Ang teoryang pampanitikan ay ang sistematikong pagaaral ng panitikan at ang mga paraan sa pagaaral ng panitikan.

Mayroong iba't ibang teorya para sa pag-aaral na ito. Katotohanan kaysa kagandahan ang mababakas sa teoryang ito. Kahit sino, ano mang bagay at lipunan ay dapat makatotohanan ang paglalarawan o paglalahad. Nagpapahayag din ito ng pagtanggap sa katotohanan o realidad. Tulad sa akda, totoong ang tao ay nasisilaw sa ginhawang maibibigayng kayamanan. Natanggap ng isang tauhan ang nangyari subalit tinakasan ng isang tauhan ang katotohanan at siya ay nawala sa sarili. Ang sobrang paghahangad ng materyal na bagay ay totoong makasisira rin sa tao.

MGA TEORYA NG PANITIKAN

REALISMO Sa teoryang ito higit na mahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan . May mga bahaging nagpapakita ng mga makatotohanang paglalarawan sa tao , lipunan at kapaligiran. Ang mga akdang nasa ilalim nito ay nagsasalaysay ng mga pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan at iba pang katulong na tauhan . Pinagbabatayan nito ang totoong buhay na madaling madama ng mga mambabasa . Nangangailangan ng mahabang panahon ang mga pangyayari . Marami rin ang tagpuan. Ito'y na mayagpag sa Panahon ng Kastila at Makabagong Panahon. ROMANTISISMO Naniniwala ang mga Romantisist na ang tao ay may kapasidad na bumuo ng sarili nilang daigdig . Sa panahon ng mga suliranin makakalikha ang tao ng mga gawaing maaring makaaliw sa kanya upang sandaling lumipas ang dinadala na naghahari sa kabuuan ng akda. Ang mga ito ay maaring madama sa tulong ng mga salitang ginagamit sa akda. Sa pamamagitan nito, makikilala ng nangingibabaw na damdaming napulutan sa kabuuan ng akda.Ito'y namayagpag sa Panahon ng Amerikano (1990-1940) HUMANISMO Binibigyan -pansin ang magagandang saloobin ng taong nakapaloob sa isang akdang pampanitikan. Binibigyan din ng pansin ang magagndang damdaming taglay ng isang tao.Itinataas din ang karangalan ng tao bilang sentro ng akda.Ipinakikita ang magagandang saloobin ng tao na nakapaloob sa mga tiyak na pahayag sa akda . Maari ring idagdag ang magagandang damdaming taglay ng tauhan.Ito'y namayagpag sa Makabagong Panahon. EKSISTENSYALISMO Binibigyan-diin ang mga bahagi ng akda na nagpapakita ng mga paniniwala , kilos, at gawi ng tauhan.Gumagawa siya ng pagpapasya na kailangan niyang harapin anuman ang magiging kahinatnan nito.Mahalagang makita ang kalakasan ng paninindigan ng tauhan.Malaya siya sa kanyang pagbuo ng desisyon at king paano niya ito harapin.Ito'y namayagpag sa Panahon ng Kastila at Kasalukuyan. NATURALISMO Ang mga akdang nagbibigay-diin sa teoryang ito ay nagpapakita ng mga pangyayaring nakatutulong ang mga piling salita at mga pahayag upang pangibabawin ito.Ipinakikita rin ang epekto ng kapangitan ng kalagayan sa mga tauhan nito.Ito'y isa sa mga namamayagpag sa Kasalukuyan.

Formalismo Pinagtutuunan ng pansin sa teoryang ito ay ang mga istruktura o pagkabuo nito. Isa sa mga tinitignan ay ang kabisaan ng pagkakagamit ng matatalinghagang pahayag . Kabilang din dito ang Sukat sa tula na nagpapakita ng bilang ng pantig sa bawat taludtod.Maaring itong lalabindalawahin,lalabing-anim at iba pa. Ang Tugmaan naman ay ang pagkakahawig ng mga tunog ng mga huling salita sa bawat taludtod. Kariktan naman kapag gumagamit ng maririkit na salita upang mapukaw ang damdamin at kawilihan ng mambabasa. Dahil may adhikaing gawing obhektibo ang pagsusuri , wala rin lugar ang opinyon at interpretasyon ng mambabasa.Itoy namayani sa Panahon ng Amerikano at Kasalukuyan. MARXISMO Mahalagang mapagtuunan ng pansin ang mga bahaging tiyakang nagpapakita ng paglabanan ng malakas at mahina; mayaman at mahirap . Makabuluhan rin kung paano natalo ng mahina ang malakas ; ng mahiyap ang mayaman.Ginagamit ng mga oriyentasyon na ito upang mabuksan ang mga isipan at ang mga mata ng tao sa pang-aapi at pagsasamantalang nagaganap sa lipunan.Ito'y sumibol sa Panahon ng Kastila at Hapon, at namayagpag naman sa makabagong panahon. IMANISMO Nakatutulong nang malaki sa teoryang ito ay ang mga larawang-diwa o imahe sa ikagaganda ng akda . Tumutukoy ito sa mga salitang kapag binanggit sa akda ay nag-iiwan ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa. Nagpapatalas ito sa pandama ng mga mamababsa. Ito'y naghari sa Panahon ng Amerikano.

