Panitikan sa Matandang

Panahon
(Bago ang Kastila)
Grp.1 : Kit Agad, Ed Barroga, CamilleCarreon, Criza
Calabon,
Rheena Dampil,Therese Gayagoy, Erika Juanson, Al’ya
Sarmago
10 - Acacia

Kapaligirang Pangkasaysayan
Sinasabi na noong unang panahon, nagkaroon ng iba’t-ibang
migrasyon sa Pilipinas na siyang pinagmulan ng ating mga
ninuno.

Negrito o Ita
Sila ang mga unang nanirahan sa Pilipinas. Sinasabing nakarating
sila sa lugar na ito sa pamamagitan ng tulay na lupa. Sila ay
nangaso at namitas ng mga bunga para mabuhay. Ang kanilang
panitikan ay binubuo ng mga awitin at pamahiin.

Indonesyo
Ang mga unang sapit na Indonesyo ay mapuputi at manilaw-nilaw
ang balat dahil may lahing Mongol at Kaukau. Sila’y marunong
nang mamahay ng sarili, magtanim ng halaman at mangisda.
Makalipas ang 4000 taon ay dumating naman ang ikalawang sapit
na Indonesyo. Naiiba ang kanilang hitsura sa nauna at mas
nakahihigit sa kalinangan. Sila ay may sarili nang sistemang
pamahalaan, may mga hanapbuhay, marunong magluto ng
pagkain at may dalang panitikan gaya ng epiko, kuwentong
bayan, alamat, pamahiin at pananampalatayang pagano.
Sinasabing sila ang mga ninuno ng mga Ipugaw.
Malay
Tatlong pangkat ng mga Malay ang nakarating sa Pilipinas.
Dumating ang unang pangkat ng mga 200 taon bago namatay si
Kristo at 100 taon pagkamatay ni Kristo. Sila ay nagdala ng
kanilang pananampalatayang pagano at awiting panrelihiyon.
Tumira sila sa kabundukan ng Luzon at naging ninuno ng mga
Igorot, Bontok at Tinguanes.
Dumating naman ang ikalawang pangkat mula 100 hanggang
1300 taon pagkamatay ni Kristo. May dala silang wika, alpabeto,
awiting bayan, kuwentong bayan, mga alamat at mga
karunungang bayan. Sila rin ang nagdala ng barangay at naging
ninuno ng mga Tagalog, Bisaya , Ilokano at iba pa.
Ang ikatlong pangkat ay mga Malay na Muslim. Nagdala sila ng
epiko, alamat, kuwentong bayan at pananampalatayang Islam.
Sa panahong ito ay nagsimula nang makipagkalakalan ang
Pilipinas sa mga karatig-bansa nito. Dahil nagkaroon rin ng palitan
ng kultura sa kalakalan, nagdala ito ng mga impluwensya sa
panitikan.

Intsik
Dahil sa dalang wika kaya mahigit 600 salitang Intsik ang naging
bahagi ng wikang Pilipino. Ilan sa mga ito ay: susi, mangkok,
talyasi, kawali, kawa, bakya, tingi, Ingkong, Impo, bayaw, kuya,
diko at sangko.

Bumbay
Sila ay nagdala ng pananampalatayang Bramanistiko at
panitikang epiko, awiting bayan at liriko. Marami ring salitang
Bumbay ang naging bahagi ng wikang Pilipino tulad ng guro,
bansa, mukha, likha, hukom at dukha.

Arabo at Persiyano
Nagdala sila ng mga epiko, kuwentong bayan, dula at alamat.

Layunin ng Panitikan
• libangan
• pagpapahayag ng damdamin
• pagpapaliwanag ng mga bagay, pinagmulan, pangyayari at
iba pa

Mga Akdang Lumitaw

Ang mga akda noon ay nahahati sa dalawang uri: kuwento at
tula. Naipasa ang mga ito sa iba-ibang henerasyon sa
pamamagitan ng oral na tradisyon at pag-awit.

Mga Kuwento

♥Alamat- mga kuwento na nagsasalaysay sa pinagmulan ng mga

bagay, pook o pangyayari.

hal. Alamat ng Bigas

Alamat ng Bundok Kanlaon

Mito- tulad ng alamat na nagsasalaysay ng mga pinagmulan

ngunit gumagamit ng mga diyos at diyosa bilang tauhan.

hal. Si Malakas at si Maganda

Buwan at Araw

Kuwentong Bayan- mga kuwentong naglalarawan ng mga

kaugalian, pananampalataya at suliraning panlipunan ng mga
katutubo.

hal. Juan Tamad (Tagalog)

Abunawas (Muslim)

Epiko- tulang pasalaysay na karaniwang tungkol sa

pakikipagsapalaran, katapangan at kabayanihan ng isang bayani.

