TAYUTAY: Behikulo ng Ideya, Sandata ng Manlilikha sa Isang Pagtalakay

Ni Sirphol Fababaer COLEGIO NG LUNGSOD NG BATANGAS

Ang tayutay ay isang sinadyang paglayo sa karaniwang paggamit ng mga salita upang madaling maunawaan, mabisa at kaakit-akit ang pagpapahayag. Nakadaragdag ito sa kalinawan, kapamagitan at kagandahan ng isang katha, pasalita man o pasulat. Ang Tayutay ay isang salita o grupo ng mga salita na ginagamit upang makapagpahayag ng emosyon o upang makalikha ng mas malalim na kahulugan. Ang mga salita sa tayutay ay hindi literal, bagkus ito ay patalinghaga at ginagamit bilang simbolo. Sa pagtalakay nina (Casanova at Rubin,2001) binigyang diin nila ang tayutay ayon sa ipinahayag ni Eugene Y. Evasco na ang nilalayon ng tayutay ay magbigay ng kabatiran ng isang abstraktong ideya o idiin ang konsepto sa pamamagitan ng kadalasan, ng pagtutumbas ng mga kahulugan na madaling maiintindihan ng ng tagatanggap mambabasa man, taga panood, tagapakinig. Mababasa, maririnig ang tayutay hindi lamang sa pang-araw-araw pakikipagkomunikasyon kundi maging sa mga popular na awit ng pag-ibig. Halimbawa: Awitin Balutin mo ako ng hiwaga ng iyong pagmamahal (Sharon Cuneta) Sinaksak mo ng kutsilyo ( Michael V) Ikaw na nga ang hinahanap ng puso ( Wellie) Halimbawa: Patalastas Para kang nakasandal sa pader Ang mikrobyo, hindi binibeybipinapatay Patunay ito na ang tayutay ay may kakanyahang mag-angkin ng kagandahan ng isang wika na kakanlong sa isang konsepto sa pamamagitan ng pamamahayag sa tulong ng isang manlilikha kung kayat ang pag-aaral ng retorika at ang patalinghagang pagpapahayag ay magkaugnay. Mga Uri ng Tayutay 1. Pagtutulad (simile) Ito ay isang payak at lantad na paghahambing at karaniwang ginagamitan ng mga salitat pariralang: katulad ng, tulad ng, para ng, anakiy, kawangis ng, gaya ng, kasing-, sing-, ga-, atbp. Halimbawa: Ang tao ay kawangis ng Diyos. Ang kanyang kagandahan ay mistulang bituing nagniningning. Ang mga tumakas ay ikinulong na parang mga sardinas sa piitan. Si Maria na animoy isang bagonh pitas na rosas ay hindi napaibig ng mayamang dayuhan. na

2.

Pagwawangis (Metaphor) Ito ay isang tuwirang paghahambing na di gumagamit ng mga salitang katulad ng at iba pa, ngunit nagpapahayag ng hambingan sa pamamagitan ng paglalapat ng pangalan, tawag, katangian, o gawain ng isang bagay na inihahambing.

Halimbawa: Matigas na bakal ang kamao ng boksingero. Ang kanyang mga kamay ay malamig na yelong dumampi sa aking pisngi. Matigas na bakal ang kamao ng boksingero Ikaw na bulaklak niring dilidili 3. Pagsasatao (Personification) Ito ay tinatawag ding pagbibigay katauhan at personipikasyon. Pahayag ito na ang mga katangian, gawi at talinong sadyang angkin lamang ng tao ay isinasalin sa mga karaniwang bagay. Nagagawa ang pagsasalin sa paggamit ng pandiwa o pangngalan. Halimbawa: Sumasayaw ang mga dahon sa pag-ihip ng hangin. Ang mga bituin sa langit ay kumikindat sa atin Nahiya ang buwan at nagkanlong sa ulap 4. Pagmamalabis (Eksaherasyon) (Hyperbole) Ito ay isang pagpapahayag na lampas sa mahinahong larawan ng katotohanan sa hangaring magbigay-diin sa katotohanang pinagmamalabisan. Halimbawa: Umulan ng pera sa pagtama ko sa lotto. Namuti ang kanyang buhok sa kakahintay sayo. Abot langit ang pagmamahal niya sa aking kaibigan. Bumaha ng mga dugo sa lansangan 5. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche) Ito ay ang pagbanggit sa bahagi bilang katapay ng kabuuan, o ng kabuuan bilang katapat ng bahagi. Halimbawa: Ang panahong ito ng Hunyo ay maulan. Isinambulat ang ordeng mula sa dibdib ng taksil. isang Rizal ang nagbuwis ng buahy alang-alang sa Inang Bayan Walong bibig ang umaasa kay Romeo 6. Panghihimig o Onomatopeya Ito ang paggamit ng mga salitang kung ano ang tunog ay siyang kahulugan. Halimbawa: Himutok na umaalingawngaw sa buong gubat. Ang lagaslas nitong batis, alatiit ng kawayan, halumigmig nitong hangin, ay bulong ng kalikasan. Himutok na umaalingawngaw sa buong gubat.

