You are on page 1of 13

KABANATA I

Pinagmulan ng Barangay “SAGRADA”

Isang Napata tahimik at mapayapang lugar malayo sa lungsod,bukid kung itoring .isang araw mayroong
menistrong nakarating at may dalang isang imahe sa lugar na iyon,ang nasabing menistro ay gumawa
ng kubo upang doon ilagay ang nasabing imahe kung saan ito ay ang “patron ng Sagrada Familia”.dito
nanguna ang menistro sa pagturo ng mga banal na salita ng Diyos kya nakasanayan na ng mga tao ang
pagpunta sa nasabing bahay dasalan.ito ay nalaman ng mga karatig lugar kaya nalaman at nakilala ang
lugar at ibinasi na na patrong “sagrada”angop na rin ang pangalan sa lugar sapagkat ito ay binoboo ng
maraming tahimik napamilya. Isang hindi malamang pangyayari ang naganap ng bigla nalang nawala
ang menistro,pero ilang araw bago ang nangyari nasabi nito na sa tuwing pangalawang lingo ng enero
ang kapistahan ng patron.kaya hanggang ngayon nananatili parin ang tradisyong nakasanayan na.ang
Sagrada ay isa lamang sa malayong barangay na kabilang pa sa lungsud ng Iriga

Mga Salawikain
Ang lalagyang walang laman ay maingay.
Ang tulog na hipon , tinatangay ng agos.
Magsama-sama at malakas, magwatak-watak at babagsak.
Pagkahaba-haba man daw ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy.
Matibay ang walis, palibhasa'y magkabigkis.
Anuman ang gagawin, pitong beses isipin.
Kung pukulin ka ng bato, tinapay ang iganti mo.
Hangga't makitid ang kumot, matutong mamaluktot.
Naghangad ng kagitna, isang salop ang nawala.
Walang palayok na walang kasukat na tungtong.
Mga Sawikain
Nakahiga sa salapi - ang ibig sabihin ng sawikain na ito ay mayaman
Mapurol ang utak - ang ibig sabihin ay bobo
Ahas - taksil o' traydor
DI MADAPUANG LANGAW - taong malinis at maganda ang bihis.
Anak-Dalita - ang ibig sabihin ay Mahirap
nagmumurang kamatis - taong matanda na na nag-aayos binata o nag-aayos dalaga para magmukhang
bata pa.
naniningalang-pugad – nanliligaw
masama ang loob - ang ibig sabihin ay nagdaramdam
Alilang-kanin - utusang walang sweldo, pagkain lang
matalas ang tainga - madaling makarinig o mabilis makaulinig
Mga Kawikaan
Mga Kabutihang Dulot ng Karunungan

1. Anak ko, kapag sinunod mo ang aking mga salita


at iningatan sa iyong puso ang aking mga utos,
2. kung pakikinggan mo ang karunungan
at itatalaga ang iyong puso sa kaunawaan,
3. kung tatawagin mo ang kaalaman
at sisikaping masumpungan ang pang-unawa,
4. kung hahanapin mo itong tulad ng pilak,
sasaliksiking tulad ng natatagong kayamanan,
5. mauunawaan mo ang pagkatakot sa Panginoon
at masusumpungan mo ang karunungan ng Dios.
6. Sapagkat ang Panginoon ay nagbibigay ng katalinuhan;
sa kanyang bibig nanggagaling ang karunungan at pang-unawa.
7. Pinaglalaanan niya ng tagumpay ang matuwid,
siya ay sanggalang ng mga namumuhay sa kabanalan,
8. sapagkat binabantayan niya ang landas ng namumuhay sa katuwiran
at iniingatan ang daan ng mga lingkod niyang tapat.
9. Kung magkagayo’y mauunawaan mo kung alin ang tama
at matuwid at tapat—at bawat mabuting landas.
10. Sapagkat ang katalinuhan ay mananahan sa iyong puso
at madadama mo ang kasiyahang dulot nito sa iyong kaluluwa.

Tigsik
Dai lamang kayang hamakon
An gayon kan babayeng Bicolnon.
Kaya kun dai kan pang ilusyon
Mag uli ka ta uya siya sa Bicol.

Tigsik ko ining si tol Wawoy,na mahilig mangarit nin tuwoy,


kan linuto nya sa latoy (string beans sa Masbate),
ang mga taga GB payt su riliwoy.

Tigsik ko ining si Bhambi,


na natakot ki Andy,
kaya digdi sa GB,
habo na magagui.

Tigsik ko ining si reDan,


pasemplehon man,
pero pag-abot sa biridahan,

sa kakangirit ako magagadan.


