuturing na sakit. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang sobrang pagkagalit o

pagkamagagalitin, di mapigilang ng sakit sa pagiisip, tulad ng mania,

13
Schizophrenia at personality disorder ay ang mga sintomas ng kawalang kontrol sa

sarili.

Pagkalat (prebalens)

Ang mental illness ay nakakaapekto sa tao ng anumang edad, lahi, kultura ,

at soso-ekonomikong grupo. Ang pagkalat ng mental illness ay nakabatay sa

bilang ng taong nakaranas nito sa isang espesipikong panahon.

A. Estados Unidos at Ang buong mundo

Sa Estados Unidos tinatayang may 24% ng taong may edad 18 pataas o 44

milyong katao ang nakaranas ng mental illness o iba pang sakit sa pagiisip,

mayroong 2.6 na porsyento naman ng matatanda o 4.8 miyong tao ang nagdudusa

sa mental illness tulad ng schizophrenia, bipolar disorder o iba pang uri ng

depresyon o panic disorder. May karagdagang 2.8 porsyento o 5.2 milyong tao ang

nakaranas ng mental illness na tuluyang sumira s akanilang pang araw-araw na

pamumuhay. Hindi nabibilang sa mga ito ang mga taong walang tirahan,

nakakulong , at nasa pagamutan.

Ipinakita naman sa internasyonal na surbey na may 30% hanggang 40% ng

tao sa isang populasyon ang nakaranas ng mental illness. Sa mga surbey na ito na

ang pagkabalisa ay mas madalas maranasan kaysa depresyon.

B. Sa mga Bata, Dalaga ,at Binata

14
Sayantipikong Pagtuklas

Kagustuhang pumayat!

Ang anorexia nervosa ay isang uri ng seryosong sakit na may kianalamn sa

pagkain. Ang sakit na ito ay nakikita na ginugutom ang sarili ay nagiging

pangkaraniwan na ngayon sa mga dalaga at may sakit. Ang ganitong sitwasyon

ang siyang nagpapahirap sa tuluyang pagagamot ditto.

Ang di maayos na pagkain (eating disorder) tulad ng anorexia nervosa at

bulimia nervosa ay malimit mangyari sa mga dalaga.

C. Sa Mga Nakatatanda:

Sa mataas na bilang ng mga matatandang may edad 65 pataas , ang

problema ng mental illness sa mga matatanda ay lalong tumaas. May estimasyon

na 15% hanggang 25% ng matatanda ang may sintomas ng mental illness.

Dementia, kilala bilang pag aalinlangan(confusion), pag kawala ng memorya at

kakulangan ng impormasyon (Disorientation), sa mga nakakatanda sa pagaaral ng

mga residente ng Boston, Massachusetts

Napag-alamang 10 porsyento ng matatandang may edad65 pataas ang may

Azhaimer’s disease, pinakakilalang uring Dimentia. Natuklasan naman s China na

4.6 porsyento ng taong may edad 65 pataas ay may ganito ring sakit. May 1

hanggang dalawang porsyento lamang ng matatandang nasa komunidad (edad 65

pataas) ang nakararanas ng mental illness kaysa sa nasa ospital at iba pang

15
institusyon. Mas mataas ang bilang ng matatandang nasa pagamutan ang

sumasailalim sa depresyon at mental illness. Kahit na karamihan sa matatanda

ang nagpapagamot kaugnay ng sakit na ito, marami pa rin sa kanila ang hindi pa

nadadala sa pagamutan, sa Estados Unidos, depresyon din ang pinakadahilan ng

tangkang pagpapakamatay ng mga matatandang may edad 65 pataas.

D. Sa Mga Mahihirap:

Tulad ng sakit sa pisikal na pangangatawan, mataas din ang bilang ng mga

taong mahihirap na nakararanas ng mental illness. Bumababa ang bilang ng

mental illness tuwing tumataas ang lebel ng sahod at edukasyon. Sa isang

nasyonal surbey noong 1994 sinasabing ang mga taong may mataas na sahod ay

hindi gaanong nakararanas ng mental illness kaysa sa may mababang sahod. Ang

kahirapan ay nakadaragdag sa dahilan ng pagkakaroon ng mental illness, sa

kabuuan, ang pagkakaroon ng ganitong sakit ang siyang lalong nagpapahirap sa

tao.

E. Sa Mga Lalaki’t Babae

Sa kabuuan ang pagkalat ng mental disorder sa lalki’t babe ay pareho lang.

Subalit ang mga lalaki ay may mas mataas na porsyento pagdating sa antisocial

personality disorder. Sa Esatdos Unidos, mas marami ng dalawang beses ang

bilang ng mga babae, kaysa lalaki, ang nakararanas ng depresyon. Mas malalaki

ang agwat ng bilang na ito sa iba pang mga bansa.

F. Pagbabago ng Antas ng Mental Illness

16
 Ang mental illness ay nagiging problema sa dalawang dahilan: Una, ang pagtaas

ng ekspektasyon sa buhay ay nagpapataas din ng bilang ng matagalang sakit sa

pag-iisip. Halimbawa, dahil sa mga taong nabubuhay pa rin sa nakaraan, marami

sa kanila ang dumaranas ng dementia. Pangalawa, ilang pag-aaral ang nagpakita

ng pagtaas ng bilang ng maysakit na depression sa buong mundo. Ang ilan sa mga

rason nito ay maaaring ang pagbabagong ekonomiko, political at problemang

sosyal pati na rin ang pagkabulabog sa Kultura. Kahit na kinukwestiyon ito ng iba,

mabilis pa rin ang pagtaas ng bilang ng may mental illness. Ayon pa sa United

Nations of High Commissioners for Refugees, ang bilang ng mga refugees ay lalong

tumataas sa pagdaan ng panahon.

Malalang mental disorder ang nagpapahirap sa buhay ng tao. Ang mga taong

may mental disoder ay nakararanas ng mga sintomas na maaarng

makapagpababa sa kanila dahil hindi sila makapagtrabaho, makapag-aral, o

mamuhay ng gaya ng ordinaryong tao. Ilan sa mga may sakit na ganito ay

kinakailangang manatili sa ospital dahil hindi nila kayang alagaan ang sarili at

maaaring mauwi sa pagkamatay.

Ang sintomas ng pagkakaroon ng mental disorder ay maaaring makapag-

alala sa atin. Ang mga taong nagkaroon ng schizophrenia ay nakaririnig ng mga

boses sa loob ng utak na nagsasabi ng hindi kanais-nais na bagay tungkol sa

kanila o nag-uutos sa kanila na gawin ang isang bagay na kakaiba. Maaari silang

makatranas ng Paranoia, ito ay ang paniniwala na lahat, kasama na ang malapit

mong pamilya ay gusto kang mapahamak o masira.Ang mga taong nakararanas ng

17
depresyon ay naiisip na walang mangyayaring maganda sa kanila at patra sa

kanila, ang buhay ay nakakadismaya at punaong lungkot at pasakit kaya

sinasabing mabuti pang mamatay na lang sila. May mga taong mabilis

magpanik(panic disorder), sila yung mga taong nakararanas ng mabilis na

pagtibok ng puso, mabilis na paghinga at pag-aalala na nauuwi sa takot na

nagiging dahilan ng di pag-alis ng bahay. Ang mga taong nakararanas ng

obsesyon(mania), ay maaaring mahumaling sa sex o paggastos ng pera na sa huli

ay maaaring maging sanhi ng pagdamdam sa nagawang mali, hiya at pagiging

desperado.

