Professional Documents
Culture Documents
Ipinasa ni
Lapid, Jezelle Irish C.
2008-51494
Ipinasa kay
G. Gil Gotiangco, Jr. II
Propesor
Kasaysayan 114
Pangkalinangang Kasaysayan sa Pilipinas
6 Abril 2010
I. Pambungad
A. Overview ng Pag-aaral
Ang papel na ito ay isang preliminaryong pagsusuri na tatalakay sa game show bilang
isang kalinangang Pilipino. Layunin nitong bigyan ng konkretong pakahulugan ang game show,
gayundin ang pagtangkang mabigyan ng pagsasalarawan ang game show at kung ano ang
dahilan sa likod ng bawat laro at pagsali ng mga Pilipino.
B. Metodolohiya
C. Sakop at Limitasyon
Ang papel na ito ay may layuning mabigyan ng pagsasalarawan ang game show at
gayundin ang pagpapakahulugan nito at gayundin ang mga kadahilanan sa kung bakit patuloy
itong tinatangkilik—ano nga ba ang tunay na laro ng buhay ng bawat manlalaro sa tuwing sasali
sila sa mga game show. Wala pang gaanong naisulat tungkol sa game show maliban sa mga
banyagang aklat tungkol dito. Gayundin, base sa pananaliksik ng may-akda ay wala pang naging
malalimang pananaliksik mula dito maliban sa ilang dokumentaryo at blogs. Naging mahirap din
ang pagkuha ng pagkakataong magkaroon ng isang panayam sa ilang miyembro ng mga game
show sa ngayon kaya hindi din naging madali ang pagkalap ng impormasyon lalo na kasaysayan
nito sa bansa.
D. Analisis ng Data
Tinatalakay ng papel na ito ang game show bilang isang kalinangang Pilipino na
nagpapakita ng laro ng kanyang buhay. Sa umpisa, aakalain natin na pera lamang ang nagtutulak
sa mga manlalaro upang sumali sa mga game show. Subalit sa pananaliksik na ito, naipakitang
hindi lahat ng tao, hindi lahat ng Pilipino ay naglalaro para sa pera o anumang materyal na
bagay. Bawat isa ay may kanya-kanyang dahilan. Bawat isa ay may kanya-kanyang laro ng
buhay. Sa bawat laro ay mayroong pangarap at pag-aasang natutupad kahit pa man, aminin man
natin o sa hindi, na pansamantala lamang ang kasiyahang handog ng mga game show.
2
E. Operasyonal na Pagpapakahulugan
Maituturing na isang salamin ng katauhan ng Pilipino ang kanyang mga laro. Sa matagal
na panahong matanda pa sa kasaysayan ay marami nang naging pagbabagong kultural ang
naganap sa Pilipinas. Ang mga larong katutubo ay sinasabing dala ng pangkat ng dugong etniko
na naunang nanirahan sa Pilipinas bago dumating ang mga Kastila. Magandang suriin ang mga
larong iniambag nila sa ating kasaysayan gayundin ng mga larong hinango mula sa mga
dayuhan.
Ayon sa mga pananaliksik, ang mga negrito ang unang pangkat etnikong nanirahan sa
Pilipinas. Mayroon silang larong kunwari ay digmaan ng mga bato. Tinatawag nila itong
Bagbagto. Maglalaban ang dalawang pangkat sa tuyong bahagi ng ilog na siyang pinipiling
maging larangan ng digmaan dahil doon maraming bato, na siyang nagsisilbing sandata. Nilalaro
3
nila ito sapagkat naniniwala sila na ang pagdanak ng maraming dugo sa may ilog ay
magreresulta ng maraming ani ng palay at kamote sa darating na anihan. Sa larong ito, pawang
mga lalaki lamang ang kasali. Pinahihintulutan ang paggamit ng kalasag na kadalasan ay
ginagawa ng mga nakababatang manlalaro subalit itinuturing itong isang karuwagan. Kataka-
taka man ay walang namamatay dito at kahit na puno ng dugo ang lupa ay walang nagagalit ni
naghihiganti. Pagkatapos ng laro, tinutulungan ng mga nanalo ang mga sugatan upang tumayo at
magtungo sa albularyo. Sinasabing isang kabalintunaan na ang lalaking nagtamo ng maraming
sugat ay siyang binabati, sapagkat naniniwala silang paborito siya ng mga diyos, at sa gayo’y
maghahatid sa nayon ng masaganang ani.1
Ang Tinikling naman ay isang larong impluwensya ng mga Indones. Isa itong klasikong
halimbawa ng isang sayaw na naging isang laro na naging madalas laruin ng mga tao sa mga
kasayahan at mga pagtitipon. Ang mga manlalaro ay tumatalon-talon sa pagitan ng mga
kawayan, habang sinisikap na hulihin ng mga humahawak ng kawayan ang mga paa ng una. Ang
mahuli ay nakikipagpalit ng lugar sa mga tagahawak ng kawayan.2
Ang Sepak Tak Rao naman ay isang larong impluwensiya ng mga Malayo na kung saan
ipinapakita ang kahusayan sa paggamit ng bolang gawa sa uway.4
1
Iris M. Obsuna. Laro ng Lahi (A Historic Evolution of Philippine Games). Diliman: College of Human Kinetics,
University of the Philippines, 1983, 5.