KABANATA IV

A.Mga Propagandista

Dr. José Protasio Rizal Mercado y Alonso Noong Mayo 5, 1882, nang dahil sa hindi na
Realonda niya matanggap ang tagibang at mapansuring
pakikitungo ng mga paring Kastila sa mga
Si Dr. José Protasio Rizal Mercado y Alonso katutubong mag-aaral, nagtungo siya sa
Realonda (Hunyo 19, 1861–Disyembre 30, 1896) Espanya. Doo'y pumasok siya sa Universidad
ay ang pampito sa labing-isang anak ng mag- Central de Madrid, kung saan, sa ikalawang
asawang Francisco Engracio Rizal Mercado y taon ay natapos niya ang karerang Medisina,
Alejandro at ng asawa nitong si Teodora bilang "sobresaliente" (napakahusay). Nang
Morales Alonzo Realonda y Quintos. sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa
Ipinanganak si José Rizal sa Calamba, Laguna. Pilosopiya-at-Titik. Naglakbay siya sa Pransya at
Sina Saturnina, Paciano, Narcissa, Olimpia, nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa
Lucia, Maria, Jose, Concepcion, Josefa, Trinidad mata sa isang klinika roon. Pagkatapos ay
at Soledad ang kanyang mga kapatid. tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung
saan natamo pa ang isang titulo.
Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro
at nagturo sa kaniya ng abakada noong siya ay Sa taon din ng kaniyang pagtatapos ng
tatlong taon pa lamang. Noong siya naman ay Medisina, siya ay nag-aral ng wikang Ingles,
tumuntong ng siyam na taon, pinadala siya sa bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang
Biñan, Laguna upang mag-aral sa ilalim ng nalalaman gaya ng Pranses. Isang dalubwika si
pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang Rizal na nakaaalam ng Arabe, Katalan, Tsino,
buwan ang nakalipas, pinayuhan niya ang Inggles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo,
magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa Maynila. Italyano, Hapon, Latin, Portuges, Ruso, Sanskrit,
Espanyol, Tagalog, at iba pang mga katutubong
Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang wika ng Pilipinas.
paaralan sa Maynila na kaniyang pinasukan
noong ikadalawa ng Enero 1872. Ayon sa isang MARCELO H. DEL PILAR
salin ng Noli me tangere ni Guzman atbp., sa
kaniyang pananatili sa paaralang ito, natanggap
niya ang lahat ng mga pangunahing medalya at
notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa Si MarceloH. del Pilar ay isinilang sa Kupang ,
paaralan ding ito niya natanggap ang kaniyang
San Nicolas, Bulacan noong Agosto 30, 1850,.
Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente
kalakip ang pinakamataas na karangalan. Siya ang pinabata o bunso sa mayaman na
pamilya. Ang kanyang mga magulang ay sina
Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Julian H. Marcelo na isang gobernadorcillo" at
Pilosopiya at Panitikan sa Pamantasan ng Santo Blasa Gatmaitan.
Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang Siya ay nag-aral ng kolehiyosa paaralan ni Gng.
agham ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya Herminigilda Flores, pagkaraa'y lumipat siya sa
ang kursong panggagamot sa nasabing
San Jose College at kalaunan ay lumipat din siya
Pamantasan (Santo Tomas) pagkatapos mabatid
na ang kaniyang ina ay tinubuan ng katarata. sa Unibersidad ng Santo Tomas. Nagtapos siya
ng abogasya noong 1890. Lumaki siyang isa sa patnugot ng "La Solidaridad" subalit namatay sa
mga dakilang propagandista kung saan inilaban sakit na tuberkulosis noong Enero 20, 1896 sa
niya ang kalayaan ng mga Pilipinas sa Barcelona.
pamamagitan ng kanyang pluma o pagsusulat.
Noong 1882, si del Pilar ay naging editor ng Mariano Ponce
pahayagang "Diaryong Tagalog" kung saan
kinontra niya ang ang pagpapalakad ng mga Ipinanganak siya noong 23 Marso 1863 sa
Kastila sa ating gobyerno at ang di magandang Baliuag, Bulakan at panganay sa pitong anak
pagtrato sa mga mamamayang Pilipino. Gamit nina Mariano Ponce at Maria Collantes de Los
ang pangalan PLARIDEL, ang kanyang alyas sa Santos.
panunulat, binatikos niya ang mga paring
Nagtapos si Ponce ng kanyang sekondarya na
Espanyol sa pamamagitan ng kanyang edukasyon sa pribadong paaralan ng Juan
articulong "Dasalan at Tuksuhan" at "Kalingat Evangelista, Hugo Ilagan at Escolastico
kayo." Ito ay palihim na dinadala sa Pilipinas sa Salandanan sa Maynila. Pagkatapos, siya ay
lenguaheng Tagalog at binabasa ng mga pumasok sa Kolehiyo ng San Juan de Letran
rebolusyunista. kung saan niya natamo ang kanyang Batsilyer sa
Sa España, pinalitan niya si Graciano Lopez Sining noong 1885. Matapos, siya ay lumipat sa
Unibersidad ng Santo Tomas upang mag-aral ng
Jaena bilang editor ng diyaryong "La
medisina.
Solidaridad," ang pinabibig ng mga
propagandistang nagtatrabaho para sa reporma Noong 1887, pumunta siya ng Europa at
ng mga Pilipino. Naputol ang matagal niyang pumasok sa Central University of Madrid kung
paglilingkod noong siya ay nagkaroon ng saan siya nagtapos ng medisina noong 1889.
mabigaty na karandaman. Siya ay dinapuan ng
tuberkulosis at namatay noong Hunyo 4, 1896 Kasama sina Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar,
Graciano Lopez Jaena, at iba pang mga bayani,
sa Barcelona, España na malayo sa kanyang mga
sumali si Ponce sa kilusan para sa inaasam na
pamilya. reporma. Tinulungan niya si Lopez Jaena sa
pagtatatag ng La Solidaridad sa Barcelona
Graciano Lopez Jaena noong 12 Pebrero 1889. Siya ang namuno sa
seksyon ng Panitikan ng Asosacion Hispano-
Si Graciano Lopez Jaena ay isinilang sa Jaro, Filipina, isang samahan ng mga liberal na
Iloilo City noong Disyembre 17, 1856. Ang Espanyol at Filipino na tumutulong sa kilusang
kanyang mga magulang ay sina Placido Lopez at Propaganda, kung saan, siya rin ang naihalal na
Maria Jacoba Jaena. Siya ay nagtapos ng kalihim.
Pilosopiya sa seminaryo ng Jaro sa ilalim ng mga
paring Paulista.
Antonio Luna
Sinulat niya ang "Fray Botod" upang tuligsain
ang mga kasamaan ng mga pari na siyang Si Antonio Luna (Oktubre 29, 1866 - Hunyo 5,
ikinagalit ng mga ito. Tumakas siya patungon 1899) ay nakakabatang kapatid ni Juan Luna.
Espanya noong 1879 at pumasok sa Unibersidad Siya ay nakilala bilang isa sa mga mahuhusay na
