Filipino 201

Presented by: André Gabriel Sandoval

Ignacio Macam Jr.
Ma. Angelique Vasquez
of: BS Biology 2 - 2
Pangunahing Impormasyon
Tungkol sa Silangang
Kabisayaan
 Ang rehiyon ng Silangang Visayas,
isa sa mga rehiyon ng Pilipinas, ay
tinatawag na Rehiyon VIII. Binubuo
ito ng anim na lalawigan: Biliran,
Silangang Samar, Leyte, Hilagang
Samar, Samar at Katimugang
Leyte.
 Ang mga lalawigan ng Leyte,
Samar at Biliran ay sumasaklaw sa
PAGLALARAWAN NG
REHIYON
 Napapaligiran ng tubig.
 Mabundok at may malalimm  na
lambak at dalampasigan.
– Ang Leyte ay mabundok samantalang
ang Samar ay maburol at walang
kapatagan.
 KLIMA
– Malimit dalawin ng bagyo dahil
sinasabing ito ay nasa “typhoon belt”
PANGUNAHING
KABUHAYAN
– Pangingisda
– Pangangalakal ng tabako, torso,
ceramics, at yantok
– May uri rin ng mina na
makukuha sa lugar na ito
BILIRAN
 Kabisera: Naval
 Pagkatatag: Mayo 11, 1992
 Populasyon:
Sensus ng 2000—140,274 (ika-5 pinakamaliit)
Densidad—253 bawat km² (ika-26
pinakamataas)
 Lawak: 555.4 km² (ika-4 pinakamaliit)
 Wika: Cebuano, Waray-Waray
 Nakilala noon bilang “Isla de Panamao”.
 Halaw sa damong Borobiliran na makikita
halos sa buong islang ito.
 Dati, ito’y tinatawag na Isla de Panamao.
 Ito’y unang itinatag noong 1712 at naging
bahagi ng Cebu.
SILANGANG SAMAR
 Kabisera: Borongan
 Pagkatatag: Hunyo 19, 1965
 Populasyon:
Sensus ng 2000—375,822 (ika-20 pinakamaliit)
Densidad—87 bawat km² (ika-13 pinakamababa)
 Lawak: 4,339.6 km² (ika-28 pinakamalaki)
 Wika: Waray-Waray
 Noong Marso 16, 1521, unang tumapak si Ferdinand
Magellan sa Homonhon nang makarating siya sa
Pilipinas.
 Noong Setyembre 28, 1901 (Panahon ng mga
Amerikano), naganap ang Balangiga Massacre.
 Oktubre 17, 1944, inangkin ng mga sundalong
Amerikano ang islang Suluan, Guiuan tatlong araw
bago tumapak si Gen. Douglas MacArthur sa Leyte.
 Noong Hunyo 19, 1965, inaprubahan sa kongreso ang
Republic Act No. 4221 na nagsasaad ng paghahati ng
LEYTE
 Kabisera: Tacloban
 Pagkatatag: 1543; Marso 10, 1917
 Populasyon:
Sensus ng 2000—1,592,336 (ika-14 pinakamalaki)
Densidad—279 bawat km² (ika-24 pinakamataas)
 Lawak: 5,712.8 km² (ika-12 pinakamalaki)
 Wika: Waray, Cebuano, Tagalog, Ingles
 Ito ang pinakamalaking probinsya ng
 Silangang Kabisayaan.
 Marso 28, 1521 dumating dito si Ferdinand Magellan.
 Dito naganap ang “Blood Compact” sa pagitan nina
Ferdinand Magellan at Rajah Kolambu.
 Noong Oktubre 20, 1944 naganap ang pagbalik ni
Heneral Douglas MacArthur kasama ng kanyang mga
tauhan sa Pilipinas at tinawag itong Leyte Landing.
 Mayo 22,1959 hinati ang isla sa dalawa: Leyte at
 May 22,1959 – nahahati sa dalawang probinsya sa
ilallim ng R.A. no. 227 na ngayon ay hilaga at timog
Leyte na sinasabing isa sa mga pinakamalaking
pinagkukunan ng palay sa bansa ang Leyte dahil sa
magandang llupang taniman nito. At ang mga prutas
naman na maani sa lugar na ito ay ang mga
– abokado,
– langka,
– lansones,
– bayabas,
– mangga,
– papaya,
– pinya,
– pakwan,
– balimbing,
– marang,
– maani rin ang cacao at pili.
MALALAKING POOK SA
LEYTE

