You are on page 1of 118

Mga Akdang Nakaimpluwensya sa Panitikan ng Pilipinas at ng Daigdig

Banal na Kasulatan/Bibliya (Aramaic, Latin, Griyego, Hebreo) Koran mula Arabia (Arabic) Iliad at Odyssey ni Homer (Griyego) Mahabharata ng India (Sanskrit) Canterbury Tales ni Chaucer (Old English) Uncle Toms Cabin ni Harriet Beecher Stowe (Modern English) Divina Comedia ni Dante Alighieri (vulgar Italian)

El Cid Compeador (Espanyol) Isanlibo at Isang Gabi (Arabic at Persyano) Aklat ng mga Araw ni Confucius (Intsik) Aklat ng mga Patay ng Ehipto Awit ni Rolando (Pranses)

Mga Akdang Nakaimpluwensya sa Panitikan ng Pilipinas at ng Daigdig


{Pinakamahabang epiko} Mahabharata {Pag-uyam sa pag-uugali ng mga Ingles} Canterbury Tales {Pananaw sa impyerno, langit at purgatoryo} Divina Comedia {Pananampalatayang Kristyano} Banal na Kasulatan/Bibliya

Mga Akdang Nakaimpluwensya sa Panitikan ng Pilipinas at ng Daigdig


{Pang-aalipin sa mga Itim} Uncle Toms Cabin {Islam} Koran {Mitolohiya ng Gresya} Iliad at Odyssey

{Espanya} El Cid Compeador {Arabo at Persyano} Isanlibo at Isang Gabi {Intsik} Aklat ng mga Araw {Ehipto} Aklat ng mga Patay {Pranses} Awit ni Rolando

Ilang Kuru-kuro ukol sa mga akdang Kurunakaimpluwensya sa panitikan ng Pilipinas Karamihan ay nakasulat sa wikang HINDI INGLES Karamihan ay mga akdang Europeo Salamin ng kolonyal/kolonisadong pagiisip ng mga Pilipino (utak-Kanluranin)

Ang Mga Panahon ng Panitikan sa Pilipinas


(Historikal na Dulog/Approach)

Panahong Katutubo/Pre-Kolonyal/ Katutubo/PreBago Dumating ang mga Kastila


(BAGO mag-1521)

Panahong Katutubo/Pre-Kolonyal/ Katutubo/PreBago Dumating ang mga Kastila


Ang panitikan sa panahong ito ay Karaniwang pasalindila (oral) Tumatalakay sa paraan ng pamumuhay (way of life) ng ating mga ninuno Nagpapatunay na MAY SIBILISASYON/KABIHASNAN na ang mga katutubo sa Pilipinas bago pa dumating ang mga Kastila Matatagpuan din sa mga palayok, banga, kawayang bumbong (isang species ng bamboo) atbp. kung nakasulat

Anyo ng Panitikan sa Panahong Katutubo


Alamat Kwentong Bayan Epiko Awiting Bayan Bugtong Salawikain at Kasabihan

Iba Ibat Ibang Epiko


Bidasari (Moro) Tatuang, Tulalang, Tuwaang (Bagobo) Parang Sabir (Moro/Tausug) Haraya (Bisaya) Maragtas (Bisaya) Kumintang (Tagalog) Biag (Buhay) ni Lam-Ang (Ilokano) Ibalon (Bicolano) Bantugan (Muslim/Maranao)

Iba Ibat Ibang Epiko


Labaw Donggon (Ilongo) Handiong (Bikol) Hudhud (Ifugao) Alim (Ifugao) Hinilawod (Bisaya) Indarapatra at Sulayman (Magindanaw)

Awiting Bayan
Oyayi/hele (pagpapatulog ng bata) Kalusan (paggawa) Kundiman (pag-ibig) Diona (kasal) Kumintang/tagumpay (pandigma) Dalit/himno (pagsamba sa anito/panrelihiyon) Dung-aw (pagdadalamhati/pagluluksa sa patay) Soliranin (pagsasagwan) Talindaw (pamamangka)

Mga Bugtong
Gintong binalot ng pilak/pilak na binalot ng balat. (itlog) Hindi hayop, hindi tao/walang gulong tumatakbo. (agos ng tubig) Dahong pinagbungahan/bungang pinagdahunan. (pinya) Bumili ako ng alipin/mataas pa sa akin. (sombrero) Pinihit ko si kaibigan, bumukas ang daanan. (susi)

Mga Bugtong
Nang batay submarino, nang tumanday eroplano. (lamok) Natuwa ang nawalan, nagalit ang nakakuha. (utot) Prutas na kaysarap kainin, may itim na perlas kung hatiin. (papaya) Isang pindot ng daliri, impormasyoy sari-sari. (internet) Tubig sa kaitaasan, ang uloy bilugan. (niyog/buko)

Salawikain at Kasabihan
Ang hipong palatulog, inaanod ng agos. Kung may isinuksok, may madudukot. Ang magtanim ng hangin, bagyo ang aanihin. Kung may tiyaga, may nilaga. Umiwas sa baga, sa apoy nasugba. Ang maniwala sa sabi-sabi, walang bait sa sarili.