2
Ibid, 9.
3
Ibid, 11.
4
Ibid, 15.
5
Ibid, 20.
4
Mayroon din tayong mga larong may kalinangang hango sa mga Intsik. Sa pagtatapos ng
ikalabindalawang siglo, hinamon ng mga Intsik ang kahusayan ng mga Arabe at nagsipag-asawa
ng mga katutubo at nagkaroon ng malaking papel sa pangangalakal. Natututo tayo sa kanila ng
mga kawili-wiling larong tulad ng Bilaran o paligsahang talikuran. Mayroong dalawang pangkat
na maglalaro nito. Sa hudyat ng pinuno ay binubuhat ng unang kalahok sa bawat pangkat ang
kasunod niya at patakbong papasanin niya ito patungo sa pangwakasang guhit. Pagdating doon,
magpapalit ng papel ang dalawa at paunahan naman bumalik sa pinagsimulan. Kung ang laro ay
relay o palitan, kailangan munang kamayan ng kalahok ng tagapasan ang susunod na tagapasan
bago magsimulang tunakbo ang huli. Ang unang makakatapos ang siyang panalo.6
Hindi lamang ang mga mangangalakal na Arabo at Intsik ang umimpluwensya sa ating
mga laro kundi gayon din ang mga Hindu. Nagsimula ang kalinangan Hindu sa bansa sa
katimugan ng kapuluan sa pagitan ng ika-siyam at ikasampung siglo. Isang larong hinango sa
kanila ay ang Buno ng Tuhod kung saan ang mga kalahok ay nagpapakitang gilas at lakas sa
pagpapatumba ng kalaban. Isa pang larong hinango mula sa kanila ay ang Buhat-Baiwang na
nilalaro ng mga kalalakihang magkakapareho ng timbang at laki. Nakahiga lahat na magkakatabi
ang mga kalahaok at sa oras na natawag ng pinuno ang kanilang mga pangalan ay tatayo sila at
susunggaban ang baiwang ng alin mang kalahok na nakahiga pa din, sisikaping buhatin
hanggang sa mapilitang tumayo. Ang sinumang makabuhat ng maraming kalahok ang panalo.7
Isa pa marahil na libangang katutubo ay ang bugtungan kung saan mapapakita din ang
talino at husay ng isang tao sa pamamagitan ng paghula sa isang bagay na tinutukoy ng bugtong.
Gayundin, mayroon ding pagpapalitan ng mga salawikain.
Ang mga larong buno at luksuhan ay ilan lamang din sa paboritong libangan ng mga
katutubo na nagpapakita ng kanilang husay pagdating sa mga pisikal na laban.
Panahong Hispanico
6
Iris M. Obsuna. Laro ng Lahi (A Historic Evolution of Philippine Games). Diliman: College of Human Kinetics,
University of the Philippines, 1983, 21.
7
Ibid, 24.
5
sumusunod at tatanggap ng iba pang gantimpala. Sa kasalukuyan, sa bisikleta na nakasakay ang
mga manlalaro.8
Isa pang larong impluwensya din ng mga Kastila ang Arnis o tagisan ng espada. ang
unang manlalarong makatama ng kanyang sandata sa katawan ng kaaway o makakapagpalaglag
ng espada nito ang siyang magwawagi.9
Ika-dalawampung siglo
Nang dumating ang mga Amerikano, natutuhan natin mula sa kanila ang iba’t ibang laro
tulad ng Dinoran o hatakan ng kawayan. Nilalaro ito ng dalawang pangkat kung saan habang
hawak ang isang dulo ng kawayan, ang bawat pangkat ay magsisikap makatawid sa gitnang linya
patungo sa panig ng kalaban, kasabay ang pagtulak sa huli hanggang mapalabas ang mga ito sa
linyang sarili nila. Magwawagi ang grupong makapagpapalabas sa kalaban sa kanilang sariling
lugar.10
Mayroon din tayong mga larong hinango mula sa mga Ingles. Isa dito ang Basag-Banga
kung saan nakapiring ang mga mata ng kalahok habang pinaiikot sa nakahihilong bilis.
Pagkatapos niyang umikot ay sisikapin niyang hampasin ang bangang puno ng malamig na tubig
gamit ang isang pamalong kahoy. Bagamat mababasa siya ng husto ay mayroon naman siyang
gantimpala.11 Sa ngayon, imbes na tubig ay mga pagkain, pera o mga minatamis ang inilalagay
dito kung saan kapag nabasag ay mag-aagawan ang lahat sa mga laman. Isa pang larong hinango
mula sa Ingles ang Aswang-aswang. Nilalaro ito sa mga lalawigan sa mga gabing maliwanag ang
buwan. Ang "taya” ang siyang magiging “aswang” o mangkukulam na tatayo sa labas ng isang
bilog. Lahat ng iba pang kalahok ay nasa loob ng bilog. Iikutin ng aswang ang bilog hanggang sa
may mahawakan siya na siya namng papalit bilang “taya”.12
Gaya ng iba pang naunang dayuhang dumating sa bansa, mayroon din tayong mga larong
hinango mula sa mga Hapones. Isa na dito ang Karera sa niyog. Ang bawat kalahok ay magtatali
ng tayakad na niyog sa bawat paa sa pamamagitan ng pagtatali nito sa pagitan ng kanyang
hinlalakI at ikalawang daliri sa paa. Pagkatapos ay magsisimula na ang paligsahang pabilisan.13
8
Ibid. 28.