 Maasim / Garra Beach

 Pugaling Beach
 Cacao Falls
 Kagnitaan Subterranean Caves
HILAGANG SAMAR
 Kabisera: Catarman
 Pagkatatag: Hunyo 19, 1965
 Populasyon:
Sensus ng 2000—500,639 (ika-30
pinakamaliit)
Densidad—143 bawat km² (ika-25
pinakamababa)
 Lawak: 3,498.0 km² (ika-37 pinakamalaki)
 Wika: Waray, Cebuano, Inabaknon
 Ang mga taong naninirahan ngayon dito ay
kilala bilang mga “Nortehanon”.
 Dito itinatag ang daungan ng mga barkong
pangkalakalan ng mga Espanyol.
 Noong 1649-1650, naganap ang Sumuroy
SAMAR
 Kabisera: Catbalogan
 Pagkatatag: 1543, nahiwalay mula sa Leyte noong 1768
naging Kanlurang Samar noong Hunyo 19, 1965 nang
malikha ang mga lalawigan ng Silangang Samar and
Hilagang Samar.
Napalitan bilang Samar noong 1969.
 Populasyon:
Sensus ng 2000—641,124 (ika-38 pinakamalaki)
Densidad—115 bawat km² (ika-17 pinakamababa)
 Lawak: 5,591.0 km² (ika-13 pinakamalaki)
 Wika: Waray, Cebuano, Tagalog, Ingles
 Ito ang may pinakamalawak na lupain sa buong pulo ng
Samar.
 Nanggaling ang pangalang Samar sa salitang samad na
ang kahulugan ay ‘sugat’, dahil sa pisikal na katangian
ng islang ito.
 Noong panahon ng Espanyol, ang Leyte ay sakop ng
Cebu.
KATIMUGANG LEYTE
 Kabisera: Lungsod ng Maasin
 Pagkatatag: Mayo 22, 1959
 Populasyon:
Sensus ng 2000—360,160 (ika-18 pinakamaliit)
Densidad—208 bawat km² (ika-42 pinakamataas)
 Lawak: 1,734.8 km² (ika-16 na pinakamaliit)
 Wika: Waray, Cebuano
 Ito ay sakop ng “Philippine Rift Zone”.
 Noong dumating si Ferdinand Magellan sa Leyte, unang
naganap ang kristiyanong misa sa Limasawa na
matatagpuan sa Katimugang Leyte.
 Bago pa man sumuko ang mga Espanyol sa mga
Amerikano noong 1898, mayroon nang naitatag na mga
opisinang pang-gobyerno sa Maasin.
 Dahil sa pagbago ng pamunuan, lahat ng opisinang
pampamahalaan maliban sa Fiscal’s office, ay inilipat sa
Tacloban.
Ang Wika, ang mga Tao at ang
Sinaunang Porma ng Pagpapahayag
sa Panitikan
 Waray ang wika ng mga taong naninirahan sa
buong probinsiya ng Samar at Leyte. Isa ito sa
walong pangunahing wika sa Pilipinas at ang mga
ugat nito ay mababakas mula pa sa pamilyang
Malayo-Polynesian.
 Ang mga taong naninirahan sa Kabisayaang
Silangan ay tinatawag din na mga Waray. Sila ay
masayahin at walang inaalala. Halimbawa,
pagkatapos ng mahabang araw ng pagtratrabaho
sa bukid, nagsasama-sama ang mga kalalakihan at
umiinom ng tuba habang nagkukuwentuhan at
kumakanta sa tugtog ng gitara. Ang mga tao ay
labis ding nananabik sa pagsapit ng piyesta at iba’t
iba pang pagdiriwang; binubuhay nila ang
pagtitipon sa pamamagitan ng pagtatanghal ng
mga dula, pagtataguyod ng mga paligsahan sa
pag-awit at iba pa.
Ang Panitikang Waray
 Ang Panitikang Waray ay binubuo ng
mga tula. Mapapatunayan na ang tula
ang pinakamadalas mailathala sa mga
peryodiko kaysa sa ibang akdang
pampanitikan. Isa sa mga
pinakamatandang uri ng berso sa
Waray ay ang “lua” na karaniwang
kinikilala ng mga manunulat ngayon
bilang “panulaan”. Sa katunayan, ito ay
isang diskursong pasalita na kadalasa’y
sa berso. Ang panulaang Waray ay
Sinaunang Panitikan sa