Ang iba pang mental disorder ay hindi sa lahat ng oras ay nakakapanghina o

may kaakibat na problema sa buhay. Ang mga taong may personality disorder,

kapansanan sa karakter bilang isang tao, ay nakararanas ng kalungkutan at pag-

iisa dahil sa kanilang personalidad sa pakikipagrelasyong sosyal. Ang mga taon

may kapansanan sa pagkain(eating disorder), ay iniisip na ang timbang at itsura

nila na nagtutulak sa kanila na iduwal ang pagkain o huwag na lang kumain. Ang

ilan sa mga taong nakararanas ng trauma o matinding takot(post-traumatic

disorder), ay nagiging magagalitin, nakakakita ng pangit na alaala at magulong

konsentrasyon.

Karanasan sa pagkakaroon ng mental disorder ay madalas iba, depende ito

sa kultura at grupong sosyal na kinabibilangan ng tao. Halimbawa, halos lahat sa

di kanluraning bansa, ang mga taong may depresyon ay nagsasabi ng mga pisikal

na karamdaman gaya ng panghihina, kulang sa tulog, walang gana at iba pang

18
pisikal na sakit. Maging sa hilagang Amerika ay ito rin ang usapin. Ngunit sa U.S. at

iba pang jkanluraning sosyedad and mga nakararanas ng depresyon. Ayon sa mga

propesyunal, kailangan itrato ng maayos para mas maintidihan ang mga

problemang sikolohikal gaya ng kalungkutan, pagkakaramdam, at kawalan ng pag-

asa.

Sa tamang panggagamot, ang lahat ng taong may mental disorder ay

makakarekober at maibabalik ang kanyang normal na buhay. Maging sa mga may

matatagal nang sakit ay maaaring matuto at maging produktibo ang kanilang

buhay.

Mga pag-uugali tungkol sa Mental Disorder

Karamihan sa lipunan na nagkakaroon ng mental disorder ay nagdadala ng

tanda ng kahihiyan. Sinasabing ang pagdadala ng sariling sakit o problemang

isinisisi kung bakit nagkakaroon ng mental disorder at sinasabi naman ng iba na

sila ay biktima ng masamang kapalaran, sobrang relihiyoso at makasalanan o

pagkakaroon ng kakaibang kapangyarihan. Sa ganitong mga panghuhusga, ang

pamilya ay maaaring itago ang katotohanan na ang isa sa kanilang miyembro ay

may mental disorder. Ang ibang pamilya ay maaaring itago o protektahan ang

kanilang mga miyembro na may mental disorder. Ang pagtatago sa isang taong

19
may sakit ay mas makakatanggap ng epektibong pangangalaga at maaari nilang

itakwil ang miyembro na may mental disorder. Kapag dumami ang ganitong klase

ng tao sa lipunan, ang ganitong pag-uugali ay patungo sa kakulangan ng pondo

para sa mental na pegbeberbisyo at pagkakaroon ng kakulangaqn sa

pangangalaga. Sa kasalukuyan, ang pagkakaroon ng mental disoder ay

kadalasang ikinukulong o dinadala sa hindi disenten at hindi makataong ospital. Sa

kabila noon, ang mga pag-uugali tungkol sa mental disorder ay nagkakaroon ng

pag-unlad sa maraming lugar lalo na sa edukasyong pangkalusugan at

panghihimok sa mga taong may mental disorder.

PAGTATRATO

Ang pagkakaroon ng mental disorder ng isang tao ay madalas na nagbibigay ng

kakaibang pagtrato mula sa lipunan. Karaniwan sa kanila ay nilalayuan at sinisisi

sa kanilaqng taglay na sakit, kung hindi naman ay kinakaawaan bilang mga

biktima ng masamang kapalaran, relihiyon at pang-aabuso. Ang mga ganitong

sitwasyon ay nagtutulak para sa pamilya ng biktima na sila ay itago mula sa

nakararami o hindi kaya ay ikaila na isa sa kanila. Ang porsiyento ng pagtrato at

pangangalaga sa mga ito ay patuloy na tumataas. Halimbawa ng mga ito ay ang

pagkulong, paghihiwalay at pagtatapon sa kanila sa mga hindi disenteng ospital.

Ngunit sa pagtagal-tagtal ng panahon, ang pagkakaroon ng kaalaman sa tamang

pangangalaga sa mga may mental disorder ay nabigyan ng dagdag na atensiyon

sa ibat ibang lugar.

20
 Ang pagkakaroon ng mental disorder ay may malaking kinalaman sa ating

lipunan at ekonomiya. Ang halimbawa nito ay ang pagkakaroon ng depresyon sa

mahigit 500 tao sa mundo, ang resulta nito ay malaki kumpara sa mga Chronic

disis tulad ng diabetes at arthritis.

PAGGAMOT

Ang mga propesyunal sa mental na kalusugan ay gumagamit ng ibat ibang

paraan sa paggamot sa mga taong may mental disorder. Ang 2 sa

pinakakaraniwang panggagamot ay ang “drug therapy” at “psychotherapy”. Sa

“drug therapy”, ang tao ay regular na gumagamit o umiinom ng doses ng gamut

na resetang medico upang mabawasan ang sintomas ng mental diorder.

“Psychotherapy”, ay ang panggagamot na mental disorder na gumagamit ng

berbal at di berbal na kumonikasyon sa pagitan ng pasyente at ng propesyunal.

Ang tao ay maaaring makatanggap ng “psychotherapy” ng mag-isa o ng grupo.

Ang uri ng panggagamot na ginagawa ay depende sa uri o antas ng

kapansanan. Halimbawa, ang mga doctor ang kadalasang ginagamot ang

“schizophrenia” sa pamamagitan ng gamot o drugs ngunit ang espesyal na uri ng

“psychotherapy” ay mas epektibo sa panggagamot ng mga phobias. Sa ibang uri

ng mental disorder, tulad ng depresyon, ang pinakaepektibong ay ang

kumbinasyon ng dalawa. Kahit na ang ibang uri ng pasyenteng may malalang sakit

ay maaaring hindi na ganap na gumaling. Karamihan sa mga taong mas mental

disorder ay maaaring mapabuti sa tulong paggamot at maaaring makabalik sa

21
normal nilang pamumuhay. Sa kabila ng mga epektibong panggagamot, halos 40%

lamang ng mga taong may sakit sa pag-iisip ang humihingi ng tulong sa mga

propesyunal.

Ang ibat ibang propesyunal sa mental na kalusugan ay nagmumungkahi ng

bibat ibang klase ng panggamot sa mental disorder. Kabilang dito ay ang mga

saykayatris, saykologis, saykoterapus, saykayatrik workers at saykayatrik nurses.

A. Drug terapi

Ang droga, na ipinakilala sa kalagitnaan ng 1950’s ay pinagaling ng mas

mabilis ang mga taong nasa mental hospital at mabuhay ng normal. Magmula

noon, ang pagpapayaman sa “psychopharmacology” ay nagpaunlad ng kahusayan

ng gamot. Kadalasan ay napapagaan ng mga ito ang sintomas ng “schizophrenia”,

depresiyon, ansayeti, at iba pang hindi kaayusan. Subalit maaari itong makagawa

ng di kanais-nais na epekto. Ang mga droga na kinokontrol ang sintomas ng

mental ilnes ay tinatawag na “psychotherapeutic drugs”. Ang mga kategorya nito

ay “antupsychotic drugs”, “antianxiety drugs”, antidepressant drogs” at

“antimanic drugs”.