ng Valencia at kumuha ng medisina. Ngunit manunulat, sundalo, makabayan, at martir para
tumigil pagkalipas ng isang taon at masigasig na sa Pilipinas.
nakibahagi sa pulitika. Kilala siya bilang
mahusay na hurdor. Noong 1889 siya ay naging
Ipinanganak siya sa Maynila noong ika-29 ng Natagpuan ni Heneral Luna ang kanyang
Oktubre, 1866 sa Binondo, Maynila. Siya ang kamatayan noong ika-8 ng Hunyo, 1899 sa
bunsong anak nina Joacquin Luna at Laureana Cabanatuan sa lalawigan ng Nueva Ecija.
Novicio. Nagtapos siya ng Bachiller en Artes sa Nagtungo siya roon sa pagtupad sa isang
Ateneo de Manila noong 1883 sa murang edad ipinalalagay na pagtawag ni Heneral Aguinaldo
na 15. Kumuha rin siya ng kursong parmasyutika upang dumalo sa isang pulong.Habang nasa
sa Unibersidad ng Santo Tomas at nakamit niya loob ng simbahan ng Cabanatuan, binaril siya ng
ang kanyang lisensya sa kursong ito sa mga sundalo ni Aguinaldo na inihingi niyang
Unibersidad de Barcelona. Natapos din siya sa bigyan ng disiplina.
pagkakadalubhasa sa parmasyutika sa Ghent,
Belhika. Sa propesyon ay isa siyang Sa pagkamatay ni Antonio Luna nawalan ng
parmasyotiko. isang dakilang kawal at pinuno ng rebolusyon
ang Unang Republika ng Pilipinas.
Ang pagsusulat ang kanyang libangan. Iniakda
niya ang El Nomatozario del Paerdismo na
nalathala sa Madrid noong 1893. Ito ang Pedro Paterno
kanyang pinakamalaking naiambag niya sa
literaturang pang-medisina. Siya ang nagtatag Si Pedro Alejandro Paterno ay isinilang noong
ng La Independencia at nagpapadala rin siya ng ika-27 ng Pebrero, 1858. Siya ay isa sa 13 anak
mga lathalain sa ibang pahayagan. ng nakaririwasang mag-asawa na sina Don
Maximo Paterno at Donya Carmen de Vera
Sa simula pa'y isa siyang tagpagtaguyod ng Ignacio.
paghingi ng reporma sa mapayapang
pamamaraan. Dahil sa hinalang siya ay isa sa Siya ay nagtapos ng Bachiller en Artes sa Ateneo
mga teroristang laban sa pamahalaan, dinakip de Manila. Siya ay nagkamit ng karangalan sa
siya ng mga maykapangyarihang Kastila, nilitis kanyang pagtatapos. Ipinagpatuloy pa rin niya
at ikinulong ng mga Kastila. ang pag-aaral sa Unibersidad de Salamanca.
Dito niya kinuha ang mga kursong Pilosopiya at
Nang siya ay makalaya, nag-aral siya ng iba't Teolohiya, pagkatapos ay lumipat siya sa
ibang paraan ng pakikipaglaban sa Ghent. Unibersidad Central ng Madrid na kung saan
Pagbalik niya sa Pilipinas, sumapi siya sa naman ay nagtapos niya ang pagkadalubhasa sa
rebolusyonaryong pamahalaan ni Emilio batas noong 1880.
Aguinaldo. Hinirang siyang direktor ng digmaan
at tagapamahalang heneral ng Hukbong Siya ay tinaguriang tagapamagitan sa mga
Rebolusyonaryo. Siya ay ginawang kabahagi ng Kastila at Pilipino upang makamit ang
sandatahang lakas laban sa mga Amerikano. mapayapang pakikitungo sa mga Kastila. Ayon
sa kanya, dahil sa Espanyol ay kulang-kulang ng
Bilang isang sundalo, si Antonio'y mahigpit isang daang taong may pagkakaugnayan sa
magparusa. Sa panahon ng pakikipagdigmaan, Pilipinas. Subalit ito ay mahigpit na tinutulan ng
pinagsumikapan niyang maipailalim sa isang mga tao sapagkat nais nilang ipaglaban ang
disiplina ang mga tauhan sa Batalyon ng Kabite. tunay na kalayaan ng bansang Pilipinas.
Isa sa kanyang madugong pakikipaglaban ay
naganap sa La Loma na kung saan ay napatay si Siya ay isa sa mga Pilipinong propagandista sa
Major Jose Torres Bugallon. Marami pang ibang Espanya. Noong 1882, napagtagumpayan
pinuno ng kalaban ang nagapi ni Heneral Luna niyang maalis ang monopolyo sa Tabako sa
ngunit dumating ang isang pagkakataon na sila bansang Pilipinas. Bilang makataa, siya ang
ay natalo at ito ay naganap sa Caloocan. kauna-unahang Pilipino na sumulat ng isang
opera sa wikang Pilipino, sang Sandugong
Panaginip. Nilikha rin niya ang mga aklat na tula pinakíkinabang̃an na ng̃ kanyáng̃ mg̃a
na Sampaguitas y Poesias Varias at Poesias kababayan.
Lyricas y Dramaticas.
«Walâ ng̃ taong̃ gaya niyá marahil—anáng̃
Noong himagsikan, siya ay sumanib kung kaya'y Taliba niyaóng̃ iká 7 ng̃ Pebrero ng̃ 1921—
isa siya sa naging prominenteng tao noong saganang̃saganà sa isip ng̃ sarisaring̃ akalà at
ihayag ang Unang Republika ng Pilipinas. Siya ay balak. Ang̃ Monumento kay Rizal sa Luneta, ang̃
hinirang na Pangulo ng Kongreso sa Malolos pagtatatag ng̃ pang̃kating̃ independista, ang̃
noong Setyembre 15, 1898. Siya ang pagkakaroón ng̃ sariling̃ Bang̃ko, ang̃
namumuno sa tuwing magkakaroon ng pagpapadalá ng̃ mg̃a pensionado sa América at
pagpupulong at palagi niyang pinaiiral ang marami pang̃ balak diyáng̃ ng̃ayó'y isá nang̃
mapayapang diplomasya upang magkaroon ng katotohanan, patí na nitóng̃ «Pagdiriwang̃ sa
maayos na pag-uusap sa iba't ibang partido ikaapat na raáng̃ taóng̃ pagkakátuklás sa
politikal. Nang bumagsak sa kamay ng mga Pilipinas» ay pawang̃ galing̃ sa kanyáng̃ utak. At
kaaway ang Malolos, iminungkahi ni Paterno waláng̃ kilusáng̃ nábabago nang̃ dî siyá kahalò.»
ang pakikipagsundo ng mga Pilipino at
Amerikano. Nagsagawa siya ng dalawang araw Isáng̃ katotohanang̃ hindî matátawaran na ang̃
na kapistahan (Hulyo 28 at Hulyo 29) na kung lahát halos ng̃ malalakíng̃ kilusán sa pagunlád ng̃
saan ay isa sa mga pangunahing pandangal ay si Pilipinas ay may kinálaman ang̃ ating̃ si mang̃
Heneral Arthur MacArthur at ilang opisyal ng Pascual, maging̃ sa mg̃a kilusán sa kapamayanán
Taft Commission. Subalit ikinagalit ng mga at magíng̃ sa náuukol sa sariling̃ wikà, lalò na sa
Amerikano ang pagbabandera sa larawan ni atíng̃ Pámahayagán na máituturing̃ na si Poblete
Presidente Aguinaldo at ipinakumpiska ang mga ay amá nitó sa paglalaganap rito sa ating̃ lupían.
ito.
Ang̃ kanyáng̃ unang̃ tudlíng̃ na pambukás sa
Si Pedro Paterno ay nahalal na kinatawan ng pusò ng̃ ating̃ bayan ay ilinathalà niyá sa «La
Unand Distrito ng Laguna para sa Unang Oceanià Española» niyaóng̃ taóng̃ 1879 nang̃
Asemblea ng Pilipinas noong Oktubre 16, 1907. kasalukuyan pa lamang̃ siyáng̃ tumátahak sa
Siya ay namatay sa edad na 53 noong Marso 11, gulang̃ na 22 taón, at sa Páhayagáng̃ itó ay
1911 sa sakit na kolera. nagling̃kód siyá hang̃gang̃ sumapit ang̃ taóng̃
1889; sampuóng̃ taóng̃ sinkád.
TALAMBUHAY NI PASCUAL POBLETE
