Titles:

Sola Scriptura
Faith vs Work?
Jesus: Inspirasyon o Manunubos?
Pananampalataya kay Jesus
Instant Salvation & Eternal Security
Bakit Kailangan Ko ang Diyos?
Magulang
Kasalanan Ba?
Kasalanan
Masarap Nga Ba Ang Bawal?
Naisahan Ba Tayo ni Dimas?
Biyaya ng Diyos
Damdamin: Ako Noon, Ako Ngayon
Tao Ba Si Jesus?
Pamahiin: Wala Nga Bang Mawawala?
Poon, Santo, o Rebulto?
Totoo Nga Ba?

Older Titles:
Iniibig Mo Ba Ako?
Jesus, Anak ng Diyos
Kung si Jesus ay Hindi Diyos...
Kasiguruhan ng Kaligtasan
Maging Tunay na Marunong
Mapilit na Panalangin
Panalangin sa mga Banal
Pananampalatayang Katoliko
Pormuladong Dasal
Sakramento ng Kumpisal
Simbahan ng Libro?
April 9, 2007
Sola Scriptura

Sola Scriptura is true only in the sense that it is only the Bible that has
God as its primary author, but is in error with the concept of the Bible
being the sole authority and source of God’s truth. The books and the
letters contained in the New Testament are some of the documents in the
Church’s deposit of faith—commonly known as the Tradition. Due to
circumstances, a canon was defined to distinguish among the writings
what are inspired—that is those that has God’s authorship—and what are
not. It does not mean that those “uninspired” rest do not hold God’s
truth. There are millions of books today that explain God’s will and
teaching, yet they don’t have God as their author. It is the same with the
Church Tradition. These texts, although not part of the Bible, came from
the apostles and were passed down to their disciples, whom the Church
called the Apostolic Fathers. These fathers in turn have their own
followers, whom we call now as the Early Church Fathers. The church
preserved this Tradition (handed teachings) from the beginning (cf. 1 Co
11:1) until today. Just as the Lord has promised, not in the 21-century
history of the Church did it become unfaithful in keeping God’s revelation
intact. The impossibility of that event to occur does not depend on
human effort but rather on the continuous fulfillment of Christ’s word
that not even the corruption of Satan may destroy the purity of the
deposit of Faith (Mt 16:18).
Another error of the Protestant’s “Bible alone” is the idea that the issue of
Scriptural interpretation is a matter to be left between the Bible and the
reader. There is only one truth, so if thousands of groups claimed to hold
thousands of different “one truth”, then it is certain that those who hold
on to their own individual understanding do not actually hold the truth.
God’s revelation is not a matter of private interpretation as the Scripture
itself says (2 P 1:20); neither is it accurate that “Scripture interprets
Scripture”. It is true that a part of the Scripture is being supported by
another part, but it is also true that wrong interpretation of one part will
be aggravated by the other part that supports it.
The Scripture (the New Testament documents and the canon of both
testaments) was drawn from the Church and it is the Church alone who
has the authority and protection to teach it free from error. Just as Paul
proclaims, the Church is the one that upholds the truth and keeps it safe
(1 Tm 3:15).
April 9, 2007
Faith vs Work?

It is not an unknown fact to many that almost all learned Protestant

preachers are among those of the most skilled apologists in the world of
argumentation. However, due to some reasons, including sentimentality
and inordinate adherence to their root (the Reformation), they are
missing some simple and obvious truths with very easily understandable
arguments. They, especially the Evangelicals as I observed it, have the
necessary qualities of proclaimers that will surely benefit the whole world
if they hold the accurate message of salvation.
One of the common unfavorable characteristics of the followers of
Reformation is their constant habit of putting walls between two or more
things that suppose to work together. It is as if they are saying “It’s either
the left or the right eye,” “It’s either the heart or the mind,” or “It’s either
the body or the soul”. Good things cannot go against each other since
they all come from one Source. Moreover, there are things that God
himself made to be bound together, or even to be interdependent.

Is it really sensible to say that it is either faith or work that we should

hold on to in order to be justified in God’s eyes? Faith, according to a
dictionary, is believing without proof; the same with trust and confidence.
If faith is “believing”, then it is an act, or something done—a deed. Would
we consider it inappropriate then to say that faith is a form of work since
it is something done? Sometimes we hear other people say, “Don’t stop
believing,” as if it is a state of continuous doing—which it is! Work, on the
other hand, springs from faith. Everything we do (or work on, if some
need to hear the term as such), we do on purpose, meaning that we
believe (or have faith) that it will be done even if the present moment
does not have the proof.

Abraham, when he was called by an unknown God, followed the

instruction to leave the land of his father and go to where God will lead
him. He did this not because he has no capability to decide for himself
and his family, but because he believed the promise of the One who sent
him. When God told him that many nations will come from him, he did
believe; and when he was put to the test by asking his only son’s life, he
did not doubt God’s promise but continued on believing the unbelievable.
If Abraham did not leave his land or did not bring Isaac on Mount Moriah,
will he be called the father of faith? Conversely, will Abraham leave the
land or go to the mountain to offer Isaac if he did not believe?
Complicating the truth to justify one’s sentiments is not doing the will of
God but being idolater of one’s own idea or belief. If you say that you
believe but do not leave your land (your present state) then you are
fooling yourself and trying to deceive God. Believing that you can climb a
treetop 10 seconds from now but not doing anything to make it is no
better than not believing; it is not even any kind of belief. Literally
speaking, without faith, there is no work; and without work, there is no
faith.

What the Protestant Reformers have mixed up is the work that results
from faith in Jesus and the work of the Law that Paul constantly
emphasizes to have nothing to do with being saved or justified. The
gospel relates the story of the rich young man who inquired the Teacher
what he must do to have eternal life. Jesus did not ask him to believe but
to sell all that he has and give the proceeds to the poor. Does it mean
that this episode is not about believing? Doing is believing. Jesus said
that he will have eternal life if he did what he said. This statement about
doing, like any other, is indeed a matter of believing. If this man did what
Jesus said, it is because he believed; but since he did not do it, his heart
showed up—he has no faith. He went sad not really because he
completely did not believe Jesus, for if it is the case, he will probably walk
away laughing and not sad; neither it is because he is so wealthy, since if
it is his richness that makes him sad, then what Jesus asked him to do
will be a favorable action. Instead, he walked away sad because he wants
to believe Jesus’ words but his faith in his wealth is far more greater than
his will to believe to the one he called Master.
There is no contention between faith and work in the issue of justification
or in any other application. It is not the work of God to make some
confusion over His creation. If scientists have this “either-or” mentality
that the Protestants developed and continuously adhere to, they will
someday say that water is hydrogen alone or is oxygen alone. Even if one
is very knowledgeable and far better than anybody else in delivering
arguments, it must always be remembered that what God requires from
us is humility. Heaven’s door is not tall enough to receive a person with
high head, full of himself, so we need to bow down in order to enter. Let
us seek God’s truth and not our own.
April 9, 2007
Jesus: Inspirasyon o Manunubos?

