Professional Documents
Culture Documents
===============================================================
2. pagbubukas ng pilipinas sa pandaigdigang kalakalan
3. pagdating ng liberal na kaisipan mula sa Europa
6. kilusang sekularisasyon
7. pag-aalsa sa Cavite
Ngunit lahat ng kasamaan ay may katapusan. Nag-alsa ang mga Pilipino sa pangunguna
nila Gat Andres Bonifacio, Jose Rizal, Emilio Jacinto, Apolinario Mabini at marami pang
iba. Iwinagayway nila ang bandilang nasyonalismo upang pag-isahin ang ating bayan.
Ano po ang moralidad, ano po ang mensahe, ano po ang turo ng ating mga bayani? Ito po
ang mga sumusunod: Masama ang pananakop; mabuti ang kasarinlan. Masama ang
kaalipinan; mabuti ang kalayaan. Masama ang diskriminasyon; mabuti ang pantay-
pantay. Masama ang mapangsarili at mapagsamantala; mabuti ang matulungin sa kapwa.
Masama ang despotismo; mabuti ang demokrasya. Masama ang nagtataksil sa bansa;
mabuti ang nagmamahal sa Inang Bayan.
Ang paalala nga ni Gat Emilio Jacinto sa mga Pilipino na inaapi ng mga Kastila ay ito:
“Ang kadakilaan ng isang tao ay hindi nakikita sa pagiging hari, o sa tangos ng ilong o
puti ng balat, o sa pagiging pareng kinatawanan ang Diyos, o sa mataas na posisiyon sa
daigdig, ngunit dalisay at totoong dakila ang tao na mayroong matuwid na pagkatao kahit
na siya’y taga-gubat; na tapat ang pananalita; na mayroong dignidad at honor; na hindi
nang-aapi at hindi tumutulong sa nang-aapi; na marunong kung paano niya mamahalin at
pangangalagaan ang lupa ng kanyang kapanganakan.”
Ngunit, kapos-palad ang mga Bayaning Pilipino sapagkat dumating ang puwersa ng
bansang Amerika na may hangarin ding imperyo. Nagkunwang kaalyado ang Pilipino
laban sa mga Kastila. Noon pa man mayroon nang mga Pilipinong nagduda sa mga pakay
ng Amerikano. Kaya’t nagbabala si Gat Artemio Ricarte kay Gat Aguinaldo na “mag-
ingat, dahil mukhang gusto tayong lokohin ng mga Amerikano”. Gayon din, nagbigay-
payo si Gat Apolinario Mabini sa mga lider ng himagsikan ng sumusunod: “At huwag
ninyong lilinlangin ang inyong sarili. Ang mga Norte Amerikano, tulad ng mga Kastila at
ibang makapangyarihang Europeano, ay pinag-iimbutan ang pinakamagandang perlas ng
Karagatang Oryente. Ngunit mas minamahal natin ang pag-aaring ito, hindi lang dahil
ipinagkaloob sa atin ng Diyos, kundi dahil napakaraming dugo na ang dumanak sa atin
para dito”. At nagkatotoo ang kanilang mga pangamba. Tayo ay ipinagbili ng mga
Kastila at ang bumili sa atin ay ang mga Amerikano.
Mga animnapu’t tatlong taon, sinaklawan ng Estados Unidos ng Amerika ang ating
bansa. Pinalaganap nila ang edukasyon na estilong Amerikano. Ingles ang naging
dominanteng lengguwahe. Pinangibabaw ang kulturang Amerikano, lalo na sa mga
elitistang Pilipino. Nang sumampa sa kapangyarihan ang Democratic Party sa America
(1912), nagkaroon naman ng puspusang “Filipinization” sa pangasiwaan. Nagkaroon ng
lehislatura ang Pilipino, na may Senado at House of Representatives. Dumami ang mga
Pilipinong Mahistrado sa Supreme Court, at ang kaunaunahang Pilipinong Chief Justice
ay si Hon. Cayetano Arellano (1901).
Tunay na ang mga Amerikano ay unti-unting ihinanda ang kalayaan ng mga Pilipino.
Ngunit kahit ginawa nila ito ay tiniyak naman nila na ang mga industriyalistang
Amerikano ay makikinabang sa pananakop ng Pilipinas. Sa pamamagitan ng batas
(Payne-Aldrich Law) na ipinasa ng Kongresong Amerikano, itinali ang ating ekonomiya
sa kanilang ekonomiya sa isang sistemang napakalugi natin. Halimbawa, walang
limitasyon ang pagpasok sa Pilipinas ng anumang produkto ng Amerika, tulad ng mga
yaring (finished) produkto ng mga industriyang Amerikano. Limitado naman ang
pagpasok ng mga hilaw na produkto ng Pilipinas sa Amerika, dahil sa imposisyon ng
kota (quota). Kaya iyong tinawag na “free trade” natin sa kanila ay isang panlilinlang
sapagkat ito ay hindi malaya at hindi patas, at ito ay isang diktasyon na hindi natanggihan
ng mga lider ng ating bansa noong panahon na iyon. Dahil dito, higit na lumakas ang
kontrol ng Amerika sa Pilipinas sapagkat ang kayamanan ay nagbubunga ng higit na
kapangyarihan. Ang kayamanan ng Amerikano at kayamanan ng oligarkong Pilipino ang
nagsama at naghari sa ating bansa. Ang biktima ay ang “common tao”.