9
Iris M. Obsuna. Laro ng Lahi (A Historic Evolution of Philippine Games). Diliman: College of Human Kinetics,
University of the Philippines, 1983, 31.
10
Ibid, 33.
11
Ibid, 36.
12
Ibid, 37.
13
Ibid.
6
B. Transpormasyon ng “game” patungong “game show”
Ang mga nabanggit sa itaas ay ilan lamang sa mga larong katutubo na ang ilan ay
mayroong dayuhang impluwensiya. Subalit kahit anong laro pa man iyon, naghahatid ito ng aliw,
at nakakapagpakita ng husay at abilidad.
Mapapansin na ang mga gamit at kasangkapang pinapanglaro ay nag-iba na. Mula sa mga
salitaan tulad ng bugtong at pagalingan sa mga salawikain, bunuan at luksuhan na hindi
nangangailangan ng anumang gamit o kasangkapan, nagkaroon ng paggamit ng ilang bagay tulad
ng bato, bao ng biyog, bolang gawa sa uri ng damo at iba pang kagamitan sa ilang mga laro.
Gayunpaman, may mga laro pa ding nanatili na hindi ginagamitan ng ilang kasangkapan. May
ilang larong hango sa banyaga na ginagamitan din ng mga hayop at maaaring mas sopistikadong
gamit. Kung tutuusin ay pawang payak lamang ang mga gamit at kung titingnan sa maramihan
ay madali lamang makita ang mga ito sa paligid na kung saan likas ang bansa sa iba’t ibang
natural na yaman.
Masasabi nating kaiba sa mga larong ito ang tinatawag nating game show sa
kasalukuyan. Kung payak ang mga kagamitan sa mga laro, taliwas naman ito sa game show—
mas abanse ang teknolohiya. Ginagamitan pa ito ng kuryente at gawa sa metal o plastik.
7
kaganapan. Bilang sentro, lahat ng daan ay patungo dito at mas madaling mapuntahan at
mapagtipunan ito ng mga tao.
Gayundin naman ang kaligiran nito. Taliwas noon na kahit saang lugar na mayroong
bakanteng espasyo lamang ginaganap ang laro, sa mga game show, mayroong depinido at
permanenteng istruktura na pinagdarausan ng mga game show. Tinatawag ang mga itong studio
na siyang “indoor” o sa loob ginaganap at kung saan malamig dulot ng airconditioner at may
maayos na mga upuan. Dahil permanente ito, katulad ng plaza, sa mga ganitong patimpalak,
alam na ng mga tao kung saan ito gaganapin.
Sa mga larong ito, higit pa sa talino ang ipinapakita kundi pinakamahalaga ang abilidad,
talento at husay. Bilang premyo o gantimpala, sapat na ang palakpak, paghanga at makilalang
dakila sa pagkapanalo sa mga ito, mapagrupo man o indibidwal. Sa kanilang isipan ay ang
pagnanais na mapatunayan nila ang kanilang sarili at makuha ang karangalang madadala nila
habambuhay. Maliban sa mga larong pangmaharlika, at sa mga larong katulad ng Juego de
Anillo na may karampatang gantimpala sa magwawagi partikular na ang kamay ng prinsesa sa
una at maaaring materyal ng gantimpala naman sa huli, kapansin-pansing sa karamihan, ang
tanging pakay lamang ng mga larong ito, bukod na din sa pagpapamalas ng talento, abilidad at
husay, ay ang katuwaan, libangan o di naman kaya’y pampalipas ng oras. Hindi nga maitatanggi
na mahilig ang mga Pilipino sa ganitong mga bagay at sa oras na wala naman silang ginagawa o
mga panahong nagpapahinga sila mula sa trabaho, dito sila nagiging abala.
Subalit bukod sa libangan o pampalipas oras, ang mga palaro ay ginaganap din tuwing
may okasyon, halimbawa na lamang ang kapistahan. Sinasabing ang pista ay isang mahalagang
bahagi ng buhay Pilipino na kinakabitan ng mga bagay na masaya, makulay at kaiga-igaya.
Katulad ng pista at mga palaro tuwing may ganitong okasyon, ang game show ay makulay at
masaya din. Ang mga banderitas, ilaw at iba pang palamuti tulad ng bulaklak tuwing may pista
ay mayroon ding “counterpart” sa game show. Ang studio ay puno ng iba’t ibang kulay at laki ng
mga ilaw, gumagalaw na entablado, mga confetti, at iba pang palamuting sumusunod sa tema ng
programa.