Lagi nating naririnig ang mga salitang tulad ng “Inaanyayahan tayo ni

Jesus na magpatawad,” o kaya ay “Maging inspirasyon nawa natin si Jesus
sa mga pagsubok na pinagdaraanan natin,” o kaya ay “Nawa’y tularan
natin ang Panginoon sa kanyang kababaang-loob”. Bagamat si Jesus ay
namuhay bilang isang taong ganap o perfecto, hindi siya nagkatawang-
tao para lang magpakita ng mga halimbawa ng mabuting pamumuhay.
Kung tutuusin, ang mga taong karapat-dapat na tularan ang pamumuhay
ay nasa abot-kamay lamang ng mga naninirahan sa mundo. Kahit gaano
kasama ang isang bayan, hangga’t buo ito at umiiral, siguradong may
mabuting tao doon na kinalulugdan ng Diyos. Ang lahat ng itinuro ni
Jesus tungkol sa pagpapatawad, pag-aalay ng sarili, pagdadala ng
sariling pasanin, pagiging malaya sa mga materyal na bagay, at iba pang
mga katangiang tulad nito ay naituro na ng mga taong nauna kaysa
kanya.
Si Jesus ay nakipamayan sa tao, hindi lang para ipakitang posible ang
pagsunod sa kalooban ng Diyos, kundi upang gawin itong posible—bagay
na noon ay nasa isip lamang ng tao, o kaya’y hindi pa naiisip man lang.
Higit sa pagiging huwaran o inspirasyon, si Jesus ay manunubos na nag-
aalis sa atin sa pagkaalipin—sa kahinaan ng pagiging tao, sa tukso ng
masama, at sa mapanlinlang na pang-aakit ng mundo. Sa pamamagitan
din ng kanyang kamatayan, pinalaya niya tayo sa kapangyarihan ng
kamatayan, at sa pamamagitan ng muli niyang pagkabuhay ay ibinalik
niya sa atin ang buhay na ibinigay ng Diyos noong hindi pa tayo
nagkasala.

Dahil sa pananampalataya, nauunawaan natin ang mga bagay na

nananatiling lihim kahit sa isip at paningin ng mga itinuturing na
marurunong. Nakikita natin ang misteryo sa likod ng mga pangyayari sa
buhay ni Jesus, na sa pananaw ng marami ay malaking kahangalan at
katatawanan. Pinagtagumpayan ni Jesus ang kamatayan, at lahat ng
nananalig sa kanya sa paraang nararapat ay kasama niyang
nagtatagumpay. Hindi tákot sa kamatayan, o pagkaalipin sa kasalanan, o
paggawa ng kanya-kanyang katotohanan ang tanda ng pananampalataya
kay Jesus, sa halip ay kapayapaan, paglayo sa kasamaan, pagtanggap sa
anumang sitwasyon ng buhay, pagiging mapagpasalamat, at iba pang
tulad nito.
Nagpadala man ang Diyos ng maraming tao upang magturo ng tungkol
sa mabuti at nararapat na pamumuhay, si Jesus lang ang nagdudulot ng
katuparan ng tunay na diwa ng mga aral na ito. Sa kanya lamang natin
narinig ang mga salitang “Maging ganap kayo tulad ng inyong Amang
nasa langit,” at sa pamamagitan niya lang din matutupad ito.
April 9, 2007
Pananampalataya kay Jesus

Ang salitang “pananampalataya” ay nangangahulugan ng paniniwala. Sa

pamamagitan ng Ebanghelyo, ng buong Kasulatan, at ng Simbahan ay
ipinahahayag ni Jesus ang kanyang buhay at mga aral, at ang mga
katotohanang inihayag ng Diyos sa pamamagitan ng kasaysayan. Kasama
ng mga aral na ito ay ang katotohanan ng muling pagkabuhay ni Jesus at
ang mga pangako ng Diyos. Ang mga ito ang sentro ng paniniwala ng
mga nananampalataya kay Jesus. Bukod dito, ang pananampalataya ay
pagtitiwala. Ang Diyos, sa pamamagitan ni Jesus, ang tutok ng ating
pagtitiwala. Sa kanya lamang nararapat na ilagak ang ating pag-asa at
pananalig. Ang tiwala ay napatutunayan hindi sa pamamagitan ng mga
pangyayaring naganap na at may kasiguruhan kundi sa inaasahang hindi
pa namamasdan o wala pa sa kasalukuyan. Isa sa pinakamalalaking
halimbawa ng ganap na pananampalataya ay si Maria na ina ni Jesus. Sa
kabila ng imposibleng sitwasyon, naniwala si Maria, nang walang bahid
ng pag-aalinlangan, na matutupad ang sinabi ng Diyos sa pamamagitan
ng anghel. Kasama ng paniniwalang ito ay ang buong puso niyang
pagtitiwala sa Diyos na naglagay sa kanya sa siguradong posibilidad ng
kahihiyan at kamatayan. Ang pananampalatayang ito ang nagtulak sa
kanya para tanggapin ang kalooban ng Diyos at sabihing “Maganap
nawa…” Pagkatapos nito, agad niyang ibinalita sa kanyang pinsan ang
mga salitang ito at pinuri ang Diyos—nagpapatunay ng kanyang
paniniwala, pagtitiwala, at kagalakan sa kalooban ng Diyos.

Dahil din sa pananampalataya, sinabi ni Jesus sa Ama, “Huwag ang

kalooban ko kundi ang kalooban mo ang maganap”. Itinuro niya rin ang
dasal ng pananampalataya na nagsasabing “sundin ang loob mo”. Sa
pamamagitan ng panalanging ito ay isinusuko natin sa Diyos ang sari-
sariling kalooban at mga plano sa buhay.

