|


|
 


   

  
  






| 
|
 Kasaysayan ng mga
Ifugao
Ang salitang Ifugao ay galing sa
kataga na ³Ipugo´ na
nangangahulugang ³galing sa
bundok´. Ayon naman sa mitolohiya
ng mga Ifugao, ang Ifugao ay galing
sa katagang ³Ipugo´ na tumutukoy
sa mga butil ng bigas na bigay sa
kanila ng diyos na si Matungulan.
Itong bigas na ito ay nililinang pa rin
ng mga Ifugao hanggang sa
kasulukuyang panahon.
Ang pangkaraniwang pangalan Ygolote, Igolot,
o Igorrote ay ginamit sa pamamagitan ng
Espanyol conquistadores at missionaries sa
kanilang pagsusulat tungkol sa lahat ng
mga iba't-ibang mga tao na
bundok. Mamaya sa ang 1900's, ang
Amerikanong manunulat ay nagpasikat sa
pangalan na Igorot. Ayon sa tanyag na
Pilipinong mag- aaral na si Trinidad H
Pardo de Tavera, ang salita Ygolote ay
nagmula sa Tagalog na salitang golot na
ang kahulugan ay "bundok" at ang prefix
"I" ibig sabihin "tao ng mga."
 Ang mga Ifugao ay tumira sa
pinakabulubunduking bahagi ng bansa, sa taas
ng Central Cordillera sa hilagang Luzon, na ang
taas ay mula 1,000-1,500 m., at binubuhay ng
tubig ng Ilog Magat, isang sanga ng ilog ng
Cagayan River. Ang lugar ay sumasakop ng
1,942.5 km sq.. Ang kanilang mga kapitbahay sa
hilaga ay ang Bontoc; sa kanluran at Kankanay
Ibaloy; sa silangan ang mga Gaddang; at sa
timog ang Ikalahan at Iwak. May 10 munisipyo
sa probinsiya: Banaue, Hungduan, Kiangan,
Lagawe, Lamut, Mayoyao, Potia, Hingyan at
Tinoc. Mayroong 154 barangay, na ang Lagawe
ang sentro ng bayan ng lalawigan.
V

 

   




   

 
 
 




 

 

  
 


   

 

  V


 





  
 

   
˜ V

    

   


 
  

 
 

 

 


 `

 


 

 

  V


     





 
 




 

 
 


 
 

 
  

  

  


  



 



   

 


  

 
 

 

 




V

  
 

 





   
 

 


 
  
 


 !
   


 
 O
  



K




 
 
 

  

 
  
 

 

 


 

   
 




  
"    



 
 


 #  


 

  
 

 
 
   

 
#
 
    

 
 


    

 
 

$%&'



    
(
 "")
 $%'*
]||
| 
]|
| 

!" " 
#! |
Hudhud ni Aliguyon
ISANG ARAW nuong Unang Panahon, sa nayon ng Hannanga, isang sanggol na
lalaki ang isinilang sa mag-asawang Amtalao at Dumulao. Ang pangalan niya ay
Aliguyon. Siya ay matalino at masipag matuto ng ibaMt ibang bagay. Katunayan, ang
napag-aralan niyang mahahalaga mula sa mga kasaysayan at pangaral ng kanyang
ama ay marami. Natuto siya kung paano makipag-bakbakan nang mahusay, at
paano umawit ng mga mahiwagang gayuma (encantos, magic spells). Kaya kahit
nuong bata pa, tiningala na siya bilang pinuno, at hanga ang mga tao sa kanya.

Nang mag-binata si Aliguyon, ipinasiya niyang sagupain si Panga-iwan, ang kaaway

ng kanyang ama, sa nayon ng Daligdigan. Subalit ang sumagot sa kanyang hamon
(reto, challenge) ay hindi si Panga-iwan. Ang humarap sa kanya ay ang mabangis na
anak nito, si Pumbakhayon, marunong ng hiwaga at bihasa rin sa bakbakan tulad ni
Aliguyon.