Buhat sa Páhayagáng̃ yaón niyá binukò ang̃
Ang̃ pagúukulan natin ng̃ayón nitóng̃ iláng̃ pagkakaroón dito sa Pilipinas ng̃ isáng̃
Páhayagáng̃ dalawang̃ wikà: Kastilà at Tagalog
katagâ ay anák ng̃ makasaysayang̃ Naic,
at salamat sa pasisimunò ng̃ dakilang̃ Marcelo
lalawigan ng̃ Kabite, niyáng̃ lalawigang̃ nagiing̃at
H. del Pilar ay itinatag ang̃ Páhayagáng̃
ng̃ mg̃a kilusáng̃ pawang̃ tung̃o sa ikaúunlád at «Diariong̃ Tagalog» niyaóng̃ 1882, iká 2 ng̃
ikatitimawà ng̃ bayan natin sa kapang̃yarihang̃ Mayo, na kung̃ saán nagpasimulâ ng̃ paghahasík
banyagang̃ nakasásakop. ng̃ mg̃a binhíng̃ mapapakinabang̃ na bagá mang̃
dî kinálugdán ng̃ mg̃a kastilà ng̃ panahóng̃ yaón
Ipinang̃anák si mang̃ Pascual, gaya ng̃ ay nagtamó namán ng̃ pagkakaligà ng̃ mg̃a
karaniwang̃ tawag sa kanyá, niyaóng̃ iká 17 ng̃ kababayan natin.
Mayo ng̃ taóng̃ 1857. Buan ng̃ mg̃a bulaklák
palibhasà ang̃ kanyáng̃ isinilang̃, kayá't ang̃ Ang̃ «Diariong̃ Tagalog» ay siyáng̃ tang̃ing̃
kanyáng̃ diwà ay namúmulaklák din namán sa tagapamanság ng̃ mg̃a mithiin sa isáng̃ bagong̃
saganang̃ mg̃a likhâ na pawang̃ ng̃ayó'y páng̃araping̃ kahilihili at sa Páhayagáng̃ itó
ilinathalà ng̃ Dakilang̃ Tagalog, si Gat Rizal, ang̃ paghihinalà niyaóng̃ mg̃a nagnánasang̃ ang̃
kanyáng̃ «Amor Patrio», at dito rin namán lalawigang̃ kastilang̃ itó ay «maging̃ kutang̃ lumà
nang̃agsilapì ng̃ pagtataguyod ng̃ dakilang̃ ng̃ matandáng̃ kaugalian», at dî man nilá
adhikâ, ang̃ pinakamaraming̃ mairugin sa nágugunitâ na ang̃ dî mapigilang̃ pagunlád, sa
sariling̃ kalayaan, at sa dahong̃ Tagalog nitó kanyáng̃ banayad na kilos ay nagbúbukás ng̃
sumulat at naglaganap ng̃ mg̃a bagong̃ tánawin landás sa lahát ng̃ dako at ginigipò ang̃ sino
sa ating̃ bukas noón, na ng̃ayó'y tinatamasa na, mang̃ sa kanyáng̃ paglakad ay sumagabal.»
ang̃ marilág na si Pascual H. Poblete.
Itinatag din namán niyá ang̃ «El Bello Sexo»
Nagíng̃ tagapang̃asiwà ng̃ «Revista Popular» at niyaóng̃ Enero ng̃ 1891, at niyaóng̃ iká 11 ng̃
mánunulat din namán dito, na kanyáng̃ gayón ding̃ buan ng̃ 1893 ay lumuwál sa
pinaglathalaan ng̃ lalò niyáng̃ mapapakinabang̃ maliwanag ang̃ isá pang̃ Páhayagáng̃ kanyá ring̃
na mg̃a tudlíng̃ tung̃kól sa mg̃a karaniwang̃ likhâ na pinamagatáng̃ «El Hogar» at nagíng̃
karunung̃an na dagliang̃ naisásagawa sa bahay, katulong̃ ng̃ balitang̃ «Pliegong Tagalog» na
at sa katotohanan, ang̃ Páhayagáng̃ yaón ay nagbábanság ng̃ lalong̃ maháhalagáng̃ pagbaka
munakalà niyá, kayá't ang̃ ating̃ Plaridel ay sa ating̃ mg̃a kaaway.
kinatulong̃ din namán niyá rito sa paglalathalà
ng̃ mg̃a tudling̃ na may kinálaman sa mg̃a babae Nang̃ siyá ay ipatapon sa Espanya, ay nagíng̃
at sa mg̃a Páaraláng̃ bayan. mánunulat ng̃ «El Progreso» nagíng̃ katulong̃ sa
«El Pais» at sa Páhayagáng̃ pilipino roón na may
Nagíng̃ mánunulat at tagapaghulog sa ibáng̃ pamagát na «Revista de Ultramar» na ilinathalà
wikà ng̃ Páhayagáng̃ «Revista Católica de sa kakastilaan ng̃ kilalang̃ «bibliógrafo» na si G.
Filipinas» at ng̃ «Patnubay ng̃ Católico» at isá rin Manuel Artigas y Cuerva.
sa nang̃agtatag nitó at masugid na
tagapaglaganap ng̃ mg̃a karunung̃an, siníng̃ at Nápakamahimalâ ang̃ pagunlád ng̃ ating̃ bayan
hanap buhay. ng̃ mg̃a panahóng̃ ito na sa isáng̃ igláp lamang̃
halos, ay nagipò ang̃ tatlóng̃ dáanang̃ taóng̃
At pinápalad mandín sa anyayang̃ yaón ng̃ kaalipinán at niyaóng̃ 1889 na mulíng̃ magbalík
mabuting̃ Talà, kayá't sa kauntíng̃ naíimpók na sa lupang̃ sarili, si mang̃ Pascual, ay naglathalà
salapî sa kanyáng̃ mg̃a Páhayagán ay panibago ng̃ isáng̃ bagong̃ Pahayagáng̃ pinamagatáng̃ «El
na namang̃ minunakalà ang̃ isáng̃ malayang̃ Grito del Pueblo» at «Ang̃ Kapatid ng̃ Bayan» na
Páhayagán na pinamagatang̃ «El Resumen», sa tumagál hang̃gáng̃ taóng̃ 1907 at sunódsunód
Páhayagáng̃ itó náipakilala ni Poblete ang̃ na itinatag ang̃ «Rizal», «Aurora» at «Filipinas»
kanyáng̃ katusuhang̃ manlinláng̃ sa mg̃a mg̃a ling̃guhang̃ nápabanság din, at pagkatapos
nakaabáng̃ na talibà ng̃ «Censura», sapagká't ay ang̃ revista «Cervantes».
nagawâ niyáng̃ makapaghandóg ng̃ mg̃a
kalugódlugód na tudlíng̃ na tumátawag sa Sa pagkámandudulá, si mang̃ Pascual ay naging̃
pintuan ng̃ diwà ng̃ kanyáng̃ mg̃a kalahì, nang̃ dî isáng̃ talà na lubháng̃ maning̃níng̃, siyá ang̃ may
mán siyá nápansín ng̃ mg̃a kaaway ng̃ ating̃ akdâ ng̃ Dr. Jose Rizal—El Concejo de los Dioses,
kasarinlán. na kanyáng̃ ipinalimbág at linagdaán ng̃
pamagát na López Blás Hucapte (Pascual H.
Waláng̃ alinlang̃ang̃ matítiyák na ang̃ «El Poblete); at sa pagtatang̃hál ng̃ kanyáng̃ Ang
Resumen» ay siyáng̃ naglagáy ng̃ matibay na Pagibig sa Tinubuang Lupa (El amor Patrio) ay
sáligan ng̃ ating̃ paghíhimagsík, gaya ng̃ sinagasà sa tang̃halan ng̃ nasirang̃ si kapitáng̃
pinatútunayan ng̃ mg̃a katagáng̃ itó na kanyáng̃ Lara ng̃ Policía dito sa Maynilà ang̃ tagpô na
ilinathalà niyóng̃ iká 12 ng̃ Hunyo ng̃ 1892: pinagtátang̃halán ng̃ ating̃ kaakitakit at
«Magáng̃lalapì tayóng̃ nagang̃kakaisá sa usapíng̃ pinagpalang̃ watawat, at hinandulong̃ ang̃
sarili at bakahin natin ang̃ mg̃a kabalbalán at máning̃ning̃ (artista) na may hawak noón, at
sinambilat na waláng̃ patumang̃gâ ang̃ tatlóng̃ Itó'y nang̃yari isáng̃ tang̃haling̃ mainit ng̃
kulay na kumatawán sa atíng̃ kabansaán, at si Pebrero, ikalimáng̃ araw ng̃ taóng̃ 1921, sanhíng̃
mang̃ Pascual ay dinakíp na gaya ng̃ isáng̃ ang̃ lahát halos ng̃ Páhayagán ay parang̃
sálarín dahilán sa kanyáng̃ «Pagibig sa ginimbál sa dî ináantabayanang̃ pang̃yayari,
Tinubuang̃ Lupà» na itinátang̃hál at kinagiliwan nang̃agputós ng̃ luksâ ang̃ boóng̃ bayanang̃
ng̃ madlâ. matalino at sampuô ng̃ mg̃a kastilang̃ dating̃
mg̃a kaaway ay nang̃agsiluhà rin gaya ng̃ lathalà
Talagáng̃ ang̃ magigiting̃ ay dî nátatahimik at ng̃ «El Mercantil» na—anyá: «Era un gran
kayakap na lagì ng̃ mg̃a katiisan; niyaóng̃ gabíng̃ talento y un enorme trabajador, y ha hecho por
yaón ay tinahak na naglálakád ang̃ mg̃a su Patria obra fecunda con el pensamiento y
lansang̃an dito sa Maynilà, na naáakibatan ng̃ con la pluma, con la voluntad y con la acción. Si
mg̃a pulís at ihinaráp siyá sa tang̃gapan ng̃ la justicia fuese moneda corriente en el mundo
Henerál Otis. esta desgracia promovería un duelo nacional».