Ang ipinapakita sa atin nina Maria at Jesus ay halimbawa ng tunay na

pananampalatayang naniniwala sa katotohanan ng mga pahayag ng
Diyos, at nagtitiwala sa pag-ibig ng Ama, hindi lamang tuwing umaayon
sa ating kagustuhan ang mga nangyayari kundi, higit sa lahat, sa mga
panahon na hindi natin maunawaan ang sitwasyon ng ating buhay.
May 28, 2007
Instant Salvation & Eternal Security

What do I need to be saved? To listen to a preacher—never mind about

the details—and wait for him to invite me to acknowledge that I am sinful
and has no power to save myself, and believe that Jesus died in my place
for my justification and salvation and after believing, follow the
preacher’s prayer wholeheartedly? I wonder where these self-named
“Bible Christians” found in the Bible the occurrence of the same activity
that they are doing. Did Peter, Paul or James, when their listeners asked
them what must they do to be saved, ever answer in such manner, saying
“Believe that Jesus died for your sins and accept him as your personal
Lord and Savior…Pray this prayer with me”? If ever, I haven’t encountered
yet. I think, it is more frequent that you will hear about salvation such
lines as “repent and be baptized”, “unless a man is born through water
and the Spirit…”, “sell all that you own”, “if you do not eat the flesh of the
Son of Man…” The questions of those who want to be saved all fall down
to one short line: “What shall we do?” and it is just fitting to answer them
accordingly. “DO repent and be baptized”, “DO sell all that you own”, etc.
Besides, to acknowledge one’s own sinfulness is doing; to believe that
Jesus died for oneself is also doing; to pray with the preacher is no doubt
a deed; and to accept Jesus as Lord and Savior is also one. Working out
one’s salvation is not a matter of acquiring a little theoretical knowledge
about Jesus combined with a one-time powerful preacher’s prayer. If you
cannot know a human person in just 2 to 3 meetings with him, it is much
more impossible to know God and Jesus within a short period of time.
Eternal life—that is salvation—is to know God and his Christ, not in
theoretical sense as if knowing a certain historical event. You don’t know
a person just because you know his name, or his family background, or
his social background, or his past life; you know a person if you
experience his existence. To know God is to experience him in your life;
to be aware of his existence all the time; to know his truth and essence.
Only through this knowing of truth can one worship God as one ought
to—in truth and in spirit—and only through this can one have eternal life.
Do not be deceived that God made an instant access to heaven. Jesus is
the Way, and how can one claim to know the way if he doesn’t know
Jesus? You may have a map of every road in the Philippines but you really
don’t know the way to anywhere unless you took that way. You really
don’t know Jesus unless you walk in Jesus.

What if I have gone astray? Let this question be answered by an

elementary student: What will happen if you have a map but did not
follow the right path unto the end? “Don’t delude yourself into thinking
God can be cheated: where a man sows, there he reaps.” Even if you
sincerely believed that you were saved by Christ’s death and that you
accept him as your personal Lord and Savior, the Justice of God will not
change its standard: “He is a God who is always enraged by those who
refuse to repent.” No one who knows the truth will apply a Boy Scout
motto concerning salvation. “The man who stands firm to the end will be
saved.” How about those who will change their minds? The conclusion is
clear and self-explanatory. “If after we have given the knowledge of truth,
we should deliberately commit any sins, then there is no longer any
sacrifice for them.”

Will you honestly believe that God’s Justice will deem you sinless if you
believe so—never mind if you’re cooperating or not? Would it not bother
your conscience to believe that God will overlook your turning away from
him provided that you have once accepted him as your personal Lord and
Savior?
June 23, 2007
Bakit Kailangan Ko ang Diyos?

Minsan, iniisip ko, “Bakit nga ba umiikot ang buhay ko sa pagsasaalang-

alang kung ano ang kalooban ng Diyos para sa akin araw-araw?” Sa lahat
ng oras at gawain, pangkaraniwan man o espesyal, sa paggawa man ng
mabuti o sa pagkakasala, bakit nga ba nasa isip ko lagi ang Diyos? Noong
nasa teenage years ako, madalas akong magka-crush o magkaroon ng
isang kaibigan na itinuturing kong espesyal. Tuwing may binibili ako sa
mga supermart, laging una sa isip ko, “Ano kaya ang pwede kong bilhin
para sa kanya?” Ganun din sa ibang mga gawain, nandun lagi ang
pagsasaalang-alang kung ano ang iisipin, sasabihin, o maramdaman ng
taong iyon tungkol sa gagawin ko. Noong naging mulat ako sa pagkilos
ng Diyos sa aking buhay, hindi na naging madali, o possible man lang, na
balewalain ang kalooban niya. Totoong mas madalas, ang kalooban ko
ang sinusunod ko sa kabila ng katotohanang wala isa man saglit na
nawala sa isip ko ang presensya ng Diyos sa buhay ko, at ang kamulatan
tungkol sa kanyang kalooban. Pero kasabay din ng mga pagtatangkang
magsarili—ng pagsasabing mas alam ko kung ano ang makakabuti sa
akin—ay ang kawalan ng tunay na kaligayahan o satispaksyon. Oo, pwede
kong gawin ito o iyan, walang pipigil sa akin, pero ang tanong ay “Totoo
bang nasiyahan ako?” Madali nating masabi sa sarili na “Oo, masaya ako!”
“Masaya ako na nagantihan ko na ang kaaway ko!” “Masaya ako na
namatay na yung nang-api sa akin!” “Masaya ako dahil nagsawa na ng
kasisingil yung pinagkakautangan ko!” Madaling dayain ang sarili tungkol
sa mga bagay na gusto nating mangyari. Dahil sa katotohanang walang
tunay na kaligayahang hiwalay sa kalooban ng Diyos, matuwid lang na
hindi ito alisin sa isip, dahil ang pagtalikod dito ay pagtalikod sa tunay na
kaligayahan

Madalas, madali para sa iba ang sabihing nilikha nga tayo ng Diyos,
biniyayaan ng mga likas na yaman, ng lakas at isip na maaaring
pagyamanin, pero hanggang doon na lang ang kaugnayan natin sa Diyos.
Inaakala natin na ang kaligayahan ay nakasalalay sa pagamit natin ng
kalayaan at ng mga biyaya ng Diyos sa paraang gusto natin. May mga
nag-iisip na hindi ito matatawag na kalayaan kung may limitasyon, pero
ang tunay na kalayaan ay ang kakayahang supilin ang sarili. Kung hindi
ka nga alipin ng ibang tao pero hindi mo naman magawang makalaya sa
sariling emosyon, kayabangan, at masasamang kaisipan, higit ka pang
alipin kaysa mga taong inaalipin ng kanilang kapwa. Hindi madalang na
naririnig ang linyang “Kung gugustuhin ko, kaya ko!” Isa itong
pangungusap ng pagtanggi sa katotohanan ng pagiging alipin. Sa likod
ng mga salitang ito ay ang mensaheng nagsasabing “Kontrolado ko ang
sarili ko, hindi ako alipin.” Pero gaano katotoo ang pahayag na ito? Kung
talagang kontrolado ng isang tao ang kanyang sarili, loloobin niyang lagi
na piliin at gawin ang mabuti dahil ang masama ay labag sa tunay na
kalooban at kalikasan ng sarili—kaya nga ito tinawag na masama. Sa
makatwid, kung gumagawa ka ng hindi mabuti, alipin ka ng hindi
mabuting bahagi ng iyong sarili. Madaling sabihing “Kaya ko itong gawin
kung gugustuhin ko,” pero ang tanong ay hindi “Gusto mo ba?” kundi
“Kaya mo bang gustuhin?” Ipagpalagay na kaya mong gawin kung
gugustuhin mo, pero ang katotohanan na hindi mo ito ginugustong
gawin ay nagpapakita na hindi mo ito kayang gustuhin.

