PAG-ASA NG BAYAN

Nasa KABATAAN ba o nasa MAY GULANG

ang pag-asa ng bayan?

Mula sa panulat nina:

ELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
RAFAEL A. PULMANO — nagtanggol sa panig ng NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
GONIE T. MEJIA — namagitan bilang LAKANDIWA

LAKANDIWA (Pagbubukas)

Nais po naming maghandog sa inyo ng balagtasan NASA KABATAAN ANG PAG-ASA

Ngunit nangangamba kaming baka sa inyo'y di
welcome
Kung maraming papalakpak ibig sabihi'y okey lang
Kung sakaling wala naman kami na po ay lilisan.
Sa matunog n'yong palakpak sukli namin ay salamat
Ngayon kami ay handa nang sa pangako ay tumupad
Nagpupugay na po kami sa inyo't bilang pambungad
"Happy Independence Day" sa Pilipinas at inyong
lahat.
Bilang isang pagunita sa araw ng kasarinlan
Ang paksa pong tutugunin sadyang dito nababagay
Sabi'y nasa kabataan pag-asa ng ating bayan
Ito ang pamanang wika ni Gatpuno Jose Rizal.
(Pagpupugay)
Salamat ginoong lakandiwa sa labis-labis na pagpuri
Elvie Espiritu, kababayan, ang sa inyo'y bumabati
kabataan ang pag-asa, panig kong pinipili
Handa ko itong patunayan sa makatang katunggali.
LAKANDIWA
Matapos magpakilala ang makatang paraluman
Ang kanyang makakahamok ang bibigyan nating
daan
Sa San Roque po nagbuhat, dalubhasa sa hidwaan
Salubong po sa kanya'y sigabong palakpakan!

Ngunit sa ati'y maraming angat sa gulang ang di

payag
Dahilan po upang kami sa balagtasan ang lumutas
Kanino ba mas nahihigit ang pag-asa'y nagbubuhat
Sa mga kabataan ba o sa may gulang ang idad?
Lilinawin ko po muna ang antas ng mga gulang
Labing-anim hanggang tatlumpu ang edad ng
kabataan
Limampu naman papataas tinutukoy na may gulang
Diyan po ngayon natutuon ang anyos sa paglalaban.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
(Pagpupugay)
Rafael A. Pulmano po, malugod na nagpupugay
Ang pag-asa'y sa may idad, panig ko pong ilalaban
Tinatanggap ko ang hamon ng makatang paraluman
Butas lamang ng ilong n'ya ang hindi ko lalatayan!
LAKANDIWA