Panahon ng Kolonyalismong Espanyol


(1521?-1860s)

Panahon ng Kolonyalismong Espanyol


Ang panitikan sa panahong ito ay Karaniwang pasulat Tumatalakay sa paksang panrelihiyon Salamin ng kulturang Kanluranin (western) Karaniwang nakasulat sa wikang Espanyol

Mga Unang Aklat na Nilimbag


Doctrina Cristiana (bilinggwal na katesismo; aklat ng mga panalangin atbp.) Hal. Ylan po ang Dios? Isa po laman, datapuat may tatlon persona. Nuestra Seora del Rosario (novenario; aklat ng nobena/debosyon sa Mahal na Birhen)

Bersyon ng Pasyon
Padre Gaspar Aquino de Belen Luis Guian Padre Mariano Pilapil (pinakagamitin ang kanya) Padre Aniceto dela Merced

Halimbawa ng mga saknong sa pasyon

Panitikang Didaktiko
Nangangaral Nagbibigay ng mga tuntuning dapat sundin sa maayos na pamumuhay Dalawang pangunahing halimbawa: Pagsusulatan ng dalawang binibinbi na sina Urbana at Feliza (Padre Modesto de Castro) Tandang Basio Macunat

Ang Awit at Korido


Hango sa mga akdang Europeo Romantisista Eskapista Kasangkapan upang maipalaganap ang kolonyal na pag-iisip Ginamit din ng mga Pilipino upang ilantad at tuligsain ang pagmamalabis ng gobyernong kolonyal

Duplo at Karagatan
Patulang pagtatalo na may halong malalim na pagpapatawa/humor/wit Isinasagawa sa burol/lamay/wake at sa pasiyam, anibersaryo ng pagkamatay atbp. Pang-aliw sa kamag-anak ng yumao Pampalipas-oras sa mga gabi ng lamay

Karilyo
Puppet show (anino ng mga tau-tauhang gawa sa karton na nasa likod ng puting tabing na iniilawan ng gasera/lamp sa likuran nito)

MoroMoro-moro/Komedya
Magarbong presentasyon Isinasagawa sa tanghalan na itinayo sa lansangan Ginamit na kasangkapan upang ipalaganap ang Kristyanismo Romantisista Kanluraning tagpuan/setting

Mga Dulang Panrelihiyon


Tibag (ukol sa paghahanap ni Emperatris Santa Elena sa krus ni Kristo) Senakulo (ukol sa pagpapakasakit, pagkamatay at muling pagkabuhay ng Panginoong Hesukristo) Panunuluyan (ukol sa paghahanap ng matutuluyan ng Banal na Mag-anak sa panahong kagampan/manganganak na ang Birheng Maria)

Ang unang tula tula


May bagyo mat may rilim ang olay titigisin, acoy magpipilit din: aking paglalakbayin tuluyin kong hanapin Diyos na ama namin.

Tulang bilinggwal
Nililikha ng mga LADINO (makatang bihasa sa Tagalog at Espanyol) Karaniwang nakasingit lamang sa mga aklat sa gramatika o kayay katesismo Mga LADINO: Fernando Bagongbant at Pedro Suarez Osorio

Tunay na Tula Tula


Phelipe de Jesus ng San Miguel, Bulacan ang unang tunay na makata sa Tagalog Ybong camunti sa pugad A small bird in the nest sa inang inaalagad Nurtured by its mother ay dili macalipad is unable to fly hangan sa di magcapacpac until its wings develop. Loob ninyong masilacbo parang ningas na alipato sa alapaap ang tongo ay bago hamac na abo. Your angry feelings are like flying embers that will go to the sky and become lowly ash.

Panahon ng Kilusang Propaganda/ Pagbabagong-Diwa/PagbabagongPagbabagong-Diwa/Pagbabagong-Isip


(1860s-1892)

Panahon ng Kilusang Propaganda/ Pagbabagong-Diwa/PagbabagongPagbabagong-Diwa/Pagbabagong-Isip


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Tumutuligsa sa pang-aabuso ng gobyernong kolonyal Nagkikintal ng pagkamakabayan Humihingi ng reporma Humuhubog ng sariling pagkakakilanlan ng mga Pilipino (pinauso ang pagtukoy sa mamamayan ng Pilipinas na Filipino; ikinarangal ang pagiging indio) Nakasulat sa Espanyol (sapagkat nais nilang magbago ang mga Kastila; hindi PA nila nais na maging malaya ang Pilipinas)