Kailangan ng tao ang Diyos hindi lang dahil siya ang lumikha sa lahat at
nagbibigay ng mga materyal na biyaya, o dahil sa katotohanang titigil sa
pag-iral ang tao kung mawawala siya sa isip ng Diyos, kundi higit sa
lahat ay dahil ang Diyos ang tunay na dahilan, layunin, at hantungan ng
buhay ng tao. Mauuwi sa wala ang bawat araw na ginugol ng tao sa
mundo kung hindi niya kikilalanin ang Diyos bilang nag-iisang kahulugan
ng kanyang buhay. Ang lahat ay magiging kapahamakan gaano man ito
kaganda at kabuti sa paningin niya. Hindi opsyon ang Diyos kung
paanong hindi opsyon ang paghinga at pagdaloy ng dugo para
magkaroon ng buhay. Hindi man lahat ay mulat, hindi rin mababago ang
katotohanan na ang hinahanap ng ating pagkatao ay ang kasiyahan at
buhay na walang katapusan, dahil ito ang pagkauhaw ng ilinagay ng
Diyos sa ating puso—pagkauhaw na siya rin ang papawi sa pamamagitan
ng pagbibigay ng kanyang sarili—ng tunay na buhay at kasiyahan.
June 28, 2007
Magulang

Una sa lahat, ang pagiging kamanlilikha ng Diyos ay hindi karangalan at

kapangyarihang nagmumula sa tao kundi isang prebilehiyo at libreng
kaloob mula sa Diyos. Kasama nito, ang mga anak ay regalong tinanggap
ng mga magulang galing sa Lumikha. Sa makatwid, walang anak ang
pagmamay-ari ng sinumang magulang kundi nasa ilalim lamang ng
kanilang pangangalaga at pananagutan. Ang mga magulang ay katiwala
ng Diyos sa kanyang mga anak kung paanong ang tao ay tagapamahala
niya sa lahat ng mga bagay sa mundo. Kung paanong hindi maaaring
gawin ng tao ang lahat ng maibigan niya na para bang pag-aari niya ang
mundo, hindi rin maaaring gawin ng mga magulang ang anumang
maisipan nila sa mga anak na para bang sila ang may-ari ng mga ito. Ang
totoo, walang sinuman ang may-ari ng kanyang kapwa; ang lahat ay
tagapangalaga ng isa’t-isa.

Ikalawa, bukod sa pagiging katiwala at tagapangalaga ng mga anak ng

Diyos, ang mga magulang ay may tungkulin din at pananagutan na
ipaabot ang pag-ibig ng Diyos sa kanyang mga anak. Dahil hinatian ng
Diyos ang mga magulang ng kanyang pagiging ama at ina, inaasahan
niyang ang mga ama ang magpapakita ng kanyang pag-ibig bilang ama,
at ang mga ina ang magpapahayag ng kanyang maka-inang pag-ibig sa
pamamagitan ng kanilang pagkalinga at pagmamahal sa kani-kanilang
mga anak. Matuwid lamang at marapat na tanungin ng mga magulang
ang kanilang sarili bawat sandali, “Ipinahahayag ko ba ang pag-ibig ng
Diyos sa ginagawa ko? Kung ang Diyos ang nasa lugar ko, ganito ba ang
gagawin niya?” Pinarurusahan ba tayo ng Diyos dahil sa bugso ng
kanyang damdamin? Mas ipinapakita ba niya ang galit kaysa
pagmamahal? Natatakot ba tayo sa kanya dahil siya ay mapagparusa o
dahil nakakatakot tayong makita ang ating mga kasalanan sa liwanag.ng
kanyang pagmamahal? Kung ano ang ginagawa ng mga magulang sa
kanilang mga anak, ito ang ipinahahayag nila bilang pag-ibig at
katangian ng Diyos, at ito rin sa kanilang mga puso ang pinaniniwalaan
nilang ginagawa sa kanila ng Diyos. Kung pinagmamalupitan ng
magulang ang kanyang anak, nangangahulugan na nakikita niya rin ang
kanyang sariling buhay bilang pagmamalupit ng Diyos, at ipinahahayag
din niya sa kanyang anak na nag Diyos ay Diyos ng kalupitan. Sa
kabaligtaran, ang magulang na mapagmahal at mahinahon ay
nagpapatunay ng kanyang sariling karanasan tungkol sa pag-ibig ng
Diyos, at sa gayon ay nagpapahayag din sa kanyang anak ng isang
katotohanan na ang Diyos ay pag-ibig.

Ikatlo, tungkulin ng mga magulang na imulat ang mga anak sa kalooban

ng Diyos, at hindi sa kanilang makasariling kalooban. Ang buhay ng tao
ay may iisang layunin—ang kalooban ng Diyos. Dalawa lang ang uri ng
desisyon sa buhay: sang-ayon o salungat sa kaloobang ito. Habang ang
isang magulang ay nabubuhay, responsibilidad niyang itutok ang
direksyon ng kanyang anak patungo sa Diyos, at gagawin niya ito sa
pamamagitan ng sariling buhay bilang halimbawa, pangangaral,
panalangin, at sakripisyo; hindi sa pananakot o pamimilit. Ang
pagmumulat ng magulang sa anak tungkol sa kalooban ng Diyos sa
paraang hindi nararapat ay pagkakasala sa anak na sana ay nakaunawa
kung tama ang ginagawa ng magulang; at pagkakasala sa Diyos na
siniraan sa harap ng kanyang anak sa pamamagitan ng maling gawain ng
magulang.

Ang pagiging magulang ay isang marangal na tungkulin na karapat-

dapat sa malalim na pagrespeto at mataas na pagtingin ng mga anak at
mismong ng mga magulang. Ito ay pakikibahagi sa karangalan ng Diyos,
sa kanyang kapangyarihan bilang manlilikha at tagakalinga ng kanyang
mga anak. Ang mga magulang ang unang-unang dapat na matutong
kumilala at gumalang sa karangalang ito, at sa gayon ay maituro nila sa
kanilang mga anak kung paanong maging magulang, at sa huli ay
makilala nila ang Diyos na tunay nilang Ama.
July 2, 2007
Kasalanan Ba?