hal. Biag ni Lam-Ang (Iloko)

 Ibalon (Bikol)
Maragtas (Bisaya)
Bantugan (Maranaw)
Tuwaang (Bagobo)

Pabula- kuwentong gumagamit ng mga hayop bilang tauhan at

naglalaman ng leksyong moral.

hal. “Ang Gamu-gamo”

Mga Tula

Awiting Bayan- nagpapahayag ng damdamin, kaugalian,

karanasan, pananampalataya at gawain o hanapbuhay ng mga
taong nakatira sa isang pook. Sapuso ito ng ating mga katutubo.
Sa katunayan, sila ay umaawit habang naglalayag, nagsasaka,
nagkakatuwaan at nagluluksa sa patay.

hal.
Dalit- awit panrelihiyon na tungkol sa debosyon, paghingi ng
tawad, pagpapagaling sa maysakit, paghingi ng
kasaganahan sa buhay, bukid at dagat.
Pumanaog, pumanaog
Si Mansilatan sana
Si Badla ay bababa
Mamimigay ng lakas
Pasasayawin ang mga Baylan
Paligiran ang mga Baylan

Diona- awit sa kasal

Umawit tayo at ipagdiwang
Ang dalawang pusong ngayo’y ikakasal
Ang daraanan niyang landas
Sabuyan ng bigas

Kumintang- awit pandigma

Ang nuno nating lahat
Sa kulog ay hindi nasisindak
Sa labanan, di naaawat
 Pinuhunan buhay, hirap
Upang tayong mga anak
Mabuhay nang panatag
Halina at usigin
Ang alikatya, mga haling
Ipagtatanggol ang bukirin
Ang mga anak natin
Tayo naman may patalim
Dugo’t buhay punuanin

Kundiman- awit ng pag-ibig

Noong unang panahaong ako’y bata pa
Natitisod mo na’y di mo alintana
Nang ako’y lumaki at maging dalaga
Tila sa wari ko’y may pagbabanta ka
Pagsinta mo sakin ay di ko tatanggapin
Pagkat akong ito’y alangan pa sa tingin
Ako’y mahirap, pangit pa sa tingin
Bakit naman ngayo’y iyong iibigan?

Oyayi- hele o awit na pampatulog ng sanggol

Ili-Ili
Ili, ili, tulog anay
Wala diri imong nanay
Kadto tienda, bakal papay
Ili, ili, tulog anay

Suliranin- awit sa pamamangka

Hala, gaud tayo; pagod ay tiisin
Ang lahat ng hirap, pag-aralang bathin
Kahit malayo man kung ating ibigin
Daig ang malapit na ayaw lakbayin

Mga Karunungang Bayan

Madalas nagpapalitan ng kaisipang-bayan ang mga katutubo
sa kasal, piyesta, binyagan at burol.

Bugtong- maikling tula na nagpapahula ng isang bagay sa

pamamagitan ng paglalarawan
 Isang butil palay,
Laganap sa buong bahay. – ilaw

Bahay ko sa gulod,
Iisa ang tukod. - kabute

Salawikain- isang patalinhagang pahayag na ginagamit ng

matatanda noon upang mangaral at akayin ang mga kabataan sa
mabuting asal.

Ang hindi lumingon sa pinanggalingan,

Hindi makakarating sa pinaroroonan.

Anak na hindi paluhain,

Ina ang patatangisin.

Kawikaan- patulang panunukso o panunudyo.

Malakas nga ang loob,

Mahina naman ang tuhod

Ika’y isang lalaking matapang

Huni ng tuko ay kinatatakutan

Palaisipan- nasa anyong patula na humihingi ng kalutasan sa

isang suliranin

Sa isang kulungan ay may 5 baboy na inaalagaan si Mang

Juan pero lumundag ang isa. Ilan ang natira?
- 5 parin dahil lumundag lang naman yung isa

Alibata
Ang alibata ay ang sinaunang sistema ng pagsulat ng mga
Pilipino na binubuo ng alpabeto na may 3 pantig at 14 na katinig.

Isinusulat ito ng pababa at binabasa mula kaliwa, pakanan.

Dahil sa kawalan ng gamit pang-imprinta, ang mga katutubo ay
gumamit ng matulis na kahoy bilang panulat at sumulat sa biyas
ng kawayan, talukap ng niyog o bunga at mga dahon ng kahoy o
saging. Sa kabila nito, ang mga naisulat sa makinis na bato ay
siyang tumagal ng mahabang panahon.

Ang sistema ng pagsulat na ito ay naging mahalaga upang

magkaintindihan ang mga Pilipino na noo’y walang iisang wika.

Mga Kilalang Manunulat

Ang mga sinaunang akda ay kinikilala bilang pagmamay-ari
ng grupo dahil ang mga ito ay nilikha at inawit nila bilang isang
grupo.