Hindi naaling, pinukol ni Aliguyon ng sibat si Pumbakhayon. Kasing bilis ng kidlat,

umiktad si Pumbakhayon upang iwasan ang sibat at, kagila-gilalas, sinalo sa hangin
ang sibat ng isa niyang kamay! Wala pang isang kurap ng mata, binaligtad ni
Pumbakhayon ang sibat at hinagis pabalik kay Aliguyon. Umiwas din si Aliguyon at
sinalo rin ng isang kamay sa hangin ang humahagibis na sibat. Binaliktad din niya

at ipinukol uli kay Pumbakhayon.

Pabalik-balik at walang tigil, naghagisan at nagsaluhan ng sibat si
Aliguyon at Pumbakhayon hanggang umabot ng 3 taon, hindi pa rin
tumigil ang bakbakan, at walang nagpakita ng pagod o pagsuko. Subalit sa
bangis at dahas ng kanilang paghahamok, kapwa sila humanga sa giting at
husay ng kalaban, at pagkaraan ng 3 taong bakbakan, natuto silang
igalang ang isa¶t isa.

Biglang bigla, tumigil sina Aliguyon at Pumbakhayon at nahinto, sa wakas,

ang bakbakan. Nag-usap at nagkasundo sila ng payapa (paz, peace) ng
kanilang nayon ng Hannanga at Daligdigan. Buong lugod na sumang-ayon
lahat ng tao sa 2 nayon, at ipinagdiwang nila ang kampihan ng 2 bayani.

Sa paglawak ng katahimikan, umunlad ang 2 nayon. Naging matalik na

magkaibigan sina Aliguyon at Pumbakhayon. Nang sapat na ang gulang ni
Aliguyon, pinili niyang asawa si Bugan, ang batang-batang kapatid na
babae ni Pumbakhayon. Inalagaan niya sa bahay si Bugan hanggang
lumaki itong napaka-gandang dalaga.

Ang pilining asawa naman ni Pumbakhayon ay ang kapatid na babae ni

Aliguyon, si Aginaya. Ang 2 familia nila ay yumaman at iginalang ng lahat
sa Ifugao.
 ³Alim´
Noong unang panahon, ang mga tao ay may masagana, maligaya, at tahimik na
pamumuhay. Ang daigdig ay pawang kapatagan ang mamamalas maliban sa
dalawang bundok, ang bundok Amuyaw sa silangan at bundok Kalawitan sa
Kanluran. Doon sila naninirahan sa pagitan ng dalawang bundok na ito. Walang
mga suliranin ang mga tao tungkol sa kabuhayan. Ang mga pagkain ay nasa paligid
lamang nila. Mga biyas ng kawayan ang kanilang pinagsasaingan. Malalaki rin ang
butil ng kanilang bigas.

Ang kanilang inumin ay nanggagaling sa katas ng tubo na kung tawagin ay bayak.

Kung nais nila ng ulam na isda ay sumasalok lamang sila sapa at ilog. Maamo ang
usa at baboy-ramo, kaya madaling hulihin kung nais nilang kumain nito. Anupa¶t
kahit na ano ang maisipan nilang pagkain ay mayroon at sagana.

Subalit dumating sa kanilang buhay ang isang napakalungkot na pangyayari.

Nagkaroon ng tagtuyot. Hindi man lamang pumapatak ang ulan. Namatay ang
lahat ng mga halaman at mga hayop. Nangamatay rin ang lang tao sa uhaw at
gutom. Naisip ng iba na hukayin ang tubig. Dahil sa lakas ng pagbalong ng tubig ay
may mga namatay. Nagdiwang din ang mga tao kahit may nangamatay, sapagkat
sila¶y may tubig na. Subali¶t hindi naghinto ang patuloy na pagbalong ng tubig
hanggang sa mangalunod ang lahat ng mga tao maliban sa magkapatid na Wigan at
Bugan. Ang lalaki, si Wigan ay napadpad sa bundok ng Amuyaw at ang babae, si
Bugan, ay ipinadpad ng baha sa bundok ng Kalawitan.
Sa wakas ay humupa rin ang baha. Si Bugan ay nakapapaningas ng apoy at ito¶y nakita ni
Wigan. Sumampa si Wigan sa bundok Kalawitan at nagkita silang magkapatid. Naglakbay sila
sa iba¶t ibang pook upang maghanap ng mga tao subalit wala silang natagpuang isa man.
Nagtayo si Wigan ng isang kubo at dito niya iniwan si Bugan at siya¶y nagpatuloy pang muli sa
paghahanap. Sa wakas ay napagtanto niyang sila lamang magkapatid ang natira sa daigdig.
Lumipas ang panahon at naramdaman ni Bugan na siya¶y nagdadalang-tao. Dala ng kahihiyan
sa sarili ay naisip niyang magpatiwakal subali¶t hinadlangan siya ng kanilang Bathala, si
Makanungan.