Isa sa mga paraan ng panlilinlang na ginagawa ng demonyo ay ang

paglalagay sa isip ng tao ng tanong na “Kasalanan ba?” Alam ng dyablo
kung ang pagkakilala natin sa kasalanan ay pang-ibabaw lang. Kaya sa
kanyang panunukso ay pinaniniwala niya ang tao na hindi masama ang
kanyang mga mungkahi sa pamamagitan ng tanong na ito. Hinahayaan
niyang tayo ang magdesisyon habang sinasamantala niya ang kawalan
natin ng pagkaunawa. Sa mapanlinlang na paraan ay sasabihin niya,
“Sinabi ng Diyos na huwag mong pagnasaan ang asawa ng iba kaya hindi
mo ito dapat gawin.” Pero sa pamamagitan din ng ating mahinang isip ay
maglalagay siya ng pagdududa sa pagsasabing, “Ang sinabi ng Diyos ay
huwag mong pagnasaan ang asawa ng iyong kapwa, kasalanan bang
magnasa sa walang asawa?” Naalala ko ang katwirang sinabi sa akin ng
isang kakilalang babae tungkol sa pakikipagtalik sa hindi asawa. Inamin
niyang masamang makiapid sa asawa ng iba pero ayos lang kung wala
naman itong asawa. Sa pananamit din, halimbawa, madalas na maririnig
ang buong pagmamatuwid na pangangatwiran ng ilang mga babae: “Nasa
tao yun, kung talagang masama ang isip, kahit balot na balot, huhubaran
nun sa tingin.” Tuso ang demonyo at hindi tayo mananalo sa kanya kung
hindi natin alam kung paano, at kung handang-handa nating gawin ang
kahit anong maibigan natin na ang tanging pamantayan ng pagiging
mabuti o masama ay ang tanong na “kasalanan ba?” “Kasalanan bang
magsuot ng damit na nagiging dahilan ng kawalan ng respeto sa kapwa
kung ang sinasabi naman ng Diyos ay masama ang pagtingin nang may
mahalay na pagnanasa?” Sa tanong na ito ay maraming sasagot sa
kanilang sarili ng “Oo nga, ang masama ay ang pagtingin sa babae nang
may malisya, hindi ang pagsusuot ng gusto kong damit.” May
mangangatwiran pa ng ganito: “Utos yan tungkol sa mga lalaki; kung ang
babae ang titingin nang may kahalayan, walang utos laban dun.” May
mga nagsasabi rin, “Hindi masama kung napatingin ka lang, ang masama
e kung liningon mo ulit; kaya sa unang pagkakita pa lang, titigan mo na
dahil masama na yung pangalawa.” Ganito rin ang isyung binigyang linaw
ni Apostol Pablo—tungkol ito sa hindi tamang paggamit ng kalayaan.
Kasalanan nga bang gamitin ang kalayaan kung sinasabing tinawag tayo
upang maging malaya (cf. Ga 5:13)? Sa isang sulat ay nagbigay si Pablo
ng halimbawa ng kaisipan ng mga taong nalilinlang ng demonyo.
Sinasabi nila, “Ano’t ang kalayaan ko ay hahadlangan ng budhi ng iba?” (1
Co 10:29). Madali tayong mapaglalangan ng Masama at malinlang ng
ating sariling budhi dahil sa kahandaan nating gumawa ng kahit ano
alang-alang sa kasiyahang huwad na iniaalok sa atin ng mundo at ni
Satanas, sa halip na maging handa sa paggawa ng tama at mabuti, at sa
pagiging masigasig sa pagkilala sa Diyos at sa kanyang kalooban.

Ang tanong na “kasalanan ba” na nabubuo sa ating isip dahil sa ating

pagkahirati sa pagpapalayaw sa sarili, at dahil sa hindi natin nakikilalang
pang-iisa ng dyablo, ay nagtutulak sa atin sa pagkakaroon ng kaisipang
“samantalahin lahat ng pwede.” Dahil din dito ay unti-unti tayong
nagiging manhid sa kung ano nga ba ang tama at mali. Sa ganitong
sitwasyon, ang tulad natin ay isang taong nagmamaneho nang buong
tulin pero naniniwalang wala siyang ginagawang masama dahil hindi
naman siya nagpapakamatay o nananagasa. Ang paglalagay sa panganib
ng sariling buhay at ng buhay ng iba ay kasalanan na sa kanyang sariling
dahilan pa lang, lalo pa kung ang layunin nito ay bigyang-layaw lang ang
sarili. Kung ang mga pari o mga madre na matitingkad na larawan ng
kapayapaan ni Jesus ay makikitaan ng uri ng paglilibang na gumagamit
ng mga bagay na salungat sa kapayapaan at buhay tulad ng baril o
patalim, hindi kaya sila nagkakasala sa dahilang hindi naman nila ito
ginagamit sa tao? Sapat na ang iskandalong dulot ng kanilang gawa para
masabing nagkakasala sila. Ang kasalanan ay hindi lamang pagpatay,
pagnanakaw, pakikiapid, o ang mga kasama nito; ang kasalanan ay lahat
ng pagsalungat sa kalooban ng Diyos. Kaya ang sinumang gustong
maging matapat sa kanyang bokasyon at relasyon sa Diyos ay hindi dapat
magpalinlang sa tanong na “kasalanan ba?” Ang layunin ng mga lingkod
ng Diyos ay matupad ang kanyang kalooban, kaya sa kanilang
pagpapasya ay hindi kasama ang tanong na ito, kundi ang patuloy na
pagtatanong sa sarili, “Kalooban ba ito ng Diyos?” Kasabay ng tanong na
ito ay ang aktibong pagkilala sa kalooban ng Diyos sa pamamagitan ng
pagbasa sa sariling kasaysayan sa liwanag ng Salita ng Diyos.
August 20, 2007
Kasalanan

Ano ang kasalanan?

Sa unang tingin, ang kasalanan ay para bang isa lamang pagsalungat sa
popular o kultural na pamantayan ng moralidad o etika. Kung minsan pa
nga, ang hindi pag-ayon sa ganitong mga pamantayan ay itinuturing na
pagiging malaya. Ang maling pagkakilala sa tunay na kalikasan ng
kasalanan ay naglalagay sa tao sa pagkabaon dito.

Ang kasalanan ay hindi isang simpleng kawalan ng etika; ito ay isang

estado o kalagayang personal. Ang hindi paggamit ng hagdan o
tuntungan sa pagbaba ay hindi lamang isang paglabag sa nakasanayang
paraan ng pagbaba mula sa matataas na lugar; ito ay naglalagay sa tao sa
panganib o kaya’y sa kamatayan. Ganun din ang sinumang nagkakasala:
sa paggawa ng isang bagay sa maling paraan ay itinutulak ang sarili sa
bingit o sa mismong kamatayan; una, dahil ang masamang gawa ay
laging may masamang konsekwensya; at ikalawa, dahil ang
pangkalahatang hustisya ay humahatol sa anumang gawang masama.

Bakit may kasalanan?

