TEORYANG PAMPANITIKAN

Ang teoryang pampanitikan ay ang sistematikong pagaaral ng panitikan at ang mga

paraan sa pagaaral ng panitikan.[1] Mayroong iba't ibang teorya para sa pag-aaral na ito.
Katotohanan kaysa kagandahan ang mababakas sa teoryang ito. Kahit sino, ano mang
bagay at lipunan ay dapat makatotohanan ang paglalarawan o paglalahad. Nagpapahayag
din ito ng pagtanggap sa katotohanan o realidad. Tulad sa akda, totoong ang tao ay
nasisilaw sa ginhawang maibibigayng kayamanan. Natanggap ng isang tauhan ang
nangyari subalit tinakasan ng isang tauhan ang katotohanan at siya ay nawala sa sarili.
Ang sobrang paghahangad ng materyal na bagay ay totoong makasisira rin sa tao.

Romantisismo

Sa teoryang romantisimo, ang binibigyang-tuon ng akda ay ang pagtakas sa katotohanan.

Karaniwan ang mga akda sa wika, kapaligiran at tauhan. Pinahahalagahan din sa akda
ang kalikasan, nakaraang institusyong panlipunan at damdaming nakapaloob dito. Ito ay
nagpapakita ng pagmamahal ng tao sa kanyang kapwa, bayan at iba pa.

Humanismo

Binibigyang pansin ang magagandang saloobin ng taong nakapaloob sa isang akdang

pampanitikan. Binibigyan din ng pansin ang magagandang damdaming taglay ng isang
tao.Itinataas din ang karangalan ng tao bilang sentro ng akda. Ipinakikita ang
magagandang saloobin ng tao na nakapaloob sa mga tiyak na pahayag sa akda. Maari
ring idagdag ang magagandang damdaming taglay ng tauhan. Ito'y namayagpag sa
makabagong panahon.ito ay nagtataglay ng mga magagandang ugali meron ang isang tao
batay sa kanyang kilos o ginagawa.

Eksistensyalismo

Binibigyan-diin ang mga bahagi ng akda na nagpapakita ng mga paniniwala, kilos at

gawi ng tauhan. Gumagawa siya ng pagpapasya na kailangan niyang harapin anuman ang
magiging kahinatnan nito. Mahalagang makita ang kalakasan ng paninindigan ng tauhan.
Malaya siya sa kanyang pagbuo ng desisyon at kung paano niya ito harapin. Ito'y
namayagpag sa panahon ng Kastila at hanggang sa kasalukuyan.Ang teoryang ito ay
nagpapakita ng isang konseptong ipinaglalaban ng karakter.Ipinapakita rin nito kung
papaano nya iyon ipinaglaban.

Naturalismo

Ang teoryang Naturalismo ay nagtataglay ng mga pinasidhing katangian ng teoryang

Realismo. Sa teoryang Naturalismo, itinuturing na mabangis na gubat ang buhay sa mga
walang kalaban-labang mga tao. Mas detalyado ang paglalarawan ng mga kasuklam-
suklam na pangyayari sa buhay ng tao. Tinitignan ang tao na parang hayop na pinag-
eeksperementuhan sa isang laboratoryo. Natural sa teoryang ito ang pagkakahati ng
lipunan: mayaman at mahirap, babae at lalaki, mabait at masama.
Pormalismo

Pinagtutuunan ng pansin sa teoryang ito ay ang mga istruktura o pagkabuo nito. Isa sa
mga tinitignan ay ang kabisaan ng pagkakagamit ng matatalinghagang pahayag. Kabilang
din dito ang sukat sa tula na nagpapakita ng bilang ng pantig sa bawat taludtod. Maaring
itong lalabindalawahin, lalabing-anim at iba pa. Ang tugmaan naman ay ang
pagkakahawig ng mga tunog ng mga huling salita sa bawat taludtod. Kariktan naman
kapag gumagamit ng maririkit na salita upang mapukaw ang damdamin at kawilihan ng
mambabasa dahil may adhikaing gawing obhektibo ang pagsusuri , wala rin lugar ang
opinyon at interpretasyon ng mambabasa. Ito’y namayani sa panahon ng amerikano at
kasalukuyan.

Markismo

Mahalagang mapagtuunan ng pansin ang mga bahaging tiyakang nagpapakita ng

paglabanan ng malakas at mahina; mayaman at mahirap. Makabuluhan rin kung paano
natalo ng mahina ang malakas ng dukha ang mayaman. Ginagamit ng mga oriyentasyon
na ito upang mabuksan ang mga isipan at ang mga mata ng tao sa pang-aapi at
pagsasamantalang nagaganap sa lipunan. Ito'y sumibol sa panahon ng kastila at hapon, at
namayagpag naman sa makabagong panahon.