Ikinasal silang magkapatid at sinabing ito¶y hindi kasalanan sapagkat iyon Iamang ang paraan
upang dumaming muli ang tao sa daigdig.

Nagkaanak sila ng siyam ± apat na babae at Iimang lalaki. Ikinasal ang apat na babae sa unang
apat na lalaki kaya¶t ang huling lalaki o bunso ay walang naging asawa. Ang ngalan ng bunsong
ito ay Igon.

Sumapit ang panahong nagkaroon ng tagtuyot. Wala silang makain. Naisip nilang dumulog kay
Makanungan. Bilang handog sa Bathala ay nanghuli si Wigan ng isang daga at inihandog sa
Bathala. Nang hindi sila kaawaan ng Bathala ay iginapos si Igon at pinatay upang ihandog na
naman sa Bathalang Makanungan. Nilunasan ni Makanungan ang tagtuyot at dumalo pa sa
kanilang handaan subalit laban sa kanyang kalooban ang ginawa nila kay Igon. Dahil daw sa
ginawa nilang iyon kay Igon ay parurusahan sila, ang angkan nila ay magkakahiwalay. Ang
magkakapatid na mag-asawa ay magtutungo sa hilaga, sa timog, sa silangan, at sa kanluran. At
sa pagkakataong sila¶y magkatagpu-tagpo ay mag-aaway at magpapatayan sila. Ito raw ang
sumpa ni Makanungan na tumalab sapagkat kahit ngayon, ang magkakapatid, mag-aama,
magpipinsan, o magkakamag-anak ay nagpapatayan.
 Mga Batas Panlipunan na May
Kaugnayan sa Epiko
1. KUNG MAY IDUDULOG SA DIYOS NA KAHILINGAN,
MAGHANDA NG IAALAY, BUHAY MAN NG TAO O
HINDI.
]
   
   ]    ]   
 
  ] 

  




2. KUNG KAILANGAN NG KAPANGYARIHAN, HUMILING

LAMANG SA TANDANG AT IDAO BIRD UPANG
PAGBIGYAN KA NITO AT GABAYAN KA SA IYONG
LABAN.
]
     
]
    
 
 ]   ]    
 
 
        
     


   ] 


        
3. HINDI MAGKAKASUNDO ANG ISANG LUGAR
NA PINAMUMUNUAN NG DALAWANG
MAGKAIBANG PINUNO.
]
      
   
]  

]     
]  
]     
  ] 


     

]  
]    
  
   
 
   
  
] 

4. ANG LAKAS NG SINUMAN ANG BATAYAN NG

KANYANG PAGKATAO AT LUGAR SA
LIPUNAN.
]
      ]
    
]
    
     
    ]    ]     ]

 ]
         
       
      
]          ]
  

   ]
]  

5. ANG PAG-AAWAY PARA SA
KAPANGYARIHAN AY ISANG NATURAL NA
BAGAY.
]
  
       

]
        

  

 
    
     
]  ] 

 
  
 
   
] ]    ]    

6. ANG PAG-AASAWA NG IYONG KADUGO AY

ISANG MASALIMUOT AT NAKAKAHIYANG
BAGAY.
]
   
      

  
     ]
    
  
           
    
] 

 ]    

       
  
×. ANG MGA DIYOS AY NAKAKAAPEKTO NG
MALAKI SA BUHAY NG MGA TAO.
SAMBAHIN AT MANIWALA SA KANILA
PARATI.
]
   
 
 
 
           
   ] 
          ]

      
 ]    
 
            

]
      ] 
     
  
 
    
  ]   
   ] ] ]
  
 
      
    
8. WAG GALITIN ANG MGA DIYOS, UPANG
HINDI MAGDULOT NG MASAMANG
PANGYAYARI.
]
   
  

   
 
   
   ] ]
 
 
          
 
]      
]