Mga Repormang Hinihingi ng Kilusang Propaganda


Asimilasyon ng Pilipinas bilang lalawigan/probinsya ng Espanya Ibat ibang karapatan para sa mga Pilipino na tinatamasa ng mga Espanyol sa Espanya (malayang pamamahayag, pagpoprotesta, pagpupulong atbp.) Pilipinisasyon ng mga parokya Pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Cortes (ang tawag sa parlamento/parliament ng Espanya)

Mga Nobela
La Loba Negra (Ang Babaeng Lobong Itim) ni Padre Jose Burgos pinaniniwalaang nakaimpluwensya rin sa mga 2 obra maestra ni Rizal Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Jose Rizal Fray Botod (ayon sa ibang aklat ay maikling nobela ngunit sa aktwal ay maikling kwento) ni Graciano Lopez-Jaena ukol sa masasamang katangian ng mga prayle sa Pilipinas noon Ninay ni Pedro Paterno diumanoy kaunaunahang nobelang panlipunan

Mga Sanaysay
Filipinas Dentro de Cien Aos (Ang Pilipinas Pagkalipas ng 100 Taon) ni Jose Rizal mga hula ni Rizal ukol sa kahihinatnan ng Pilipinas: binanggit niya na posibleng sakupin tayo ng Estados Unidos sa ating paglaya at totoo nga Sobre La Indolencia de los Filipinos (Hinggil sa Katamaran ng mga Pilipino) sinagot (sinupalpal) ni Rizal ang mga buladas ng mga Kastila na diumanoy tamad ang mga Pilipino

Mga Sanaysay
Sa Mga Kababayang Dalaga sa Malolos (liham) ni Jose Rizal isa sa mga akdang Tagalog ni Rizal na naging popular; nagbibigay-inspirasyon at -papuri sa mga kababaihan ng Malolos, Bulacan na nais magtayo ng paaralang pambabae sa kanilang bayan

Mga Sanaysay
La Frailocracia en Filipinas (Pangingibabaw ng mga Prayle sa Pilipinas) tumutuligsa sa katiwalian at kawalang-katarungan at pangingibabaw sa Pilipinas ng mga prayle noon

Parodiya (Parody/Lampoon)
Dasalan at Tocsohan ni Marcelo H. del Pilar koleksyon ng Katesismo at mga dasal na pinarodiya upang tuligsain ang mga prayle

Ilang bahagi ng Dasalan at Tocsohan Tocsohan


Aba ginoong barya, nakapupuno ka ng alkansya. Ang prayle ay sumasaiyo. Bukod ka niyang pinagpalat pinahigit sa lahat. Pinagpala rin naman ang kaban mong mapasok. Santa barya, ina ng deretso, ipanalangin mo kaming huwag anitan at kamiy ipapatay. Siya nawa.

salin ng Aba Ginoong Barya


Hail oh coin, you fill up the piggy bank. The friars are with you. Blessed are you among all and further multiplied by the friars. And blessed also is the chest that you enter. Holy coin, mother of rights, pray for us so that we will not be scalped and be assassinated. Amen.

Mga Tula
Hibik ng Pilipinas sa Inang Espanya ni Hermenigildo Flores Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas ni Marcelo H. del Pilar

Mga Pahayagan
Diariong Tagalog (unang pahayagang Tagalog) pinamatnugutan ni Marcelo H. Del Pilar La Solidaridad (Espanyol ang wika) opisyal na pahayagan ng Kilusang Propaganda; pinamatnugutan nina Graciano Lopez-Jaena at Del Pilar.

Tatlong Haligi ng Kilusang Propaganda


Jose Rizal (Laong-laan/Dimasalang) Marcelo H. del Pilar (Dolores Manapat; Pupdoh; Piping Dilat; Plaridel) Graciano Lopez-Jaena

Iba Pang Propagandista


Jose Maria Panganiban (Jomapa) Mariano Ponce (Naning; Tikbalang; Kalipulako) Isabelo de los Reyes Antonio Luna Pedro Paterno (bagamat malaoy 2 beses magtataksil sa Pilipinas) Pascual Poblete

Panahon ng Himagsikan/ Rebolusyon ng 1896 at ng Unang Republika


(1892-1899)

Panahon ng Himagsikan/ Rebolusyon ng 1896


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Nananawagan ng himagsikan Nakasulat sa bernakular (wikang katutubo) Nagpapahayag ng marubdob na pagkamakabayan

Mga Tula
Katapusang Hibik ng Pilipinas ni Andres Bonifacio tahasang nananawagan ng pagbaklas/paghiwalay ng Pilipinas sa Inang Espanya Mi Ultimo Adios ni Jose Rizal Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio Filipinas ni Jose Palma pinagbatayan ng liriko/titik ng Pambansang awit

Bahagi ng Pag-ibig sa Tinubuang Lupa PagLupa


Kung ang bayang itoy mapapasa-panganib at siya ay dapat na ipagtangkilik, ang anak, asawa, magulang, kapatid, isang tawag niyay tatalikdang pilit. If this country will be endangered and if she needs protection, children, wife, parent and brethren shall be left to heed her call.