Imahismo

Nakatutulong nang malaki sa teoryang ito ay ang mga larawang-diwa o imahe sa

ikagaganda ng akda. Tumutukoy ito sa mga salitang kapag binanggit sa akda ay nag-
iiwan ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa. Nagpapatalas ito sa
pandama ng mga mamababasa. Ito'y naghari sa panahon ng amerikano.

Moralistiko

Ipinalalagay ng mga tagapagtaguyod nito na ang manunulat ay isang nilalang na balon ng

maraming kaalaman. Ginagamit ng manunulat ang kanyang akda bilang instrumentong
maaring paghanguan ng mga aral na gagabay sa pangaraw-araw na buhay at
pagdedesisyon ng kanyang mambabasa. Kung gayon, maari niyang dalhin ang kanyang
mambabasa sa mabuti o masamang landas. Namayagpag ito sa panahon ng kastila at
makabagong panahon.

Sosyolohikal

Naniniwala ang mga tagapagtaguyod nito na ang manunulat ay produkto ng kanyang

panahon, lugar, mga kaganapan, kultura, at institusyon sa kanyang kapaligiran kung saan
itinuturing sila bilang boses ng kanyang panahon. Dahil dito, ipinalalagay na ang akdang
kanilang nilikha ay repleksyon o salamin ng mga nagaganap sa lipunang kanyang
kinalalagyan. Namayagpag ito sa panahon ng propaganda.
Biyograpikal

Naniniwala ang mga biyograpikalista na ang manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na

personal niyang nararanasan at nakikita sa kanyang paligid. Kung gayon, ang mga
isinusulat niyang mga akda ay mga hibo o impluwensiya ng mga karanasan at nangyari sa
buhay. Ito'y namayagpag sa kasalukuyan.

Sikolohikal

Ayon kay Freud at crionatekstong matapang (ama at ina ng sikolohiya), ang tao ay isang
iceberg na lumulutang sa ibabaw ng karagatan. Nahahati ang iceberg ("bundok ng yelo")
sa dalawa ang nakikitang bahagi at ang nakalubog na bahagi. Ang nakikitang bahagi ay
ang malay na bahagi ng ating katauhan: ito ang mga impormasyon na alam ng tao ukol sa
kanyang sarili. Ang nakalubog na bahagi naman ay ang di-malay na bahagi ng ating
katauhan. Tungkulin ng manunuri nito na pag-aralan ang kabataan at personalidad ng
may akda at kung paano nilikha ng manunulat ang kanyang akda. Namayagpag ito sa
kasalukuyan.

Arketipal

Ayon kay Carl Jung at krionaitalikong teksto, naniniwala siya sa pananaw ni Freud na
may di-malay na bahagi ang tao,subalit hindi ito personal na unconscious, bagkus ay
kolektibong unconscious. Naniniwala rin siya na magkakatulad o iisa lamang ang
karanasan ng nasa di-malay na bahagi ng isipan ng mga tao. Ito ay bunga ng iisang
karanasan ng mga ninuno ng tao na naipapasa sa kasalukuyang henerasyon at dahil dito
nakalilikha ang mga manunulat ng mga imahen at pangyayaring hango sa mga sinaunang
teksto. Patuloy itong namamayagpag sa kasalukuyan.

Peminismo

Sa teoryang ito, maaring tignan ang imahen, pagpapakalarawan, posisyon at gawain ng

mga babae sa loob ng akda at maaring ilantad din ang mga de kahong mga imahen ng
mga babae sa akda. Ito'y maaring komokompows ng mga panlipunan, kultural, pulitikang
pamamalakad, teorya, at moral na pilosopiya na isyu na may kinalaman sa di pantay o
pantay na kalagayan ng kasarian.

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo.
Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw ang
nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais
iparating ay ang kabuuan ng pagtao at mundo.
 Laguna, O Laguna

Laguna, o Laguna
Lalawigang marangal
Tanging pinagpala
Ng butihing Bathala

Supling mo ang pinili

ng bayani ng lahi
kapurihan at dangal
ng liping kayumanggi

laguna ang iyong pangalan

sagisag ng kagitingan
sa lawa mo’t kaparangan
mga bayani’y nahimlay

kadluan ng mithi’t pangarap

sa bukirin, bundok mo’t gubat
ikaw laguna ang buhay
at tanging patnubay