Katuturan ng Dula

“Ang mundo ay isang teatro..” ayon na nga kay Shakespeare.

Ang dula, maging iisahin o tatluhang yugto ay isang genre
ng panitikang kinagigiliwan ng marami, ito man ay binabasa
lamang o itinatanghal. Ang kaugnayan ng dulang iisahing yugto sa
dulang may tatlong yugto ay maihahalintulad marahil sa kaugnayan
ng maikling kuwento sa nobela. Katulad ng maikling kuwento, ang
dulang ito ay matipid, matiim at nag-iiwan ng isang bisang puno
ng buhay o drama. Dinarakip ng manunulat ang isang madulang
bahagi ng buhay ng isang tao, sa isang pook, sa isang panahon at
sa tulong ng iba pang sangkap na itinatanghal ngayon. Hindi ang
manunulat ang magkukuwento kundi ang mismong dula; ito ay
palaging nagaganap nagyon. Palaging ngayon ay nangyayari,
palaging panahunang pangkasalukuyan, mula sa guniguni ng
mambabasa o sa paningin at pandinig ng manonood. Ang mga
nakaraan, gayundin ang mga hinaharap at dinaraan lamang sa mga
pahiwatig.
Upang matamo ang iisang impresyon, kailangang iisang
nangingibabaw ba paksa o tema ang namamayani. Ang krisis ay
maaaring manggaling sa paglalaban ng tauhan o ng tauhan na
magpapanatili sa kawilihan ng mga mambabasa o manonood sa loobng
itatagal ng dula, na karaniwa’y mula sa kalahati hanggang isang
oras humigit-kumulang.
Ang mga makatuturang dula mula noong unang panahon hanggang
sa kasalukuyan ay nananatiling buhay; mula sa dula ng mga
Griyego hanggang kina Shakespeare, hanggang kina Julian Cruz
Balmaceda. Ang mga iyon ay higit pa sa kanilang ginamit na
banghay, paksa, tauhan; ang mga iyo’y nag-iwan ng gayuma sa
isipan at damdamin ng mga bumasa at nanood. Ang mga iyon ay
lumikha ng maliwanag na pagkilala ng tao sa kanyang sarili.
Sinasabing kung ang isang manunulat ay nasa mood (sumpong,
kondisyon, wastong kalooban), tuluy-tuloy ang daloy ng mabubuong
dula. Sinasabi ring may tatlumpu’t anim na madudulang sitwasyon
lamang, kaya anumang banghay ang mahubog, ito’y mapapabilang din
sa isa sa naturang tatlumpu’t anim na madudulang sitwasyon.
Maaaring manggaling halimbawa sa mitolohiya, sa Bibliya, sa
pabula, sa kuwentong bayan, sa buhay ng kapwa manunulat, sa
alinmang madulang bahagi ng pangyayari.
Sapagkat ang dulang iisahing yugto, katulad ng maikling
kuwento, ay mabilis at hindi maaaring mapaliguy-ligoy, ang
banghay nito ay dapat maging payak at ang mga pangyayari at
usapan o diyalogo ay dapat makiisa sa paglutas sa suliraning
hahangga sa kasukdulang susundan ng wakes. Ang denouement
(pagkakalas ng buhol) ang kadalasang nananatili sa isipan at
damdamin ng bumabasa o nanonood ng dula, at tumutulong sa pagbuo
ng panloob na liwanag upang higit niyang makilala ang kanyang
sarili.