Bahagi ng Katapusang Hibik Hibik


Ang lupa at bahay na tinatahanan, bukid at tubigang kalawak-lawakan at gayon din pati ng mga halaman sa paring Kastila ay binubuwisan. Paalam na, Ina, itong Pilipinas Paalam na, Ina, itong nasa hirap, Paalam, paalam, Inang walang habag. Paalam na ngayon, katapusang tawag.

Mga Sanaysay
Ang Ningning at Ang Liwanag ni Emilio Jacinto ukol sa masasamang dulot ng pag-ibig sa ningning ng kayamanan Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog ni Andres Bonifacio panawagan sa mga Pilipino na tuklasin kung saan nagmula ang mga paghihirap na kanilang dinaranas (sa KOLONYALISMO/Pananakop at pangingibabaw ng mga dayuhan)

Mga Sanaysay
El Verdadero Decalogo (Ang Tunay na Sampung Utos) ni Apolinario Mabini sampung utos na kahawig ng 10 Utos sa Bibliya; nagbibigay-diin sa pag-ibig sa bayan at kapwa Kartilya ng Katipunan ni Emilio Jacinto naglalaman ng mga tuntuning dapat sundin ng mga Katipunero

Mga Sanaysay
Ordenanzas dela Revolucion at Programa Constitucional dela Republica Filipina ni Apolinario Mabini dokumentong nagpapahayag ng mga patakaran ng gobyernong rebolusyunaryo ng mga Pilipino (na malaoy magiging republikano); binanggit sa Ordenanzas ang reporma sa lupa

Ilang bahagi ng Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog Tagalog


Itong Katagalugan (Pilipinas) na pinamahalaan ng unang panahon ng ating tunay na mga kababayan niyaong hindi pa tumutungtong sa mga lupaing ito ang mga Kastila ay nabubuhay sa lubos na kasaganaan at kaginhawahan.batat matanda at sampung (pati) mga babae ay marunong bumasa at sumulat ng talagang pagsulat nating mga Tagalog (ang alibata)

Ilang bahagi ng Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog Tagalog


Itinuturo ng katwiran na huwag sayangin ang panahon sa pag-asa sa ipinangakong kaginhawahan na hindi darating at mangyayari. Itinuturo ng katwiran ang tayoy umasa sa ating sarili at huwag antayin sa iba ang ating kabuhayan

Mga Pahayagan
Kalayaan opisyal na pahayagan ng Katipunan Heraldo dela Revolucion [Tagapagbalita ng Himagsikan] opisyal na pahayagan ng Republikang Pilipino La Independencia [Ang Kalayaan] pahayagang pinamatnugutan ni Heneral Antonio Luna

Panahon ng Kolonyalismong Amerikano


(1900s-1942)

Panahon ng Kolonyalismong Amerikano


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Nagpapakita ng dalawang pwersang nagtutunggalian Nakasulat sa wikang Katutubo, Kastila at Ingles Tumatalakay sa pagkamakabayan o kayay mga paksang romantisista Nananawagan ng pagpapatuloy ng rebolusyon o pagpapailalim sa mga Amerikano Nagsisikhay na mapanatili ang sariling identidad o nangongopya ng mga estilong Kanluranin

Bakit sa Espanyol pa rin nagsulat ang iba?


Protesta sa pananakop ng mga Amerikano na nagsasalita ng Ingles Mas matulain at mas akma sa panitikan ang Kastila kaysa Ingles, ayon sa kanila Bibihira pa ang sanay mag-Ingles sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano Espanyol pa rin ang wika ng mga intelektwal noon

Mga Manunulat sa Kastila


Cecilio Apostol sumulat ng mga tulang handog sa mga bayani at tumutuligsa sa mga Amerikano Fernando Ma. Guerrero naglabas ng antolohiya/koleksyon ng mga tula na pinamagatang Crisalidas (Mga Higad) Jesus Balmori may sagisag na Batikuling (isang uri ng puno); poeta laureado (poet laureate) Manuel Bernabe makatang liriko Claro M. Recto naglabas ng antolohiyang Bajo Los Cocoteros (Sa Lilim/Shade ng Niyugan) Apolinario Mabini utak ng Himagsikan; ipinatapon ng mga Amerikano sa Guam dahil popular sa taumbayan ang kanyang mga sinusulat

Mga Nagsulat sa Tagalog


Julian Cruz Balmaceda sumulat ng Bunganga ng Pating Lope K. Santos nobelista at mambabalarila (grammarian); Ama ng Balarilang Tagalog Jose Corazon de Jesus Huseng Batute; Makata ng Puso/Pag-ibig Pascual Poblete sumulat ng pasyon na anti-prayle