Kinákailang̃an ang̃ isáng̃ katigasán ng̃ loób na di Sa lubháng̃ maraming̃ Páhayagáng̃ kanyáng̃
karaniwan upáng̃ ang̃ mabuting̃ gawà ay linikhâ, itinatag at pinaglaganapan ng̃ kanyáng̃
máipatuloy nang̃ mg̃a panahóng̃ yaón, at si mg̃a kaisipán ay máidaragdág ang̃ mg̃a katháng̃
Poblete ay dî nabalino muntík man, laging̃ sumusunód:
patuloy na animo ay waláng̃ pang̃anib.
«Pagsisiyam sa Nuestra Señora de Loreto»,
Hindî pa mandín nang̃hihinawà ang̃ diwang̃ «Buhay ni San Vicente de Ferrer» (hang̃o sa Flos
yaón na mapaglikhà at niyaóng̃ iká 30 ng̃ sanctorum ni P. Rivadeneira) «Uliran ng̃
Disyembre ng̃ taóng̃ 1913 ay pinaluwál sa Kabaitan» ó Buhay ni Patricio Horacio, «Buhay
maliwanag ang̃ «Día Filipino» na kung̃ saán ni San Isidro Labrador»; tinagalog ang̃ «Noli Me
nápalathalà ang̃ mg̃a waláng̃ kamatayang̃ bung̃a tangere» at «Filibusterismo» ni Dr. Rizal; sinulat
ng̃ panitik ng̃ ating̃ dakilang̃ Rizal. At dî pa sukat ang̃ «Patnubay ng̃ Pagsintá» ... «Lucrecia
ang̃ lahát ng̃ nábang̃gít, ay ilinathalà pa rin ng̃ Triciptino» at ibá pang̃ lubháng̃ maraming̃
kanyáng̃ mayamang̃ diwà ang̃ «La Exposición mátutukoy.
Oriental de Filipinas», ang̃ «Crédito Agricola» at
«El Oriente» mg̃a Páhayagáng̃ kinálulanan ng̃ Gaya ng̃ dapat mang̃yari si Poblete ay hindî
kanyáng̃ mg̃a waláng̃ pagál na pagwawarì tumakwíl sa pagnanasang̃ magsarilí ang̃ ating̃
hang̃gáng̃ sa ang̃ kamatayan na dî man bayan gaya ng̃ pinatútunayan ng̃ lahát niyáng̃
nágugunitâ ay dumalaw sa kanyáng̃ táhanan lathalà, kayá't dî rin namán náligtaán ng̃ mg̃a
upáng̃ ulilahin ang̃ labing̃dalawáng̃ anák at isáng̃ kaaway natin, nang̃ ang̃ unang̃ hiyáw ng̃ layà ay
banyagang̃ aliw at kasayahan. saliwán na ng̃ mg̃a hagunót ng̃ pung̃lô sa
Balintawák, at si Poblete ay kagyát ipinadakíp at
ilinulan sa bapor «Manila» upáng̃ ibilang̃gô sa
Seuta, hang̃gáng̃ sa mg̃a unang̃ araw ng̃ Enero
ng̃ 1897.