Gonie Mejia po ang lingkod n'yong lakandiwa
Reperi at tagahatol ng dalawang maghihidwa
Sakali sa pagtatalo kayo ay masasagasa
Unaawain lang po kami pagkat hindi sinasadya.
Nang lubusang mapagsino ang dalawang magbabaka
Sila sa inyo'y ihaharap nang tuluyang makilala
Una ko pong tatawagin ang sa balagtasan ay reyna
Ang mutya ng Capitol Hills, palakpakan natin siya!
Matindi ring humagupit ng salita ang hinamon
Kahit di pa tumatama ay latay na ang katugon
Ako po ay tatabi na kaagad nating matukoy
Kung sino po sa dalawa ang tatanghalin nating
kampeon.
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Isang henyo ang nagwika, di mapasusubalian
Pag-asa ng mga bansa ay ang mga kabataan
Ako lang ay nagtataka dito pala ay may hadlang
Kaya ako sa pagtindig ay matatag na lalaban.
Ang lakas ng isang tao'y nasa kanyang kasibulan
May kulay ang isang bukas dahil ito ang puhunan
Kung kupas na ang 'yong liksi, waglit na ang
kasiglahan
Masasabi pa bang ikaw'y pag-asa pa ng lipunan?
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Nasa 'tin daw kabataan ang pag-asa nitong lahi
Hindi lamang isang henyo, bayani pa ang nagsabi
Pero hindi naman haring ang sabi'y di mababali
Lalo namang hindi Diyos na salita'y walang mali!
Tayo nama'y moderno na, hindi taong taga-bundok
Pag-asa'y di sinusukat sa dahas na parang hayop
Ang lakas ng kasibulan ay madaling itataob
Ng may gulang na ang dunong ay hinog na't hindi
bubot!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Hindi lamang nabubukod sa may gulang na ang
talino
Ang sinabing kabataan hutok na sa tama't wasto
Di rin nating masasabing lubos na tayong moderno
Ang lakas ng kabataan ay puwersang hindi magkano.
Sa pagtatanggol sa bayan sa kamay ng mananakop
Di ba mga kabataan ang siyang higit naglilingkod?
Di paris ng may gulang na lalo't kalog na ang tuhod
Makapagsilbi man ngunit sa paraang hindi lubos.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Higit daw na nagsisilbi ang mas bata sa digmaan
Kung sa dami, mas higit nga, ngunit kahit naman
saan,
Nagwawagi ang sundalo di sa lakas o sa bilang
Kundi dahil sa utak ng mas may edad na heneral.
Paano mo masasabing may pag-asa sa mas bata?
Kabataan natin ngayon ay di lamang minumuta
Durugista, magnanakaw, isnatser at pakawala
Walang galang sa magulang, pati batas, kinukutya!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Kahit bobo ang heneral kabataang nagkakaisa
Bayan ay mapapalaya sa pinag-isa nilang p'wersa
Mautak man ang opisyal kung sundalo niya'y mga
gurang na
Panahon ay masasayang sa tagumpay na di makuha.
Wari ko ding lumalabis magparatang ang kalaban
Wala nang ibinubukod, isang walang pakundangan
Marapat din niyang mabatid mga mandurugas sa
lipunan
Namumuno ay iyong ibang nakayunipormeng angat
ang gulang.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Eh, bakit pa maglalagay ng opisyal kung mapurol?
Ano ba ang kanyang tingin sa pinuno dekorasyon?
Sigla nitong kabataang kung sumulong parang
suhong
Lalong walang mararating dahil waldas ang
direks'yon!
Alikabok sa mata ko'y pinupuwing gayong siya
Sa sarili'y hindi pansin yaong batong nakabara
Sa basket ng mga prutas, may bulok lang na nakita
Pati bungang malulusog, idinamay, nilahat na!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Sa higit ikauunawa ang malabo sa kalaban
Grupong pawang maygulang sa kabataan ihihiwalay
At sila'y isasagupa halimbawa sa digmaan
Tiyak na ang kabataan sa laba'y makakatagal.
Atin ngayon idadako sa pamilya ang pagtatalo
Tiyak din sa kabataan ang pag-asa'y napipiho
Lalo na kung ang magulang ang lakas ay nagretiro
Aantabay ay kabataan ang anak na mahal sa iyo.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Malinaw ang aming paksa, ang malabo'y kalaban ko
Di po yata nagbabasa ng aklat at saka d'yaryo
Anong silbi niyang lakas at sigla ng 'yong sundalo
Isang pindot lang ng buton, sa bomba ko'y sabog
kayo!
Sa pamilya, pamayanan, sa ospital, eskwelahan
Kanino mo iaasa ang buhay mong iisa lang?
Sa tao bang may lakas nga'y kapos naman yaong
alam
O sa kahit may gulang na'y malawak ang kaisipan?
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Ito yatang katalo ko'y ulyanin at nahihibang
Pilit na iginigiit, kabataa'y walang alam
Sa mga pagawaan, ospital, at paaralan
Manggagawa, narses, guro karamiha'y kabataan.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Ginigiit ko raw ditong kabataa'y walang alam
Sabi ko po'y kapos lamang -- sino ngayon ang siyang
hibang?
Kung gusto n'ya, time out muna, agad ko pong
pagbibigyan
Ang teynga ay kumpunihin nang pandinig ay
luminaw!
LAKANDIWA
Ang akin pong pagpagitna sa laba'y ipagpatawad
Aapulahin ko lamang, pagtatalong waring lalagablab
Sa dalawang nagbubuno, hiling ko sana ay huwag
Kumawala ang hinahon sa hidwaang ginaganap.
Iwasan din ninyo kapwa ang kutsaang labis-labis
Ang panig ninyo sa paksa pag-ukulang imatuwid
Kung malinaw na ang lahat, akin muling ninanais
Ang laba'y ipagpatuloy, hinahon ay wag iwaglit.
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Simula ng retirement age ay sa edad na singk'wenta
Kahulugan lamang nito lakas ay papakupas na
Lumampas pa nang bahagya atin na ring mapupuna
Tao'y nagiging ulyanin at lumalabo ang mga mata.
Hindi ako namimintas pagkat ako'y tatanda rin
Hangad lang ay ibahagi sa katunggali ang pasaring
Nasa mga may gulang ba ang pag-asa ng lupain?
O nando'n sa kabataang malinaw ang isip at
paningin?
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Puno, habang tumatanda, kahoy nito'y tumitigas
Bunga, habang nahihinog, lalo namang sumasarap
Mas matagal napaimbak, mas matamis iyang alak
Tao, habang gumugulang, ang pag-asa'y lalong tiyak.
Bawa't puting buhok niya ay hibla ng karunungang
Di sa aklat buhat kundi sa akt'wal na karanasan
Ang tining ng pag-iisip, hinahon at katatagan
Ay wala sa kabataang mapusok ang kalooban!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Araw at saka tanghalian ay maningning ang pagsikat
Sa pagdako ng kanluran kumukupas ang liwanag
Puno man na pagkatibay may panahong mawawasak
Ang buhay dito sa mundo ay diyan nahahalintulad.
Sa larangan man ng isports nagkakamit ng tagumpay
Ay iyong mga maliliksing may kabataan ang gulang
Panalo ba'y iaasa sa may mahinang katawan
Na ang lakas ay tangay na ng panahon na nagdaan.
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Palagay nang panalo nga sa isports ang kabataan
Ano ba ang relasyon n'yan sa pag-asa nitong bayan?
Ang pag-asang minimithi ay magandang kapalaran,
Mapayapang pamayanan, masaganang kabuhayan.
Makakamit lamang ito kung lider na nangunguna
Ay di na kakapa-kapa pagkat landas, tukoy na n'ya
Kasabihan nga ng Intsik, ang ngayon lang
magpupunta
Ay magtanong sa naunang nanggaling at pabalik na!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Ang kabataan ngayo'y sa pagkagulang papunta
Yaon namang may gulang na, tinutungo'y saan nga
ba?
Katunggali ang nagsabing may edad ay pabalik na
Malinaw ang kahulugang sa mas bata ang pag-asa!
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Mahinahong nagsusuri, malawak ang pang-unawa
Tinitimbang na mabuti bawat bitiw ng salita
Ganyan silang may gulang nang pag-asa ng ating
bansa
Di tulad ng kabataang panay porma, puro dada!
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA
Ang lawak ng pang-unawa'y hindi lamang sa may
idad
Sa kabataan nama'y bukod ang lakas na hindi hamak!
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA
Ang pag-asa'y nakatanaw sa malayong hinaharap magnanakaw
Ang lakas ay maaaring maglaho sa isang iglap! Mga mapangutya sa batas, walang galang sa
magulang
Dahil walang ipinuwera, sa puntos po siya'y minus
NASA KABATAAN ANG PAG-ASA one.

