PANITIKAN SA

PANAHON NG
IKATLONG REPUBLIKA
 KALIGIRANG KASAYSAYAN
Makaraan ang sampung taong pagkakasailalim ng
Pilipinas sa Batas Militar at sa tinatamasang
bahagyang pagbabago sa kalakarang buhay ng mga
Pilipino na nagsimula sa panahon ng Bagong Lipunan,
muling inalis ang bansa sa ilalim ng nasabing batas
noong ika-2 ng Enero, 1981.
Ang pagkakaalis ng bansa sa ilalim ng Batas
Militar ay isang pagbabago sa tingin ng mga
naglilingkod sa pamahalaan. Sa kanilang pananaw,
ang Pilipinas noon ay isa na namang bagong bansa,
kaya’t ito’y tinawag ng dating Pangulong Marcos na
“ANG BAGONG REPUBLIKANG PILIPINAS”.
 Isa namang mananalaysay ang nagsabi na ito ang
panahon ng Ikatlong Republika. Ang UNANG
REPUBLIKANG kanyang isinaalang-alang ay ang
Republikang Pilipinas sa panahon ni Emilio Aguinaldo;
ang IKALAWA ay ang paglaya natin sa ilalim ng
pamahalaang Amerikano; at ang IKATLO, dahil muli na
naman daw naging malaya ang bansa dahil sa
pagkakaalis nito sa ilalim ng Batas Militar.
Ngunit nang panahong ito, di-mapasusubaliang
maraming mamamayan ang tumututol at nagpupuyos
ang kalooban dahil sa patuloy na paghihirap ng bansa
at di-pagdama sa tunay na kalayaan. Lalo pang nag-
alab ang ganitong damdamin nang patayin noong
AGOSTO 21, 1983 ang dating Senador BENIGNO
AQUINO JR., ang idolo ng masang Pilipino na matagal
na nilang mithing maging pangulo ng bansa.
 Sa pagpapatuloy ng ganitong
kalagayan nang panahong ito, masasabing
malaki ang naging pagbabago sa ating
panitikan. Maraming mga manunulat ang
nangagsisulat ng mga paksang nadarama
sa buhay tulad ng PAKIKISAMA, PAGGAWA,
PAGDADALAMHATI, KAHIRAPAN, PULITIKA,
AT IMPERYALISMO.
Masasabing maningning pa rin ang
Panitikang Filipino nang panahong ito
 ANG PANULAANG TAGALOG SA
PANAHON NG IKATLONG REPUBLIKA
Ang mga tula sa panahon ng Ikatlong Republika
ay may PAGKAROMATIKO at REBOLUSYONARYO.
Lantaran kung ito’y tumuligsa sa mga nagaganap
noon sa ating pamahalaan. Ang hinaing ng mga
mamamayan ay nakatambad sa wikang maapoy,
marahas, makulay, at tila mapagtungayaw.
Halimbawa ng tula:
** UOD – ni Rodolfo Salandanan
** PILIPINAS, SAWI KONG BAYAN –Francisco Rodrigo
 ANG AWITING FILIPINO
Mga paksang madarama sa buhay ang nilalaman
ng mga awiting Filipino nang panahong ito. Ang
KALUNGKUTAN o PAGDADALAHAMHATI, KAHIRAPAN,
PAGHAHANGAD NG TUNAY NA KALAYAAN, PAG-IBIG
SA DIYOS, SA BAYAN, AT SA KAPWA, ay ang mga
damdamin ng mga awit.
Maraming kompositor ang nalungkot nang
paslangin si Ninoy Aquino Jr. noong Agosto 21, 1983.
Kabilang na rito sina CORITHA, ERIC, FREDDIE
AGUILAR.
Sina Coritha at Eric ay bumuo ng isang awiting
pinamagatang “LABAN NA” at unang inawit ito
ni Coritha sa isinagawang National Unification
Conference ng Oposisyon noong Marso, 1985. Inawit
din ito sa idinaos na “Presidential Campaign
Movement for CORY AQUINO” upang magbigay ng
inspirasyon sa kampanya sa pagpapabagsak sa
Marcos Movement noong Pebrero 5, 1986.Narito ang
awit:
LABAN NA
Ni Coritha at Eric
Ang hangin ay humuhuni/may sinasabi
Tila may daing/ang lahi natin,
Mga alon sa dagat ay may kinakampay
Ang hiniling, saan ka papanig
ha…ha…ha…ha….ha
 II
Nangangamba ka ba oh!Pedro
Na baka ika’y mahuli ng bombero
Magpakatatag at huwag dungisan
Ang kalayaang pinaglalaban
Laban na [4x]