Sa kanyáng̃ pang̃arawaraw na talâ ay nábabasa


ang̃ gayari: «Sa loób ng̃ 37 araw na aming̃
ipinaglayág ay natátalian akó ng̃ abot
siko».Pinagúukulan ng̃â namin ng̃ munting̃ ulat
na itó ang̃ amá ng̃ Pahayagan sa Pilipinas, ang̃
waláng̃ pagál na manlilikhâ at diwang̃ waláng̃
sawà sa pagmumunukalà ng̃ ágarang̃ ikatutubós
ng̃ Bayang̃ Tinubuan.Náriyan ang̃ isáng̃
maning̃níng̃ na huwaran ng̃ mg̃a Sa kanyáng̃ alabók nawâ, na mulíng̃
nagsísisiból.Kung̃ isáng̃ araw ay makasapit kayo nanúnumbalik sa pinang̃galing̃an, ay sumibol
sa Libing̃an sa Hilagà at ang̃ bantayog kay ang̃ lalong̃ kawiliwiling̃ simoy na makayayakag
Poblete ay inyóng̃ mákita, ay alalahaning̃ ang̃ sa inyó na siyá ay uliranín tuwî na.
mg̃a labíng̃ doó'y nálilibíng̃ ay ang̃ labí ng̃ isáng̃
tapát na anák ng̃ Tinubuang̃ Lupà. Siyá ay isáng̃ mabuting̃ amá, tapát na asawa at
mabuting̃ anák, at higít sa lahát ng̃ itó, siyá ay
isáng̃ mámamayáng̃ kahilihili