MORALISTIKO Ipinalalagay ng mga tagapagtaguyod nito na ang manunulat ay isang nilalang na balon ng maraming kaalamn. Ginagamit ng manunulat ang kanyang akda bilang instrumentong maaring paghanguan ng mga aral na gagabay sa pangaraw-araw na buhay at pagdedesisyon ng kanyang mambabasa. Kung gayon, maari niyang dalhin ang kanyang mambabasa sa mabuti o masamng landas. Namayagpag ito sa Panahon ng Kastila at Makabagong Panahon.

SOSYOLOHIKAL Naniniwala ang mga tagapagtaguyod nito na ang manunulat ay produkto ng kanyang panahon, lugar, mga kaganapan ,kultura,at institusyon sa kanyang kapaligiran kung saan itinuturing sila bilang boses ng kanyang panahon. Dahil dito, ipinalalagay na ang akdang kanilang nilikha ay repleksyon o salamin ng mga nagaganap sa lipunang kanyang kinalalagyan. Namayagpag ito sa Panahin ng Propaganda. BAYOGRAPIKAL Naniniwala ang mga bayograpikalista na ang manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na personal niyang nararanasan at nakikita sa kanyang paligid . Kung gayon, ang mga isinusulat niyang mga akda ay mga hibo o impluwensiya ng mga karanasan at nangyari sa buhay.Ito'y namayagpag sa Kasalukuyan. SIKOLOHIKAL Ayon ka Freud ( Ama ng Sikolohiya ), ang tao ay isang Iceberg na lumulutang sa ibabaw ng karagatan. Nahahati ang Iceberg sa dalawa ang nakikitang bahagi at ang nakalubog na bahagi. Ang nakikitang bahagi ay ang malay na bahagi ng ating katauhan-ito ang mga impormasyon na alam ng tao ukol sa kanyang sarili. Ang nakalubog na bahagi naman ay ang di-malay na bahagi ng ating katauhan. Tungkulin ng manunuri nito na pag-aralan ang kabataan at personalidad ng may akda at kung paano nilikha ng manunulat ang kanyang akda.Namayagpag ito sa kasalukuyan. ARKETIPAL Ayon kay Carl Jung , naniniwala siya sa pananaw ni Freud na may di-malay na bahagi ang tao,subalit hindi ito personal na unconscious,bagkus ay kolektibong unconscious .Naniniwala rin siya na magkakatulad o iisa lamang ang karanasan ng nasa di-malay na bahagi ng isipan ng mga tao.Bunga ito ng iisang karanasan ng mga ninuno ng tao na naipapasa sa kasalukuyang henerasyon.Dahil dito , nakalilikha ang mga manunulat ng mga imahen at pangyayaring hango sa mga sinaunang teksto. Patuloy itong namamaygpag sa Kasalukuyan.

FEMINISMO Sa teoryang ito, maaring tignan ang imahen ,pagpapakalarawan ,posisyon ,at gawain ng mga babae sa loob ng akda at maaring ilantad din ang mga de kahong mga imahen ng mga babae sa akda.Ito'y maaring komokompows ng mga panlipunan ,kultural ,pulitikang pamamalakad , teorya ,at moral na pilosopiya na isyu na may kinalaman sa di pantay o pantay na kalagayan ng kasarian. Ito'y namamayagpag sa Panahon ng Hapon.