Ang antipsychotic drugs, tinatawag ding “neuroleptics”, ay kinokontrol ang

sintomas ng saykosis gaya ng halusinasyon, delusiyon at iba pa. Kaya din nilang

22
iwasan ang mga sintomas na ito na bumalik. Maaari rin itong magbibigay ng sayd

epek gaya ng pagkatuyo ng bibig, malabong paningin, at “tardive dyskinesia”,

isang permanenteng kondisyon na nakakagawa ng di makontyrol na paggalaw ng

dila, bibig at labi.

Ang antidepressant drugs, ay nakagagaan ng sintomas ng depresyon. Ang

iba ay nakagagaan din ng iba pang disorder gaya ng “panic disorder” at

“obsessive-compulsive disordet” Ito ay may 3 klase: “tricyclics, monamine oxidase

inhibitors(MOA Inhibitors), at selective reuptake inhibitors(SSRI’s inhibitors)”. Ang

sayd epek ng tricyclics ay ang pagkahila kapag tumatayo, malabong paningin,

tuyot na bibig, paghihirap sa pagihi, pagdudumi at pagkaantok. Ang mga taong

gumagamit ng MAO inhibitors ay maaari ring makaranas ng katulad na sayd epek

at kailangang sumunod sa isang diet. Ang isang uri ng SSRI, fluoxetine(prozac) ay

ang pinakagamiting antidepressant drugs.

Ang antianxiety drugs, tinatawag ding “minor tranquilizers” ay binabawasan

ang mataas na lebel ng pagkabalisa. Natutulungungan nito ang mga taong may

panic disorder at iba pang anxiety disorder.

Ang antimanic drugs ay nakakatulong sa pagkontrol ng kabaliwan. Isa sa

pinakaepektibong antimanic drugs ay ang “lithium carbonate”, isang natural na

mineral na asin. Ang mga sayd epeks ay ang “nausea”, pamamaligtad ng sikmura,

vertigo at palagiang pagkauhaw at pagihi. At ang matagalang paggamit ng lithium

ay makakasira ng bato.

23
B. Indibidwal na Saykoterapi

Sa “psychotherapy session A”, ang saykologis ay nakikinig sa kanyang

kliyenyente sa oras ng sesyon. Ito ay maaaring maging epektibo sa paglunas ng

mga mental disorder.

Ito rin ay maaaring maging isang epektibong lunas sa mental ilnes. Di gaya

ng “drug therapy”, wala itong pisikal na sayd epeks. Subalit maaaring makagawa

ng saykologikal na pinsala kapag hindi maayos na naisagawa. Sa kabilang banda,

ito ay mas matagal bago makalunas. At ang mga sesyon ay may kamahalan at

matagalan. Dahil dito, ang mga terapis ay naglulunsad ng mga terapi na hindi

matagal. Ang “psychotherapy” ay nagpapakita ng malawak na rango ng teknik at

praktises. Ang ibang uri nito gaya ng “psychodynamic” at “humanistic” terapi, ay

nakapokus sa pagtulong sa mga tao na maintindihan ang internal na motibasyon

para sa kanilang problemadong kaugalian. Ang iba gaya ng beheybiyoral at

kognitib terapi ay nakapokus sa kaugalian mismo at tinuturuan ang tao ng

kakayahan upang maitama ito.

Ang “psychodynamic therapy” ay isa sa pinakakilalang uri ng saykoterapi.

Ang terapis ay nakapokus sa isang nakaraang karanasan ng pasyente na

nagbibigay sa kanya ng panloob, hindi namamalayang kaguluhan at sinusubukang

tulungan ang tao. Ang ibang terapis ay gumagamit ng hypnosis para malaman ang

nakaligtaang memorya. Saykoanalisis, isang teknik na pina-unlad ni Freud, ay

isang uri ng psychodynamic therapy. Dito, ang tao ay nakahiga sa isang higaan at

24
sinasabi ang anumang pumapasok sa kanyang isipan, iasang prosesong tinatawag

na “free association”. Pinapakahulugan naman ito ng terapis kasama na ang

panaginip at memorya.

Ang yumanistik at eksistensiyal na terapi ay nilulunasan ang mental ilnes sa

pamamagitan ng pagtulong sa tao na makamit ang personal growth at magkaroon

ng halaga ang buhay. Ang pinakakilalang yumanistik terapi ay ang klayent-senterd

terapi na pinaunlad ni Carl Rogers noong1950’s. ditto, hindi nagbibigay ng payo

ang terapis subalit muling sinasambit ang mga sinabi ng pasyente sa hindi

mapanghusgang paraan. At ang terapis ay nagbibigay sa tao na pgtanggap at

ankondisyunal na empati. Ang eksistensiyal na terapi ay tinutulungan ang tao na

kumprontahin ang mga basikong tanong tungkol sa kahulugan ng kanyang buhay

at makita ang landas tungo sa pagkakatuklas ng kani kianiyang pagkakakilanalan.

Ang mga saykoterapis ng beheybiyoral terapi ay tinutulungan ang tao na

palitan ang abnormal na patern ng ugali sa pamamagitan ng pag-aaplay ng mga

nakatayong prinsipyo sa pagkatuto. Ito ay nakakatulong sa mga phobias, obsesib-

kompulsib disorder atbp.

Ang mithiin ng kognitib terapi ay malamn ang ayos na sinusundan ng

irasyunal na pag-iisip na nagiging sanhi ng pagkilos ng tao nang abnormal. Ang

terapis ay tinuturuan ang tao ng kasanayan upang makilala ng tao ang

irasyunalidad ng kaisipan. Natututunan ng tao di kalaunan na kilalanin ang mga

ibang tao, sitwasyon at ang kanyang sarili sa isang makatotohanang paraan at

napapa-unlad ang kakayahang masagot ang anumang katanungan. Ginagamit ito

25
sa paglunas ng depresyon, panik disorder at personality disorder.Ang

rehabilitasyon program ay tinutulungan ang mga tao na may malalang mental

ilnes na matutunang mabuhay ng independent. Tinuturuan sila sa paglilinis ng

katawan, bahay atbp.

Ang mga terapis ay kadalasang ginagamit ang play terapi sa paggagamot ng

mga bata na may depresyon at iba pang disorder.

C. Mga Pang-grupo at Pampamilyang Terapi

Isinasagawa ang terapi s Isang grupo sa pamamagitan ng pagtitipon ng mga

tao para mapag-usapan ang kanilang mga problema sa ilalim ng pamamahala ng

isang terapis. Sa pamamagitan ng pagbabahagi nito sa ibang tao ng kanilang

karanasan at mga nararamdaman, natutuklasan ng mga miyembro ng grupo ang

kanilang problema ay hindi naiiba, nakakatanggap din sila ng suporta at payo at

higit sa lahat natututunan nila kung paano nila malalagpasan ang kanilang

problema. Isang uri ng teraping isinasagawa sa grupo ay “Psychodrama” kung

saan ang mga miyembro ay nagsasadula sa isang entablado ng mga pangyayaring

nagpapakita ng problemang emosyonal na ang layunin ay maunawaan ang

kanilang mga asal at gawi at mabigyan ng solusyon ang kanilang mga problema.

Kung ikukumpara sa isahan o inbidwal na saykoterapi, mas mababa ang

magagastos ng bawat isang tao sa pang-grupong terapi.

26
 Ang pakikialam ngo pakikiisa ng pamilya sa mga programa ay makakatulong

sa pamilya na matutunan kung paano pakisamahan ng maaayos at paano nila

maaalagaan ang miyembro ng pamilya na may malalang mental disorder tulad ng

schizophrenia. Dapat malaman ng mga miyembro ng pamilya kung paano

makokontrol ang sakit para matulungan ang maysakit na malunasan ang kanilang

problema. Ang buong pamilya ay dapat nagbibigay ng suportang emosyunal sa

maysakit at dapat na sila ay handa para harapin ang mga paninira at iba pang

masamang sinasabi ng ibang tao.