Silangang Kabisayaan
 Kasaysayan
 1668 –Tinipon ni Fr. Ignatio Franciso Alzina ang iba’t ibang
tula tulad ng candu, haya, ambahan,canogon, bical, balac,
siday at awit, pati mga salaysay tulad ng susumaton at
posong.
 1521-1946 –Ang mga lumang ritwal, mga tula at mga
salaysay ay nagbago. Napanatili ng balac ang porma nito
kahit patuloy na nabago ang pangalan nito sa pagdating ng
mga mananakop. Sa pagdating ng mga Espanyol, ang balac
ay naging amoral; at nang dumating ang mga Amerikano ay
nakilala ito bilang ismayling, hango sa salitang Ingles na
“smile”.
 1899 –Itinanghal sa Tolosa, Leyte ang kauna-unahang
zarzuela na pinamagatang, An Pantabang ni San Miguel ni
Norberto Romuladez.
 1900s –Ang mga panulaan at dulaan ay nagsimulang
yumabong sabay ng pag-unlad ng ekonomiya nito.
 1901 –Nailathala ang iba’t ibang lokal na pahayagan at
magasin kung saan lumabas ang panulaang Waray.
Mga Porma ng Tula
 Ambahan
– Isa itong nakaaaliw na awit at karaniwang kinakanta
tuwing piyesta.
 Bical
– Isa itong matulaing diskurso sa pagitan ng dalawang tao,
maaaring dalawang lalaki o dalawang babae. Sinasabi nila
ang nais nilang sabihin sa isang mapanuyang paraan na
may kasamang estriktong kumpas ng musika sa loob ng
isa o dalawang oras.
 Balac
– Ang karaniwang tema nito ay pag-ibig na ipinapahiwatig
ng isang lalaki at babae sa paraan ng isang pasalitang
diskurso. Minsan ay may saliw ng dalawang instrumento:
coriapi para sa lalaki at corlong para sa babae.
 Sidai
– Ito ay karaniwang kinakanta upang purihin ang mga taong
may mahalang papel sa lipunan, magbigay galang at
kilalanin ang mga nagawa ng kanilang mga ninuno at
isalaysay ang kagandahan ng ilang kababaihan.
 Ang sinaunang panulaang Waray napaka-
subhetibo dahil may kinalaman ito sa
personal na sentimyento ng manunulat.
Kung ang pagiging subhetibo ang
pinakadiwa ng tulang liriko, samakatwid ang
sinaunang panulaang Waray ay lubos na
tulang liriko. At ang tulang liriko ay
karaniwang ipinagpapalagay na kanta, isang
mapanlikha at matalinghagang berso na may
saliw ng musika.
 Isang katangian ng panulaang Waray ay
ang kakayahan nitong maangkop sa musika.
Ito ay dahil sa likas na ugali ng mga
modernong manunulat sa Waray na iangkop
ang ilan sa kanilang mga tula sa panitikan, at
maging sa musika na rin.
Mga Kuwentong Bayan
 Masasabing karamihan sa mga
naisulat na mga akda sa panitkang
Waray ay mga tula ngunit hindi pa
rin mawawala ang mga kuwentong
bayan. Hindi lamang isang uri ng
panitikang Waray ang mga
kuwentong bayan dahil naging
bahagi na rin ito ng kanilang
pamumuhay. Walang tiyak na
manunulat ng kuwentong bayan.
Pag-unawa sa Panulaang
Waray
 Pag-ibig
– Ang pag-ibig ay itinuturing na isang
yaman at pinagkukunan ng
kaligayahan. Ito ay may tatlong anyo:
pag-ibig sa magulang, pag-ibig sa
bayan at pag-ibig sa sinisinta.
 Kalikasan
– Ang kalikasan ay itinuturing na
buhay na nilalang. Kadalasang
ginagamit ang kalikasan bilang
 Kagandahan ng Isang Babae
– Ang natural na kagandahan ng isang
babae –maging panlabas o panloob –
ay karaniwang dinadakila at pinupuri.