DULA
april
1
mbagon-faeldan
 Ang paglalarawan ng katauhan ay dapat magsimula sa simula
pa lamang ng dula. Ito’y kailangang maging tuwiran at mabilis.
Sa simula pa, ang tauhan ay dapat langkapan ng motibo o
pagnanasa o dahilan na magpapakilos at magpapasalita sa kanya
nang gayon. Katulad ng sa maikling kuwento, ang katauhan ay
maaaring ilarawan sa iba’t ibang paraan, ngunit ang pinakamabisa
ay ang mismong mga kilos, pagsasalita at reaksyon na rin ng
tauhan, kasama na ang pag-aayos sa sarili. Ang mime
(pantomime)niya ang pantulong sa paglalarawan.
May mga katauhang kulang sa lalim; sapat na ito sa mga
taong pansamantala lamang nilang makakaugnay. Ngunit sa
panghabangbuhay na kasama, mapalilitaw ng mahusay na manunulat
ang lalim ng katauhan.
Ang uri ng pakikibaka ng tauhan sa iba’t ibang tauhan sa
dula ay magbubunyag ng kanyang buong katauhan, pang-ibabaw man
at pang-ilalim din. Sa isang dula, maaaring ang banghay ng
kuwento at ang paksa o tema ay di-gaanong mangingibabaw sa
bumabasa o manonood, ngunit ang paglalarawang- katauhan o
karaterisasyon ay tiyak na lulutang sapagkat sadyang iba’t iba.
Ang paglinang ng katauhan sa dula ang nagbibigay-halaga rito,
ang mananatili nang matagal sa kalooban ng mambabasa o manonood.
May mga katauhang hindi nagbabago hanggang magwakas ang
dula. May nagbabago sa negatibong paraan; ang positibong paraan
ng pagbabasa ang kanais-nais, ngunit ito’y dapat maging kapani-
paniwala bunga ng mga pangyayari. Ang pagbabago nang walang
sapat na dahilan ay ex-machina, artipisyal; magiging kapansin-
pansin ito sa bumabasa o nanonood na paraan lamang ng manunulat
upang makamtan ang pagwawakas na kanyang ninanais.
Maliwanag na isang paraan ng paglalarawan ng katauhan ay
ang pagsasalita. Ang usapan o dayalogo sa dula ay hindi lamang
nagpapasulong sa kuwentong napapaloob dito; ito ay mayayamang
batis na titghaw sa uhaw ng bumabasa o nanonood ng dula sa iba’t
ibang uri ng katauhang mabubunyag; walang-malay, malisyoso,
mapagkunwari at iba pa.
Ang tono ng tinig, ang talasalitaang ginagamit, ang mga
speeh mannerisms o pinagkaugaliang gamitin sa pagsasalita, ay
mga bahaging lahat ng usapan o dayalogo. Ang tono ng tinig ng
isang madreng mula sa pagkabata’y lumaki sa kumbento ay
inaasahang maiiba ang tono ng tinig isang kristo sa sabungan.
(Pinapatay na ngayon ang tawag na kristo sa sabungan; dapat
naman!). Ang talasalitaang ginagamit ng isang batang-lansangan
ay aasahan nating naiiba sa gagamitin ng isang propesor. May mga
tauhang may speech mannerisms o pinagkaugaliang ibudbod sa
kanilang pakikipag-usap, gaya ng: ee..e..e..; dib a; kuwan;
naku; ha; este at iba pa.
Anuman ang uri ng pagsasalita ng isang tauhan sa dula,
ito’y dapat maging kapani-paniwala sa bumabasa o nanonood, at di
dapat magpabagu-bago.

DULA
april
2
mbagon-faeldan
 May mga mandudulang gumagamit ng sagisag o simbolismo sa
kanilang akda. Ito’y hindi lamang nagpapayaman sa panoorin kundi
tumitinag pa rin at lumilinang ng guniguni o imahinasyon ng
bumabasa o nanonood. Ang magulong tagpuan sa tanghalan ay
maaring sumagisag sa kaguluhang gumagapi sa mga tauhan, na
unit-unting mahahawan, patungo sa kanais-nais na paglutas sa
suliranin at sa maayos na tanghalan. Ang isang larawan ng bagyo
sa mayamang salas ng isang mansion ay maaaring sumasagisag sa
lihim na suliraning nagbabalang magwasak sa pagsasama ng mag-
asawa. Ang isang tauhan o kahit ang buong dula ay maaaring
gamiting sagisag.
Ang katuturan at kaganapan sa pagtatanghal ng isang ng dula
ay magiging buo sapagkat iniuungkat na rito ang mga mahahalagang
kakailanganin sa isang dula. Una, ang teatro o tanghalan- ang
pinaglalabasan o kung saan ipinakikita sa mga tao o pinanonood
na tao ang dula. Ito’y maaaring sa bakuran lamang, maaari ring
sa lansangan, at pwede rin sa loob ng bahay. Ang dula kung
ibabase sa pinagtatanghalan ay mauuri sa panlansangan,
pambakuran at pantahanan. Pangalawa, ang mga tauhan- ang mga
gumaganap ng mahahalagang papel sa dula, ang dinadaluyan ng mga
suliranin at mga pangyayari, ang gumagawa ng aksyon at
resolusyon sa buhay. Pangatlo, ang iskrip – ang mga nakasulat na
magkakasunod na mga pangyayari sa buhay ng mga tauhan na may
simula, gitna at wakas. Pang-apat ang dretor o tagadrehe- ang
nag-uutos o nagpapasunod ng mga dapat na gawin ng mga tauhan na
naaayon sa kanyang ginagampanang papel.
Ang dula, samakatuwid, sa masining at maagham nitong
katuturan na sa Gresya pa pinasisimulan ng mga batikan at
klasikong dramaturgong dina Aeschylus, Sophocles at Euripedes,
ayon na rink ay Aristotle, ay isang sining ng panggagaya o pag-
iimita ng kalikasan ng buhay.
Ang dula ay kinakatha at itinatanghal upang magsilbing
salamin ng buhay-sa wika, sa kilos, sa damdamin, sa sining upang
makaaliw, makapagturo o makapagbigay-mensahe o basta makaantig
ng damdamin at makapukaw ng isip.