Ngayon at sa hinaharap, pag-asa ay kabataan! Patas man po ang dalawa sa hinayag na katuwiran
Sa bawas na isang puntos, ang binata'y nalamangan
Ang hatol ko ay panalo ang makatang paraluman
NASA MAY GULANG ANG PAG-ASA Sa kanya ay ipabaon, matunog n'yong palakpakan!

Pagtanda mo'y aamining pilipit ang 'yong kat'wiran!

LAKANDIWA

Kababayan, diyan na po tinatapos ang hidwaan

Ako namang Lakandiwa sa eksena'y aagaw
Nais ko pong ipabatid sa makatang nagtagisan
Ang hatol ko'y ibabatay sa hinayag na katwiran.

Wika nitong paralumang nagtanggol sa kabataan

Edad labing-anim hanggang tatlumpu sa gilas ay
kasibulan
Sa talino't kakayahan di rin mapag-iiwanan
Higit daw sila ang pag-asa sa lupaing tinubuan.

Kaiba sa may gulang na, wika niyang karagdagan

Anyos singkuwenta papataas, paparetiro na ang
kalakasan
Sa papalabong paningin, papahinang kaisipan
Sila pa daw ba ang pag-asa ng bansang
pinaglilingkuran?

Tayo ngayon ay dumako sa panig ng may gulang na

Ipinagtanggol ng binata sa may edad ang pag-asa
Sa karanasan daw at utak at lawak ng pang-unawa
Nahihigit ang may idad, siya din naman po ay tama.

Ibaling po ngayon natin, pintas niya sa kabataan

Anya'y mga durugista, pakawala, isnatser at

TAHANAN VS. PAARALAN

Saan higit na natututo ng disiplina ang bata:
sa TAHANAN o sa PAARALAN?

Mula sa panulat nina:

ELVIE V. ESPIRITU — nagtanggol sa panig ng TAHANAN
GONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng PAARALAN
RAFAEL A. PULMANO — namagitan bilang LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Unang Lunes na tipanan kami'y di man nakarating
Ngayon nama'y handa kaming magbayad ng tuwa't
aliw
Kayo na po ang bahalang sa ami'y magpaumanhin
Huli man daw at magaling ay maihahabol pa rin.
Sa di pa nakababatid, si Ralph Pulmano po ini
Sa balanang nakikinig, malugod na bumabati
Maganda po itong paksang tatadtarin ngayong gabi
Sa sangkalan ng katwiran ng makatang pogi't seksi
Kay Ginoong Max Santiago, salamat po nang
marami
Sa padala ninyong paksang ganito ang sinasabi:
Sa tahanan o eskwela, saan nga ba mag-aani
Ng higit na disiplina iyang batang lumalaki?
Alam ko pong kayo'y merong inyo-inyong kurukuro
Ngunit upang itong paksa'y lalo nating mapaghulo
Salubungin na po natin ng palakpak na magulo
Ang dalawang magsasabong sa gitna ng entablado!
TAHANAN (Pagpapakilala)
Sa bayan po ng Santa Fe, probinsiyang Nueva
Viscaya
Lahat ng makahidwa ko, sa rima ay puro tumba
Hindi ako nagyayabang sa katuos kong makata
Umatras na kung kaylangan hangga't mayrong
panahon pa.
Sa tahanan nag-uugat ang dakilang pagmamahal
Disiplina'y nahihigit na dito'y natututunan
Maliwanag ang panig kong sa paksa'y ipaglalaban
Elvie Espiritu po sa lahat ay nagpupugay.
PAARALAN
Kung ang laban po ay wrestling, ako'y dapat nang
umatras
Ngunit ito'y paligsahan ng may talino at utak
Tinatanggap ko ang hamon sa panig na ilalahad
Ang higit na disiplina sa paaralan nagbubuhat.
Tubong Concepcion, Tarlac po akong hamak na
lingkod nyo
Nagpupugay sa balana nang taos sa aking puso
Sa banta ng paraluman ako anya'y igugupo
Sagot ko'y subukan pamu ban kanita din mabalu.
LAKANDIWA
Subukan pamu ewan ko, ya'y di ko naintindihan
Kahit wala si Babalu, tuloy pa rin itong laban
Para kayo'y di mainip, atin na pong umpisahan
Si Elvie ang unang tindig, muli'y ating palakpakan.
TAHANAN (Unang Tindig)
Sinasabing ang tahanan ay ang pugad ng pamilya
At sa pugad nagmumula ang sagradong pagsasama
Pagsasamang naaangkop sa gampaning itinakda
Itinakda ng Maykapal sa dalawang mag-asawa.
Gantimpala sa matimyas na pag-ibig ay ang anak
Anak na siyang tungkuling imulat sa tamang landas
Landas ay ang tamang asal, sandata sa isang bukas
Bukas na tanging magulang sa anak ay hinahangad.
Unang gurong kagigisnan ng anak ay ang magulang
Magulang na walang sawang sa kanya ay aantabay
Aantabay sa lahat ng ikabubuti sa buhay
Nitong anak na nagmula sa dugo nila at laman.
Sa matuwid na salita sa tahana'y nahihigit
Disiplina'y nakukuha ng anak ay nakakamit
Pagkat nandiyan sa tahanan ang higit na malasakit
Malasakit ng magulang sa anak ay magtutuwid.
Tsaka ngayon ay may tutol gaya nitong kahidwaan
Para bagang hindi siya sa kamusmusan nagdaan
Hindi ba ang disiplina sa anak ay halos alam
Bago pa ito pumasok sa alin mang paaralan?
LAKANDIWA
Yan si Elvie Espiritu, ang Reyna ng Balagtasan
Ngayon naman ay ang Hari ang sya nating
pakikinggan
Di lang Hari sa pagbikas, Hari din ng kapogihan
Kaya lang po, Haring sunog — si Gonie po'y
palakpakan!
PAARALAN (Unang Tindig)
Ang karunungan ay lunas sa sakit na kamangmangan
Ang talino ay hagdanan sa tugatog ng tagumpay
Disiplina ay sandata sa tatahakin mong buhay
Paarala'y institusyon sa ganiyang kaalaman.
Sa tahanan ay di sapat ang dapat na matutunan
Ng anak na hinuhutok sa disiplinang kailangan
Lalo't magulang ng bata kapwa mayrong hanapbuhay
Ang panahon ng pag-ugit sa anak ay sadyang kulang.
Sa tahana'y mawiwikang una yaong kaalaman
Pagkat dito'y ama't ina sa anak ang nangangaral
Halaga ng pagtuturo ng guro sa paaralan
Ay ginto rin pagkat ito ay propesyong sinumpaan.
Kung ang ina nitong bata'y tsismosa at bungangera
At halimbawang ang ama ay batugan at pabaya
Sa tahanan bang nabanggit, anong uring disiplina
Ng anak ay mapupulot, ng anak ay nakukuha.
Nagtatanong lang po ako, hindi ako nang-aasar
Iyan nama'y nagaganap sa iba pong pamamahay
Di gaya sa paaralan, guro'y mahirap magkulang
Pagka't iya'y katungkulan na kanilang gagampanan.
LAKANDIWA
Kung baga po sa sinaing ay malapit nang kumulo
Sa apoy ng pagtatalo itong paksang niluluto
Ako muna ay tatabi upang ako'y di mapaso
At mamaya magbabalik kapag handa nang
maghango.
TAHANAN (Ikalawang Tindig)
Tila ko ba napapansing kahidwa ko'y isang bulag
Bulag pagkat nalilihis sa tunay na nagaganap
Mali na isang bahagdan ng magulang ay nasulyap
Siyam na pu't siyam na mabuti, itatangging agad-
agad.
Mas maluwag ang panahon ng anak ay ilalagi
Sa tahanan na kapiling ang sa kanya'y nagtatangi
Matuwid na bunga nito'y doon higit nangyayari
Ang aktwal na halimbawa sa disiplinang nasabi.
Ang silid ng paaralan ay silid ng karunungan
At sa compound ng eskwela, pag-aaral, lipaw-lipaw
Ang impluwensiya sa ibang kamag-aral ay di alam
Di lahat ay nakikita ng guro ay matugaygay.