 Buwan at mga Bituin

– Tulad ng ibang mangingibig sa
mundo, sa buwan at sa mga bituin,
ibinabahagi ng manunulat ang
kanyang mga lihim, pighati at
saloobin. Sa buwan kadalasan
 Dagat
– Mahalaga ang papel ng dagat sa
buhay ng mga Waray. Isa itong
pangunahing pang-ekonomikong
gawain ng mga naninirahan sa mg
bayan malapit sa baybaying dagat.
 Inuman
– Ang masayahin at positibong
pananaw sa buhay ng mga Waray ay
nakahahanap ng pagpapahiwatig sa
pagpapahalaga sa buhay na
nakalahad sa mga awiting kanilang
 Sentimentalismo
– Ang mahabang baybayin sa
Kabisayaang Silangan ay
nakapagdudulot ng pakiramdam ng
pag-iisa at kalungkutan.
 Didaktisismo
– Ang mapangaral na tono ng mga tula
ay maituturing na nakakaganyak na
salik ng panulaang Waray. Ang
karaniwang paksa ng ganitong tula ay
Mga Laylay Han
Kasanhi/Mga Awiting-
Bayan
 Ang Ibong Tikbubulan
(Isinatitik at isiniayos nina Agustin El O’Mora
at Leonor Almeria, 1982)

Itong ibong tikbubulan

Muntik ko nang mahawakan
Subalit Ningning, siya’y natabunan
Nitong niyog na kumpulan.

Kung hindi de-abaniko

Patay na ‘tong katawan ko
Subalit Ningning, hihimatayin ako
 Ang Niyog
(Awiting Bayan na isinatitik, 1982)
 
Itong puno’y ating kaibigan
Kasama tuwing mag-iinuman
Isakbat ang sisidlan, punuin ang tuba,
ay,
Tuba lamang ang tunay na kasiyahan.

Ako’y nanginginig, ako’y nanginginig,

Sa gabing malamig, hanap ko’y di banig
Nais ko, Inday, Kandungan mong langit
Itong katawan kong si Pedring ang
kawangis
Mga Laylay/Mga Awit
Ang Lupang Tinubuan (1940, 1945)
ni Iluminado Lucente
(Awit)