DULA
april
3
mbagon-faeldan
 Apat na Kombensyon ng Dula

Ang dula ay isang kathang ang layunin ay ilarawan sa isang

tanghalan, sa pamamagitan ng kilos at galaw, ang isang kawil ng
mga pangyayaring naghahayag ng isang kapana-panabik na bahagi ng
buhay ng tao. Bagamat sinasabing ang dula ay “imitasyon ng
buhay” hindi pa rin maikakailang mahirap talagang mailarawan ang
imitasyong ito sa isang dulang nasusulat o isang dulang
itinatanghal. May kasangkapang gingamit ang isang manunulat ng
dula bilang pamalit sa realidad at upang tanggap
1. Ang Kombensyon sa Panahon- naniniwala o kunwa’y ang
manonood sa loob ng ilang oras ay nabubuhay siya sa loob ng
isang araw, lingo o buwan o taon, na kasa-kasama ng mga
tauhang kanyang pinanonood sa tanghalan.
2. Ang Kombensyon sa Ikaapat na Dingding- tinatanggap ng
manonood na tulad sa isang tanghalan, sa totoong buhay ay
may tatlong dingding lamang ang isang bahay. Ang ikaapat na
dingding ay bukas kayat namamalas at naririnig niya ang
lahat ng sinasabi at ikinikilos ng mga nasa loob ng bahay
na nasa kanyang harapan.
3. Ang Kombensyon ng Pananalita o Wika- tinatanggap ng
manonood na kung ano ang pananalitang binibigkas ng mga
tauhan sa dula ay gayon ding pananalita ang kanilang
binibigkas at ginagamit sa tunay na buhay.
4. Ang Kombensyon ng Pagsasalita sa Sarili- ang pagsasalita na
parang sa sarili lamang ng tauhan, ay tinatanggap ng
manonood na kailangan o mahalaga upang malaman niya ang
iniisip ng isang gumaganap sa tanghalan at upang maunawaan
niya ang ilang pangyayaring hindi maaaring ipakita o
itanghal. Litinuturing ng manonood na normal lamang sa
totoong buhay ang kausapin ng isang tao ang kanyang sarili
o kaya nama’y nagsasalita siya sa harap ng ibang tao nang
wala naming tuwirang kinakausap o pinagtutungkulan sa
kanyang sinasabi.

Dahil sa ang bawat manonood ng dula ay may mga ekspektasyon sa

dulang kanyang pinanonood, madalas na nabibigo siya pagkatapos
ng pagtatanghal kung hindi naabot ng dula ang mga ekswpektasyong
ito. Dito pumapasok ang kahalagahan ng kumbensyon ng dula. Dapat
malaman at maunawaan ng manonood ng dula na hindi dapat manaig
ang kanyang mga ekspektasyon sapagkat may mga kombensyon o
kasunduan sa pagtatanghal ng isang dula. Kung may sapat na
kabatiran ang isang manonood sa kombensyong ito, higit na
magiging kasiya-siya at makabuluhan ang panonood niya ng dula.