Mga Nagsulat sa Tagalog


Florentino Collantes batikang duplero; Kuntil-Butil Amado V. Hernandez Makata ng mga Manggagawa Valeriano Hernandez-Pea Tandang Anong; nobelista Iigo Ed Regalado Odalager; kwentista, nobelista at peryodista

Mga Nagsulat sa Tagalog at Iba Pang Wikang Katutubo


Severino Reyes Ama ng Dulang Tagalog Aurelio Tolentino Ama ng Dulang Kapampangan Juan Crisostomo Sotto Ama ng Panitikang Kapampangan Hermogenes Ilagan mandudula (playwright) Patricio Mariano kwentista

Mga Nagsulat sa Ingles


Jose Garcia Villa makatang Pormalista (art for arts sake); Doveglion Zoilo Galang nagsulat ng unang nobela sa Ingles Zulueta de Costa makata N.V.M. (Nestor Vicente Madali) Gonzales kwentista Paz Marquez Benitez kwentista

Maximo Kalaw nobelista Juan Laya nobelista Leon Arguilla kwentista Nick Joaquin kwentista

Mga Sanaysay
El Desarrollo Caida Dela Republica Filipina (Ang Pagbagsak ng Republikang Pilipino) ni Apolinario Mabini tumatalakay sa pagtataksil ng mga Pilipinong ilustrado sa Unang Republika ng Pilipinas Aves de Rapia (Mga Ibong MandaragitEDITORYAL; iba pa sa nobela ni AVH) tumutuligsa sa Amerikanong ganid at tiwali; nilathala sa pahayagang El Renacimiento; ipinasara ang pahayagan at ipinakulong ang mga editor at ibinenta/isinubasta ang lahat ng ari-arian ng dyaryo

Isinaling sipi ng Aves


Sa daigdig, ang ilang tao ay ipinanganak upang kumain o manila (to prey upon), at ang iba namay para kainin o silain (to become prey). Inuutos niya sa pamamagitan ng mga lihim na ahente at m

Mga Tula
Al Yanqui ni Apostol tumutuligsa sa pananakop ng mga Amerikano Maria Clara ni Guerrero nagpapahayag ng pagluluksa dahil sa inagaw na kalayaan Pasyong Poblete tumuligsa sa mga prayle sa pamamagitan ng tulang estilong pasyon

Mga Tula
Kahapon, Ngayon at Bukas (IBA PA SA DULA) ni Aurelio Tolentino alegorikal at sarkastikong batikos sa huwad na kabaitan ng Estados Unidos Sa Dakong Silangan (modernong awit) ni Jose Corazon de Jesus alegorikal na pagtalakay sa kasaysayan ng Pilipinas mula pagdating ng mga Kastila hanggang sa pagdating ng mga bagong mananakop (Amerikano)

Mga Tula
Bayan Ko ni Jose Corazon de Jesus tumutuligsa sa pananakop ng dayuhan at nagbibigay-pag-asa na balang araw, lalaya rin ang bayan (nilapatan ng musika ni Prop. Constancio de Guzman kaya naging awit) Mahalin Ang Sariling Wika ni Joaquin Maibo

Mga Tula
Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan ni Amado V. Hernandez Ang Lumang Simbahan ni Florentino Collantes

Sipi mula sa Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan Bayan
Lumuha ka, aking bayan, buong lungkot mong iluha ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa: ang bandilang sagisag moy lukob ng dayong bandila, pati wikang minana moy busabos ng ibang wika (Weep, my country, with all sadness weep for the miserable plight of your poor land: the flag that symbolizes you is eclipsed by a foreign banner, even your language of heritage is enslaved by another.)

Sipi mula sa Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan Bayan
Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop na sa iyoy pampahirap, sa banyagay pampalusog: ang lahat mong kayamanay kamal-kamal na naubos, ang lahat mong kalayaay sabay-sabay na natapos [Weep over a thousand and one tragedies that conspired to heap burdens upon you, tonic for the foreigners: all of your treasure chests have been totally emptied, all of your liberties were simultaneously murdered.

Yankee! Si mis estrofas logra sobrevivirme, sus palabras vibraran en los siglos venideros el odio eterno del eterno paria. (Yankee! Should my lines outlive me, their words will make known to future ages the eternal outcasts eternal hatred.)

Sipi sa tulang Al yanqui(Sa mga Yankee) yanqui ni Apostol

Lore sobre nosotros, alma hermana, Sobre esta tierra que te quiere y te nombra Todavia no surge la maana! Todavia lloramos en la sombra!