At kung ika’y handang sumama

Naririto ang pagkakataon
Repeat II
Laban [12x]
Laban na [6x]
 Muling binuhay naman ni Freddie Aguilar ang
awiting “BAYAN KO” na sinulat nina JOSE
CORAZON DE JESUS at C. DE GUZMAN noong
panahon ng Amerikano. At dahil sa
madamdaming nilalaman at pagiging popular
nito,tunghayan natin ang awit :

BAYAN KO
Ang bayan kong Pilipinas
Lupain ng ginto’t bulaklak
Pag-ibig na sa kanyang palad
Nag-alay ng ganda’t dilag
At sa kanyang yumi at ganda
Dayuhan ay nahalina
Bayan ko, binihag ka
Nasadlak sa dusa.
-KORUS-
Ibon mang may layang lumipad
Kulungin mo at umiiyak
Bayan pa kayang sakdal dilag
Ang di-magnasang makaalpas?
Pilipinas kong minumutya
Pugad ng luha at dalita
Aking adhika
Makita kang sakdal laya.

Kay sarap mabuhay sa sariling bayan

Kung walang alipin at may kalayaan
Ang bayang sinisiil, bukas ay babangon din
Ang silanga’y pupula sa timyas ng paglaya
 PELIKULANG FILIPINO

Nagpatuloy pa rin ang pagdiriwang ng

taunang Pista ng mga Pelikulang Filipino nang
panahong ito.
Lalong di napigil ang pagkagiliw ng mga
tao sa mga pelikulang nauukol sa SEX. Kaya
naman sinamantala ng mga ganitong uri
kahit na ito’y nakapagpapababa sa moralidad
ng mga Pilipino.
 PAHAYAGAN,KOMIKS,
MAGASIN AT IBA PANG
BABASAHIN
Tila pulitikang biglang nahati sa dalawang
partido ang mga pahayagan nang panahon
ng Ikatlong Republika. May mga pahayagang
binansagang mga “CRONY NEWSPAPERS” ng
marami nating mga kababayan dahil sa mga
di-makatotohanang pahayag na taliwas sa
mga tunay na nagaganap sa ating
kapaligiran. Kabilang sa mga ito ay ang:
BULLETIN TODAY, PEOPLES JOURNAL at
PEOPLES TONIGHT.
 Ang mga pahayagang tinangkilik naman ng
marami at pinaniniwalaang nagpapahayag ng
mga totoong pangyayari ay ang FORUM, DAILY
INQUIRER, MANILA TIMES at MALAYA.

Patuloy pa ring tinangkilik ng maraming

kabataang Pilipino ang mga komiks at
magasin tulad ng KISLAP, MODERN MAGASIN,
BULAKLAK, LIWAYWAY, EXTRA HOT, JINGLE
SENSATION, LOVELIFE, EXTRA ALIWAN,
HIWAGA, HOLIDAY at marami pang iba.
 TULANG NAGWAGI SA
PALANCA 1981-1985
•1981-TAGA SA BATO – ni Romulo Sandoval/sagisag-
panulat Victor Buenviaje
•1982-ODYSSEY NG SIGLO –ni Cresenciano C. Marquez
Jr./sagisag-panulat Eva A. Dan
•1983-SA PANAHON NG LIGALIG –ni Jose F.
Lacaba/sagisag-panulat Bernardo Makiling
•1984-BAKASYUNISTA –ni Tomas Agulto/ sagisag-
panulat na Sarhento J. dela Cruz
•1985-PUNTA BLANGKO –ni Mike Bigornia/ sagisag-
panulat na Haraya Negra
 MAIKLING KUWENTO
1981-1985
•1981- DI MO MASILIP ANG LANGIT ni Benjamin Pascual/
sagisag-panulat na RADAMEN
•1982 – TATLONG KWENTO NG BUHAY NI JUAN
CANDELABRA ni Lualhati Bautista/ sagisag-panulat na JOY
MARELA
•1983 – PINAGDUDTUNG-DUGTONG NA HININGA MULA SA
ISKINITANG PINAGPIYESTAHAN NG MGA BANGAW ni
Agapito M. Lugay/ sagisag-panulat na PEPING DELA CRUZ
•1984 – SA KADUWAGAN NG PILIKMATA ni Fidel Rillo Jr./
sagisag-panulat na VIRGINIA RIVERA
•1985 – UNANG BINYAG ni Ernie Yang / sagisag-panulat na
HOMER
 KABUUANG TANAW SA
PANITIKAN