D. “Electroconclusive Therapy”

Electroconlusive therapy(EcT) ay isang uri ng panggagamot sa malalang

depressiyon kung saan pinadadaluyan ng kuryente ang utak ng pasyente sa loob

ng isa o dalawang Segundo para mabawasan o makontrol ang pagwawala. Ang

gaitong uri ng panggagamot ay inuulit sa loob ng isang lingo. Sa di malamang

dahilan, ang EcT ay nakpagpapagaling ng malalang depresyon na kahit sa pag-

inom ng gamut at saykoterapi ay hindi nagawa. Ang uring ito ng panggagamot ay

naging kontrobersiyal dahil sa may masamang epekto tulad ng pagkalito at

pagkawala ng memorya. Bagaman ang nasabing masamang epekto ay

pangkaraniwang panandalian lamang.

E. Psychosurgery

27
 Antonio Egaz Moniz, isang portuges na neurologoist at siyang nakaimbeto ng

labotomi, isang uri ng teknik sa pag-oopera kung saan sinisira ang tisyu ng frontal

lobe ng utak. Ang proseso sy laganap na isinasagawa noong 1940’s at 1950’s na

naging sanhi ng pagiging lantang gulay o nagkakaroon ng malakinh pagbabago sa

personalidad at pag-uugali.

Higit na naging kontrobersiyal sa EcT ang saykoserjeri, ang pagatatanggal o

pagsira sa isang bahagi ng utak para mabawasan ang malalang sintomas ng

mental disorder. Ang pinakakilalang saykoserjeri ang labotomi. Ang saykoserjeri ay

bihira ng isagawa dahil wala naming pagsasaliksik na nakapag patunay na ito ay

epektibo at nagiging sanhi pa ito ng pagbabago ng personalidad at pag-uugali.

F. Tritment Setings

Ang mga walang tahanan ditto sa pilipinas ay may porsiyentong bahagi sa

mga dumaranas ng malubhang mental disorder tulad ng schizophrenia. Ang

kakulangan ng pagamutan sa ibat ibang bahagi ng bansa ang ay may kinalaman

rin sa pagtaas ng bilang ng may mental disoder. Ang panggagamot sa mental

disorder ay isinasagawa sa mga kaukulang mga lugar. Ang ospital ng mga may

sakit sa pag-iisip, psychiatry ward sa mga pangkalahatang uri ng ospital ang

gumagamot sa mga pasye nteng may malalang kaso at at nangangailangan ng

tuloy tuloy na obserbasyon. Ang mga indibidwal na hindi nangangailangan ng

lubusang atensiyon ay maaari nang gamutin sa gamutang pangkumonidad.

28
 Ang mga taong may malubhang kondisyon ng mental disorder na

nangangailangan ng mahabang gamutan ay inilalagay muna sa mag nursing

homes kung saan mabibigyan ng puspusang atensiyon.

Sa kasamaang palad, maraming mga lugar ang may kakulangan sa tritment

center lalo na yung mga pangkumonidad.

* Mga Dahilan o Sanhi ng Pagkakaroon ng Mental Disorder*

Maraming tao na ang sumubok na makaunawa sa sanhi ng mental disorder

sa loob ng libu-libong taon. Marami ng saykayatris ang nagdebate tungkol ditto at

ang 2 perspektibo na pinakamatumeg ay ang bayolohikal na pananaw at

saykolohikal na pananaw. Sa bayolohikal sinasabi na ang genes, hormones at iba

pang mga prosesong nagaganap sa loob ng katawan ng tao ang pinagmumulan ng

sakit. Samantala sa saykolohikal na perspektibo, mas pinaniniwalaan na ang mga

sariling katangian ,mga karanasan at mga taong nakapaligid sa kanyang

ginagalawan ang magiging sanhi ng sakit sa pag iisip.

Ang 2 perspektibo at pinagbatayan ng mga pag-aaral ng ginawa ni Emil

Kraepelin, isang Austrianong saykoanalista. Si Kraepelin ay naniniwala na ang mga

saykayatrisang sakit ay maituturing o maiiklasipika rin na tulad ng mga pisikal na

sakit. Sinasabi rin niya na ang batayan ng mga sanhi ng sakit sa pag iisip ay ang

pisolohiya at bayokemestri ng utak ng tao. Ang sistema ng pag uuri niya samga

sakit sa isip ay nagsilbing basehan ng mga pagsusuring ginawa at ang mga

resultang inilabas. Sa kabilang dako naman, Si Freud ay naniniwala na ang

29
pinagmulan o sanhi ng sakit sa pag iisip ay ang mga hindi magagandang

karanasan na natanim sa isipan mula pa sa pagkabata. Nahanap niya ang mga

ebidensya sa ideyang ito sa pamamagitan ng pag ananalisa ng mga pangarap,

mga sariling kagustuhan at uri ng pananalita. Ang debateng ito ay nagpatuloy

hanggang huling bahagi ng ika 20 siglo. Sa simula ng taong 1960, ang bayolohikal

na perspektibo ay naging dominante na sinuportahan ng napakaraming tuklas sa

psychopharmacology, genetics, neurophysiology at mga pag aaral na ginawa

tungkol sa utak. Nanatili ring mainfluwensya ang saykolohikal na perspektibo tulad

sa saykadaynamikong, humanistiko, biheybyoral, kognitibo at sosyo-kultural.

Karamihan sa mga propesyonal sa kasalukuyan ay pumapabor sa

kombinasyon ng 2 perspektibo at tinatanggap nila na ang bayolohiya at

kapaligiran ng tao ay parehang may mahalagang papel sa pagkakaroon ng sakit sa

pag iisip.

Scientific Discoveries

Ang Nyurobayologi ng Dispresyon

Ang kemikal dispersion ay isang pinaka karaniwang uri ng sanhi ng sakit sa

utak. Kahit na nga ba ang dispersion ay nagagamot ng saykoterapi, maraming

mga sayantipiko ang naniniwala na may mga bayolohikal na dahilan para sa

karamdamang ito.

30
 Ang mga siyentista ay tinukoy ang mga nyurotransiter at mga kemikal

substances na nakakapag ugnay sa mga selula ng uta, na sya namang

komokontrol sa emosyon at pag uugali ng isang tao. Ito ay dopamine, sertonin,

norepinephrine, gamma-animo butyric acid(GABA), at acetylcholine. Kahit na hindi

pa natutukoy ang eksaktong mekanismong kasama dito, sinasabing ang sobra at

kakulangan sa lebel ng mga nyurotransmiter na ito na inuugnay sa dispersion,

anxiety at schezopheria.

Ang pananaliksik sa genetics at schizophrenia ay mas malapit ang relasyon

ng tao sa isang schizophrenia ay mas malaking panganib para sa taong ito na

magkaroon ng sakit na ito. Halimbawa, ang mga bata na ang isa sa mga magulang

nya ay may schizophrenia ay may 13 porsyentong tsanya ng magkaroon ng sakit

na ito, habang ang batang 2 sa mga magulang ang mayroon ay may 46 na

porsyentong tsansya naman.

Ang mga pagunlad sa mga pamamaraan ng pagsasalarawan ng utask tulad

ng magnetic resonans imeyging (MRI) at posisyon emisyon tomograpi (PET), ay

isang makatulong sa mga siyentipiko sa lanilang pagaaral ng gampanin ng

struktura ng utak sa sakit sa pag iisip. May mga ilang pag aaral na nagsasaad ng

mga abnormalidad sa istraktura ng utak sa ilang kaso ng mga sakit na ito.