Isabelo de los Reyes “Union de Litograficos y Impresores de


Filipinas.” Inorganisa din niya ang unang
pederasyon sa paggawa noong 1902 na tinawag
na “Obrera Democratica Filipina.” Ilan sa mga
Isinilang si de los Reyes noong ika-7 ng Hulyo naging miyembro ng pederasyon ay mga taga-
1864 sa Vigan, Ilocos Sur, sa mag-asawang Elias limbag, mekaniko at iba pang
de los Reyes at Leona Florentino. Nagtapos siya mgamanggagawa.Naglingkod din siya sa
ng kurso sa Sining sa Colegio de San Juan de gobyerno sa loob ng apat na taon bilang
Letran at kumuha ng kurso sa batas, kasaysayan tagapayo ng “Ministry of Foreign Affairs.”
at paleograpiya sa Unibersidad ng Santo Tomas. Noong Agosto 1902 ay isinagawa ang unang
Noong 1887, nagkamit si de los Reyes ng pag-aaklas ng pederasyon sa paghingi ng mas
medalyang pilak para sa kanyang akda na El mataas na suweldo para sa mga manggagawa
folk-lore Filipino” sa Exposicion Filipina na na naging dahilan ng pagkabilanggo ni de los
ginanap sa Madrid. Pagkaraan ng dalawang Reyes. Lumaya siya pagkaraan ng ilang taon at
buwan ay nagsulat si de los Reyes ng mga naging kasapi ng Philippine Assembly, isang
alamat tungkol sa Ilocos, Malabon at Zambales. konsehal ng Maynila mula 1912 hanggang 1919
Sinuportahan ni de los Reyes ang sariling pag- at senador ng unang distrito ng Maynila mula
aaral habang nagsusulat para sa maraming 1922 hanggang 1928. Noong taong 1902 ay
pahayagan sa Maynila. Noong 1889 ay itinayo itinatag ni de los Reyes ang Philippine
niya ang kauna-unahang pahayagan sa isang Independent Church bilang pagsalungat ng
dayalekto, ang “El Ilocano.” Bilang peryodista ay Simbahang Romano Katoliko at pinili ang
nagsulat siya tungkol sa mga pang-aabuso ng kanyang kapwa Ilokano na si Gregorio Aglipay
simbahan at gobyerno. Nang inlipat ang bilang una nitong obispo. Iniukol ni de los Reyes
pangangalaga ng Pilipinas mula sa mga Espanyol ang nalalabing mga taon ng kanyang buhay sa
sa mga Amerikano ay nagsimulang magsulat si pagsusulat ng para sa Simbahan ng Aglipayan at
de los Reyes ukol sa kanyang pagsalungat dito. pagsisilbi bilang obispo.
Nabilanggo si de los Reyes dahil sa pag-aaklas
laban sa mga itinayong establisimyento na
pangkalakalan ng mga Amerikano.
Pinangunahan niya ang unang unyon para sa
mga manggagawa noong 1901 na tinawag na
Bagamat mahirap ay mahilig bumasa at sumulat
ng mga bagay na may kabuluhan lalo na kung
ito ay tungkol sa himagsikan at digmaan. Siya ay
may diwa ng paghihimagsik. Siya rin ay nagnais
na magbangon ng pamahalaang malaya na
naging daan upang kanyang maitatag ang
Katipunan na kakatawan sa himagsikan at
upang maging wasto at panatag sa kanyang
itinatag. Noong 1892, matapos dakpin at
ipatapon si Dr. Jose Rizal sa Dapitan, itinatag ni
Bonifacio ang Katipunan o kilala rin bilang
"Kataastasan,Kagalang-galang na Katipunan
ng mga Anak ng Bayan" (KKK), isang lihim na
kapisanang mapanghimagsik, na di naglaon ay
naging sentro ng hukbong Pilipinong
mapanghimagsik. Kasama ni Bonifacio ay sina
B.Mga mang-hihimagsik Valentin Diaz, Deodato Arellano (bayaw ni
Marcelo H. del Pilar), Teodoro Plata (bayaw ni
Bonifacio), Ladislao Diwa, at ilang mangagawa
Andres Bonifacio ang pagtatag ng Katipunan sa Calle Azcarraga
(ngayon ay Avenida Claro M. Recto) malapit sa
Calle Candelaria (ngayon ay Kalye Elcano).
Si Andrés Bonifacio (Nobyembre 30, 1863 -
Mayo 10, 1897) ay siyang namuno sa
rebolusyon ng Pilipinas laban sa Espanya, ang Sa pagtatag ng Katipunan, kinilala si Andres
unang rebolusyon sa Asya na lumaban sa Bonifacio bilang "Ama ng Rebolusyon" sa
pananakop ng mga bansang imperyalista sa Pilipinas. Si Bonifacio at ang kanyang mga
Europa. kasamahan sa Katipunan ay may isang layunin
na marahil ay siyang naging dahilan upang ang
kanilang pakikidigma ay maging matagumpay.
Siya ay isinilang noong ika-30 ng Nobyembre,
1863 sa Tundo, Maynila. Ang kanyang magulang
ay sina Santiago Bonifacio at Catalia de Castro. Sa Katipunan, "Supremo" ang kanyang titulo at
Siya ay nagsimulang mag-aral sa paaralan ni di naglaon nang itinatag niya ang Pamahalang
Don Guillermo Osmeña sa Melsic subalit siya'y Mapaghimagsik ay tinawag siyang "Pangulong
maagang nahinto sa pag-aaral. Bagamat siya'y Hari ng Katagalugan". Dito rin niya nakilala si
nahinto sa pag-aaral, marunong siyang bumasa Gregoria de Jesus na tinawag niyang Lakambini.
at sumulat, at dalubhasa na rin sa pagsasalita sa Noong Agosto 23, 1896, sa maliit na baryo ng
wikang Kastila. Pugad Lawin (ngayo'y Bahay Toro, Project 8,
Lungsod Quezon) sa Balintawak ay tinipon nya
ang mga Katipunero at isa isa'y pinunit ang
Naulila sa magulang nang maaaga sa edad na
kanilang mga cedula.
14. Naging tindero siya ng ratan at pamaypay na
gawa sa papel de japon. Nagtrabaho din siya
bilang clerk, sales agent at bodegista Sa gitna ng rebolusyon, isang halalan ang
(warehouseman). Nahilig siyang basahin ang naganap sa Tejeros, Cavite, sa kahilingan ng
mga nobela ni Jose Rizal at nang itinatag ang La mga Katipunerong Magdalo na ang lumahok ay
Liga Filipina, sumapi siya kasama ni Apolinario mula sa Cavite lamang. Nanalo sa pagka-
Mabini. pangulo si Emilio Aguinaldo, Lider ng
Katipunang Magdalo at ang Supremo ay naihalal
sa mababang posisyong Tagapangasiwa ng Sa edad na 19, siya ay naging isa sa mga pinuno
Panloob (Interior Director). ng Katipunan at naging tagapayo, kalihim at
piskal ni Andres Bonifacio. Nang mamatay si
Nang sinubukan ng mga miyembro ng lupon ng Bonifacio, ipinagpatuloy ni Jacinto ang paglaban
mga Magdalo na kuwistiyunin ang kakayahan ni sa mga Kastila bagamat hindi siya sumali sa
Andrés Bonifacio, idineklara ni Bonifacio na puwersa ni Emilio Aguinaldo. Sa isang sagupaan
walang bisa ang naganap na eleksyon dahilan sa sa Majayjay, Laguna, si Jacinto ay lubhang
pandaraya sa botohan ng mga Magdalo. Dahil nasugatan at binawian ng buhay sa sakit na
dito, kinasuhan si Bonifacio ng sedisyon at malaria noong ika-16 ng Abril, 1899 sa edad na
pagtataksil. Ipinahuli at ipinapatay ni Aguinaldo 23.
sa kanyang mga tauhan. Iniutos kay Mariano
Noriel na ibigay ang hatol sa isang selyadong
sobre kay Lazaro Makapagal. Iniutos ang Apolinario Mabini
pagbaril kay Bonifacio kasama ang kanyang
kapatid na lalaki na si Procopio Bonifacio noong
ika-10 ng Mayo, 1897 malapit sa Bundok
Nagpatong (o Bundok Buntis). Hanggang Si Apolinario Mabini (1864-1903), kilala bilang
ngayon, hindi pa rin natatagpuan ang labi niya. Dakilang Paralitiko at Utak ng Rebolusyon, ay
pangalawa sa walong anak nina Inocencio
Mabini at Dionisia Maranan, sa baryo Talaga,
Emilio Jacinto Tanauan, Batangas. Noong siya ay bata pa,
nagpakita na siya ng hindi pangkaraniwang
talino at pagkahilig sa pag-aaral. Sa Maynila
Si Emilio Jacinto ay isang rebolusyonaryong noong 1881, nakamit niya ang isang partial
Pilipino noong panahon ng Himagsikan (1896) scholarship na nagbigay-daan upang makapag-
na naging isa sa mga magagaling na lider ng aral siya sa Kolehiyo ng San Juan de Letran.
Katipunan. Ang kanyang katalinuhan ay Natapos niya ang kanyang Batsilyer sa Sining
napakinabangan noong panahon ng noong 1887. Nag-aral din siya ng abogasya sa
Unibersidad ng Santo Tomas mula 1888
rebolusyon. Siya ang tinaguriang "Utak ng
hanggang 1894.
Katipunan". Siya ang nagsulat ng Kartilya ng
Katipunan at nag-edit ng Kalayaan--ang dyaryo Noong 1893, isa siya sa mga bumuhay ng La Liga
na ginamit ng Katipunan sa pagpapamahagi ng Filipina na siyang nagbibigay-suporta sa
impormasyon. Kilusang Pang-reporma.