Ang mga premyo o gantimpala naman sa mga game show sa ngayon ay pawang mga pera
at/o materyal na bagay tulad ng kotse, bahay at lupa o di kaya ay “Negosyo Package.” Ito ang
mga dahilan kung bakit sumasali ang mga tao sa mga game show. Kung bakit ganito, isang
hayag na dahilan ay ang kahirapan. Lalong-lalo na sa kasalukuyang panahon kung saan mahirap
kumita ng pera at isa sa nakikitang solusyon ng mga tao ay pagsali sa mga ganito na may
madaliang pera o madaliang pagyaman para sa iilan.
Pagdating naman sa “game mechanics”, nakasalalay sa premyo o laro noon ang hirap na
pagdadaanan ng manlalaro upang manalo. Halimbawa na lamang ng larong ibinigay sa itaas na
8
Sipa sa Mangis kung saan, ang gantimpala, bukod sa karangalan at masabing maabilidad ang
lalaki, ay ang pagpapakasal sa isang prinsesa na kung susumahin ay napakabigat at
napakamahalaga. Kaya, ganoon na lamang marahil ang hirap na dadanasin ng isang lalaki upang
mapabagsak ang lambat. Isa pang magandang halimbawang ibinigay din sa itaas ay ang larong
Bagbagto kung saan, ang kapalit na maganda at masaganang susunod na anihan ay isang
malaking bagay at nararapat lamang din marahil na mahirapan ang mga manlalaro upang
makamit ito dahil maraming dugong pumatak sa lupa ang kailangan para dito.
Subalit, maliban na lamang sa mga game show na nagpapasagot ng mga tanong upang
makuha ang premyo, madalas sa karamihan na napapanood at nakikita ko na hindi ganoon
kahirap ang mga pagsubok sa mga manlalaro. Ang ikinahirap lamang siguro ay ang dahilang sa
dami ng sumasali, lumiliit din ang iyong tiyansang makuha ang premyo.
Gayundin, mapapansin na isa pang pagbabago o kaibhan ng mga laro noon sa mga game
show sa ngayon ay ang hayag at kalkuladong ang lahat ng aspeto nito katulad na lamang ng
bilang ng mga manonood. Noon, ang mga palaro ay limitado lamang sa mga, sabihin na nating,
residente ng lugar na pagdadausan at maliit lamang ang bilang kumpara sa malakihang bilang ng
mga manonood ng game show. Bunga ito ng teknolohiya kung saan sa tulong ng mga radyo,
lalung-lalo na ang mga telebisyon, nakakaabot sa malalayong lugar at sabay-sabay pang
napapanood ang mga ito sa iba’t ibang panig ng bansa. Gayundin ay dulot ito ng
komersalisasyon. Dahil sa maraming nakakapanood nito, nanaisin ng mga may-ari ng produkto
na sa pamamagitan ng tinatawag na “commercial break” ay maendorso ang kanilang produkto.
Samakatwid, ang komersyalisasyon ay isang napakalaking salik din sa pagpapalaganap ng
ganitong bagay.
Teknikal na Pagpapakahulugan
Mahalagang bigyang pakahulugan ang game show upang mas lalong maintindihan ang
konseptong kanina pa tinatalakay sa papel na ito. Dahil isa itong “compound word”, magandang
bigyan kahulugan natin ang dalawang salitang bumubuo dito: ang “game” at ang “show”.
14
New International Webster’s Comprehensive Dictionary, Enclyclopedic ed., s.v. “game”, “show”.
9
“To cause or permit to be seen; present to view; exhibit; manifest; display.”
Ayon naman sa The New Lexicon Webster’s Encyclopedic Dictionary15, ang mga
salitang ”game” at “show” ay:
“A contest played for sport or amusement according to rules.”
“Pagalingan ng talent.”
15
The New Lexicon Webster’s Encyclopedic Dictionary, Deluxe ed., s.v. “game”, “show”.
16
“game show” Macmillan Dictionary-Thesaurus. 2010. Macmillan Dictionary-Thesaurus. Marso 26, 2010
<http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/game-show>
17
“game show”Dictionary of Marketing Terms. 2010. All Business A D&B Company. Marso 26, 2010
<http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/game-show>
18
Cathy Soriano (assistant producer-Family Feud) mula sa panayam ng may-akda. Pebrero 18, 2010.
10
Pagpapakahulugan ng Manlalaro
Ayon naman sa isang taong sumali na at nanalo sa dating sikat na game show19, para sa
kanya, ang “game show” ay:
“Isang palabas sa telebisyon na kung saan ang mga taong nakapaloob ay naglalaro ng
isang ‘laro’ at may karampatang papremyo sa kung sino man ang mananalo.”
Kung ilalagom ang kahulugan ng “game show” base sa nakalap na mga datos, ang “game
show” ay isang palabas na kadalasan ay sa radio at/o telebisyon at may temang kasiyahan at
palaro o pagalingan na nilalahukan ng mga manlalarong maglalaban-laban ayon sa hinihingi ng
alituntunin nito upang magkamit ng karampatang premyo o gantimpala sa sinumang mananalo sa
pamamagitan ng abilidad,talento, husay, o swerte.
Aktwal na Programa
19
Michael Rosero (mag-aaral) mula sa kanyang naratibo. Enero 2010.