Ang kasalanan ay anumang pagsalungat sa kaloobang ng Diyos na
pinagmulan at dahilan ng lahat. Maaaring minsan sa ating buhay ay
naiitanong natin, “Bakit ba may kasalanan pa? Bakit hindi na lang lahat ng
gusto nating gawin ay pwede?” Ang ganitong uri ng tanong ay bunga ng
kawalang-alam at hindi ito balido. Ang katulad nito ay ang pagsasabing,
“Dapat ay wala na lang bagyo dahil nakakasira lang ng mga ari-arian ng
tao,” o kaya ay “Dapat wala na lang mababangis na hayop dahil
nakakapinsala lang sila.” Ang lahat ng bagay ay may kanya-kanyang
layunin, kalikasan, at batas - lahat ito ay nakapaloob sa hindi nakikitang
batas na mas kilala sa tawag na “natural law”. Kung wala ang batas na ito,
wala ring matitirang buhay o buo sa kalawakan. Ang mga planeta at mga
bituin ay magsasalpukan hanggang sa maabo ang lahat; ang mga hayop
ay kakain ng anumang makita nila kahit pa ito ay lason, o kahit ito ay ang
kanilang sariling anak; makikipagtalik ang mga tao sa hayop, at ang mga
hayop sa iba pang mga nilalang; ang lahat ay nakalutang sa lugar na
walang nakakakilala; ang lahat ay wala sa ayos. Iyan ang teoryang maaari
nating mabuo kung ipagpapalagay nating umiiral ang iba’t-ibang bagay
maliban sa batas. Ganunpaman, mas tumpak ang konklusyon na wala
talagang iiral na kahit ano kung walang batas. Taglay ang ganitong
pagkaunawa, madali nating maiintindihan kung ano at bakit may
kasalanan. Ang kasalanan, sa madaling salita, ay paglabag sa batas ng
kalikasan na itinatag ng Lumikha; ito ay pagsira sa kaayusang nararapat
sa lahat ng bagay. Hindi ito basta pagsalungat lamang sa isang popular
na opinyon na nabuo dahil sa mga taong gustong mamuno o magkaroon
ng kapangyarihan sa desisyon ng iba. Nakatatak sa kalikasan ng bawat
nilikha ang batas na nagtatakda ng kanilang kani-kanilang limitasyon.
Ayon kay Isaac Newton, ang buwan ay patuloy at walang tigil na
nahuhulog patungo sa gitna ng mundo, pero dahil sa batas ng
grabitasyon, ang pagkahulog nito ay hindi nagdudulot ng tuluyang
pagbangga sa ating planeta. Ang paglabag sa ganitong mga batas,
kailanman posible, ay pagwasak sa kaayusan ng lahat.

Kung ang kasalanan ay ang mas pinaikling salita na ang ibig sabihin ay
paglabag sa batas ng kalikasan, nangangahulugan ba na ang paglipad ng
tao, o ang pagsusugpong sa mga puno at halaman ay kasalanan?
Ang kasalanan ay isang usaping moral na ang ibig sabihin ay tumutukoy
sa batas na sumasaklaw sa pagpapasya ng tao. Ang batas ng moral ay
bahagi ng batas ng kalikasan pero sumasakop lang ito sa mga nilalang na
may pagpapasya tulad ng tao at ng anghel. Ang ulan ay bumabagsak
hindi dahil gusto niya, kundi dahil nakatakda itong mangyari ayon sa
batas na sinusunod nito. Ang mga hayop, bagamat nagpapasya kung
kailan kakain, susugod, matutulog, iinom, o maglalaro. Ang lahat ng
kanilang ginagawa ay hindi masasabing resulta ng malayang pagpapasya
kundi pagsunod pa rin sa idinidikta ng kalikasan o yung tinatawag na
“instinct”. Dahil dito, ang mga hayop ay walang pananagutang moral.
Hindi sila hinahatulan sa salang pagnanakaw, pagpatay, o anuman. Sa
mundong ito, tanging ang tao ang saklaw ng espesyal na batas na ito
dahil siya lang ang may kakayahang magpasya nang malaya. Tulad ng
mga hayop, naririnig din natin ang mga tawag ng katawang-lupa, pero
tayo ay kumikilos ayon sa malaya nating pagpapasya. Hindi tayo bigla-
bigla na lang manghahabol kapag nagutom, o kaya ay basta na lang
makikipagtalik kung saan makaramdam ng paghahanap. Tuwing
kumikilos tayo sa hindi nararapat na paraan, linalabag natin ang pagiging
tao at pinipiling maging hayop na sumusunod lamang sa anumang
idinidikta ng materyal na katawan.

Ano ba ang pagkakaiba ng tao sa hayop?

Bagamat ang tao, tulad ng hayop, ay dinidiktahan ng pangangailangang
pisikal; tulad naman ng anghel, siya ay nagpapasya mula sa kanyang
puso - sa sentro ng kanyang pagkatao. Ang kaluluwa ng tao ay ang
kanyang persona o ang kanyang sarili. Ito ang bagpapasya, ang
nagtataglay ng kamulatan sa sariling pag-iral, ang intelektwal na bahagi
ng pagkatao, at ang dumaranas ng iba’t ibang emosyon. Kung ang hayop
ay materyal at ang anghel ay espiritwal, ang tao naman ay pinagsamang
materyal at espiritwal. Sa kaayusan ng kalikasan, higit na mataas ang
kalagayan ng mga espiritwal kaysa mga materyal na bagay; kaya nga sa
kalikasan ng tao, higit ang batas ng espiritu kaysa batas ng katawan. Sa
batas ng moral, kasalanan ang paglalagay ng pangangailang materyal sa
ibabaw ng pangangailangang espiritwal. Itinakda ng batas na ito na higit
ang paggalang sa pag-aari ng iba kaysa gutom ng tiyan; higit ang
respeto sa kapwa kaysa paghahanap ng katawan na makipagtalik; higit
ang pagkilala sa Diyos sa harap ng mga maniniil kaysa buhay ng katawan.
Dahil sa batas na ito, ginagawa natin ang lahat nang may kaayusan bilang
tao. Hindi kasalanan ang pagpatay ng hayop para gawing pagkain dahil
ang gawaing ito ay nasa hangganang pa ng tao, pero kasalanan ang
pumatay ng hayop nang walang sapat na dahilan. Hindi rin kasalanan ang
pagputol ng mga puno para sa ikaubuti ng mga tao, pero kasalanan ito
kung ginagawa nang walang sapat na dahilan.

Ano ang ginagawa ng kasalanan sa tao?