Sipi sa tulang Maria Clara ni Guerrero Clara ni Apostol

{Weep over us, sister spirit Weep for this land which loves you and calls on you Morning still has not come! We are still weeping in the shadows!}

Sipi sa tulang Kahapon, Ngayon at Bukas Bukas (iba pa sa dula)


(Nagsasalita ang Estados Unidos At sasagot ang Pilipinas:) Ang tunay kong nais kayo ay turuan ng pamamahala nitong inyong bayan saka pagkatapos sa inyoy ibigay ang pagsasarili ng malayang buhay. Ani Kalayaan: Aking hinihiling Itong aking bayay iyong palayain Pabayaan akong gumawa ng aming Mga kautusang sukat kailanganin.

Sipi sa tulang Kahapon, Ngayon at Bukas Bukas (iba pa sa dula)


(patama sa Estados Unidos:) Siya palibhasa ay MALAKING hari Sa ibayong dagat MALAKI ang lahi kaya MALALAKI lahat niyang gawi at lalong MALAKI gugol na salapi. Pawang MALALAKI ang ginawang bahay at MALALAKI rin ang tulay at lansangan at lalo pang MALALAKI naman ang lahat ng buwis na pataw sa bayan

Sipi mula Sa Dakong Silangan Silangan


(Patama sa katangahan ng ilang Pilipinong makaAmerikano) Sa gayoy pamuling lumamlam ang araw nitong sawing lahi sa dakong silangan; Mayroon bayan palang kahit sinasakal, ay di mo makita ang bakas ng kamay. (Patama sa edukasyong Kanluranin/Kano:) At ang kabataang tila nabubulag kay dami ng aklat ngunit walang aklat libo-libong aral, laksa-laksang pilak paglabas sa temploy dayuhan ang utak.

Sipi mula Sa Dakong Silangan Silangan


(Tagubilin sa kabataan:) Kayong kabataang pag-asa ng bukas huwag mangawili sa masayang palad habang ang bayan moy may kadenat hirap paglayay hanapin sa aklat o tabak. {Oh young men and women, tomorrows hope, do not be intoxicated with the good life while your countrys enslaved and oppressed seek out liberty in books or through force.}

Sipi mula Mahalin Ang Sariling Wika Wika


Ang wikang sariliy arteng mahiwaga landasin ng bayan sa pagkatimawa ngunit kapag itoy hindi nakalaya malulugami na sa pagdaralita {A nations language is a mysterious art the path of a country towards freedom but if it fails to be liberated the nation will miserably stay in poverty.}

Bayan Ko
Ang bayan kong Pilipinas, Lupain ng gintot bulaklak Pag-ibig ang sa kanyang palad Nag-alay ng gandat dilag At sa kanyang yumi at ganda Dayuhan ay nahalina Bayan ko, binihag ka Nasadlak sa dusa.

Bayan Ko
Ibong mang may layang lumipad Kulungin mo at umiiyak Bayan pa kayang sakdal-dilag ang di magnasang makaalpas Pilipinas kong minumutya Pugad ng luha kot dalita Aking adhika Makita kang sakdal-laya.

Mga Dula
Walang Sugat (sarswela) ni Severino Reyes ukol sa pag-iibigan ng isang babae at ng Katipunero Napun, Ngeni at Bukas [Kahapon, Ngayon at Bukas] sarswela ni Aurelio Tolentino tuligsa sa pananakop ng mga Amerikano; ipinaaresto si Tolentino at ang mga artistang gumanap; ni-raid ang mga pagpapalabas Anac Ning Katipunan [Anak ng Katipunan] sarswela ni Juan Crisostomo Sotto Tanikalang Ginto ni Juan Abad dulang pag-ibig ang paimbabaw (superficial) na tema ngunit pagtuligsa sa imperyalismong Amerikano ang tunay na mensahe

Mga Dula
Pobres y Ricos [Mga Mahirap at Mga Mayaman] sarswela ni Isabelo delos Reyes tumatalakay sa kaawa-awang kalagayan ng mga manggagawa sa Pilipinas Bagong Cristo ni Aurelio Tolentino tumatalakay sa minimithing pagkakaisa ng mga manggagawa upang makamit nila ang kanilang hinahangad na uri ng lipunan

Mga Nobela
Banaag at Sikat [Glimmer and Sunshine] ni Lope K. Santos kauna-unahang nobelang tumalakay sa sosyalismo Nena at Neneng ni Valeriano Hernandez Pea Madaling Araw [Dawn] ni Iigo Ed Regalado Pinaglahuan ni Faustino Aguilar nobelang nananawagan ng rebolusyon ng mga manggagawa Mga Anak-Dalita ni Patricio Mariano Mga Anak-Bukid ni Rosauro Almario

Mga Nobela
Bulalakaw ng Pag-asa ni Ismael A. Amado tampok ang karakter na malaSimoun Pusong Walang Pag-ibig ni Roman Reyes

Sipi sa Banaag at Sikat Sikat


Sa Estado Sosyalista, ang lahat ay mag-aaral, gagawa ng bagay-bagay ayon sa kanyang hilig at sa pangangailangan ng sambayanan. Wala nang matututong magnakaw, sapagkat wala namang pag-aari ng ibang nanakawin: ang lahat ay sa lahat na. {In the socialist state, everyone will study, will do things in accordance to what he wants and what the people needs. There would no longer be thieves, because private property that can be stolen no longer exists: everything belongs to everyone.}