11
magagaling sa sayawan kundi may itsura at talaga nga namang magaganda ang hugis ng katawan
na partikular ang mga kababaihan, mga host na kalimitang mga artista o di kaya ay kilalang
celebrity at pati mga staff ng programa ay nakikisali din upang lalong madagdagan ang saya. Isa
nga itong larawan ng kasiyahan na siyang patuloy na tinatangkilik ng mga Pilipino.
Isang bagay ang kapuna-puna sa pagkakataong ikaw ay makapanood nito ng live. Bukod
sa mga host na nakikita sa tuwing gumigiling na ang kamera, mayroon ding mga taong
kumakausap sa mga manonood tuwing commercial break o sa mga panahong hindi na nga
gumigiling ang kamera. Sila din ang unang makikita at makakausap pagdating sa studio. Sila ang
magsasabi sa mga manonood kung ano ang dapat gawin sa oras na tumatakbo na ang programa.
Dapat bibo, masaya, nakangiti, pumapalakpak. Sabi pa nga na upang lumaki ang iyong
pagkakataong makita sa telebisyon, dapat ay “magpapansin ka sa kamera”. Ang mga sayaw ay
iniensayuhan muna bago mag-umpisa ang programa. Mahalaga na sakto ang galaw at kung ano
ang dapat gawin ng mga manonood sa isang parte ng programa, ay iyon lamang ang dapat gawin.
Mayroon ding mga staff na siyang tumutulong upang ipaalala at ipagawa sa mga manonood ang
dapat nilang gawin. Samakatuwid, masasabing hindi isang natural na tagpuan ang isang game
show. Maaaring may ibang parte ang programa na natural na nangyayari subalit hindi ganoon
pagdating sa pagpapatakbo nito.
Sa ganoong mga bagay, masasabing mahalaga ang pag-iimahe sa programa lalo pa’t isa
itong uri ng komersalisasyon. Kapag mas masaya, mas maganda ang kalalabasan ng programa at
siyang hahatak ng maraming tagapanood na mas mahihikayat na sumali, at gayundin ang mga
sponsors na mahihikayat mag-invest sa programa at ipa-endorso ang kanilang mga produkto o
serbisyo.
Ang Pagsali
Hindi marahil katulad ng mga laro noong unang panahon na kadalasan ay mga lalaki
lamang ang kasali, sa mga game show, kahit sino ay maaaring sumali. Subalit hindi ito madali
gaya ng inaasahan. Kung tutuusin nga, tila mas mahirap pa ang pagdaan sa auditions o screening
kaysa ang paglalaro mismo sa tunay na programa. Kahit na maaaring sumali ang kahit na sino,
mayroon pa ding mga batayan sa kwalipikasyon. Sa mga game show, hindi maaari ang mga nasa
edad pababa ng labingwalo maliban na lamang kung sila ang hinihingi ng programa bilang
manlalaro. Gayunpaman, gaya nga ng nasabi, mahirap ang pinagdadaanan sa auditions.
Ayon sa salaysay ng isang sumali na at nanalo sa dating game show na Game KNB20,
masyado umanong “masalimuot” ang pagsali sa mga game show. Nakakapagod at nakakaubos
ng panahon ang proseso nito. Una, sa pamamagitan ng pagti-text ay nagparehistro muna ang isa
nilang kaibigan sa programa at tumagal ng maraming buwan bago nabunot sa raffle ang kanyang
20
Michael Rosero (mag-aaral) mula sa kanyang naratibo. Enero 2010.
12
numero. Masasabing swertihan na lang talaga ang labanan upang mabunot ang numero sa libo-
libong nagpaparehistro at magkaroon ng pagkakataong sumali. At dahil naging maswerte ang
kanilang kaibigan, naambunan din sila ng swerte gawa ng kailangang tatlo ang miyembro ng
grupo upang makasali.
Kinailangan nilang lumiban sa klase upang pumila doon. Patunay na ang pagsali sa mga
game show ay isang sugal at sakripisyo makamit lamang ang inaasam na makapaglaro at manalo.
At kahit gaano pa man sila kaaga doon, mayroong nauuna pa din sa kanila. Tunay nga na dahil
laro ito, kailangang maging maagap at maabilidad. Dumaan sila sa maraming pasikut-sikot na
mga proseso katulad ng panonood muna ng isang tunay at live na laro. Ang proseso ng screening
o pagsala sa makakapaglaro ay nahahati sa dalawa: (a) isang written exam na kinabibilangan ng
general information, current affairs, at tungkol sa mga palabas at artista ng network; (b) pag-
aantay na muling mabunot ang numero matapos makapasa sa pagsusulit. Masasabing para na
ding laro ang proseso ng screening gawa ng kailangan nang gamitin ang talino, abilidad, husay at
diskarte upang pumasa dito. Gayundin, higit lalo pagdating sa mga bunutan, ang swerte.
Mahalagang malaman ng programa bago isalang ang mga posibleng manlalaro kung
magaling ka sa tanungan, lalo na kung ito ang uri ng game show na iyong lalahukan. Bilang isa
itong programang napapanood sa buong Pilipinas at maging sa buong mundo, mahalagang
maipakita ng mga tao na sila ay bibo sapagkat ang ganoong uri ng manlalaro ay nadadagdag ng
aliw at saya.