Sa kabuuang tanaw, mga SANAYSAY,

MGA AWIT, MGA TALUMPATI at mga
TULA pa rin ang masasabing
nangunguna sa sangay ng Panitikang
Filipino nang Panahon ng Ikatlong
Republika.
PANITIKAN SA
KASALUKUYAN
 KALIGIRANG KASAYSAYAN

Muling nabawi ng mga mamamayang Pilipino ang

tunay na kalayaan na nawala rin ng may labing-apat
na taon.
Sa loob ng apat na araw, mula noong ika-21 ng
Pebrero hanggang ika-25 nito ay namayani ang
tinatawag na “PEOPLE’S POWER” o LAKAS NG BAYAN.
Maraming tagpong makabagbag-damdamin ang
nasaksihan ng mga mamamayan na tunay na tatak-
Pilipino. Sa apat na makasaysayang araw ay naroon
ang magkakahawak-kamay at balikat sa balikat na
Barikada, higaan sa kalye, pagsalubong ng mga ngiti,
pagmamakaawa, pagsasabit ng mga bulaklak sa mga
taong nasa tangke na lulusob sana sa
pinararatangang dalawang “rebelde”-ENRILE-RAMOS ,
pagkat sumama na sa pangkat ng Pangulong Aquino.
Muling naipamalas ng mga Pilipino ang Samahang
bayanihan tulad ng pagbabahagi ng mga pagkain at
inumin.
Lumabas ang ganda ng pag-uugaling Pilipino.
Muling nasilayan ang pagtutulungan,
pagmamalasakitan, pagkakaisa, pagbibigayan,
pagkamatiisin at pananalig sa Panginoon.
Sa panahong ito ay isinilang ang bagong uring
PILIPINO..ang mga Pilipinong marunong magmalasakit
sa kapwa kalahi at marunong magmahal sa sariling
bansa.
 KALAGAYAN NG
PANITIKAN
Bagama’t iilang buwan pa lamang ang
pagkakasilang ng tunay na Republikang
Pilipinas ay may mababakas nang
pagbabago sa ating panitikan. At ang mga
pagbabagong ito ay madarama na sa ilang
mga TULA,AWITING PILIPINO, sa mga
PAHAYAGAN, sa mga SANAYSAY at
TALUMPATI, at maging sa mga PROGRAMA
SA TELEBISYON
 PANULAAN SA
KASALUKUYAN
Ang mga tula sa kasalukuyan ay naglalaman ng
halos walang kakimiang pagpapahayag ng tunay na
damdamin ng mga makata, ang kanilang mga
tuwirang panunuligsa sa mga nanunungkulang may
tiwaling gawin at pagpuri sa mga nakagagawa ng
kabutihan.
Hal: GITING NG BAYAN ni Francisco Rodrigo
HIMALA NI BATHALA ni Francisco Rodrigo
ALAMBRENG MAY TINIK,BOMBANG TUBIG AT
USOK NA MALUPIT ni Remi Alvarez Alva
 AWITING PILIPINO
** MAGKAISA nina Tito Sotto, Homer Flores, at E.
dela Pena
** HANDOG NG PILIPINO SA MUNDO ni Jim Paredes
Ang binuhay na awiting “BAYAN KO” ni Freddie
Aguilar mula sa panulat ni Jose Corazon de Jesus ay
ang pangunahing pumailanlang ngayon sa mga
radyo at telebisyon. At dahil sa pagiging
makasaysayan nito noong nakaraang matahimik na
rebolusyon, iminungkahi ngayon sa “Constitutional
Commission” na gawin itong pangalawang
Pambansang Awit ng Pilipinas.
 SANAYSAY

•PAG-IBIG LABAN SA TANGKE –

Teresita Sayo
•BUKAS NA LIHAM – Jocelyn M. David
•DIKTA NG DAYUHAN – Romulo
Caralipio
 MGA MANUNULAT

•ISAGANI CRUZ
•EDGARDO REYES
•DOMINGO LANDICHO
•RUTH MABANGLO
•LYDIA GONZALES
 TIMPALAK-PALANCA
** Dulang Iisahing Yugto
BAYAN MO ni Bienvenido Noriega Jr.
ANG MGA TATOO ni Reynaldo Duque
** Tula
PANAHON NG PAGPUKSA..PAKIKIDIGMA ni Teodoro
Antonio
** Maikling Kuwento
ANG DAMO SA FORT BONIFACIO ni Cyrus Borja
** Sanaysay
SI EDGARDO REYES ni Rogelio Mangahas