Hindi na dapat pagtakhan pagkat ito'y nagaganap
Anak ay nababarkada sa kaeskwelang di tapat
Hindi tapat sa dahilang sa kanya ay magsasadlak
Sa ugaling di mainam, sa kabutiha'y baligtad.
PAARALAN (Ikalawang Tindig)
Sarili ko'y pinipilit sa dilag ay maniwala
Ngunit loob ko ay tutol, tinuran nya'y hindi tama
Pag sinabing mag-aaral, may takot nang bumabadha
Na labagin ang tuntuning umiiral sa eskwela.
Sabihin na nating higit ang panahon sa tahanan
Na ilalagi ng anak kaysa doon sa paaralan
Diyan ka magtataka at sadya pang hahangaan
Ang disiplina ay higit sa eskwela nalalaman.
Banggitin din na malimit sa kapintasan ng bata
Na siya'y mana sa ama, dili kaya ay sa ina
Ibig ko ditong tukuyin, ang anak ay mapanggaya
Magulang kung matapobre, anak nila ay kaisa.
Unawain lang po ako, ito'y hindi pandudusta
Kapag galit ang magulang, sa anak ay nawiwika
Na kesyo ikaw ay ganyan, di nag-aral palibhasa
Sa ibig ko pong tukuyin ay kayo na ang magkusa.
TAHANAN (Ikatlong Tindig)
Ang diwa ng pagtatalo wari ko ba'y nilalabo
Ng kahidwang kutis-sanggol, yaong sanggol na ewan
ko
Sa sarili niyang tahanan, hindi ba niya napipiho
Kung anong uring paghutok sa anak ang inaako.
Mas maigi pa sa anak kung aktwal na makikita
Yaong mga halimbawa sa magandang disiplina
Sa tahanan ang magulang, sila'y mga halimbawa
Doon naman sa paaralan, iyan ba ay magagawa?
Katulad ng pagsisilbi, paggalang, pagpipitagan
Sa magulang at kapatid at sa kapwa mo nilalang
Pagkilos at pangungusap, kaayusan ng katawan
Kalinisan ng ugali, pagpupuri sa Maykapal.
PAARALAN (Ikatlong Tindig)
Pakiusap sa kahidwang Amasona ng Viscaya
Wala sanang personalan, magbitiw man ng kataga
Bakit yaong kutis-sanggol wari ba niyang dinudusta?
Ako nama'y di sinabing mistula siyang boksingera.
Nalimot na din po yata ng makatang kasalungat
Na sa eskwela'y may subject na good manners and
right conduct
Paaralan ay tahanan ang siyang nakakatulad
Guro ang mga magulang, estudyante'y mga anak.
Kaibahang nahihigit na doon sa paaralan
Mga guro'y walang pagod ilingkod ang kakayahan
Hindi paris sa tahanan, ang magulang magkaminsan
Nawawalan ng panahong ang anak ay paglingkuran.
TAHANAN
Pati pala ang matuwid ng kalaban ay ulikba
Dahil kaya siya'y bagabag ng maling paniniwala
Magulang ang hinahangad, ang anak ay mapagpala
Dugo'y higit na matimbang, iyan ba'y maitatatwa?
Halaga ng disiplinang nababatid sa tahanan
Ay hindi lamang magkano, hindi kayang matawaran
Pagkat dito'y obligasyon ang sabi mong katungkulan
At iyan namang katungkulan laan doon sa
suwelduhan.
PAARALAN
Ang dilag ba'y nagtataka o siya ay nagtatanong?
Akin na ring lilinawin nang hindi siya nagmamaktol
Mga guro ay suwelduhan sa serbisyo ang katugon
Pagkat sila'y gumagaganap sa tinapos na propesyon.
Ako, ikaw, kahit sila, na may anak na iniwan,
Ang obligasyong mangaral sa anak di maibigay
Dahil tayo'y nasa dayo, di kapiling sa tahanan
Sa 'ting mga pagkukulang, nagpupuno'y paaralan.
TAHANAN
Kahit isa ang dumayo sa dalawang mag-asawa
Mayron pa ring magsisilbi sa tahana'y magpapala
Kakayahan ng iniwang kapilas ba'y bale wala
Upang anak ay hutukin sa nasabing disiplina?
PAARALAN
Di ko naman sinasabing sila'y walang kakayahan
Tinuran ko'y halimbawa na tayo ay kakulangan
May layunin kaya itong kahidwa kong paraluman
Na kami ay pag-awayin ng reyna ko sa tahanan?
TAHANAN
Takusa man ang kalaban, wala akong pakialam
Mahalaga'y ang panig ko sa kanya'y nakakalamang.
PAARALAN
Sa boksing pag nang-aasar, kalaban ay mahina na
Gayon din sa balagtasan, wala din pong pinag-iba.
TAHANAN
Di masama ang mangarap kahit walang pagkatupad.
PAARALAN
Di na dapat pangarapin ang bagay na natitiyak.
TAHANAN
Bulastog na paniwala!
PAARALAN
Ayon lang yan sa akala!
LAKANDIWA
Akala ko'y biru-biro ang labanan ng dalawa
Kung nahuli pala ako'y baka merong nadisgrasya
Magkamayan muna kayo't ang hinaho'y ibalik na
Kababayang minamahal, palakpakan natin sila!
Si Elvie po ang may sabing sa bahay mas nakakamit
Ng bata ang disiplina, pagkat dahil sa pag-ibig,
Ang magulang sa anak nya ay lubos ang malasakit,
Laging handang umantabay at masuyong nagtutuwid.
Ani Gonie, disiplina'y bahagi ng kaalaman
Na higit na nakukuha ng bata sa eskwelahan
Lalo anya kapag ama't ina'y kapwa nagkukulang
Guro ang syang gumaganap sa tungkulin ng
magulang.
Sang-ayon sa isang kwento, sa langit ay nakapila
Duktor, narses, inhinyero, arkitekto, at iba pa
Sila noong nasa lupa ay mayroong disiplina
Kaya sa kabilang buhay, nakamtan ang gantimpala.
Bawa't isa sa kanila ay mayroong sumalubong
Buong tuwang nagsasabi kay San Pedro, “Anak ko
'yon!”
Ngunit isa ang lumapit at sa kanya ay nagbulong,
“Lahat sila nu'ng musmos pa, ako'ng guro nila
noon!”
Disiplina'y sa tahanan unang dapat matutuhan
Disiplina'y sa eskwela dapat bigyang-katatagan
Paaralan at tahanan ay pandayan nitong asal
Nagtutulong na ihanda ang bata sa wastong buhay.