Bahagi din ng screening ang pagtingin sa mga manlalaro kung sila ba ay nakasali na o
hindi pa. Hindi pinahihintulutan ng pamunuan ng game show ang umulit sa paglalaro ng dati’y
sumali na sa loob ng anim na buwan. Tinitingnan ko ito bilang isang magandang katangiang
Pilipino sapagkat ipinapakita nito ang respeto sa iba na mabigyan din ng pagkakataong sumali.
Sa madaling salita, nanalo ang kanilang grupo at naging champion hanggang sa natalo na
sila sa sunod nilang naging laban. Pagdating sa premyo, nag-antay sila ng tatlumpung araw
13
pagkatapos maipalabas ang episode ng laro nila sa telebisyon at mayroon pang dalawampung
porsyento ng tax na ikinaltas.
Nabanggit kanina ang “pagpapapansin sa kamera”, isa pang kapuna-puna sa mga game
show partikular na sa programang Wowowee, ay ang paghikayat sa mga audience na
magpakitang-gilas sa pagsayaw upang makuha sa kanilang portion na Hep Hep Hooray. Sa oras
na dumako na sa inyong parte ang kamera, kailangang ibuhos na ang lahat ng galing, karisma at
pagpapansin upang mapiling maglaro. Tulad ito ng tiyansa, swerte na dahil minsan lamang
kumatok sa pinto, kinakailangang sunggaban ang pagkakataon. Kailangang maging maagap at
listo sa mga pagkakataong ito sapagkat maaaring matagal-tagal pa o maaari ding hindi na ito
muling maulit. Isa din itong uri ng pagpapakita ng kabibuhan at kasiyahan sapagkat kung ganito
ang mga audience, masasabing masaya at kawili-wili sa programang iyon na siyang nais ng tao
at lalo pang hahatak ng marami nito.
Ang naging pagsali ng aking informant ay para sa kasiyahan at karanasan lamang at hindi
primaryang dahilan ng pagsali ang premyo. Katulad na lamang ni Jen-Jen23, isang dalagang
residente din ng Kalye Pilapil. Kahit na maykaya ang kanilang pamilya ay suki naman siya sa
iba’t ibang beauty contest at ilang game show. Mahalaga sa kanya ang karanasan at ang
21
Kara David. (2009). Manalo, matalo, panalo! [video]. Nakuha noong Disyembre 28, 2009, mula sa
http://www.youtube.com/watch?v=QtywA6s4gmM
22
Ibid.
23
Ibid.
14
pagnanais na mai-enjoy iyon at makitang kagiliwan ng maraming tao. Ikalawa na lamang ang
pera.
Mayroong iba kasi na halos hanapbuhay na ang pagsali sa gameshow. Isang magandang
halimbawa ang Wowowee. Katulad ng nangyari sa Ultra noong unang taong anibersaryo ng
programa. Sa sobrang dami ng taong nagnanais na maambunan lamang ng kahit kaunting swerte
at grasya ay nagkaroon ng stampede na nagresulta ng kasawian at kapahamakan. Halos buhay na
ang nakasalalay, makasali lang at makapasok dito. Marahil ay hindi din sila masisisi. Ang
nakikitang imahe ng mga tao, lalo na at hindi madali ang buhay, na ang pagsali sa mga ganitong
uri ng programa ay siyang mabilis na paraan, di man yumaman kaagad, upang guminhawa agad
ang buhay. Hindi nga ito marahil nakapagtataka sapagkat nawiwili ka na ay magkakaroon ka pa
ng pagkakatong kumita ng perang hindi naman basta-basta napupulot sa kung saan-saan.
Kung ang iba ay minsan lamang sumasali sa mga palaro at patimpalak, may iba na
regular na sa mga ganitong bagay. Mas mainam na katawagan sa kanila ang professional
contestants na mayroong iba’t ibang dahilan din kung bakit patuloy ang kanilang pagsali at
pagtangkilik sa mga programang ito na gaya ng nabanggit sa itaas ay halos hanapbuhay na nila
ang pagsali. Ang mga professional contestants ay mga manlalarong “batak” nasa pagsali sa iba’t
ibang game show at patimpalak. Sanay na sila at alam na nila ang mga pasikut-sikot at
estratehiya sa pagsali sa mga ito. Kadalasan sa kanila ay ginagawa ng isang hanapbuhay ang
pagsali.