Kaysarap mabuhay sa Lupang Tinubuan

Ang masulyapa’y pawang kaibigan
Iyong madarama ang kaligayahan
Sa piling ni Inay, ng mga kaangkan.
Subalit ang dibdib ay may kapaitan:
Lagi nang alipin itong ating Bayan
Ay! sa lupang ito na aking Tinubuan
Tunay na kalayaa’y nasaan, nasaan?
Mga Manunulat ng
Silangang Kabisayaan
 Francisco Alvarado
– Madalas siyang tumula tungkol sa pag-ibig,
kalikasan, pagmamahal sa bansa at relihiyon.
– Ang kanyang mga tulang naging popular ay:
• Requiescant in Pace/Mapayapang Pagpapahinga
(walang petsa)
• Palu (1912)
• Palo (walang petsa).
– Noong 1924, nanalo ng Unang Gantimpala ang
kanyang tulang Kadayunan/Walang Hanggan.
– Nagsulat din siya ng mga dula tulad ng:
• An Liburan/Ang Eskuwela (1912)
• La Receta de Quezon/Ang Reseta ni Quezon
(1916)
• Lolay (1922)
• Lambong Han Himaya/Anino ng Tagumpay
(1931).
 Iluminado Lucente
– Itinuturing siyang pinakaromantikong
manunula at mandudula sa Leyte at Samar.
– May ritmo at tugma sa kanyang mga tula at
awit:
• Dinudumdom ko Ikaw/Naaalala Kita
(1906),
• Ayaw Na Ha Ak Panumdom/Ako’y Iyong
Kalimutan Na (1909)
– Ang kanyang mga makabansang tula ay:
• Pagbangon, Pepe (1909)
• Ha Akon Tunang Natawhan/Sa Aking
Lupang Tinubuan (1911)
– Bilang mandudula, nakasulat si Lucente ng
mahigit tatlumpung dula para sa mga
Waray tungkol sa kahirapan, pag-iibigan,
pagmamahal sa bayan, kababaihang
Bisaya, atbp.
– Ilan sa kanyang mga nababantog na dula:
 Eduardo Makabenta
– Siya ay nagsimulang magsulat ng
mga tulang Binisaya noong 1927.
– Ang kanyang unang tula ay
pinamagatang, Pag-Usaan/Pag-iisa.
– Noong inagurasyon ng gobyernong
Commonwealth, isinalin niya sa
Waray ang tulang Hosanna ni Jesus
Balmori
– Noong 1938, isinalin naman niya ang
Ultimo Adios ni Rizal.
 Ricardo Octaviano
– Ang kanyang mga kilalang tula ay:
• The Miraculous Holy Infant Jesus (1960;
Ingles ang pamagat ngunit nasa wikang
Waray ang nilalaman)
• Bungto ha Dulag/Bayan ng Dulag (1963)
• Salapi (1972)
– Nagsulat din siya ng mga dulang
panradyo tulad ng:
• Anak nga Napa-Manila/Anak na Napunta
sa Maynila (1966)
• May Puon nga Pinaurog/Ang Pinagpala
 Agustin El O’Mora
– Nagsulat siya ng dalawang bolyum ng mga
berso:
• Siday Han Kabataan/Mga Bersong
Pambata (1959)
– Ito ay isang koleksyon ng 176 tula
tungkol sa paniniwala sa Panginoong
MayKapal, pagmamahal sa lupang
tinubuan, masasarap na pagkain, iba’t
ibang hayop, sari-saring laro’t laruan,
kalikasan, wastong pagkilos sa bahay
at lipunan.
• Tanaman Han Mga Inop/Hardin ng mga
Pangarap
– Ito naman ay binubuo ng 5,000 tula ay
isinaayos ayon sa sumusunod na
klasipikasyon:
– 1) Hinaro na mga Pagbato/Mga Damdaming
Nanlalamig
 Norberto Romualdez
– Itinayo niya ang Sanghiran San
Binisaya/Sanggunian ng Binisaya.
– Tanyag siya para sa kanyang mga
dula tulad ng:
• Anak Han Manaranggot/Anak na
Manunuba (1926; unang itinanghal sa
Ateneo de Manila noong 5 Pebrero 1927).
– Isinalin niya sa wikang Waray ang:
• Doctrina Kristiyana/Patoron-an Han Mga
Kristyanos (1910)
 Casiano Trinchera
– Mahilig siyang magsulat tungkol sa
pag-ibig.
– Ang kanyang mga kilalang tula ay:
• An Lambung Mo/Ang Iyong Anino
(1907)
• Hain Ka?/Nasaan Ka? (1907)
• “Pagsumpa” (1907).
 Espiridion Brillo
– Ang kanyang tula, Ginadayaw Ko
Ikaw/Pinupuri Kita ay unang lumabas sa