DULA
april
4
mbagon-faeldan
 Mga Uri ng Dula

1. Komedya – ito’y katawa-tawa, magaan sa loob dalhin ang tema

at ang mga tauhan ay laging nagtatagumpay sa wakas.
2. Trahedya – ang tema nito’y mabigat o nakakapagpasama ng
loob kaya nakakaiyak, nakalulunos ang mga tauhan, karaniwan
silang nasasadlak sa kamalasan, kabiguan, kawalan at maging
sa kamatayan, kaya nagwawakas na malungkot.
3. Melodrama o Soap Opera – ito’y sadyang namimiga ng luha sa
manonood na parang wala nng masayang bahagi sa buhay ng
tauhan kundi pawing problema na lamang ang nagyayari sa
araw-araw.
4. Parsa – Ang dulang ito ay kaiba sa sa nabanggit na, pagkat
ang layunin ay magpatawa sa pamamagitan ng katawa-tawang
kilos o pananalita ng mga tauhan.
5. Saynete – Ito’y katawatawang dula na karaniwang pinapaksa
ang katawa-tawang ugali ng tauhan.
6. Tragikomedya – kung magkahalo ang katatawanan at kasawian
gaya ng mga dula ni Shakespeare na laging may katawa-tawa
tulad ng payaso para magsilbing tagapagpatawa, subalit sa
banding huli ay magiging malungkot na dahil masasawi o
namamatay ang bida o mag bida.

Mga Sangkap ng Dula

1. Balangkas o Banghay
Tumutukoy ito sa pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari
sa dula. Ang kumbenyunal na kwento sa dula ay may simula,
gitna at wakas. Subalit maaari ding magsimula sa gitna o
wakas muna bago simulan ang dula. Ito’y depende sa estilo
ng direktor.
2. Paglalahad
Sa paglalahad ng dula, nililinaw na ng may-akda o ng
direktor ang ilang mahahalagang impormasyon sa kwento ng
dula:
• Ang mga tauhan; ang kaugnayan nila sa isa’t isa
• Ang lugar na pinagyayarihan ng kuwento
• Ang panahon , at iba pa na makatutulong nang malaki
upang higit na maakit ang manonood sa dula

DULA
april
5
mbagon-faeldan
 3. Suliranin o Pagtutunggali
Tungkol saan? Sa madaling sabi ito ay tema. Nakapokus
dito ang lahat ng kilos at usapan sa kabuuan ng dula.
Pagsasalungatan ng mga tauhan, o kaya’y suliranin ng
tauhan na sarili niyang likha o gawa bilang tauhan sa dula.
4. Pagpapahiwatig
Makatwirang paglalahad ng mga pangyayari na dapat
maging kasiya-siya.
5. Paglalarawan ng Tauhan
Sa tulong ng kilos, pagsasalita at reaksyon ng mga
tauahn sa mga pangyayari, ay lalong nakikilala ng mga
manonood ang mga tauhan.
6. Salitaan
Kailangang maging natural at makatotohanan ang
salitaan.

7. Kilos
Dahil sa ang dula ay salamin ng pang-araw-araw na
pamumuhay ng mga tao, dapat ang kilos ng mga artista sa
tanghalan ay maging natural at makatotohanan din. Ang
ekspresyon ng mukha ay dapat umaayon kung ano ang
ikinikilos ng artista sa tanghalan. Dito nakatuon ang
paningin ng mga manonood.
8. Paksa
Pumili ng paksang napapanahon at mga problemang
panlipunan kung saan ang mga manonood ay maaaring maka-
releyt. Iwasan ang mga paksang nakakabagot o wala sa
interes ng mga manonood.

Pagsulat ng Isang Dulang May Isang Yugto o Pagsasadula

ng Isang Kuwento

Kakaunti na marahil ang mag-aaral sa isang klase na

mapapabilang sa pangkat na ito. Ito ay mangangailangan ng may
kakayahang hindi lamang sa wastong pamamaraan o technique ng
dula kundi ng kakayahan din sa masining na pagsulat ng may-uring
panitikan, lalo na ng maikling kwento.
Mangangailangan din ang baguhan ng tagapayo na may malawak
na karanasan sa genre ng dulang may iisang yugto.

Ang Dulang Pasalaysay (Chamber Theater)

Ito ay tulad ng isang tunay na dula na binibigyang-buhay
ng mga tauhan sa pamamagitan ng mga usapan, kilos o galaw. Ang
ikinaiba nito sa tunay na dula ay ang pagkakaroon ng bahaging

DULA
april
6
mbagon-faeldan
pagsasalaysay . Ikinukuwento ng bawat tauhan sa mga manonood ang
kanilang ginagawa at gagawin. Ang mga actor ay hindi lamang
tagaganap kundi tagapagsalaysay din. Maliban sa mga
aktor/tagapagsalaysay ay mayroon ding tagapagsalaysay ng
kuwento na nasa isang panig ng tanghalan. Tungkulin niyang
simulan at ipagpatuloy ang paglalahad ng kuwento, tagpo, panahon
at mahahalagang pangyayari para sa kapakanan ng manonood.