Ganyan halos ang lahat ng residente ng Kalye Pilapil at isa na dito si Lola Koring, na sa
edad na pitumpu’t isa ay hindi pa din nagpapaawat sa pagsali sa iba’t ibang patimpalak ng pag-
awit mapa-amateur, mapa-telebisyon o mapa-radyo man ito. Hindi niya pinalalagpas ang bawat
patimpalak na mabalitaan niya, malayo man o malapit. Nakarating na nga siya hanggang sa
Bikol at Pangasinan sa pagsali lamang sa mga ganito. Basta mabalitaan, dadayuhin sa ngalan ng
pera lalo na noong panahong siya pa ang breadwinner ng pamilya. Nakakamanghang ang pagsali
sa mga programang ito ang ipinambuhay niya sa kanyang pamilya sa loob ng maraming taon. At
kahit na mayroon ng sariling trabaho at pamilya ang kanyang mga anak sa ngayon, hindi pa din
siya tumitigil dito. Ipinapakita niya na wala sa edad ang talento sapagkat habambuhay ang
talento, manalo man o matalo. Kung dati, ang laro ng kanyang buhay ay umiinog sa kaisipan na
kailangan niya ito upang kumita para sa pantustos ng pamilya, ngayon, nagbago na iyon. Sa
pagsali niya sa mga patimpalak at pagtuntong sa entablado nagkakaroon ng katuparan ang
kanyang pangarap na tingalain ng lahat, palakpakan at maging isang bida “hangga’t hindi
natatapos ang kanta.”24
24
Kara David. (2009). Manalo, matalo, panalo! [video]. Nakuha noong Disyembre 28, 2009, mula sa
http://www.youtube.com/watch?v=QtywA6s4gmM
15
Gaya ng primaryong rason ni Lola Koring sa pagsasali sa mga patimpalak, ganoon din
ang rason ng isang grupo ng mga tambay na kabilang sa nasabing dokumentaryo. Pinuno ng
kanilang grupo si Mac-mac na halos lahat na yata ng game show ay nasalihan na niya. Basta
kung ano ang kailangan ng game show, pag-aaralan niya—“kapag sayaw, sasayaw; kapag kanta,
kakanta.” Una siyang sumali noong siya ay nasa mataas na paaralan pa lamang at dahil nawili
naging regular na siyang manlalaro at contestant. Aniya, mas mabuti na iyon kaysa ang
tumambay maghapon.25
Isa sa mga nangarap makilala ay si Dexter, taga-Pilapil din at pinalad maging kabilang sa
season ng Starstruck, isang contest sa GMA-7 kung saan naghahanap sila ng mga bagong artista,
noong panahong kinunan ang dokumetaryo. Kaibigan niya si Mac-mac at ang mga tropa nito. Sa
mga tambay na iyon na mahilig sumali sa mga contest niya natutunang hindi dapat ikahiya ang
talento. Sa hirap ng buhay hindi lamang doon kundi sa maraming bahagi ng bansa, ang pagsali sa
mga game show ay nangangailangan ng tibay at lakas ng loob na siyang ginamit niya upang
pasukin ang mundo ng pag-aartista.27
25
Kara David. (2009). Manalo, matalo, panalo! [video]. Nakuha noong Disyembre 28, 2009, mula sa
http://www.youtube.com/watch?v=QtywA6s4gmM
26
Ibid.
27
Ibid.
16
Para sa iba, ang paglalaro sa mga game show at pakikilahok sa iba’t ibang mga
patimpalak ay laro upang mawili at maging masaya. Mayroon ngang mga maysakit na manonood
talaga ng live. Para sa iba, ito ay pansamantalang pagtakas sa hirap na dulot ng reyalidad
gayundin ay isang paraan ng paggaling. Ika nga sa Ingles, “Laughter is the best medicine.”
Ganito din ang nadudulot nito sa mga nanonood, lalong higit sa mga sumasali. Sa paglalaro,
indak at tuwa nakakalimutan nila ang hirap at kung ano mang problema mayroon sila kahit man
lang sa maiksing panahon.
Mayroong namang mga taong ang pagsali sa game show at iba pang patimpalak ay laro
upang mabuhay ang kanilang pamilya at mahal sa buhay—ang paglalaro ay pagturing na isang
hanapbuhay. Sa bawat pagod at hirap ng pagtitiis makasali lamang sa mga ito, ang umuwing may
dalang premyo partikular na ng pera ay ang pinakamahalagang tropeyo ng pagkapanalo. Sa
bawat sagot sa tanong, sa bawat tamang galaw at tamang nota, kalakip ang kasiguraduhang may
maipanggagastos ang pamilya.
Sa bawat laro ng buhay ng mga Pilipino, isa lamang ang nakikitang bagay dito—ang pag-
asa, pag-asa na sa pagsugal nila at pagsakripisyo, ay ang iba’t ibang minimithi.
IV. Konklusyon
Masasabing ganoon na lamang ang pagiging patok at sikat ng mga game show sa ating
bansa dahil sa maraming kadahilanan. Ang laro sa game show ay tulad din ng laro ng buhay
nating mga Pilipino. May mga araw na swerte tayo, mayroon din namang hindi. Sa bawat laro ay
isang pag-asang makamit ang ipinaglalaban na kinakailangan, sa madaming pagkakataon, ang
sumugal at magsakripisyo.
Maraming naniniwala na madaling paraan ang mga game show para kumita ng malaking
pera lalo pa’t hindi madali ang buhay sa ngayon—madaming mahirap at hindi madali ang
maghanap ng trabaho’t kumita. Ika nga, “One time bigtime” sa oras na makapaglaro na. Kung
tutuusin, wala namang mawawala talaga kung sasali dito. Walang puhunan kundi ang abilidad,
diskarte, paniniwala sa Nakatataas para sa maraming Pilipino, at higit sa lahat, ang paniniwala sa
swerte. Kahit ano pa ang nais ng manlalaro, hindi marahil mawawala ang paniniwala sa huli.