Dahil ang kasalanan ay pagsalungat sa kaloobang ng Diyos at paglabag
sa batas ng kalikasan, ilinalagay nito ang tao sa ilalim ng sumpa o
kahatulan. Nakatakdang maparusahan ang sinumang nagkakasala. Bukod
doon, sinisira nito ang integridad o kabuuan ng tao kung paanong ang
pagsira sa kaayusan ng lahat ay nagdadala ng kaguluhan at pagkawasak.
Ang pagkasirang ito ay hindi lamang estado ng isip na maaaring
ipagwalang-bahala; ito ay isang existensyal na katotohanan.
Pinakasimpleng halimbawa ng larawan nito ay ang pagkaksugat ng
katawan: hindi dahil sa opinyon ng mga nakakakita, o dahil sa popular na
pamantayan, kaya ginagamot ang sugat, kundi dahil ito ay banta sa
sariling kalusugan. Hindi ang pangungutya ng mga tao sa pagkakaroon
natin ng sugat ang talagang pinagtutuunan natin ng atensyon at
pagkabahala, kundi ang sitwasyon ng ating pisikal na integridad. Kung
ang pisikal na kamalian ay sumusugat sa katawan, ang kamaliang moral
ay sumusugat sa kaluluwa. Sinisira nito ang pagiging buo ng ating
persona, at sa ganitong kalagayan ay masasabi nating tayo ay may
karamdaman.

May dalawang uri ng kasalanan na maaari nating ihalintulad sa sugat at

sa kanser. Ang una ay hindi nakamamatay pero posibleng tumungo sa
kasalanang nakamamatay. Ang ikalawa naman, sa kanyang sarili, ay
nakamamatay. Dahil nasa mataas na antas ng kaayusan ang mga
espiritwal na bagay, ang karamdamang pangkaluluwa ay higit na seryoso
kaysa karamdaman ng katawan; ang kamatayang espiritwal naman, sa
kabilang banda, ay lampas sa posibilidad ng paghahambing sa
kamatayang pisikal. Ang totoo, ang kamatayang pisikal ay isa lamang sa
mga hindi maiiwasang resulta ng dinanas nating kamatayang espiritwal
noong tayo at ang ating mga unang magulang ay nagkasala.

Ang kamatayan ba ng kaluluwa a mangyayari sa hinaharap kasabay ng

pisikal na kamatayan?
Hindi. Ang kamatayan ng katawan ay bunga ng kamatayang espiritwal.
Lahat tayo ay isinilang na patay, bitbit ang unang kasalanan. Ito ang
dahilan ng pagdating ni Jesus sa mundo: upang muli tayong likhain at
ibalik ang buhay na dating atin - at higit pa sa dating nasa atin.
Gayunman, dahil tayo ay mga linikhang moral - may kakayahang
magpasya - may kalayaan din tayong tanggihan ang buhay na ibinibigay
ng Diyos at manatili sa kamatayan. Pero bukod sa kamatayang
existensyal na kinalalagyan ng tao bunga ng pagtalikod sa Buhay,
mayroon pang ikalawang kamatayan sa paghihiwalay ng katawang lupa at
ng kaluluwa. Ito ang kaparusahang naghihintay sa mga taong mas pinili
ang kamatayan kaysa buhay. Sa huling araw, ang katawan at kaluluwa ay
muling magsasama - ang iba ay para sa buhay, at ang iba ay upang
dumanas ng ikalawang kamatayan habampanahon.

Sa huli ay balikan natin kung bakit mahalagang makilala natin ang tunay
na mukha ng kasalanan. Ang kasalanan ay existensyal na katotohanan at
hindi “abstract” na ideya lamang. Ibig sabihin, ito ay may epekto sa ating
pag-iral tulad ng isang karamdaman. Mabubuhay tayo kahit hindi natin
alam ang sagot sa mga problemang matematika, o kahit hindi nating
kilala si Magellan, o kahit pa iba ang Diyos natin kaysa sa kilala ng
karamihan; pero hindi tayo mabubuhay kung hindi natin alam kung ano
ang kasalanan, o kung wala tayo nung tinatawag na “sense of sin”. Dahil
sa hindi pagkikilala dito, magiging alipin tayo ng dikta ng laman;
kumikilos na parang hayop, at ilinalagay ang espiritwal na bahagi ng
pagkatao sa ilalim ng bahaging materyal - bagay na salungat sa
kaayusang pangkalahatan. Dahil din dito, mananatili tayo sa kamatayan;
at sa huli ay magdaranas ng kaparusahang walang hanggan.
August 21, 2007
Masarap Nga Ba Ang Bawal?

Ang salitang “bawal” ay tumutukoy sa mga bagay na lampas sa

hangganganan ng ating karapatan, o sa mga gawaing walang
kapahintulutan. Ito rin ay tumutukoy sa limitasyong itinakda ng isang
autoridad sa kanyang nasasakupan. Halimbawa, ang mga magulang ay
nagtatakda ng kung hanggang saan lamang ang maaaring gawin ng mga
anak na nasa kanilang pangangalaga. Kung ang pahintulot, halimbawa,
na ibinigay ng isang ama sa kanyang anak para manatili sa labas ng
bahay ay hanggang alas-9 ng gabi, ibig sabihin ay bawal nang lumabas
mula sa oras na iyon hanggang sa sumikat ang araw kinabukasan. Ang
halimbawang ito ay isang pagtatakdang ginawa sa positibong paraan.
Ang negatibong paraan ay ang kabaligtaran; deretsahan itong
nagpapahayag ng hangganan at kadalasang nag-uumpisa sa salitang
“bawal”, “huwag”, “hindi pwede”; tulad ng “bawal ang pork”, o kaya ay
“huwag kang papatay”, o kaya ay “hindi pwedeng daanan”. Hindi lahat ng
bawal ay masama dahil minsan, ang ipinagbabawal ay siya pang mabuti
at dapat gawin; halimbawa ay kapag iniutos ng isang presidente na hindi
pwedeng magdasal ang mga mamamayan.

Gayunman, ang batas ng Diyos ay hindi katulad ng sa tao; ang mga ito ay
pawang matuwid at ang may-akda nito ay makatarungang humatol. Kung
ang Diyos ay nagbibigay ng gantimpala sa mabuti at nagpaparusa sa
masama, bakit parang mas masarap magkasala kaysa sumunod sa
kalooban ng Diyos? Kung susuriing mabuti, walang masarap sa
pagkakasala. Siyasatin natin ang limang bahagi ng ating pagkatao at
pamumuhay na nagbibigay sa atin ng ganitong kaisipan:

1) Kalikasang materyal
2) Pagkahirati
3) Rebelyon
4) Estado ng isip
5) Tukso
Dahil sa ating materyal na katawan, tayo ay dumaranas ng pagkagutom
sa mga bagay na materyal tulad ng pagkain, inumin, pahinga,
pakikipagtalik, at maginhawang tahanan. Lahat ng ito ay nagbibigay sa
atin ng kasiyahan, at wala isa man sa mga ito ang masama sa kanilang
sariling kalikasan. Masamang maging matakaw pero hindi masama ang
pagkain; masamang maging tamad pero hindi masama ang pahinga;
masama ang pornikasyon at pakikiapid pero hindi masama ang
pakikipagtalik; masama ang pagiging ganid pero hindi masama ang
pagkakaroon ng ari-arian. Ang katangian ng mga bagay na ito ang
nagpaparanas sa atin ng sarap at kasiyahan, hindi ang mga kasalanang
nakaugnay sa kanila. May isang popular na biro na nagsasabing kung
hindi nagkasala sina Adan at Eba ay wala tayong lahat. Syempre, ang
birong iyon ay mananatiling walang katotohanan kahit sa anong aspeto
tingnan. Ang pagtatalik ay bahagi ng buhay ng mga nilalang na sekswal
tulad ng tao. Sa ganitong paraan niloob ng Diyos na punuuin ang mundo
tulad ng kanyang iniutos sa ating mga magulang. Kaugnay rin ng
pagtatalik ay ang kasiyahang pangkatawan at pang-emosyon na siyang
regalo ng Diyos sa mga inatangan niya ng responsibilidad na maging
kamanlilikha at tagapamahala ng mga nilalang. Ang kasiyahang dulot ng
pagtatalik ay bahagi ng kalikasan at disenyo nito.