Mga Teorya ng Panitikan. a. BAYOGRAPIKAL -makababasa tayo ng ilang mga pangyayaring nangyari sa tunay na buhay ng may-akda upang masmapaganda pa nito ang paghubog sa kanyang sinulat na akda. -Kakikitaan din ito ng pilosopiya ng may akda sa dahilang kababasaan ito ng kanyang pananaw patungkol sa mga bagay na nais niyang ihatid sa mga mambabasa. b. HISORIKAL -Kakikitaan ang mga akda ng mga pagbabago sa paggamit ng mga salitang naaayon sa panahon at sa kultura na may kinalaman sa mga pagbabagong nagaganap sa ating bayan o ito ang mga kwentong may kinalaman sa kasaysayan o nakaraan. by:jimboy castro III- RIZAL -Kasama rito ang mga pagbabagong nagaganap sa ating lipunan, ekonomiya, edukasyon, agrikultura at higit sa lahat ang ating pananampalataya. c. KLASISMO -Nagsimula sa pinakamataas patungo sa pinakamababang uri ng teksto. d. HUMANISMO -Tekstong tumukoy sa prinsipyo ng isang tao. -May dignidad by:jimboy castro III- RIZAL -Pinakamaparaan at pilosopiyang nagbibigay tugon sa kalagayan at karanasan ng tao. e. ROMANTISIMO - Ito ay isang istilo sa sining at panitikan, kadalasan sa mga ganitong teorya ay mababasa mo rito ang mga kwento tungkol sa pag- ibig. f. REALISMO -Umusbong noong 1990. -Unang ginamit sa Pransiya -Layunin na ilaraan ang doktrinang nakabatay sa makatotohanan. g. PORMALISTIKO -Ang mga mambabasa ay nakatuon lamang sa akda. -Ayon kay Jakobson ito ay panulaan. -Anyo ng wika. h. SIKO ANALITIKO -Pinalawak ni Sigmund Freud. -Mas lalong sumika ng bigyang pansin ni Freud na isang psychologist -Ayun sa akda ni sigmmund and Oedipus Complex ay tungkol sa sekswalidad i. EKSISTENSYALISMO -Walang sariling simulain. -Hinuhubog ang kamalayang panlipunan. j. ISTRUKTURALISMO -Wika ang binibigyang tuon, para matukoy ang mga pagbabagong nagaganap.

k. FEMINISMO -Teoryang pampanitikang nag-ugat sa malalim na paniniwala na sa kamay ng mga kalalakihan hindi makatarungan ang representasyong ibinibigay sa mga kababaihan -Sinusulat ng mga kababaihan ang kanilang mg saloobin sa mga bagay-bagay - Hinango ang ganitong representasyon sa paniniwala ng lipunan na ang babae ay hindi makahihigit sa lalaki sapagkat ang taglay lamang niya ay ang kanyang katawan

Narito ang ilan sa mga Teorya ng Panitikan na malimit gamitin ng mga manunulat sa kanilang pagsulat ng mga akdang pampanitikan: Bayograpikal Historikal Humanismo Naturalismo Realismo Marxismo Romantisismo Sosyolohikal Dekonstruksyon Eksistensyalismo Istrukturalismo Feminismo

Ang Panunuring Pampanitikan ay isang malalim na paghimay sa mga akdang pampanitikan sa pamamagitan ng paglalapat ng ibat't ibang dulog ng kritisismo para sa mabisang pag-unawa sa mga malikhaing manunulat at katha.

Ang pagsusuring pampanitikan ay isang pag-aaral, pagtalakay, pagsusuri at pagpapaliwanag ng panitikan. Ito ay may dalawang sangay. Ang unang sangay ay ang Pagdulog. Ang mga uri nito ay pormalistiko o pang-anyo. Ang pangalawa ay ang moralistiko. Ang pangatlo ay ang sikolohikal. at ang huling uri ay sosyolohikal-panlipunan. Ang pangalawang uri ay ang Pananalig. Binubuo ito ng maraming uri. Ang mga uri nito ay klasisismo, romatisismo, realismo, naturalismo, impresyunalismo, ekspresyunalismo, simbolismo, eksistensiyalismo, at peminismo.

Kahalagahan
Ang pag-aaral ng ating sariling panitikan ay napakahalaga. Sa pamamagitan nito ay malalaman, madarama at masusumpungan natin kung paano nag-ugat at namuhay ang ating mga ninuno. Ang panitikan ay nagsisilbing tulay para makita at mabatid natin ang kaugnayan ng kasalukuyan sa nakaraan upang sa ganoon maharap natin ang darating ng may lakas at talino. Sa pag-aaral natin ng ating panitikan ay mababatid natin ang mga Pilipinong pumanday ng ating matatayog at mararangal na simulain na naging puhuinan sa pagbuo ng isang lipunan.