Iyang murang kaisipan ng bata ay nahuhutok

Nang ayon sa nakikita't naririnig sa palibot
Sa tahanan at eskwela'y may mabuting napupulot,
Masasamang impluwensya ay doon din sumusulpot.

Sa magulang po at guro, ito'y isang paalala

Upang bata ay matuto ng tunay na disiplina:
Tayo mismong nangangaral ang dapat na magpakita
Ng kanilang gagayahing mabubuting halimbawa.

Sa panig na pinagtanggol ng dalawang makata po

Patas sila ng katwiran, parehas po na may punto
Kaya naman ang hatol ko, sila'y tabla, kaya kayo,
Palakpakan sanang muli si Elvira at Gorgonio!

BAKLA SA PNP
DAPAT ba o HINDI DAPAT na payagan
ang bakla sa PNP?

Mula sa panulat nina:

RAFAEL A. PULMANO — nagtanggol sa panig ng DAPAT;
sumulat din ng iskrip ng LAKANDIWA
GONIE T. MEJIA — nagtanggol sa panig ng HINDI DAPAT

Pasintabi muna kami sa lahat ng nakikinig

LAKANDIWA (Pagbubukas) Sa katwirang maaanghang, tamaa'y wag magagalit
Katuwaan man ang paksa, may mapupulot ring
matwid
Kung di kaya ng sikmura, sa tainga ay magtakip.
Paksa natin ay "DAPAT ba o DI DAPAT na isali
Ang bakla sa kapulisan o sa pwersa ng PNP?"
Narito na ang makatang nakahandang magpandali,
Salubungin ng palakpak si Rafael at si Gonie!
DAPAT (Unang Tindig)
Isa munang paglilinaw bago magkalabuan po
Sa bakla man kumakampi, lingkod ninyo'y machung-
macho
Danga't tawag ng tungkuling dapat akong makibuno
Kaya kahit alanganin ang panig ay di susuko.
Nang panahong sinauna, nung si Gonie musmos pa
po
At marami pa sa atin ang wala sa mundong ito,
Ang lalaki, pag naghikaw, ang babae, pag nagkorto,
Tyak malaking iskandalo, tsismis na sa buong baryo.
Pero ngayo'y moderno na ang takbo ng ating buhay
Haircut, T-shirt, at pants - walang sinisino, basta't
bagay
Sa trabaho ay ganyan din, lalaki o babae man,
Tomboy, bakla, importante'y kumikita nang
marangal.
Sino pa ba'ng magugulat ngayon kapag nakakita
Halimbawa'y ng lalaking guro, narses, kumadrona?
O babaeng sikyu, pulis, boxer, bouncer, karatista?
Kung ang ganya'y tanggap natin, bakit bakla
ipepwera?
Ano man ang kanyang lahi, kulay, anyo, kasarian
Ang tao sa mula't mula ay nilikhang pantay-pantay
Kapag merong napaiba, asahan mo't kagagawan
Ng tao ring sa kapwa ay mapandusta't mapanlamang!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Laba'y di pa umiigting, katalo ko'y umamin na
Mga bakla anya'y mga alanganin na nilikha
Kundi ako namamali, sa akin lang sapantaha
Ang pagsuko po sa laban ay hangad nang ibandera.
Paalala ko din naman, nang ang tao ay likhain
Lalaki at babae lang, wala yaong alanganin
Karagdagang pagunita sa lahat ng mga bakling
Ako'y hindi nanlalait, matwid ang aking layunin.
Kung ako nga'y isinilang sa panahong sinauna
Yaong dapat na marating, walang dudang inabot na
Ngayong ako'y nakauwi, batbat na ng ekspiryensya
Sa dinako ko, si Raffy ay patungo pa lang pala.
Malinaw na di pa batid ni Rafael ang katwiran
Na ang bakla'y hindi ayon sa pulisya manilbihan
Palakarin yaong batas, patahimikin ang bayan
Na tapang ang itutumbas sa kaaway ng lipunan.
Ma-lalaki, ma-babae, sa pulisya'y sadyang bagay
Sa matagal nang panahon, sukat na ang katatagan
Subalit kung sasabihing bakla po ang isasalang
Naku, atse! Baka pati ang baril ay ipansuklay!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Ang hirap sa gumugurang na kagaya ni Gorgonying
Lalaki kung pumustura pero utak-alanganin
Babae at lalaki lang ang tao raw nang likhain
Pwes, ang bakla, kung di sa Dyos, ay kanino ba
nanggaling?
Sya na rin po ang nagbuhol ng lubid na ibibigti
Nang amining sa gawaing pagpupulis, importante
Ay hindi ang kasarian kundi tapang, lakas, liksi
Katangiang taglay mandin ng iba sa mga syoke.
Ipatupad raw ang batas, payapain ang lipunan
Tapang anya'ng itatapat sa kaaway nitong bayan
Higit pa dyan, kayang gawin ng may gitnang
kasarian
Na bukod sa matatapang ay super pang istariray.
Pag ang taong nag-aaplay ay qualified maging pulis
At dahil lang sa sya'y bakla kung kaya mo nire-reject
Labag yan sa konstitusyon, kung tawagin nga sa
Ingles,
"Discrimination against persons on account of gender
or sex!"
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Tila baga nalimot na ni Tyu Paeng ang nagdaan
Na si Eba ay babae at lalaki po si Adan
Sa tanong nya kung saan daw nagmula ang
kabaklaan
Ang sagot ay simpleng-simple, sa mali pong
kinagisnan.
Kaylan man ay di paglabag sa batas o konstitusyon
Ang maghayag ng palagay at sarili nyang opinyon
Magpulis man po ang bakla, karapatan nila iyon
Danga't ito'y balagtasan, ang panig ko ay pagtutol.
Sinasabing ang bakla ay masahol pa sa babae
Mas mahina raw ang puso, at lamang din sa pag-arte
Higit makembot ang beywang, lalo't kaharap ay pogi
Kung macho ang huhulihin, ano na ang mangyayari?
Sa pagtugis sa kaaway, pagresponde sa tungkulin
Mayroon bang ibubuga silang Adan na mahinhin?
Kung sa ipis sila'y takot, sa bwaya pa na may pangil?
Ako po ay sadyang tutol na sila ay pagpulisin!
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Meron palang kaeskwela si Pangulong Clinton dito
Makasagot lang ng tama, ang tanong ay binabago
'Kako, bakla'y saan galing? Tao silang kagaya mo
Ugali at katangiang kabaklaa'y ibang isyu!
Nilahat na ni Gonie po - basta bakla, awtomatik
Na hindi nya papayagang magtrabaho bilang pulis
Sobrang unfair - Bakit hindi daanin sa pagsusulit?
At kung sadyang di papasa, ipwera man ay may
matwid.
Karapatan kahit ninong magbigay nga ng opinyon
Ngunit hindi lahat tayo'y hinirang na maging hukom
Kung wala pang paglilitis ay guilty na ang yong hatol
Baluktot ang hustisya mo, sa bakla ka'y mas
masahol!
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Kung Raffy'y abogado, nagtatanggol sa nasakdal
Pati lihis, igigiit sa sala po ng hukuman
Baka hindi niya batid, kapag ang judge ay naasar
Papatawan sya ng contempt, perjury ang kasalanan.
Ngunit di ko hinihiling sa amin pong Lakambini
Na gawaran sya'ng parusa sa paratang na hinabi
Kung hustisya ko'y baluktot, do'n sa bakla'y higit
mali
Kahulugan sya'y balimbing, sa panig nya'y
namumuhi.
Hindi dahil tutol akong silang bakla ay magparak
Ako na nga sa kanila'y asiwa at nababanas
Ayaw ko lang mahaluan silang tunay na kagawad
Ng mahina yaong loob at lalaking nakameyk-ap.
DAPAT
Sa likod ng kahinaan kadalasang nagkukubli
Ang lakas ng isang yagit na akala'y walang silbi
Baklang bongga kung magmeyk-ap, magdamit ay
seksing-seksi
Pag pulis na ay mag-ingat ang rapist na makakati!
Kagalingan pa ng mga nagpupulis na double-switch
Mahirap na ispelengin ang kanilang puso't isip
Pwede silang mag-Hercules, o mag-ala-Osang Roces
Masisira ang diskarte ng kriminal kahit wais.
HINDI DAPAT
Pwede palang mag-Hercules o mag-ala-Roces Osang
Kaya bakla ay higit pang kailangan sa peryahan
Sa himpilan ng pulisya, di bagay ang kaartehan
Pagkat dito ay seryosong trabaho ang gagampanan.
Kung ang pulis ay palaban, gulat yaong masasama
Lalo't ito ay lalaki, sa porma ay bidang-bida
Subalit kung ito'y bakla, pulis-patola pong lampa
Lalaganap pa ang krimen sa halip na masawata.
DAPAT
Kung misyon mo'y undercover kaylangan kang
magkunwari
At sa buy-bust operation pag-arte ang siyang susi
May lalaking pulis lamang sa tsapa at uniporme
Magagaling mangurakot, sa serbisyo'y walang silbi!
HINDI DAPAT
Kung baga sa pelikula, ibig yatang sabihin na
Ang kawawang baklang pulis, sa bwitre po ay patuka
Kung ang lalaki ngang pulis, mahilig sa dilihensya
Baklang pulis, sa pogi pong kawatan ay laglag-saya!
DAPAT
Ang alam ko, sa kapwa nya ay galit ang
mandarambong
Bakla kaya ay gayon din? Ako lang po'y
nagtatanong!
HINDI DAPAT
Sa isa bang naghahangad ng matatag na proteksyon
Sa bakla ba na pulis mo iaasa yaong tugon?
DAPAT
Eh, kanino? Sa lalaking police-holdaper-for-ransom?
HINDI DAPAT