Halimbawa may taong may schizophrenia na may namamagang ugat sa utak.

Gayun paman, ito ay maraming resulta ng schizophrenia at hindi ang syan dahilan,

at hindi lahat ng taong may ganitong karamdaman ay may ganitong abnormalidad.

31
 Maraming klase ng medical na kondisyon ang nagiging sanhi ng sakt sa pag

iisip. Ang pagkasira ng utak at mga atake ay maaaring maging sanhi ng pagkawala

ng memorya, hindi maayos na konsentrasyon at pananalita, at mga hindi pang

karaniwang pagbabago sa pag uugali. Ang tumor sa utak, kung pababayaang

lumaki,ay maaring maging sanhi ng saykosis at pagbabago sa personalidad. Ang

iba pang bayolohikal na paksa ng sakit sa pag iisip ay ang hormone imbalance,

hindi sapat na diyeta, at impeksyon mula sa mga virus.

Bayolohikal na Perspektibo

Amg magnetic resonans imeyjing (MRI) ng isang normal o isang utak na may

schizophrenia ay inilalabas ang struktura na pagkakaiba ng utak ng isang taong

sapat ang gulang, kaliwa at utak ng isang taong may schizophrenia ay may

mamayang bentrikels. Gayun pa man hindi lahat ng taong may ganitong

karamdaman ay may ganitong abnormalidad.

Ang saykayatris ay binigyang diin ang bayolohikal na basaehan bilang sanhi

ng sakit sa utak, emenumungkahi ng mga pag aaral ang genetikong sanhi ng ilang

sakit sa pag iisip tulad ng schizophrenia at bipolar disorder.

Saykodaynamikong Perspektibo

Si Sigmund Freud, isang Viennese nyurologist ng ika 19 siglo, ay bumuo ng teyorya

ng personalidad at sistema ng saykoterapi na kilala ring saryboanlisis. Ayon sa

teyoryang ito ang mga tao ay naiinpliwensyahan ng mga di namamalayang

pwersa, tulad ng likas na sekswal at agresibong pwersa.

32
 Sa saykodinamikong perspektibong pananaw ang sakit sa pag iisip sanhi ng

mga di namamalayang at di maresolbang pagtatalo sa isip. Ayon kay Freud, ang

mga pagtatanong ito na nagmumula sa pagkabata at maaring maging sanhi ng

sakit sa pag iisip sa pamamagitan ng pagpigil sa balanseng pagsulong ng 3

sistema na binubuo ng yaman sayk: ang id,na binubuo ng likas na sekswal at

agresib drayb; ang ego o ang gising na bahagi ng utak na namamagitan sa

disadyang pangyayari at ng realidad; at ang super ego na syang kumukontrol sa

primitibong bagbugso ng id at nagrerepresenta sa mabuting mithiin. Ang pagiging

balisa ay nagugat sa signal na di sinasadyang panganib na ang pinag mulan ay

matutuloy lamang sa pamamagitan ng matamang pagsusuri oa personalidad ng

isang tao at ang buhay eksperyenoya niya.

Makatao at Eksistensyal na perspektibo

Ang makatao at eksistensyal na perspektibong tinuturing abnormal na pag

uugali o kilos bilang resulta ng kabiguan ng tao na matatagpuan ang kahulugan ng

buhay at matupad ang kanyang mga potensyal. Ang yumanistikong kagawaran ng

sikolohiya ay ipinalalagay ang pang-kaisipang kalusugan at personal na pag unlad

bilang natural na kondisyon ng buhay ng tao. Sa pananaw ni Carl Roger isang

saykologist ang bawat isang nilalang ay itinataboy tungo sa pansariling

aktuwalisasyon, ang pagkakamit ng pinakamataaas ng potensyal. Ang sakit sa pag

iisip ay nabubuo kapag ang mga pangyayari sa paligid ng isang tao ay

makalahahadlang sa kanya tungo dito. Sa eksistensyal na perspektibong

emosyonal na pagkabalisa ay resulta ng pagkabigo ng isang tao na kumilos ng

33
kapani-paniwala iyon ay ang kumulos ng maayon sa kanyang sariling layunin at

pagpapahalaga sa halip na sa layunin at pagpapahalaga sa iba.

Pang gauring perspektibo

Ang sikolohiya ay kailangang limitahan ang sarili nito sa pagaaral ng kapuna

punang pag uugali sa halip na alamin ang nakatagong damdaming ng isang tao.

Para sa pang gawing perspektibo ang sakit sa pag iisip ay isang matutunang

pagtugon sa stimulang. Sa ganitong pananaw ang mga gantimpala at

kaparusahang makukuha ngtao sa kangyang kapaligiran ang siyang humuhubog

sa kayang pag uugali. Halimbawa ang isang taong ay kasama ng isang matinding

aksidente sa sasakyan ay maaaring magkaroon ng phobia sa mga sasakyan o

salahat ng uri ng transportasyon.

Kognitibong Perspektibo

Sa kognitibong perspektibo ang sakit sa pag iisip ay resulta ng mga

problema sa pagkatutu iyon ay mga problema sa kung paanong ang isang tao ay

nagdadahilan, inuunawa ang mga pangyayari at sinusulusyunan ang mga

problema. Ang ilan sa mga sakin na ito ay tulad ng depresyon, sakit na

pagkabaslisa at ang diperensya sa personalidad ay resulta ng paraan ng pag iisip

ng natutuhan sa pagkabata na hindi maaayon sa katotohanan. Halimbawa, ang

mga taong may depresyon ay makikita ang kanilang sarili negatibong liwanag,

pinalalaki ang kahalagahan ng maliiy na kapintasan kabiguan at inilalarawan ang

34
mga pag kilos ng iba sa mga negatibong paraanamaraan. Gayun paman,

mananatiling Malabo kung ang mga uring ito ng mga kognitibong problema ay

magiging sanhi nga ng sakit o nagreresulta ng sintomas ng mismong sakit

Sosyo-kultural na Perspektibo

Sa perspektibong ito ang sakit sa pag iisip ay resulta ng sosyal, ekonomiki at

cultural na salik ng buhay . ang ebedensya sa pananaw na eto ay nagmula sa pag

aaral na nagpakita ng pagtaas ng panganib ng karamdaman sa pag iisip s amga

taong nabubuhay s akahirapan. Dagdag pa nito ang insedente ng sakit sa pag iisip

ay tumataas sa panahon ng may mataas na bilang ng kawalan ng trabaho. Ang

pagpapalit ng populasyon ng mundo mula sa rural na lugar tungo sa mga syudad

kasama ang kanilang pagkakakumpol kumpol, ingay, polusyon,pagkasira at sosyal

na pagkakahiwalay ay sya ring magiging sanhi ng pagkakaroon ng mataas na

bilang ng sakit sa pag-iisip. Bukod pa roon, ang mabilis na pagbabagong sosyal, na

particular na nakaaapekto sa mga katutubo sa buong mundo, ay nagpapataas ng

bilang ng pagpapatiwakal at pagka-sugapa sa alak. Ang mga repyugi at biktima ng

mga sosyal disaster, gera, displacement, genocide, karahasan ay may mas mataas

na pangaib na dulot na sakit sa pag iisip lalo na ang dipresyon, pagkabalisa, at

post traumatic stress disorder.

Mga Salik na nakakaapekto sa pagkakaroon ng mental disorder

A. Predisposing factor

35
 Ang paktor na ito ay may mga salik na naghahantad sa isang indibidwal para

magkaroon ng sakit. Ang mga salik na ito ay maituturing na pinaka ugat ng

pagkakaroon ng kasiraan sa pag iisip.