Paghahanda ng Isang Dulang Pasalaysay

1. Pumili ng pyesa (maaaring kwento, parabola, pabula, alamat,

bahagi ng nobela o dula) na angkop sa layunin ng
pagtatanghal, sitwasyon at manonood. Ito ay dapat maikli
lamang.
2. Igawa ng iskrip ang pyesa at tiyaking ang mga dayalog at
pagsasalaysay ng bawat aktor ay madula.
3. Pumili ng mga tauhang nababagay sa papel na kanilang
gagampanan. Kailangang angkop ang kanilang tinig, kilos at
kaanyuan sa karakter na gagampanan.
4. Ihanda ang mga bagay at iba pang kagamitang kakailanganin
sa pagtatanghal. Sa dulang pasalaysay, hindi gaanong
marami ang mga props na dapat gamitin, sapagkat maaaring
ilarawan na lamang ng aktor o tagapagsalaysay ang iba pang
kagamitan.
5. Magsagawa ng puspusang pagsasanay upang maging mabisa at
makatotohanan ang pagganap at pagsasalaysay ng mga detalye
at pangyayari sa dula.
6. Tandaan na ang mga actor ay tuwirang nakikipag-usap sa mga
manonood, kaya’t maging masigla at kawili-wili dapat ang
pagtatanghal.

Pagbasang Pandulaan
Ito ay isang pangkatang pagbasa ng pyesang pandulaan. Ang
pangkat na nagbabasa ay maaaringmagsalaysay ng mga pangyayari sa
paraang isahan o pangkatan. May mga kasapi sa pangkat na
gumaganap sa papel ng mga tauhan sa kuwento. Kung ang tauhan ay
kailangang maglarawan ng isang tagpo, ito ay iaarte sa tanghalan
habang patuloy ang pagsasalaysay ng iba pang kasali sa pangkat.
Kung may mga tauhan sa pyesa na kailangang maghabulan,
halimbawa ay isang bruha at prinsesa, ipakikita ang kilos na ito
sa mga manonood. Ang mga kasapi sa pangkat na may ginagampanang
papel ay kailangang may anyo at kilos na hinihingi ng sitwasyon.

Mga Dapat Tandaan sa Pagbasang Pandulaan

1. Ang dami o bilang ng mga magbabasa ay depende sa
pangangailangan ng pyesa.

DULA
april
7
mbagon-faeldan
 2. Ang pyesa ay kailangang hawak ng pangkat at nakikita ng
mga manonood ang kanilang pagbabasa.
3. Ang ikagaganda ng pagtatanghal ay nasa sabay-sabay ,
malinaw at madulang pagbasa ng pyesa.
4. maaring tumalikod sa madla ang mga nagbabasa o ang tauhang
gumaganap kung tapos na ang bahaging kanilang
isinasalaysay at muling humarap at bumasa kapag kailangan
nang ituloy ang pagsasalaysay.
5. Maaaring ihinto ang pagsasalaysay kung may bahaging
ginagampanan ang ilang tauyhan.
6. Ang pagkilos, kasuotan, kagamitan sa tanghalan at limitado
at simple lamang.
7. Pumili ng mga kuwentong maraming usapan at igawa ng iskrip
na angkop sa pagbabasang pandulaan.

