M ORPOLOHIYA : PAGBUO NG S ALITA

M ORPOLOHIYA

Ang sangay ng linggwistika na nag-aaral kung paano nagsasamasama ang mga salitang-ugat, panlapi o kataga upang makabuo ng salita. Morpema ang tawag sa batayang unit ng morpolohiya.

M ORPOLOHIYA

Mga Uri ng Morpema:

1.

Malayang morpema binubuo lamang ng salitang ugat at maituturing na puro. Hal., buhay, kamay, payapa

M ORPOLOHIYA
Mga Uri ng Morpema: 2. Di-malayang morpema binubuo ng salitang-ugat at panlapi at maituturing na may halo. Hal., kabuhayan, kinamayan, nagpapayapa

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko Ang alinmang pagbabagong nagaganap sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa impluwensya ng kaligiran nito (mga ponemang sinusundan o kasunod).

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko 1. Asimilasyon ang ponemang /ng/ sa mga panlaping pang-, mang-, hing-, sing- ay nagbabago depende sa unang tunog ng salitang-ugat.

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko
1.

Asimilasyon /p, b/ - m (pam-, mam-, sim-, him-) /d, l, r, s, t/ - n (pan-, man-, sin-, hin-) iba pa mananatili (pang-, mang-, sing-, hing-)

M ORPOLOHIYA
Pagbabagong Morpoponemiko
1.

Asimilasyon Ganap kung nagbago ang baybay ng salitang-ugat (hal., panakip sa halip na pantakip) Parsyal kung nanatili naman ang baybay ng salitang-ugat (hal., pambura)

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko 2. Pagkawala ng ponema / pagkakaltas ng ponema nawawala ang huling ponemang patinig (a, e, i, o, u) kapag nilalagyan ng hulapi (hal., bilhan sa halip na bilihan)

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko

3. Paglilipat-diin naiiba ang diin (stress) sa pagbigkas ng salita dahil sa paglalagay ng hulapi (hal., iwas = iwasan)

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko

4. Pagbabago ng ponema nagiging /r/ ang ponemang /d/ kapag ang sinusundan ay patinig (a, e, i, o, u). Halimbawa: damot = maramot

M ORPOLOHIYA

Pagbabagong Morpoponemiko

5. Metatesis nagpapalit ng posisyon ang mga tunog sa isang salita kapag nilapian. Halimbawa: lisan + in (gitlapi)= linisan = nilisan

M ORPOLOHIYA

Mga Paraan sa Pagbuo ng Salita

1. Paglalapi pagkakabit ng panlapi sa salitang-ugat upang makabuo ng salitang may bagong kahulugan (Hal., nguso = nginuso)

M ORPOLOHIYA

Mga Paraan sa Pagbuo ng Salita

2. Pag-uulit pag-uulit ng bahagi o kabuuan ng salita (Hal., buwanbuwan / bukas na bukas/ panapanahon/ mainit-init)

M ORPOLOHIYA

Mga Paraan sa Pagbuo ng Salita

3. Pagtatambal pagsasama ng dalawang salita upang makabuo ng bago (Hal., bukas-palad, awaybati, bahay-bakasyunan)

M ORPOLOHIYA

Basahin ang sanaysay na Pinagmulan ng Filipino ni Jose Villa Panganiban sa p. 66 71.