Sipi sa Pinaglahuan Pinaglahuan


Sa ikapagtatagumpay ng alinmang layon, sa ikabibihis ng katauhang dinudusta, at sa ipagwawagi ng Katwiran laban sa Lakas ay kailangan ang luhat ang apoy na panunog. Maggiba muna saka magbuo pagkatapos. {To successfully attain any objective, to redeem the oppressed people, and for Right to overcome Might, tears and fire that burns are needed. Destroy first so as to create afterwards.}

Sipi mula sa Bulalakaw ng Pag-asa Pag-asa


(Pag-aalay ng may-akda sa Bayan Ko) Upang matubos nang ganap sa kuko ng mga kaaway mong lihim ay kinakailangang matanim sa puso at mabatid ng bawat Pilipino, na ang una at huling tungkulin niya sa iyo ay ang matutong gumiba, gumutay, tumupok, nang walang kapangi-pangimi, sa dapat igiba, gutayin at tupukin. {So as to totally redeem you from your disguised enemies, it should be inculcated in the hearts of and be known to every Filipino, that his first and last duty is to learn how to demolish, destroy and burn, without any restraint, things that should be demolished, destroyed and burned.}

Ang Balagtasan
Nagsimula noong unang bahagi ng 1900s Pagtatangka ng mga makabayang makata na ikiling (to tilt) ang paksa ng mga patulang pagtatalo gaya ng sa duplo sa mga paksang pampulitika at panlipunan Ang mga unang balagtasan ay tumalakay sa mga paksang gaya ng: wikang sarili, wikang Ingles o Kastila?; obrero o eskirol; kagyat (immediate) na kalayaan o awtonomiya? Ipinangalan kay Francisco Balagtas; nagkaroon ng bersyon sa ibang wika gaya ng sa Kapampangan (Crisottan: parangal kay Juan Crisostomo Sotto) at sa Ilokano (Bukanegan: parangal kay Pedro Bukaneg)

Mga Pahayagan
El Nuevo Dia [Ang Bagong Araw] El Grito del Pueblo [Ang Sigaw ng Bayan] El Renacimiento [Ang Muling Pagsilang]

Mga Nobelang Ingles


A Child of Sorrow ni Zoilo Galang The Filipino Rebel ni Maximo Kalaw His Native Soil ni Juan Laya His Dishonor the Mayor ni Leon Ma. Guerrero

Panahon ng Pananakop ng Hapon/Gintong Panahon ng Panitikang Tagalog


(1942-1944)

Panahon ng Pananakop ng Hapon


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Nakasulat sa wikang katutubo gaya ng Tagalog May katutubong kulay Tumatalakay sa buhay sa lalawigan/kanayunan (countryside), paghahangad ng kalayaan at pagkamakabayan

Mga Tula
Haiku (5-7-5) Hila moy tabak Ang bulaklak: nanginig! Sa paglapit mo. Tanaga (7-7-7-7) Palay siyang matino Nang humangiy yumuko Ngunit muling tumayo Nagkabunga ng ginto

Maikling Kwento
Suyuan sa Tubigan ni Macario Pineda Lupang Tinubuan ni Narciso Reyes Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway Arceo Lunsod, Nayon at Dagat-Dagatan ni NVM Gonzales

Dula
Sa Pula, Sa Puti ni Francisco Soc Rodrigo

Natatanging Kontribusyon ng mga Hapon sa Panitikan ng Pilipinas


Ipinagbawal ang paggamit ng Ingles (taktika upang maakit ang mga Pilipino sa republikang papet ng mga Hapon) Hinikayat ang mga manunulat na magsulat sa Tagalog at iba pang wikang katutubo Pinayagan ang pag-iral (existence/operation) ng mga magasin na gaya ng Liwayway na nagpalaganap sa sariling panitikan ng Pilipinas (bagamat nakapailalim ito sa sensura o censorship)

Panahon ng Isinauling Kalayaan/ Kalayaan Malayang Republika Republika


(1946-1960)

Panahon ng Isinauling Kalayaan/ Kalayaan Malayang Republika Republika


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Tumatalakay sa masasamang karanasan ng mga Pilipino sa ilalim ng mga Hapon Isinasali/inilalahok sa mga patimpalak gaya ng Carlos Palanca Memorial Awards for Literature (ang pinakapopular na timpalak sa pagsulat sa Pilipinas) Sosyal-realista (social realist: sumasalamin sa lipunan)

Mga Antolohiya/Koleksyon
Akoy Isang Tinig mga tula at sanaysay ni Genoveva Edroza-Matute Parnasong Tagalog mga piling tulang Tagalog

