Professional Documents
Culture Documents
NG MGA KASTILA
Hindi nagsimula ang pananakop ng mga
Kastila sa pagdaong ni Ferdinand Magellan
sa Pilipinas nong ika-16 ng Marso, 1521.
Gayunpaman, naganap ang unang misa sa
Samar tanda ng kanilang pagtatagumay na
makayaka sa ibang pulo.
Hindi sila nakamalagi sa kapuluan
sapagkat buong giting ng pinaglaban ni
Lapu-lapu ang kanilang paninindigan sa
pulo at nagapi si Magellan.
Nagsimula ang pananakop ng Kastila noong
dumating si Miguel Lopez de Legaspi at
nagtatag ng unang pamayanan sa Pilipinas noong
1565. Naganap ang sanduguan sa pagitan nina
Legaspi at Raha Sikatuna.
Maraming mga kalat-kalat na paghihimagsik
ang isinagawa ng mga katutubo laban sa Kastila
ngunit lahat ng iyo’y napagtagumpayan ng mga
Kastila hanggang sa umabot na sa kasukdulan ang
pagtitimpi ng mga mamamayan. (GOMBURZA)
Layunin ng Kastila
ALPABETONG ROMANO
NAG-ARAL NG WIKANG KATUTUBO ANG
MGA KASTILA DAHIL:
Mas madaling matututunan ng isang
misyonaryo ang wika ng isang relihyon
kaysa ituro sa lahat.
Higit na magiging kapanipaniwala at
mabisa kung ang isang banyaga ay
nagsasalita ng katutubong wika.
DAHIL SA KAGUSTUHAN NG MGA PRAYLE NA
MATUTUNAN ANG WIKANG KATUTUBO:
1. Ang mga Gramatica
Arte Reglas de la Lengua Tagala (Padre Blancas de
San Jose, 1960)
Compendio del Arte dela Lengua Tagala (Tomas
Pinpin)
Ensayo de Gramatica Hispano Tagala (Padre
Minguella)
Lecciones de Gramatica HispanoTagalo (Padre Jose
Hevia Campomanes)
Arte de la Lengua Iloca (Padre Francisco Lopez)
Arte de la Lengua Pampanga (Padre Diego Bergano)
DAHIL SA KAGUSTUHAN NG MGA PRAYLE NA
MATUTUNAN ANG WIKANG KATUTUBO:
2. Ang mga Diksyunaro at mga Bokabularyo
Arte y Diccionario de Tagala (Padre de Plasencia)
Panahong ng Panitikang
Pansimbahan
1. Sa tahanan
2. Sa labasan
3. Sa tiyak na tanghalan
Ang Dula at Dulaan
A. ANG DUPLO
Ang duplo ay mimetikong larong
ginagawa kapag lamay o pasiyam upang
aliwin ang mga namatayan.
Ito’s isang tagisan ng talino sa
pamamagitan ng pagtula at mga kaisipang
taglay ng berso ay kadalasang buhat sa mga
awit, korido, salawikain, at kasabihan.
Ang Dula at Dulaan
B. ANG KARAGATAN
Ang karagatan ay isang mimetikong laro
ng mga Tagalog na ginaganap kapag may
lamay upang aliwin ang mga namatayan.
Ito ay bata sa alamat ng isang prinsesang sa
hangad na makaisang-dibdib ang binatang
mahirap na kanyang iniibig.
Ang Dula at Dulaan
C. ANG PANGANGALULUWA
Ang pangangaluwa ay dulang panrelihiyon sa
mga lugar ng Katagalugan na ginaganap sa mga
bahay-bahay tuwing bisperas ng Araw ng mga
Kaluluwa.
Ang mga batang babae at lalaki ay nagpupunta sa
mga bahay-bahay bilang mga kaluluwang nagbuhat
sa purgatoryo at humihingi ng indulhensya para sa
kaligtasan ng kanilang kaluluwa.
Ang Dula at Dulaan
D. ANG TIBAG
Ang tibag ay dulang pangrelihiyong itinatanghal
tuwing Mayo sa Bulacan, Bataan, Rizal, Nueva Ecija
at Bicol. Binubuo ito ng mga tulang panrelihiyon at
ng Lao.
Ang bilang nga pantig sa bawat taludtod ay hindi
pare-pareho dahil inaayon ang diyalogo sa
kailangang sabihin ng tauhan. Itinatanghal ito ng
ikatatlo ng hapon at ang mga tauhan ay sina Haring
Constatino, Santa Elena, ay mga kawal.