Pamumuna sa Dula

Isa sa pinakakinagigiliwang uri ng panitikan ay dulang

pantanghalan o stage play. Higit nating nakikita nang malinaw
ang istorya, pagkat buhay na kumikilos at nagsasalita ang mga
tauhan. Bukod ditto, pinatitingkad ng isang dula ang mga
pagpapahayag ng mensahe sa manonood sa pamamagitan ng ilang
kagamitan o props, at ng angkop na himig at musika.
Sa panunuri ng ganitong panitikan ay isinasaalang-alang
natin ang mga sumusunod na pamantayan.
1. Batay sa mga Katangian
• Matatagpuan ba ditto ang mga kinakailangang elemento ng
uri o estilo nito?
• May kaganyakang universal kaya rito?
• May kakanyahan ba at makabagong estilo?
• Malinaw ba ang pagkakabuo ng mga pangyayari tungo sa
kasukdulan?
• Makatotohanan at malinaw ba ang paglalarawang-tauhan na
gumigising sa damdamin ng mga manonood?
• Mahusay at makatotohanan ba ang diyalogo o usapan?
• May kaisahang bisa ba na nagbibigay ng interes sa
pamamagitan ng pag-iiba-iba?
• Nagpapahiwatig ban g katimpian?
• May pagkakatimbang-timbang ba ng bugso ng damdamin?
2. Batay sa Pagganap (Acting)
• Kapani-paniwala ba ang bawat pagganap ng tauhan?
• Nababagay bas a tauhan ang mga katangian ng
interpretasyon at pagsasalita (projection)? Natatamo bas
a pagpapahayag ng linya at “cue pick-up” ang tamang tempo
at ritmo?

DULA
april
8
mbagon-faeldan
 • Ang kilos, senyas, at galaw ba ay nakagaganyak,
malinaw, may pagkakaiba-iba at naaangkop?
• Kasiya-siya ba ang masining na pamamaraan ng pagganap?
• Ang kapangyarihan at damdamin ng tauhan ay kapwa ba
magkatugma? Makatotohanan ba ang reaksyon o pagtugon?
Ang himig (mood) ba ay napanatili? Ang kasukdulan ba ay
natamo?
• Ang mga tauhan ba ay nakapagpahayag sa pamamagitan ng
oral at biswal sa mga manonood? Sila ba ay malinaw,
mapagtimpi, nakakaganyak at matipid sa pagpapahayag?

3. Batay sa Awtor
• Ang lahat ba ng aspekto ng pagkakaisa ay tunay sa nagging
layunin ng awtor?
• Ang kabuuan ban g tanghalan ay naging epektibo sa
emfasis, pagkakatugma at pagkakaiba-iba?
• Ang ritmo at tempo ba ay nagdulot ng tamang himig na
angkop sa kasukdulan at tamang eksena at yugto?
• May tama bang pagkakatimbang ang damdamin at panlasa sa
kagandahan o sining?
4. Ayon sa Pagtatanghal (Staging)
• Ang mga ilaw ba ay nakapagtatag ng tamang panoorin,
empasis at himig?
• Angkop ba ang tagpuan o tanawin?
• Ang costume o make-up ba ay may pagkakaayon sa tauhan,
panahon, himig at estilo?
• Naging epektibo ba ang musika, tunog, kurtina atb.?
Naging mabilis at matahimik ba ang pagpapalit ng
eksena?
5. Ayon sa Reaksyon ng mga Manonood
• May reaksyon ba mula sa mga manonood?
• Patuloy bang nagpapakita ng damdamin sa layunin ng dula
ang mga manonood-tumatawa at umiiyak ba sa tamang oras?
• Nagging mabisa ba ang mga dramatikong eksena dahil sa
magagandang salitaan o pahayag?
• Taos ba sa puso ng mga manonood ang patuloy na palakpak?
• Pinag-uusapan o tinatalakay ba ang dula sa intermisyon at
pagkatapos ng dula?

DULA
april
9
mbagon-faeldan
 DULANG PILIPINO

KASAYSAYAN NG DULANG PILIPINO

Bago natin talakayin ang kasaysayan ng dulang Pilipino, makabubuti sigurong alamin
muna natin ang kahulugan ng dula o drama. Ito ay nag- ugat sa salitang Griyego na
ayon sa diksyonaryo, ang ibig sabihin ay pampanitikang komposition na nagkukuwento
sa pamamagitan ng wika at galaw ng mga aktor. Ayon sa mga mananalaysay, ang dula
o drama ay maaaring ipaliwanag sa dalawang paraan.

Sa isang dako, ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula noong mga
unang taon ng pangungupkop ng mga Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang
drama ay binubuo ng tanghalan, ibat-ibang kasuotan, skripto, "characterisation", at
"internal conflict." Ito ang pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang
kahulugan. Sa kabilang dako, ayon sa mga librong kinunsulta ko, ang drama ay drama
kahit wala ang mga sangkap na nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rin kay
Tiongson, memises ang pangunahing sangkap ng dulang Pilipino. Memises ay ang
pagbibigay buhay ng aktor sa mga pangaraw-araw na pangyayari sa buhay ng mga
Pilipino. Ito rin ang malaking pagkakaiba ng banyaga sa Pilipinong dula.