Mga Unang Nagwagi sa Timpalak Palanca


Maikling Kuwento Unang Gantimpala Kuwento ni Mabuti ni Genoveva Edroza-Matute Ikalawang Gantimpala Mabangis na KamayMaamong Kamay ni Pedro S. Dandan Ikatlong Gantimpala Planeta, Buwan at Mga Bituin

Mga Unang Nagwagi sa Timpalak Palanca


Dula Hulyo 4, 1954 A.D. ni Dionisio Salazar

Mga Nobela
Maganda Pa Ang Daigdig ni Lazaro Francisco Pagkamulat ni Magdalena nina Elpidio Kapulong at Alejandro G. Abadilla Mga Ibong Mandaragit ni Amado V. Hernandez Tundo Man Ay May Langit Din ni Andres Cristobal-Cruz

Mga Tula
Ako Ang Daigdig ni Alejandro G. Abadilla (AGA)

Panahon ng Aktibismo
(1960s-1970s)

Panahon ng Aktibismo
Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Aktibista Sosyal-realista (social realist: sumasalamin sa lipunan) Tumatalakay sa mga suliraning panlipunan (kawalan ng lupa ng mga magsasaka, mababang sahod ng mga manggagawa, rebelyon sa kanayunan, katiwalian sa pamahalaan atbp.) Mapanghimagsik

Mga Tula
Mga Duguang Plakard [mahabang tulang alay sa mga demonstrador na pinatay sa Mendiola] ni Rogelio Mangahas Ang Burgis sa Kanyang Almusal [pagtuligsa sa kawalangpakialam/insensitivity ng mga middle class sa karukhaan ng taumbayan] ni Rolando S. Tinio

Mga Tula
Tata Selo [iba pa sa maikling kwento] ni Romulo Sandoval Ang Mga Kagila-gilalas na Pakikipagsapalaran ni Juan de la Cruz ni Jose Pete Lacaba May Bango Ang Awit ng Rebolusyon ni P.T. Martin Elehiya sa Isang Rebelde ni Virgilio Almario

Sipi sa Kagila-gilalas Kagila-gilalas


Nang wala nang malunok si Juan de la Cruz dala-dalay gulok gula-gulanit na ang damit wala pa ring laman ang bulsa umakyat sa Arayat ang namayat na si Juan de la Cruz

Sipi mula sa May Bango Bango


Ang awit ng rebolusyon ay awit ng isang baliw sa lipunang kabaliway kalayaan para lumaya sa kabaliwan ng pagiging alipin. The song of revolution is the song of a lunatic in a society where lunacy is freedom to be free from the lunacy of slavery.

Sipi mula sa May Bango


Aling awit pa kaya ang magpapaligaya sa pusong inulila ng pag-ibig at hustisya kundi awit ng rebolusyon. O kaysarap masamyo,madama ang lagitik, ang sonata ng balat pulbura sa bayang pinuputa. What other song can give happiness to a heart forsaken by love and justice except the song of the revolution. How sweet it is to savor, to feel the creak, the sonata of bullet and gunpowder in a prostituted country.

Sipi mula sa Elehiya Elehiya


Ngayon lalong luksa ang kalang malamig Maging ang ulilang araro sa linang Dagay magpiging man sa bangat kamalig Wala nang sisinop sa ipang iiwan. (Now the cold stove is more mournful so is the plow forsaken in the field Though the rats feast on pots and in the barn no one will throw the hulls that are left.)

Sipi mula sa Elehiya Elehiya


Sapagkat nang ikawy bistayin ng punglo Habang nagpupunla ng bagong pag-asa Sa nayot bukirin, ang tumapong dugoy may katas at samyong sa lupay pamana. (Because when you were smothered by bullets) while you were sowing renewed hope in the fields and the countryside, the blood spilled had flavor and fragrance that is your legacy to the land

Mga Nobela
Daluyong ni Lazaro Francisco Luha ng Buwaya ni Amado V. Hernandez Dugo sa Bukang-Liwayway ni Rogelio Sicat Sa Mga Kuko ng Liwanag ni Edgardo Reyes

Mga Maikling Kuwento


Banyaga ni Liwayway Arceo Impeng Negro ni Rogelio Sicat Tata Selo ni Rogelio Sicat Ang Kamatayan ni Tiyo Samuel ni Efren Abueg Servando Magdamag ni Ricky Lee Isang Araw sa Buhay ni Lazaro ni Jose Rey Munsayac

Panahon ng Batas Militar/ Bagong Lipunan/ Lipunan Diktadurang Marcos


Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang Tumatalakay pa rin sa mga suliraning panlipunan Matimpi (subdued) at pailalim/indirekta (subtle) ang pagbatikos sa kawalan ng kalayaan

Mga Tula
Kung Ang Tula Ay Isa Lamang ni Jesus Manuel Santiago

You might also like