Ang bulaklak bang katuray, mayrong bangong

isisimoy?

DAPAT

Kahit bakla, di uurong!

HINDI DAPAT
Ngunit sila'y pusong mamon!
LAKANDIWA (Pagtatapos)
Kababayan, pasalamat muna't ating palakpakan
Si Gonie at si Rafael na magiting na naglaban
Kayo naman ang magsulit... alin nga ba'ng mas
matimbang?
DAPAT ba o HINDI DAPAT ang bakla sa
kapulisan?
Kapag Nasabi Ko Sa
Iyong Mahal Kita
ni Rafael A. Pulmano
aminin mo kaya na mahal mo ako?
Damdaming nagu-umapaw sa pagsuyo
Dugong dumadaloy sa bawat pintig nitong puso
Masabi ko kaya sa iyo
Gayong alam kong ako'y mabibigo?
Ewan ko.
Dama ko kasing walang katuturan
Mga paghihirap ko'y walang patutunguhan
Kung ipagpapatuloy itong kahibangan.

Maintindihan mo kaya ako

At ang mga nadarama ko
Sa tuwing nagkakasama tayo?

Siguro.
Ayoko nang alamin.

Baka kasi aminin mong

ako'y mahal mo rin.

ANG BAGONG BAYANI

ni Rafael A. Pulmano
Nilisan ang bansa kapalit ng dolyar
Singaporeang paslit ang inalagaan
Ang sariling anak, nalamnan ang tiyan
Gutom sa kalinga ng magulang naman.

Gurong naghahangad ng riyal na kita

Nag-domestic helper sa Saudi Arabia
Four years nagtiyagang pakadalubhasa
Sa ibang lahi pa nagpapaalila.
Dating chief engineer sa sariling nasyon
Sa abroad nag-apply: karpentero-mason
Noo'y naka-jacket sa lamig ng aircon HELLO
Sa init ng araw ay sunog na ngayon.
ni Rafael A. Pulmano
Sawa na sa laging galunggong ang ulam
Nagsikap marating ang bansa ng sakang
Trabaho'y maghapon sa init ng Saudi
Sariling katawan ang ikinalakal
Kaulayaw ko ay beer sa lamig ng gabi
Umuwing mayaman, malamig na bangkay.
At pag may tama na, sa 'king karaoke
Aawit ng "HELLO" ala-Lionel Richie.
Nagtiis maglayo yaong bagong kasal
Upang pag-ipunan ang kinabukasan
"HELLO!" Oh kay tamis ng ganyang kataga
Masakit na birong pag-uwi ng bahay
Sa isang tulad kong nasa ibang bansa
Nangulilang kabyak, may iba nang mahal.
Musika sa puso ang "HELLO" ng kapwa
Mapa-Pilipino o mapa-banyaga.
Sila ang overseas contract workers natin
Masipag, marangal, at mapangarapin
"HELLO!" ng pagbati, maski ng artista
Kahit may panganib, ayaw magpapigil
Sa stage show, sa T.V., o sa pelikula
Legal o ilegal, bansa'y lilisanin.
Pinananabikan ang hatid na saya
Mula sa kapuso at sa kapamilya.
Gobyernong kaylangan ang foreign currency
Passport, POEA at etceterang fee
Ang "HELLO" ay lalong matamis ang tunog
Saludung-saludo, labis ang papuri
Kung buhat sa iyo, Mahal, Sinta, Irog
Sa OFWs - ang Bagong Bayani.
Sa overseas calls ko, sa t'wi kang sasagot
Tanggal ang hilo ko sa puyat at pagod.