Kabilang sa Kategoryang eto ang mga sumusunod:

1. Pagmamana/ heredity

Ang salik na ito ay binigyan ng sobra sobrang importansya bagamat ang

impluwensya ng mga kapaligiran salikay maaaring makahigit dito. Para sa

mga praktikal na layunin maaring sabihin na ang direktang pagmamana ay

napakaimportante. Mas possible na ang resulta ng pagmamana ay higit pa

sa ibang sakit kaysa pagmamana ng katulad na sakit.

2. Edad

Bagamat ang “behavior disorder “ ay madalas na nararanasan sa panahon

ng kamusmusan bihira naman ito sa panahiong bago ang pagbibinata o

pagdadalaga. Madalas na nararanasan ang mga sakit na ito ng mga tinedyer

dahil sa mga emosyonal na problema kasama ang mga pagbabago sa

katawan, sekswal at sosyal na maturidad. Sa pagsapit naman ng katandaan

o tinatawag na senescent period, tumatass ang posibilidad sa pagkakaroon

ng sakit sa pag iisip sanhi ng malubhang pagbabagong nagaganap sa loob

ng utak.

3. Kasarian

36
Sa mga kababaihan ang posibilidad sa pagkarron ng saykosis ay mas mataas

sa panahon ng kanyang panganganak at kapag tumigil na ang kanyang

menstrasyon o kapag tumigil na ang kanyang reproduktibong tungkulin ng

katawan. Sa panig naman na kakalalakihan ang insidente ng pagkakaroon ng

asykosis ay karaniwang bunga ng pagkahantad sa mga alak at iba pang uri

ng alcohol.

4. Pangkapaligirang paktor

Sa panahon ng kamusmusan, ang maagang pagtuturo sa kanila ng tamang

pakikisalamuha ay mahalaga. Ang magandang asal at tamang gawi ay hindi

likas ngunit ito’y maaaring makamit sa pamamagitan ng tamang

pagsasanay, pagtuturo at pagdidisiplina sa kanila habang mga bata pa ng

madala nila sa pagtanda. Kinakailangan ng mga bata ang tunay na

pagmamahal at sapat na pag-aaruga. Maaaring magkaroon ng problemang

emosyonal ang isang bata kapag mayroong sumira sa seguridad na

nararanasan niya sa bahay. Ang madalas na pag-aaway at di

pagkakaunawaan na mga magulang, hindi pantay-pantay na pagtrato sa

mga anak, labis na pagbibigay ng luho, pagkabigo na makalaya sa ilalim ng

otoridad at desisyon ng mga magulang at pagpapatupad ng sobrang

paghihigpit at pagmamalupit at iba pang masasamang gawi sa kapaligiran

ay nakaaapekto sa pag-iisip ng isang tao kaya’t kinakailangan na maiwasto

ang mga pagkakamaling ito.

5. Trabaho/Hanapbuhay

37
 Ang hanapbuhay ay maaaring direkta o hindi direktang paktor sa

pagkakaroon ng sakit sa pag-iisip. Direkta, kung ang mga manggagawa ay

hantad sa mga nakalalasong epekto ng metal gaya ng lead, mercury, at

arsenic. Hindi direkta, kapag ang isang indibidwal ay itinakda sa isang

trabaho na hindi niya nalalaman. Ang mga taong may limitadong kaalaman

ay hindi dapat pinipilit ang sarili sa posisyong higit o hindi makakaya ng

kanyang kapasidad. Ang tindi ng paulit-ulit na kompetisyon ay maaaring

maging dahilan ng kawalan ng kapanatagan at tiwala sa sarili. Ang mga tao

na limitado ang mental na kapasidad ay dapat na sinasanay sa naaangkop

na gawain.

Exciting factor

Ito ang mga salik na nagpapalala sa sakit. Nabibilang dito ang mga

sumusunod:

1. “Organic exciting causes”

Ang mga impeksiyon, lagnat at pagkapagod ay nagbubunga ng mga

sintomas ng sakit sa pag-iisip. Sa mga medikal na pagsasanay, hindi na bago

ang makatagpo ng mga simpleng pulmonya, trangkaso at iba pang malalalang

pisikal na karamdaman na dagling nagpapakita ng mga sintomas ng sakit sa

pag-iisip, kadalasan ay deliryum. Ang mga sintomas na ito ay pansamantalang

makahihigit sa pisikal na karamdaman at ito’y nangangailangan ng nararapat

na paggamot.

38
 2. “Intoxication”

May dalawang uri ang “intoxication”, ito ang endogenous at exogenous. Ang

endogenous na pagkalason ay nagmumula sa loob ng katawan sanhi ng

abnormal na sekresyon ng mga glandula at paglalabas ng mga lason sa

katawan. Ang exogenous na pagkalason naman ay bunga ng mga bagay na

wala sa loob ng ating katawan tulad ng alak, narkotiko, at ipinagbabawal na

gamot. Kabilang din dito ang mga lasong nagmumula sa mga industriyal na

lugar tulad ng lead, mercury, arsenic, usok, carbon monoxide, carbon disulfide

at acetone.

Itinuturing ng iba na ang malalang pagkalason ay siyang dahilan ng

pagkaparalisa at ang mga sakit tulad ng tuberkolosis, artraytis, pananakit ng

mga kasu-kasuan, anemia, at dayabetes ay maaaring magresulta ng sakit sa

pag-iisip dahil nababawasan ang mga gawain ng mga may ganitong

karamdaman.

Talamak na selebral at malubhang sakit sa nerbiyos ay grupo ng “etiologic”

na paktor na kung saan kumikilos sa kawalan ng kaayusan ang central nervous,

tissue, selyula at vessels.

“Head Trauma” ay bihirang lumikha ng tiyak na saykosis ngayon, ito ay

mayroong kasangkot na importanteng espesyalista na kung saan minsan ang

mga matatanda ay bumibigkas tungkol sa disposisyunal na pagbabagong

39
naganap na gumising sa kaisipan at para sa mga bata ito ay ordinaryong sanhi

ng pangkondisyon ng matinding abnormalities sa pag-uugali.

Aspetong Emosyonal ay grupo na kabilang ang malaking uri ng sitwasyon sa

buhay at konsensiya.

Problemang Emosyonal ay ang pagsasama-sama ng kabiguan, di-

pagtanggap at inagawan ng mga mahal sa buhay, maraming paghihirap,

kahihiyan sa pamilya, pagkabigo sa katuparan ng mga ambisyon, maliit na

kahihiyan at sa kabila ng kahinaan ng ekonomiko.

Istorikong Pananaw ng Sakit sa Pag-iisip

a. Preliterayt na lipunan

“Trepanned skull trepanning”, ang paraan ng paglalagay ng butas sa ulo ng

tao, ay kaunahang nakilala sa medical na operasyon. Ilang antropolohista ay

naniniwala na ang trepanning ay isinasagawa sa mga taong maysakit sa

pag-iisip para mapalayas ang mga masasamang ispirito sa kanyang ulo.

Ebidensiya para sa trepanning, ang paraan ng pag-oopera sa

paglalagay ng butas sa ulo ng tao, sa nakaraang 4,000-5,000 na taon. Ilang

antropolohista ay nagbakasakali sa panahon ng bato sa lipunan ay

nagsagawa ng trepanning sa mga tao na maysakit sa pag-iisip para

mapalayas ang mga masasamang ispirito sa kanilang mga ulo. Sa kawalan

40
 ng mga datos, gayunpaman, imposibleng malaman ang dahilan kung bakit

isinasagawa ang operasyon.

b. Sinaunang lipunan

Ang Griyegong pisisyan(physician) na si Hipocrates ay isa sa mga kaunahang

humamon sa ideya na ang sakit ay isang parusa napadala mula sa Maykapal. Siya

ay naniniwala na lahat ng sakit, kasama ang sakit sa pag-iisip ay mayroong

naturang pinagmulan.