Ngunit ang pakikibaka ng ating kilusang makabansa para sa ating kalayaan ay hindi pa
rin nagtapos. Nasangkot ang Pilipinas sa pakikipaglaban sa Pasismo na binuo ng mga
imperyalistang Alemanya, Italya at Hapon. Ang Pilipinas ay naging mahalagang bahagi
ng plano ng mga Hapones na palawakin ang kanilang sariling Imperyo. Ang isa sa mga
malalakas na samahang nationalista laban sa Pasista at laban sa Hapones, ay ang Civil
Liberties Union (CLU). Ang mga bumuo ng CLU ay mararangal at matatapang na
bagong bayaning Pilipino, tulad nina Gat Antonio M. Bautista, Roberto Concepcion
(naging Punong Mahistrado ng Korte Suprema), J.B.L. Reyes (naging Pansamantalang
Punong Mahistrado ng Korte Suprema), Arsenio Dizon (naging Mahistrado ng Korte
Suprema), Jesus Barrera (naging Mahistrado ng Korte Suprema), J. Antonio Araneta, Sr.,
Francisco Lava, Sr., Rafael R. Roces, Jr., Ramon de Santos, Jose Apacible, Amando G.
Dayrit, Anselmo Claudio, Lorenzo M. Tañada (naging Senador), Enrique Fernando
(naging Punong Mahistrado ng Korte Suprema), at Manuel Crudo (naging Grand Master
ng mga Mason).
Ang ilan sa mga layunin ng CLU ay ang tulungan ang Pilipino na makamtan ang
lubusang kontrol at pakinabang ng likas na kayamanan ng Pilipinas; ipagtanggol ang
demokrasiyang Pilipino; ipagtanggol ang mga karapatan na ginagarantiya ng Saligang
Batas; labanan ang panghuhuthot sa tao; kontrahin ang diktadorya; at sikaping maganap
ang makatarungang pagbabahabahagi ng kayamanan. Inilunsad ng CLU ang kilos-
boykoteo laban sa mga produkto ng Hapon. Nang mapasok na ng Hapones ang Maynila,
ang CLU ay naging Free Philippines laban sa mga Hapones.
Hindi nagwagi ang imperyalista at pasistang Hapones sa Pilipinas. Bumalik ang mga
Amerikano sa Pilipinas at ipinagkaloob sa atin ang ating independensya noong Hulyo 4,
1946. Ngunit nanatili ang kanilang control sa ating ekonomiya. Kanilang ipinagpatuloy
ang sistemang “Free Trade” kung saan napaka-agrabiyado natin sa kalakalan.
“Sa anumang ugnayan ng dalawa, ang bansang industriyal ang lumalamang, ang bansang
agrikultural ang natatalo… iniluluwas natin ang ating mga hilaw na materyales sa
mababang halaga… at inaangkat natin ang mga yaring produkto sa matataas na presyo…
Tiyak, samakatuwid, na ang ating pangkabuhayang interes ang nag-uutos na mag-
industriyalisa tayo…. At hindi tayo maaring magkaroon ng industriyalisadong ekonomiya
na kontrolado at pinaaandar ng mga Pilipino kung wala tayong pasulong na puwersa ng
malalim at matatag na nasyonalismo”.
Muli nating itatanong: dahil sa mga pangyayaring ito, mayroon bang moralidad, mensahe
o tinuturo ang kilusang makabayan para sa mga Pilipino ngayon? Mayroon po, at ito ay
napakaliwanag: masama ang kaniya-kaniyang pagtaya ng ano ang dapat gawin; mabuti
ang nagkakasama-samang bumubuo ng layunin, patakaran, plano at gawain para sa
ikatatagumpay ng bansang Pilipino; masama ang ipagkait ang karunungang makabansa sa
masang Pilipino; mabuti ang matiyagang ibukas ang isip ng masang Pilipino, sa
pamagitan ng paliwanag na madali nilang maiintindihan.
Kung minsa’y mayroon tayong maririnig na paratang na ang masang Pilipino di-umano’y
mangmang at di dapat bigyan ng halaga. Sa aking abang opiniyon, iyan ay isang
malaking kamalian. Ang mismong Saligang Batas natin ang nagsasabi na ang kataas-
taasang kapangyarihan ay nakalagay sa taong-bayan; at alam natin na ang masa ang
nakararami sa ating bansa. Samakatwid, ang masa ay dapat igalang ng lahat. Sa
katunayan, hindi kagustuhan ng sinoman sa masa ang maging ignorante; ang pagka-
mangmang ng maraming maralita ay bunga ng matagalang kapabayaan ng mga
makapangyarihang nagpapatakbo ng ating lipunan. Ano po ang mensahe ng kilusang
makabansa sa atin? Masama ang apihin ang ating masa; mabuti ang makiisa sa lahat ng
agrabyadong sektor ng ating lipunan; masama ang humalukipkip at magsawalang-kibo na
lamang, mabuti ang ipaglaban ang kanilang karapatan. At tandaan natin na ang mahina
ngayon pag nagkasama-sama ay magwawagi sa tamang takda ng panahon.