Hinugpong, isang koleksyon ng panulaang
Waray, noong 1910.
– Noong 1917, isinulat niya ang Hinumduman
Hin Usa nga Amay/Pag-alala sa Isang Ama
at San-o Ka Bumaya/Bago Ka Umalis.
– Nagsulat siya tungkol sa iba’t ibang paksa –
mga piyesta, pag-ibig, moralidad, kalikasan,
mga tao at lugar, relihiyon at mga
pamahiin, at maging tungkol sa mga
kabibe. Mula 1929 hanggang 1939,
nakapagsulat siya ng 63 na tula. Nagsulat
din siya ng mga dula tulad ng O Gugma/O
Pag-ibig, ilang mga bugtong at apat na
maiikling kuwento:
• An Siyahan nga Kagugmaan nira
Domingo Brimor ug Maria Balsib/Ang
Unang Pag-ibig nina Domingo Brimor at
 Vicente I. De Veyra
– Si Vicente I. De Veyra ay nagsulat ng mga
awit at kaalamang-bayan, nangolekta ng
mga kasabihan at bugtong, at naglathala ng
mga tuntunin sa wikang Waray.
– Noong 1920, itinuon niya ang kanyang
pansin sa pangongolekta ng mga awiting
bayan at mga kasabihan sa Waray na
lumabas noong 1922 kasama ang Mga
Ambahan ha Balitaw ug Kurratsa.
– Noong 1958, inilathala niya ang isang tipon
ng Katapusan nga Pamimilet/Huling Paalam
na naglalaman ng Ultimo Adios at ilang tula
ni Rizal na isinalin sa Waray nina
 Juan Ricacho
– Isa siya sa mga masisikap na manunulat sa
Waray. Isinulat niya ang Ha Kan
Mercedes/Para kay Mercedes noong 1907,
Kahidlaw/Pangungulila noong 1910 at
Katapusan nga Pamimilet, ang kanyang
sariling salin ng Ultimo Adios ni Rizal noong
1911.
– Nakilala din siya sa kanyang galing sa
balagtasan. Sa katunayan,
nakipagbalagtasan siya kay Iluminado
Lucente tungkol sa paksang An Tawa ug An
 Ceferino Montejo
– Mas nakilala si Ceferino Montejo sa
pagsusulat sa Ingles at siya ang tinaguriang
pinakamagaling na manunulat ng Leyte na
may kontribusyon sa panitikang Pilipino sa
wikang Ingles. Nakapagsulat din naman siya
ng ilang mga tula sa Waray na nailathala sa
ilang lokal ng pahayagan.
– Hindi siya tulad ng ibang manunulat na
kadalasang nagsusulat ng mga tula tungkol
sa pag-ibig. Nagsulat siya tungkol sa
kamatayan:
– Heimweh noong 1939 noong mamatay ang
kanyang tiyuhin
– Waray Nim Kamatayan/Wala Kang
 Francisco Aurillo
– Nang magsimulang marinig sa ere ang unang
istasyon ng radio sa Tacloban, ang DYLL, si Francisco
Aurillo ang naging kauna-unahang mamamahayag sa
Waray, na dati ay isang manunulat sa dyaryo.
Naging isa siyang magaling na mamamahayag na
hinagaan ng lahat dahil sa kanyang pambihirang
galing sa wikang Waray.
– Dati ay naging estudyante siya ni Iluminado Lucente
at tinipon niya ang lahat ng kanilang aralin at mga
tula noong nasa mataas na paaralan pa siya. Noong
1942, nakapagsulat siya ng maraming tula at ilan
dito ang:
– Didal-Didal
– Disyimbre Ika-30, 1986
– Disyembre 1971 nang magkaroon siya ng isang
 Pedro Separa
– Isa si Pedro Separa sa mga kilalang
manunulat sa panitikang Waray. Isinulat
niya ang Talwas Ta nga Nasud/Ang Ating
Bayang Malaya at An Puraw nga Gatas/Ang
Dalisay na Gatas noong 1958.
– Bukod pa sa Dadlagan han Kinabuhi” na
kanyang isinulat noong 1965, nangolekta
din siya ng mga berso na tinipon niya sa
isang bolyum na pinamagatang Mga
Siday/Mga Tula.
– Noong 1966, sinulat niya ang Idlap han
 Jaime C. De Veyra
– Si Don Jaime C. De Veyra ay ipinanganak sa
Tanauan, Leyte at naging isanag tanyag na
manunulat, kritiko, pulitiko at makabayang
iskolar na napapabilang sa listahan ng mga