Noong taong 1896 naman, nagkaroon siya ng


Siya ay isinilang noong Disyembre 15, 1875 sa matinding sakit na nagdulot sa kanya na maging
Trozo, Maynila. Ang kanyang mga magulang ay paralitiko habambuhay. Hinuli siya ng mga
sina Mariano Jacinto at Josefa Dizon. Solong gwardiya sibil noong 10 Oktubre 1896, dahil sa
itinaguyod ng ina ni Emilio bilang isang pagkakaroon niya ng koneksyon sa mga
kumadrona ang buhay nila mula nang mamatay repormista. Sumailalim siya sa house arrest sa
ang kanyang ama. Dahil sa kahirapan, si Emilio ospital ng San Juan de Dios at nang kinalaunan
ay tumira sa kanyang tiyuhin. Si Emilio ay nag- ay pinalaya na rin dahil sa kanyang kondisyon.
aral sa Colegio de San Juan de Letran at kumuha
ng abogasya sa Unibersidad ng Santo Tomas
subalit ito ay natigil nang siya ay sumapi sa
Katipunan noong 1896.
Nang bumalik sa Pilipinas si Emilio Aguinaldo sa Ateneo de Manila, si Gregorio del Pilar na
noong 19 Mayo 1898, pinasundo niya si Mabini naging pinakabatang heneral ng mga hukbong
sa Laguna at matapos ang kanilang manghihimagsik. Kahit bata pa sa Ateneo, si
pagpupulong noong 12 Hunyo 1898, si Mabini Jose Palma ay kumatha ng mga lirikong tula at
ay naging punong tagapayo ni Aguinaldo. pinahanga ang marami sa pamamagitan ng
pagpapalimbag ng isang aklat ng mga tula
Isa sa mga pinakamahalagang rekomendasyon noong siya’y labimpitong taong gulang pa
ni Mabini ay ang pag-aalis ng Diktadurya ng lamang. Ayon sa kanyang kapatid na si Dr.
pamahalaan ni Aguinaldo at ang pagpapalit nito Rafael Palma, si Jose ay tahimik at mahiyain
sa isang rebolusyonaryong pamahalaan. subalit emosyonal at romantiko.
Nagsilbi rin siya sa kabinete ni Aguinaldo bilang
Pangulo ng Konseho ng nga Kalihim at bilang Ang kanyang pag-aaral ay naantala nang
Kalihim ng Ugnayang Panlabas. Isa pa sa mga maganap ang Unang Sigaw sa Balintawak noong
importanteng dokumento na kanyang nagawa Agosto, 1896. Dahil sa pag-ibig sa bayan ay
ay ang Programa Constitucional de la Republica sumama siya sa pangkat ni Koronel Rosendo
Filipina, isang konstitusyon na kanyang Limon at nakipaglaban sa ilalim ni Heneral
iminungkahi para sa Republika ng Pilipinas. Ang Servillano Aquino.
introduksyon sa balangkas ng konstitusyong ito
ay ang El Verdadero Decalogo, na isinulat upang Noong ikalawang bahagi ng labanan sa
gisingin ang makabayang diwa ng mga Pilipino. pakikipaglaban sa mga Amerikano para
makamit ang kalayaan ay nakasama siya sa
Nang sumiklab ang gyera sa pagitan ng mga editorial staff ng noo'y popular na pahayagang
Pilipino at Amerikano, tumakas si Mabini La Independencia. Dito niya napatunayan na
papuntang Nueva Ecija at nadakip ng mga higit siyang isang manunulat kaysa isang kawal.
Amerikano sa Cuyapo noong 10 Disyembre
1898. Nanatiling bilanggo si Mabini hanggang Sumama sa himagsikan noong ito’y maging
23 Setyembre 1900. Nanirahan siya sa isang laban sa mga Amerikano. Nguni’t kahit taglay
maliit na dampa sa Nagtahan, Maynila, at niya ang damdamin at sigla ng paghihimagsik,
kumikita sa pamamagitan ng pagsusulat sa mga ang mahina niyang katawan ay hindi mailaban
lokal na pahayagan. Ang artikulo niyang El Simil sa higpit at hirap ng buhay sundalo, kaya’t
de Alejandro ay nagdulot sa kanyang muling ginugol niya ang kaniyang panahon sa
pagkadakip at pagkatapon sa Guam kasama ang panlilimbag sa mga kawal na manghihimagsik sa
iba pang mga Pilipino. Habang nasa Guam, pamamagitan ng kaniyang mga kuniman.
naisulat niya ang La Revolucion Filipina.
Namatay si Mabini noong 13 Mayo 1903, sa Nakilala siya sa kanyang tulang Filipinas na
gulang na 39 dahil sa kolera. siyang pinaghanguan ng mga titik na inilapat sa
tugtuging nilikha ni Julian Felipe bilang tugon sa
Jose Palma kahilingan ni Heneral Emilio Aguinaldo kay
Julian Felipe na gumawa si Felipe ng isang
Si Jose Palma ay isang makata at sundalong tugtuging martsa. Ang ambag niya sa panitikang
Pilipino. Siya ay naging tanyag sa pagsulat niya Pilipino, ang mga titik ng Pambansang Awit ng
ng Filipinas, na naging titik ng pambansang awit Pilipinas, sa Kastila. Sinusulat niya ang mga titik
ng Pilipinas.Siya ay isinilang sa Tondo, Maynila na ito habang ang pulutong ng kawal na
noong ika-6 ng Hunyo, 1876. Siya ay kapatid ni kinabibilangan niya ay nakahimpil sa Bautista,
Rafael Palma na naging pangulo ng Unibersidad Pangasinan. Ang Filipinas na sinulat ni Palma
ng Pilipinas. Ang kanilang mga magulang ay sina noong buwan ng Agosto, 1899, ay nalimbag sa
Hermogenes Palma at Hilaria Velasquez. unang pagkakataon sa pahayagang La
Nakatagpo ni Jose Palma noong nag-aaral siya Independencia noong Setyembre, 1899. Ang
mga letra ni Palma ay bihira nang awitin ngayon nagpatuloy siya sa pagsusulat. Ito ang naging
sapagka’t ang salin sa Ingles at Tagalog ang hanapbuhay niya. Nagkaroon siya ng pitak na
siyang lalong gamitin. Ang isa sa mga pinaka- Vida Manileija sa pahayagang El Renacimiento.
madamdaming tula ni Jose Palma ay ang tulang Sumulat din siya ng mga tula at artikulo sa mga
De Mi Jardin (Mula sa Aking Hardin).Ang iba pahayagang El Comercio, La Moda Filipina, La
pang mga tulang makabayan ni Palma na Patria, La Union, at Revista Catolica.Ang
nasulat ay Rizal en la Capilla, Al Album Muerto, kanyang mga tulang madamdamin na sa ngayon
Filipinas Por Rizal Al Martir Filipino at La Ultima ay mahalagang bahagi ng ating panitikan ay
Vision.Ang kanyang talambuhay na sinulat niya tinipon at ipinalimbag ng kanyang kapatid na si
sa anyo ng tula ay may pamagat na Iluciones Dr. Rafael Palma. Ang kanyang mga tula, tinipon
Marcitas (1893). Sa tulang ito ay idinaing niya sa isang aklat na pinamagatang “Melancolicas”
nang paulit-ulit ang matindi niyang (Mga Panimdim) ay inilathala ng kanyang
pagdaramdam sa kaisa-isang babaing kanyang kapatid ng panahon na ng Amerikano.
minahal na si Florentina Arellano.Ang mga
kundiman ni Jose Palma ay punung-puno ng Maaga siyang binawian ng buhay sa edad na 30
damdamin ng pag-ibig. Pagkatapos ng noong Pebrero 12, 190
Digmaang Pilipino-Amerikano noong 1902 ay

You might also like