Ang literature ng sinaunang griyego at Rome ay naglalaman ng mga ebidensiya na

may paniniwala na ang mga ispirito o demonyo ay nagiging sanhi ng pagkakaroon

ng sakit sa pag-iisip. Sa ikalimang siglo(BC), ang griyegong nanalaysay na si

Herodotus ay nagsulat ng tala tungkol sa haring nabaliw o nawala sa sarili dahil sa

masamang ispiritu. Ang alamat ni Hercules ay ipinakikita kung paano nabaliw dahil

sa sumpa, pinatay niya ang kanyang sariling anak. Ang romanong tumutula sina

Virgil at Ovid ay inulit ang tema tungkol sa alamat ni Hercules. Ang unang

sibilisasyon ng mga Babilonyan, tsinese, at ehipyano ay isa ring tumutukoy ng

sakit sa pag-iisip ay isang sapi, at ginagamit sa isang eksorsismo. Minsan kabilang

ito sa paghampas, pagpigil, at pagkagutom para mapaalis ang masamang ispirito

sa kanilang biktima.

Hindi lahat ng sinaunang iskolar ay sang-ayon sa teyorya ng sakit sa pag-

iisip. Ang Griyegong pisisyan na si Hipokrates ay naniniwala na ang lahat ng sakit

kabilang ang sakit sa pag-iisip, ay mayroong natural na pinanggalingan.

41
Halimbawa, isinantabi ang umiiral na pang-unawa o ideya na ang ipelepsi ay may

pinanggalingang dibino o sagrado, tumutukoy sa sakit sa utak. Tinukoy ni

Hipokrates ang sakit sa pag-iisip sa mga kategorya na kasama ang pagkahibang,

pagkalungkot, “phrenitis” o lagnat sa utak, at pinagtanggol din niya ang pagtrato

sa tao ay kasama ang pagpapahinga, pagliligo, ehersisyo, at pagpapayat. Ang

griyegong pilosoper na si Plato, kahit na sumang-ayon sa mga kababalaghang

pananaw na sakit sa pag-iisip ay naniniwala na ang karanasan noong pagkabata ay

humugis sa asal ng matanda, pinangungunahan ito ng modernong saykodaynamik

na teyorya na humigit dalawang libong taon.

c. Ang Kalagitnaang Panahon

Ang kalagitnaang panahon sa Europa, mula sa pagkabagsak ng Roman

emperor sa ikalimang siglo hanggang sa ika-labinglimang siglo, ay katapusan kung

saan ang paniniwalang relihiyon particular na Kristiyano, ay pinangingibabawang

konsepto sa sakit sa pag-iisip. Karamihan sa ating lipunan ay naniniwala na ang

mga taong may sakit sa pag-iisip ay mga nahihibang sa mga masasaqmang ispirito

o demonyo o inaakusahan silang isang mangkukulam at naimpluwensiyahan ng

ibang mangkukulam. Sa halip ay tumanggap ng kalinga mula sa manggagamot,

ang sakit sa pag-iisip ay magiging isang paksa sa relihiyong pagsisiyasat at

marahas na trato. Sa kabilang banda, ilang mananalaysay ng medisina ay

naglahad ng ebidensiya kahit na sa gitnang panahon maraming tao ang naniniwala

na ang sakit sa pag-iisip ay mayroong basehan sa pisikal at sikolohikal na disorder,

42
tulad ng kawalan ng balanse sa “Four Bodily Humors”, kakulangan sa pagdidiyeta

at hinagpis o kalungkutan.

Ang hilagang Aprika, Espanyol, at ang gitnang silangan ay karaniwang

idinadaos ang makataong saloobin tungo sa mga taong may sakit sa pag-iisip.

Kahit na ang saykayatris ay nagdayagnos. Sa kbuuan ay sumangayon para sa mga

pasyenteng may kaso ng “schizophrenia” ang kanilang dayagnos ay nagiiba iba sa

mas pasyenteng mayroong sintomas ng schizophrenia at ibang mga karamdaman

ay nakadepende rin kung ang saykaytirs ay british o amerikano. Ang peligro ng

maling dayagnos ay tumatass kung ang propesyunal sa mental nakalusugan at

ang pasyente ay galling sa ibat ibang cultural na grupo.

Diyagnosis

Masasabing walang mga blood test imaging techniques at iba pang mga

pang laboratoryong pag aaral na makapagbibigay na tamang tamang resulta ng

pag aanalisa sa askit sa pag iisip nangangahulugan nito na ang daiagnosis ng sakit

sa pagiisip ay lagging interpretasyon lamang ng taga obserba batay sa pananalita,

mga ideya, pag uugali o gawi at mga karanasan ng pasyente.

Sa maraming bahagi nng mundo, ang taglay na sakit sa pag iisip ng isang

tao ay nadedetermina sa pamamagitan ng pag iinterbyu sa taong may sakit para

malaman ang sintomas. Ang mga karaniwang tawag sa propesyonal sa may mga

sakit ay “May naririnig ka bang mga boses ng tao na hindi mo kasama?”,

“nakakaramdam ka ba ng depresyon o pagkawala ng interes sa mga gawain?”,

43
 nararanasan mo ba ang pagtaas o pagbaba ng dami ng kinakain mo?”, “natutulog

ka ba ng mas mababang oras kaysa norma’?”, “mabilis ka bang naapektuhan ng

bagay sa paligid mo?”. Ang sagot sa mga tanong na tio ay maaaring ibang tanong

din. Pagkatapos nito, ang clinician ay mayroon na sapat na impormasyon para

malaman kung ang pasyente ay mayroong sakit sa pag iisip at para makagawa ng

dayagnosis.

Ang proseso ng dayagnosis ay hindi simple gaya ng pagkakaalam

natin. Ang mga pasyente ay kadalasang nagkakaroon ng kahirapan sa pag aalala ng

kanilang sintomas o karamdaman ng pagkatamlay tuwing pag uusapan ang

kanilang pantasya, aspetong sekswal o ang paggamit ng alcohol at druga.

Karamihan sa pasyente ay nakakaranas ng higit pa sa isang karamdaman na

magkasabay. Halimbawa “despesyonat pag aagam agam” o “Schizophrenia” at “pa

pag agam agam” a t mga pag detemina kung anong sintomas ang bumubuo sa

pinakaproblema ay sadyang masalimuot. Karagdagan pa dito, ang ma sintomas ay

maaaring hindi particular sa sakit sa pag iisip. Halimbawa ang tumor sa utak,

malaria at inspekyon sa central nervous system ay makagagawa ng sintomas na

kagaya sa sakit sa pag iisip.

Isa pang problema sa pag dadayagnosis ay ang mga propesyonal sa

pangangalaga sa mental na kalusugan ay nakakapaliwanag ng sintomas na

kakaiba base sa kanilang personal o cultural napagkilos o may isang pag aaral ang

nagswis sa pamamagitan ng 300 amerikanong at british na saykayatris na

44
nagpapakita ng “video tape “ng interbyu sa walong pasyente na may sakit sa pag

iisip.

Konklusyon

Ang mental disorder na napag alamang ang teminong ginagamit bilng

pagtukoy sa kapansanang nakakaapekto sa mga ideya, emosyon at pag uugali ng

iasng tao na may malawak na uri mula sa simple hanggang sa nakakapinsala.