Subalit ang "HELLO" na hindi ko gusto

AKO AY PILIPINO Ay ang "HELLO, GARCI..." mula kay Ate Glo
At "I AM SORRY" nyang di naman totoo
ni Rafael A. Pulmano Sobra naman yata tayong ginagago.

PILIPINO akong may sariling dangal

Di kayang tumbasan ng lapad at dolyar
At saan mang dako ng sandaigdigan,
Karangalang ito'y handang ipaglaban.

Pilipino akong ang ngalan at puri

Di mababayaran ng ginto't salapi
Mag-abroad man ako't ang aking kalahi
Pangalang malinis ay nananatili.

May nangagsasabing pagdating sa pera,

Merong nagbibili ng kanyang kalul'wa
Ang paniwala ko, Pilipino'y iba
Hanggang sa isang club minsa'y napapunta.

Ako ay namula, nangitim, nanilaw... PAALAM, MY LOVE

Pagkat nakita ko (dito pa sa Japan!)
Ang kababata ko't kalaro nu'ng araw -
Nagsasayaw siyang hubo't hubad...ARAY!
ni Rafael A. Pulmano
ARAY KO! Kaysaklap naman ng mabigo
Wasak ang damdamin, sugatan ang puso
Bakit sa Hongkong pa tayo nagkatagpo?
Tulog kong damdamin ay iyong biniro...
Malayo sa bansang ating sinilangan,
Nangungulila ka't ako'y homesick naman
Walang anu-ano ay ating nagisnan
Na tayong dalawa ay nagmamahalan.

Matuling lumipas ang araw, ang buwan

Finished contract ka na't kaylangang lumisan
Ako nama'y merong natanggap na liham
Kailangan ko ring umuwi ng bayan.

Ang isla ng Hongkong, atin nang iiwan,

Pati alaala ng suyuang bawal:
Hinihintay ka na ang asawang hirang,
Bunso ko't maybahay rin ay nag-aabang...

Espadang Bali-bali Hindi magtatagal

At ikaw'y bibilog.
Espadang bali-bali
Nahulog sa pusali Penpen de sarapen
Kunin mo sandali
Uupahan ng kahati Penpen de sarapen
De kutsilyo
De almasen
Lagari Bawbaw de kalabaw
Lagari! Batuten
Lagari! Sipit namimilipit
Simbahan sa Paete Gintong pilak namumulaklak
‘Pag hindi nayari Sa tabi ng dagat
Sayang pula, tatlong pera
Sayang puti, tatlong salapi
Magagalit ang pari
Sa batang bungi!

Ulan! Ulan!
Gatas at Itlog
Ulan! Ulan!
Alagaan mo ang manok
Pantay kawayan!
Bibigyan ka ng itlog.

Ang gatas at ang itlog Bagyo! Bagyo!

Ay pagkaing pampalusog. Pantay kabayo!
Ang saging at papaya
Ay pagkaing pampaganda.

Ikaw'y uminom ng gatas

At kumain ka ng itlog.
 Sa batang nadapa

Tulang Palaka Aba, aba, aba

Ako'y tutula, Minura ng ina
Tulang palaka, Ang ina’y nagmura
Ako'y uupo,
Minura ang bata
Tapos na po.
Ang bata ay minura

Aba, aba, aba

Ikaw ay tatanga-tanga
Tatanga-tanga, tatanga-tanga
Ang mura ng ina
Ang ina’y nagmumura

Aba, aba, aba

Nasugatan ang bata
Nasaktan ang bata
Ang bata, ang bata
Aba, Aba, Aba Ang bata’y nadapa
Ni Dr. Paulina Flores-Bautista
Guhit ni Joanne de Leon
Ama
Aba, aba, aba Ni Dr. Paulina Flores-Bautista
Guhit ni Joanne de Leon
Ang bata, ang bata,
Kay raming butil sa malawak na dalampasigan
Ang bata, nadapa
Nadapa, nadapa Kay raming sigay sa malalim na karagatan

Nadapa ang bata Kay raming patak ng ulan mula sa dibdib ng

kalangitan
Aba, aba, aba Kay raming dahon sa damong luntian
Ang ina, ang ina Kay raming hamog, dala ng hanging amihan
Ang ina’y lumapit Kay raming puno sa mayabong na kabundukan
Lumapit, lumapit Kay raming katutubong kogon na di inaalagaan
Lumapit ang ina Kay raming bituin sa maliwanag na kalangitan
Ngunit isang-isa lamang ang buwan sa kalawakan
Aba, aba, aba Tulad ng aking kaisa-isang Ama na aking
Ang inang lumapit
hinahangaan!
Nagalit, nagalit
Nagalit sa bata
Disiplina ng Lola sa Apo
Ni Dr. Paulina Flores-Bautista
Guhit ni Joanne de Leon

Ang matatag na lola

na may mga apo na kasama
ay iyong
nagtatakip ng mata
nagpapasak ng bulak sa tainga
nagsisiper ng labi niya.

Kung baga, di nakikialam

sa Ina o Ama sa pagdidisiplina

ng mga mahal na apo niya.

Nakikialam lang siya

kung payo 'y hinihingi sa kanya
at dapat ito'y bihira
upang pagsasama'y di masira.
Mga
 Tulang
Pambata
Tula
Balagtas
an
 Proyekto
sa
Filipino IV
Ipinasa ni
Joejie N. Gulapo
Ipapasa kay:
Gng. Artango