Inilalarawan sa tunay na Pilipinong dula, ang mga pangarap ng bansa. Dito ipinapakita
ang mga katutubong kultura, paniniwala, at tradisyon. Ikinukuwento rin ang paghihirap
at pagpupunyagi sa buhay ng mga katutubong Pilipino. Dito rin mamamalas ang ibat-
ibang anyo ng kanilang pamahalaan at uri ng lipunan. Samakatuwid, ang tunay na
dulang Pilipino ay nagbibigay ng mas malawak na pang-unawa sa kulturang Pilipino at
nagbibigay ng kasagutan sa mga pangangailangan ng mga Pilipino. Higit sa lahat, ito'y
nagsisilbing gabay para sa kabutihan ng mga mamamayang Pilipino.

Ang kasaysayan ng dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katututbong Pilipino

bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga
katutubo'y likas na mahiligin sa mga awit, sayaw at tula na siyang pinag-ugatan ng mga
unang anyo ng dula. Ang mga unang awitin ay nasa anyo ng tula. Ang mga katututbo
rin ay mayaman sa epikong bayan na kalimita'y isinasalaysay sa pamammagitan ng
pag-awit. Ang mga awit, sayaw, at ritwal ay karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang
ng kaarawan, binyag, pagtutuli, ligawan, kasalan, kamatayan, pakikipagdigmaa,
kasawian, pananagumpay, pagtatanim, pag-aani, at pangingisda, atbp. Bago dumating

DULA 10
april
mbagon-faeldan
ang mga dayuhang mamnanakop, ay mayroon ng ilang anyo ng dula ang mga
katutubong pilipino.

MGA URI NG DULANG PILIPINO

Mga Katutubong Mga Dula sa Panahon ng Dula sa Panahon ng mga

Dula Kastila Amerikano
Bikal at Balak Moro-Moro Sarsuwela
Karilyo Senakulo
Bayok at Embayoka Karagatan
Kasayatan Duplo
Dallot Salubong
Pamanhikan Paglakad ng Estrella at ng
Dung-aw Birhen
Hugas Kalawang Pinetencia
Dalling-Daling Carillo
Puteje
Juego de Prenda
Bulaklakan
Pananapatan
Moriones
Dalit Alay (Flores de Mayo)
Pangangaluluwa
Panunuluyan
Tibag
Santacrusan
Papuri/Putong

PAGUSUSURI

Ayon sa mga manunulat, ang matatawag na tunay na uri ng dula ay nagsisimula sa

mga unang taon ng panankop ng mga Amerikano. Bagaman may mga dulang
napanood at pinaglibangan ang mga katutubong Pilipino bago sumapit ang panahong
ito, ang mga tunay na dulang sinasabing nagtataglay ng pinakamalalim na pangarap ng
isang bansa, naglalarawan ng sariling kaugalian, naglalahad ng buhay ng katutubong
tulad ng nasa lona at nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng isang bayan upang
mabuhay, ay wala noon. Ang Pagdating ng mga Kastila sa Pilipinas bagbigay
panibagong sangkap sa mga katutubong dula. Ang mga dulang kagaya ng komedya ay
kinasangkapan ng mga Kastila upang mapalaganap ang Katolikismo sa kapuluan.

KONKLUSYON

Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi na ito ng

ating tradision. Mga tradisyong nagbibigay ng identidad sa mga Pilipino. Sa paglipas ng
mga taon, nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino. Ngunit iisa ang layunin ng mga
mandudula: ang aliwin ang mga mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang buhay
ang mga pangyayari sa buhay Pilipino.

DULA 11
april
mbagon-faeldan
 SANGGUNIAN

1. Casanova, Arthur P. "Kasaysayan at Pagunlad ng Dulaang Pilipino". Rex Printing

Co. Maynila: 1984.
2. Sebastian, Federico B. "Ang Dulang Tagalog". Bede's Publishing House. Queson
City: 1951.
3. Sauco, Consolacion P. at Salazar, Dionisio S. "Sulyap sa Dulang Tagalog".
National Bookstores. Manila:1987.
4. Tiongson, Nicanor G. "Dulaan". Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Philippines:
1989.
5. Tiongson, Nicanor G. "What is Drama?" PETA. Philippines: 1983

DULA 12
april
mbagon-faeldan