tanyag na Pilipino ng kanyang panahon
tulad nina Cecilio Apostol, Fernando at Leon
Ma. Guerrero, Jose at Rafael Palma, Mariano
Ponce at iba pa.
– Ilan sa kanyang mga naisulat ay:
– Tandaya o Kandaya (1912)
– Filipinas y Filipinos (1934)
– Ang Konstitusyon ng Biak-na-Bato
– Bukod pa sa pagiging pulitiko at manunulat,
naging mahalaga rin ang kanyang papel sa
Sanghiran San Binisaya
(Sanggunian ng Binisaya)
 Inilunsad ito noong 1909 ng mga Bisayang
manunulat, sa pamumuno ni Norberto
Romulduez, Sr., upang “maalagaan” at lalong
mapayaman ang wikang Binisaya.
 Inihanda ng Sanghiran ang isang ortograpiya
ng Binisaya para sa “pagpuraw ug
pagpasamyang han Binisaya” (mapaunlad at
mapalaganap ang “tunay” na Binisaya).
 “Iwasan ang paggamit ng mga salitang hindi
katutubong Binisaya hangga’t sa makakaya. . .
Mula noong nanghimasok ang mga Kastila’y
madalas na nating gamitin ang Kastila sa ating
pananalita. At mula rin nang dumating ang
mga Amerikano sa ati’y ginagamit na rin natin
ang Ingles sa ating pamamahayag. Halimbawa
ang mga ganitong katagang Kastila –puerte,
Panulaang Waray sa mga
Pahayagan
 Angmabilis na pagdami ng Panitikang
Waray na nakasulat, kung saan
nangunguna ang panulaan, ay dala ng
pag-angat ng pagbabalita sa
pamamagitan ng mg pahayagan na
siyang nagsalarawan ng pagsakop ng
mga Amerikano sa Leyte at Samar
noong taong 1900. Ang unang
pahayagang Waray na nailathala ay ang
An Kaadlawon o “Ang Bukang-
liwayway” na itinayo noong 1906 ni
Eco de Samar y Leyte
 Ito ay isang lingguhang magasin at opisyal na
pahayagan ng diosesis ng bayan ng Calbayog sa Samar.
Ang sirkulasyon nito ay tumagal mula 1911 hanggang
1940. Sa bawat isyu ay may 20 pahina ng teksto sa
Espanyol, Waray at Ingles. Sa mahigit 30 taon, ang
magasin na ito ang naging pangunahing
pinanggagalingan ng balita ng mga tao mula sa Leyte at
Samar tungkol sa lipunan, pulitika, simbahan at
panitikan.
 Karamihan sa mga tula sa magasing ito ay isinulat
para sa iba’t ibang pagtitipon. Taun-taon, may dalawang
mahahalagang pangyayari ang hindi maaaring
makalimutan ng mga manunulat: ang kaarawan ng
Obispo ng Calbayog at ang bagong taon. Malaking
bahagi ng panulaang Waray sa Eco de Samar y Leyte ay
tungkol sa tao, isang paboritong paksa ng mga
manunulat. Ang pagkapansamantala ng mga materyal
na bagay at ang di-maiiwasang pagdating ng
kamatayan ay ilan sa mga temang nakapaloob sa
La Voz de Visayas
 Noong 1927, lumabas ang La Voz
de Visayas sa Maynila at ang
bersiyon nito sa Waray, “An Tingog
san Kabisay’an” bilang isang
bilingguwal na magasin na
dalawang beses sa isang buwan
lumabas. Bagamat tumagal
lamang ito ng isang taon, naging
mahalaga ito dahil sa paglalathala
nito ng mga balitang pampanitikan
An Lantawan
 Isa ito sa mga pahayagan na nakakamit ng
halagang pampanitikan na itinayo noong
1928. Ang mga tulang Waray na nailathala
dito ay iba’t iba. May mga tulang okasyonal,
karamihan sa mga ito ay mga panalangin na
isinulat upang gunitain ang mga piyesta ng
mga santo. Nailathala rin dito ang mga tula
ukol sa mga personal na kumbiksiyon tungkol
sa kahulugan ng buhay, kaligayahan, pag-ibig
at kamatayan. Ang pag-ibig ay isang
paboritong paksa na nakapukaw sa interes ng
mga manunulat.
 Ang mga mapangatwirang berso ay
kakaunti kung ikukumpara sa mga