Wala po tayong katuwirang magdiwang ng ating kalayaan kung ganito ang kalagayan ng
ating inang bayan. Tayong mga mamamayan, sa pangunguna ng mga makabayan, ay
dapat magsama-sama upang mabago ang direksyon ng ating bayan na papunta sa tiyak na
kapahamakan. At kinakailangan gawin natin ang mga sumusunod:
• hilumin ang mga sugat ng ating hindi pagkakaisa;
• itigil ang paglalaitan, ang pagbabastusan, ang paggamit ng malalaswang salita
laban sa isa’t isa;
• itigil ang pag-sisiraan, ang pagwawasakan, ang pagtatapon ng putik sa pagkatao
ng bawa’t isa;
• itigil ang ating pagkakawatak-watak;
• itigil ang paglabag at pangbabaluktot ng ating mga batas;
• itigil ang corruption;
• itigil ang paglapastangan sa ating eleksiyon sa pamamagitan ng paggamit ng
salapi, at walang pakundangang pandaraya;
• itigil ang pang-aapi sa ating masa at ibalik sa kanila ang tunay na kapangyarihan;
• itigil ang pagkakanulo ng interes ng ating bayan sa mga banyaga;
• itigil ang kalaswaan sa ating kultura na dala ng laganap na sex video at mga
sugalan;
• itigil ang kriminalidad;
• itigil ang pagdurog sa ating moralidad;
• itigil ang napinintong pagsabog at pagkakawatak-watak ng ating bayan.
========nasyonalismong Pilipino
Crus at espada, ito ang symbolo ng Espanya. Ginamit ng Espanya ang relihiyong
Katoliko upang mas madaling mapasailalim ang taum-bayan. Sa iba naman na tutol at
sumusuway pa rin sa utos ng espanya, gagamitan sila ng dahas mapasunod.
Namalagi ng 333 taon ang mga Espanyol dito sa Pilipinas at sa mga taong nandito sila,
marami silang ginawang mga batas at polisiya na hindi makatarungan. Ilang halimbawa
dito:
• Polo y Servicio
• Bandala
o Pagkakaroon ng kota ng mga magsasaka
Kilala ang Gomburza bilang mga secular na pari. Ang mga secular na pari ay ang mga
paring Pilipino na nagpapatakbo sa maliliit na parokya sa Pilipinas na sumasailalim sa
Obispo. Noong 1774, ipinatupad ang pagbisita ng Obispo sa iba’t-ibang parokya. Ang
mga regular, mga prayleng Espanyol, ay hindi sumang-ayon dito ngunit wala silang
nagawa. Dahil dito, maraming regular ang napilitang umalis sa kanikanilang parokya.
Ang mga secular na pari ang pumalit sa pwesto ng mga regular na prayle. Sa huli, dahil
sa pagpupumilit, pagdadahilan na ang mga Pilipino ay hindi nararapat, at diskriminasyon
ng mga regular na pari, naibalik sa kanila ang kanilang parokya.
• Gomburza Execution
• Ilustrado Class
o Ang mga may kayang Pilipino ay nagkaroon ng pagkakataon upang mag aral
sa ibang bansa. Sila ay natuto ng konsepto ng liberalismo.
• Secularization Movement
o Ang mga Pilipinong pari ang mamumuno sa mga simbahan dito sa Pilipinas.
Nabuhay ang nasyonalismo ng mga Pilipino dahil nalaman nilang kaya
natin magsarili at magpatakbo ng sarili nating Simbahan.
• Frailocracy
Isa lang ang puno’t-dulo kung bakit umusbong ang nasyonalismong Pilipino. Ito ay dahil
sa sobrang pagmamalupit at pangaabuso ng mga Espanyol. Naging dahilan ang galit at
lungkot upang magkaisa ang lahat. Ang nasyonalismong ito ay may isang layunin
lamang, at ito ang gawing mabuti ang kalagayan n gating bansa at ng mga taon nakatira
dito.
Reflection:
Isa lang, para sa akin, ang pinupunto ng ikatlong modyul, at ito ang nasyonalismo. Iba’t-
iba ang pakahulugan ng mga tao sa salitang nasyonalismo. Noon ang pakahulugan ko sa
nasyonalismo ay paggawa ng mabuti para sa bayan. Ngayon ay nadagdagan pa. Ang
nasyonalismo ay pagmamahal sa bansa. Hindi lang dahil sa napipilitan kang gumawa ng
mabuti kaya’t gagawa ka ng mabuti. Dahil mahal mo ang iyong bansa kaya gagawa ka ng
mabuti. Ito ang natutunan ko sa ikatlong modyul. Maging isang Pilipinong may
nasyonalismo.