Ang pagbibgay ng karapatang lunas para sa karamdamang ito ay

makadepende sa dahilan ng pagkakaroon nito. Nakakatulong dito ang ibat ibang

mga perspektibo na tulad ng saykodinamik, kognitibo, sosyokultural, bayolohikal,

makatao at ekstensyal at iba apng gawing perspektibo. Ang bawat isa sa mga tio

ay pinaliwanag ang mga posibleng pinagmulan nito at ang pinakamahusay na

parran upang malunasaan ito.

Parehong ang mental disorder ay mabubuhay sa kapaligiran at namamana.

Ang taong may kapamilyang may ganitong karamdaman ay may malaki ang

posibilidad na magkaroon rin ng parehong karamdaman. Gayun paman ayon sa

dalubhasa sa kasalukuyan mas malaki ang impluwensya ang nagagawa ng

kapaligiran sa sakit na ito . ito ay dahil ang genes na namamana natin sa

magulang ay hindi naman magdudulot ng mental disorder kung walang bagay sa

kapaligiran ang magtutulak nito na lumabas. Tulad na rin ng bata may gene na

pagiging matangkad pero kulang sa nutrisyon . sa kabilang banda ang isang taong

walang taglay na genes ng pagkakaroon ng mental disorder ay hindi

45
nangangahulugan na ligtas na siya sa sakit. Ito ay sa kadahilanang maraming

bagay na kanyang kapligiran ang maaaring magdulot sa kanya ng mental disorder.

Ang kabiguan, matinding dipresyon, sobrang pagka sensitibo sa mga pagpuna at

ekspektasyon ng iba ay ilan sa mga ito. Dagdag pa rito ay ang masamang epekto

ng bawal ng gamot.

Kaya nasa dugo man o wala, o nasa kapaligiran man , tamang pag iingat lamang

ang kailangan. Bagama’t di tayo makakasigurong hindi tayo magkakaroon nito

maari pa rin natin itong iwasan sa pamamagitan ng sapat na impormasyon hinggil

dito.

Dagdag sa kahalagahan

Isa sa layunin ng mga mananaliksik sa pag aaral na ito ay ang maalis sa isip

ng tao ang pag aakalang ang lahat ng uri na mental disorder ay malala at

nakapipinsala at na lahat ng taong mayroon nito ay yung tinatawag nilangsira ulo

o baliw. Mahalaga ang pag aaral na ito upang maipabatid sa mga mambabasa na

kahit ang simpleng depresyon ay maituturing na rin na isang mental disorder.

Pagpapahayag ng mga Natuklasan

1. Ayon kay Morgan (1997), ang mga salitang behavior disorder, mental

disorder,abnormal behavior, at mental illness ay pare-pareho lang ang ibig

sabihin. Ito ay tumutukoy sa pagiging persistently tense, dissatisfied, o

ineffectual. Ang kondisyong ito ang pumipigil sa tao ng kumilos ng mahusay sa

46
lipunang ginagalawan nya. Ang sintomas sa ganitong sakit ay sinasabing

mahirap matukoy dahil mahirap para sa isang tao ang madetermina ang

pagkakaiba sa normal at hindi normal na pagkilos ng isang tao. Gayunpaman,

kung ang hindi magandang gawi ng taong iyon nagpatuloy habang ito’y patindi

ng patindi ay nangangahulugan na siya ay may mental disorder. Ang mga

sintomas ayon kay Marx ay ang halusinasyon, delusyon, sobrang pagkabalisa,

pagkilos ng iba sa karaniwan nyang ginagawa at iba pa.

2. Ang mental disorder ay nahahati sa iba’t ibang kategorya. Ito ay ang

organic mental disorder, substance use disorder, schizophrenic disorder,

paranoid disorder, affective disorder, anxiety disorder, somatoform disorder,

dissiciative disorder, psychosexual disorder, at personality disorder.

3. Di tulad ng ibang sakit walang blood tests, “imaging techniques” at iba

pang panglaborratoryong pagaaral ang makapagbibigay eksaktong pagaalisa sa

sakop sa pag iisip. Ibig sabihin, ang dayagnosis ng sakit sa pag iisipay lagging

interprasyon lamang ng taga obsera batay sa pananalita, ideya, paguugali o

gawi at karanasan ng pasyente. ang malawakang pamamaraang gianagamit sa

pagdayagnos ng sakit na ito ay ang pag ininterbyu sa taong may sakit.

4. Madalas itong nararanasan sa panahon ng kamusmusan, bihira naman ito

sa panahon bago ang pag bibinata o pagdadalaga. sa pagsapit ng panahon

katandaan o tinatawag na “sensant period”, tumataas ang posibilidad ng

pagkakaroon.

47
5. mayaman o mahirap ay nakakaranas ng ganitong sakit lalu na ang mga

hanap buhay ay hantad sa mga kemikal na tulad ng “lead” at arsenic. ang

kaibahan nga lamang, ang kadalasang makikita mo sa mga mental ostipal ay

yaong mga may kaya sa buhay dahil mayroong si lang sapat na panustos para

sa kailang pasyente.

6. ayon sa Philippine mental health Association (PMHA) ay sa ibang pa

naming pag araral ay mga lalaking ang madalas magkaroon nito.

7. ang pagkakaroon ng mental disorder ay naapektuhan ng heredity, edad,

kasarian at mga paktor na tulad ng organic exciting causes, intoxication at head

trauma na syang namang magpapalala nito.

8. ang mental disorder ay kapagmalala na ay binibigyan ng karapatang lunas

sa pamamagitan ng pagbibigay sa kanila ng gamut. ito ay sa tulong ng

saykayatris na syang legal na makakagawa nito. sa ganito ring kaso,

kadalasang ay sinadyang panatilihing sa loob ng ospital ang pasyente upang

mas mamonitor nito ito ay mabigyan ng karagdagang terapi.

9. ang taong may mental ay mas nangangailangan ng pangunawa,

konsiderasyon ay pagmamahal ng mga taong malapit sa kanila. ang mga kaso

ng mental disorder ng dina kinakaylangan pa ng gamut ay nadadaan na lamang

sa terapi sa tulong pa rin ng mga saykayatris.

10. ang bayolohikal ng perspektibo na nagsasabi kung paano ang mental

disorder ay namamana; ang saykodaynamikong perspektibo, na tinutokoy

48
ang mental disorder bilang sahin ng di mamalayang at di nareresolbahang pag

tatalo sa isip; ang ebsistensyal na perspektibo na tinuturing ang sakit bilang

resulta ng kabiguan ng tao na matagpuan ang kahulugan ng buhay upang

gawing perspektibo na ang sakit sa pag-iisip ay isang natutunang pagtugon sa

istimulay, kognitibong perspektibo na ang sakit sa pag-iisip ay resulta ng mga

problema sa pagkatuto; sosyo-kultural sa perspektibo na kung saan ang sakit sa

pag-iisip ay resulta ng sosyal, ekonomiks, at cultural na salik.

12. Ayon sa Philippine Mental Health Association (PMHA), may mga aktibidad na

maaaring makatulong sa pag-iwas o pagpigil sa sakit sa pag-iisip. Kabilang dito

ay ang pagsasagawa ng seminar para sa responsableng pagiging magulang,

pagkakalat ng impormasyon tungkol sa bawal na gamot, retrit at iba pa.

Makakatulong din ang pagtuturo kung paano panghahawakan an gating pang-

araw-araw na problema at ang pag-unawa sa kinikilos o pag-uugali ng mga

anak nila.

49