Ang Dula at Dulaan
E. ANG SANTAKRUSAN
Ito ay dulang panlansangan at panrelihiyong
naglalarawan ng paghahatid ng krus sa simbahan.
Ito ay isang maranyang parada ng mga sagala
(mga tauhan ng bibliya) at mga konsorteng
lumilibot sa mga kalye.
Reyna Sentinsyada
Reyna Esther
Infanta Judith
Reyna de las Flores
Reyna Elena at ang kosertong si Constantino
Ang Dula at Dulaan
F. ANG MORO-MORO O KOMEDYA
Ito ay anyo ng dulang dala ng mga Kastila sa
Pilipinas. Binubuo ito ng mga karakter na mga
Kristiyano at Muslim.
Inilalarawan ang mga Moro o muslim bilang
matatapang at magugulo samantalang ang mga
Kristiyano ay mababait at tahimik.
Kadalasan, ang banghay ay umiinog sa lalaking
Muslim na iibig at sasagutin ng babaing Kristiyano.
Ang mga magulang ng babae ay tutol dito.
Ang Dula at Dulaan
G. ANG KARILYO
Ito ay dulaang binubon ng mga papet na nilikha
buhat sa ginupit na mga kartong naglalarawang ng
iba’t ibang karakter at pinagagalaw sa pamamagitan
ng mga patpat na nakakabit sa papet at sa harap ay
may puting tabing kung saan makikita ang mga
anino ng papte bunga sa ilawan o lamparang
nagbibigay ng liwanag sa likran ng puting tabing.
Ang Dula at Dulaan
H. ANG SENAKULO
Ito ay dulang pangrelihiyon na palasak sa Luzon
at Kabisayaan tuwing Kwaresma o Mahal na Araw.
Idinaraos ito sa mga bakanteng lote at
nakahiligang aliwang ng mga Pilipino sa gabi.
Ito ay ang pagsasadula ng buhay at pagpapasakit
ni Jesus. Ang mga pangunahing tauhan ay sina
Jesucristo, Birheng Maria, San Jose at Maria
Magdalena.
Ang Dula at Dulaan
I. ANG PANANAPATAN
Ito ay isang tradisyon ng mga Katolikong Tagalog
na ginagawa tuwing Mahal na Aran sa mga pabas.
Pagkarinig sa mapanglaw na awitin mula sa loob
ng bahay o kapilya, ito ay sasagutin ng mga
gumagalang mang-aawit hanggang ang lahat ay
kasali na sa pag-awit nang sabay-sabay.
Ang Dula at Dulaan
J. ANG PANUNULUYAN
Ito ay isang dulang panrelihiyon ng mga Tagalog
na ginaganap tuwing bisperas ng Pasko.
Ipinapakita rito ang mag-asawang Birhen Maria
at San Jose na naghahanap ng kanilang
matutuluyan.
Ang Dula at Dulaan
K. ANG SALUBONG
Ito ay isang dula ng mga paroko ng Katoliko at
Aglipay.
Ito’y ang pagsasadula ng pagsasalubong ng
“nabuhay” na muling si Cristo at ng Birheng Maria
sa umaga ng Linggo ng Pagkabuhay at isinasagawa
sa saliw ng awtin at sayaw.
Ang Dula at Dulaan
L. ANG HUWEGO DE PRENDA
Ito’y mimetikong larong isinasagawa kapag may
pasiyam o bilasyon.
Ang mga manlalaro ay nagkakabit-kabit nang
pabilog at nasa gitna. Sinisimulan ang laro sa
pagsindi ng kandila o posporo at ipapasa ito
pakanan.
Magpapatuloy ang pasahan at ang manlalarong
aabutan ng pagpatay ng kandila o posporp ay
bibigkas ng ilang bersong nagsaad ng pangako sa
hari.
Ang Dula at Dulaan
M. ANG BULAKLAKAN
Ito ay isang mimetikong larong ginagawa kapag
pasiyam o bilasyon at palasak sa mga Katagalugan.
Ang mga lalaki ay binibigyan ng mga pangalang
prutas at ang mga kababaihan naman ay bulaklak.
Nagsisimula ito sa pamamagitan ng
pagpapahayag ng hari na siya ay ay alagang
paruparong lumipad at dumapo sa isang prutas o
bulaklak.
Ang Dula at Dulaan
N. ANG SARSWELA
Ito ay isang anyong dulang musikal na unang
umunlad sa España noong ika-17 siglo.
Binubuo ito ng mga pagsasalaysay na sinasaniban
ng mga sayaw at tugtugin at may mga paksang
mitolohikal at kabayanihan.