Humalinghing siya sa sakit ng hagupit na tinanggap.

7.

Panawagan (Apostrophe) Ginagawa rito ang pakikipag-usap sa karaniwang bagay na para bang nakikipag-usap sa Isang buhay na tao o isang taong parang naroon at kaharap gayong wala naman. Halimbawa: Diyos Ama, ituro nyo po sa amin ang tamang daan. Kamatayan, nasaan ka na? Wakasan mo na ang aking kapighatian. Araw, sumikat ka na at tuyuin ang luhang dala ng kapighatian Ulan, ulan kamiy lubayan na.

8.

Pag-uyam (sarcasm) Mga pananalitang nangungutya sa tao o bagay sa pamamagitan ng mga salitang kapag kukunin sa tiyakan ay tila kapuri-puring mga pananalita ngunit sa tunay na kahulugan ay may bahid na pang-uyam. Halimbawa: Ubod siya ng gara kung lumalabas! Napaka dumi naman ng bahay. Wala kang ganang kuamin, kaya pala halos maubos mo ang ulam Sa husay niyang kumanta, pampito siya sa pitong naglaban. Maraming salamat sa paglalagay samin sa kapahamakan. Siya ay may magandang kasuotan, gawa sa basahan

9. Paglilipat-wika o Transferred Epithet Tulad ng pagbibigay-katauhan na pinasasabagay ang mga katangiang pantao, na ginagamit ang pang-uri. Halimbawa: Patay tayo diyan. 10. Pagpapalit-tawag (Metonymy) Isang pansamantalang pagpapalit ng mga pangalan ng mga bagay na magkakaugnay. ` Halimbawa: Ang anghel sa kanilang tahanan ay isang malusog na sanggol 11. Paghahalintulad o analogy tambalang pagtutulad ng dalawang ideya sa isang aspeto Halimbawa: Ang pag-iingat niya sa kanyang pangalan, pangangalaga ng magulang sa kanyang mga anak. Ang tinging iniuukol ng paruparo sa bulaklak, damdamin ng binata sa dalaga ang katulad 12. Paghihimig o onomatopeya ang pagpapahayag ay gumagamit ng tunog o himig ng mga salita upang ipahiwatig ang kahulugan. 13. Pag-uulit o alliteration ang pagpapahayag ay gumagamit ng magkakatulad na titik o pantig sa simula ng dalawa o mahigit na salitang ginagamit sa isang taludtod o pangungusap.

Halimbawa: Ipinanganganib ay baka mabigla, matuloy hiningang mapatid Dito nakabangon ang naglulugami at napasa-tuwa ang napipighati Napalayo siya at naligalig sa nagawa niyang napakabilis na pagpapasiya sa kanyang pusong umiibig. 14. Pagdaramdam o exclamation ang pagpapahayag ay nagsasaad ng di-pangkaraniwang damdamin. Ginagamitan ng tandang pandamdam (!) sa dulo ng taludtod o pangungusap. O, araw na lubhang kakila-kilabot! Araw na sinumpa ng galit ng Diyos. Biba si Floranteng hari sa Albanya. Mabuhay, mabuhay ang Prinsesa Laura! 15. Pagtatambis o oksimoron pinagsama o pinag-uugnayrito ang dalawang bagay na magkasalungat Halimbawa: Hindi mapakali ang lalaking naghihintay sa labas ng delivery room paroon at parito, labaspasok, upo-tayo.

Sanggunian: Arrogante, Jose A. 2007. Retorika: masining na pagpapahayag. Mandaluyong City, National Book Store. Buensuceso, Teresita S. et, al.,2005. Filipino 3 para sa antas tersyarya. Manila Philippines, UST Publishing House Casanova, Arthur P. et. al., 2001. Retorikang pangkolehiyo. Manila Philippines, Rex Book Store. Decena, Josifina A. et al., 2005. Retorika patnubay sa masinig na pagpapahayag para sa kolehiyo. Mandaluyong City, Books Atbp. Publishing Corp. Lachica, Veneranda S. 1999. Wika ng Retorika. Manila Philippines, MK Imprint Sauco, Consolacion P. et. al., 2004. Retorika para sa antas tersyaryo. Makati City, Katha Publishing Co., Inc http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Tayutay http://www.takdangaralin.com/filipino/tayutay/ang-tayutay-at-uri-ngtayutay/http://kndollaga.tripod.com/uri.htm