17
Higit marahil na sa mga nangangailangan talaga ng pera ang paniniwala sa swerte gawa ng
bunga ng pagiging mahirap, hindi madali para sa kanila ang makamit ang kanilang pangarap sa
buhay—madaming salik ang nagsisilbing hadlang upang makamit ang mga ito. Ang paniniwala
sa swerte ay marahil na nag-ugat sa panahon ng mga Espanol kung saan sa kanilang pagdating,
nagkaroon ng pagmamalupit at pagkait sa mga Pilipino ng kanilang karapatan. At bunga nito,
kailangang umasa ang mga tao sa kanilang angking abilidad, hindi para maging matuwid, kundi
para kumita. Ang maambunan ng grasya na dulot ng swerte ay minsan lamang dumating noon (at
maging sa ngayon) kaya ganoon na lamang ang pananabik ng mga tao na maranasan ito upang
kahit papaano ay guminhawa sila.
Kapalit ng pagkapanalo sa mga laro ang premyo. Kung matatandaan, bago dumating ang
mga dayuhan, walang konsepto ng materyal na premyo—Hindi talaga hayag sa mga katutubo na
sa bawat pagkapanalo ay mayroong pabuya. Sabi nga sa nabanggit na din dito, sapat na ang
palakpak at pagtinging ipinupukol ng tao. Kung tutuusin, ang premyo ay isang kolonyal na
mentalidad. Sa pagdating ng mga dayuhan, dahil nga sa pinagkaitan ang mga Pilipino ng
kaginhawan at karapatan, naging mahalaga na sa bawat pagkapanalo ay nilalaanan ito ng
materyal na kapalit na siyang magsisilbing katibayan hindi lamang ng husay at abilidad, kundi
pati na din ng isang bagay na pinagkakitaan at siyang kapakipakinabang para sa tao at sa
kanyang pamilya.
Nabanggit nga sa itaas na madaming nag-iisip na madaling paraan ang game show para
kumita ng malaking pera at katulad ng mga taong naniniwala dito ay ang mga Pilipinong
tinitignan ang mga game show bilang laro ng buhay upang may ikabubuhay—sa madaling salita,
sa bawat pagsali sa mga ito ay ang pag-asang mayroong maiuuwing pantulong sa pamilya. Sila
ang mga taong sasali sa anumang game show o patimpalak na maaaring salihan. Hindi naman
kasi agad-agad na sa isang pagsali ay gaganda ang buhay, maliban na lamang kung, sabihin na
nating milyon na ang napanalunan. Subalit mayroon pa din sa kalye Pilapil na kahit nanalo na ng
milyon ay patuloy pa din ang pagsali sa mga ito. Masasabing hindi kasi habambuhay ang pera—
nauubos din ito lalo na kung hindi ito nagawang mapalago, halimbawa sa negosyo. Ang
pagnenegosyo ang isa sa mga ginagawa ng ibang nanalo sa mga game show. Kumbaga,
ginagawang puhunan upang magkaroon ng regular na pagkakakitaan na siyang magandang ugali
nating mga Pinoy at lumalabas na dito ang ating pagiging maabilidad. Gaya ng game show, ang
paghawak at pagpapaikot ng pera ay nangangailangan din ng diskarte at abilidad sapagkat kung
hindi ito mahahawakan ng mabuti, masasayang lamang ang perang pinaghirapan.
May ilan pa ding hindi pera o anumang bagay-materyal bilang premyo ang primaryong
nais kaya sumasali sa mga game show. Masasabi kong nanatili pa din ang ugali noon na sapat na
ang maramdamang natutuwa at tinitingala ng tao dahil sa husay. Ganoon din ang mga taong
tanging karanasan, higit sa lahat, ang nais. Sila ang mga taong ang laro ng buhay ay ang pag-
18
asang sa maiksing panahon ay makalimutan ang problema at maging masaya. Sila din ang mga
taong ang laro ng buhay ay ang pag-asang sa pagpapamalas ng talento at kakayahan ay makilala.
19
Sanggunian
Libro
Obsuna, Iris M. Laro ng lahi ( A historic evolution of Philippine games). Diliman: College of
Human Kinetics, University of the Philippines, 1983.
New Lexicon Webster’s Encyclopedic Dictionary. Deluxe ed. Danbury: Lexicon Publications
Inc., 1995.
Internet
Video Clips
Kara David. (2009). Manalo, matalo, panalo! [video]. I-witness. Nakuha noong Disyembre 28,
2009, mula sa http://www.youtube.com/watch?v=QtywA6s4gmM
Online Dictionaries
Dictionary of Marketing Terms. 2010. All Business A D&B Company. Marso 26, 2010
<http://www.macmillandictionary.com/dictionary/british/game-show>
Panayam/Naratibo
Cathy Soriano (assistant producer-Family Feud) mula sa panayam ng may-akda. Pebrero 18,
2010.
20