Isa pang halimbawa ay ang pagnanakaw. Mas masarap nga ba ang

pagkain kung ito ay nakaw? Higit ba ang kasiyahang dulot ng paggamit
ng mga bagay na ninakaw kaysa sa hindi? Hindi ang mismong
pagnanakaw ang nagpapasarap sa mga ito kundi ang pagkalibre sa
pagod na ayaw nating danasin. May mga bagay na handa nating
pagpaguran at mayroon namang ayaw talaga nating gawin hanggang
maaari. Halimbawa, mas gugustuhin ko pang maglaba kaysa magsampay
dahil parang mas napapagod akong magsampay kaysa maglaba. Dahil sa
kagustuhan nating maramdaman ang kapahingahan (o maaaring
satispaksyon), mas pinipili natin ang mga gawain kung saan natin ito
natatagpuan. Ang paghahanap ng ginhawa o pahinga ay hindi laging
nangangahulugan ng pagpili sa mas maliit na gawain. Halimbawa, may
mga taong mas gustong magtrabaho sa bukid kaysa magpakain ng mga
alagang hayop; o kaya, may ibang mas gusto pang maglinis ng buong
bahay kaysa magsaing. Pinipili natin kung alin ang mas kumportable
nating nagagawa - at walang masama doon. Pero kung ang ginhawa na
gusto nating makamtan ay posible lamang sa pamamagitan ng paggawa
ng hindi tama, lampas na ito sa ating hangganan. Ito ang punto ng
halimbawang ito: ang kasiyahang ibinibigay ng pagnanakaw ay hindi
nagmumula sa pagiging bawal nito kundi sa ginhawa ng hindi paggawa
ng mga bagay na ayaw nating gawin.

Ikalawa sa mga dahilan kung bakit mayroon tayong kaisipan na “masarap

ang bawal” ay ang ating mga nakasanayan o habits. Anumang gawain na
nakagawian na natin nang matagal na panahon ay nagiging bahagi na ng
ating pagkatao. Kahit ang mga bagay na noong una ay pinag-
aalinlanganan nating gawin ay nagiging pangkaraniwan na sa pagtagal.
Ang isang babae, halimbawa, na nalalaswaan at naiilang sa unang
pagkakataon ng pagsusuot ng maikling damit ay hindi na
makakaramdam ng hiya kapag maraming ulit niya na itong nagawa. Ang
pagkasanay sa paulit-ulit na mga gawain ay nahahati sa dalawang uri:
kabutihan (pagkasanay sa paggawa ng mabuti) at bisyo (pagkasanay sa
paggawa ng masama). Ang mga ito ay nagiging ikalawang kalikasan na
ng tao, at kapwa nagbibigay ng kasiyahan sa taong nagtataglay nito. Ang
isang tao, halimbawa, na nagbibigay ng limos nang may pag-aalinlangan
ay magkakaroon ng kasiyahan sa kanyang ginagawa kapag naging bahagi
na ito ng kanyang buhay. Sa kabilang banda, ang isang tao na nag-
aalangang gumawa ng masama sa unang pagkakataon ay mabibigyan din
ng kasiyahan ng masama niyang gawain kapag naging bahagi na ito ng
kanyang pagkatao. (Pero hindi dapat ipagkamali ang pagkakaiba ng
kasiyahan at kaligayahan.) Alinman sa dalawang ito ay mahirap nang
maalis sa pagkatao pero mas madaling mamunga sa tao ang masamang
pagkahirati. Ito na ang ituturing niyang mabuti at tama habambuhay, o
kung hindi naman ay iisipin niyang hindi niya na kayang mabuhay pa
kung mawawala ito sa kanya. Isang halimbawa ay ang mga taong
habambuhay na nakasanayang nang-aasar ng iba; kahit ma-realize na
nila ang kamalian nito, hindi magiging madali ang pagbabago. Baka mas
madali pa sa kanilang hindi makita ang mga mahal sa buhay sa loob ng
isang linggo kaysa isang linggo nilang hindi gawin ang mga nakasanayan
nila. Ano pa kaya ang kaya nilang ipagpalit magawa lang ang isang
gawaing bahagi na ng kanilang buhay simula pagkabata hanggang sa
pagtanda! Sa ganitong sitwasyon kung saan ang nakasanayan na ang
nagbibigay-lugod sa gumagawa, samantalang ang isip ay nagsasabing ito
ay masama, nabubuo ang ideya na masarap ang bawal; pero sa bahaging
ito, hindi pa rin masasabi na masarap ang isang gawain dahil ito ay
bawal, kundi dahil napagbibigyan nito ang nakasanayan na. (Ito ang
prinsipyong nasa likod ng mga rehabilitasyon: mas madalas ay hindi
makabubuti ang biglaang pag-aalis sa nakasanayan.) Kung halimbawa ay
mahilig ako sa basketball, at bahagi na ito ng aking buhay, maging bawal
man ito sa akin o hindi sa hinaharap, magiging masarap pa rin ang
karanasan ng muling paglalaro; hindi dahil sa ito ay bawal, kundi dahil ito
ay nakasanayan ko na.

Ikatlong dahilan ng wari’y masarap na pagkakasala ay ang rebelyon.

Kapag hindi natin gusto ang mga nangyayari sa buhay natin, tayo ay
gumagawa ng mga bagay na pinaniniwalaan nating mali. Ang layunin nito
ay gumanti, sa anumang paraang posible, sa mga tao o pangyayaring
itinuturing nating dahilan ng ating pagrerebelde; at ipakita na kaya
nating magsarili. Sa kalooban ng isang taong naghihimagsik ay umiiral
ang pagkaramdam na ang kanyang ginagawa ay mabuti at masama.
Masama dahil alam niya na ang kinikilala niya bilang masama ay
ginagawa niya; pero kaya nga ito tinawag na pagrerebelde dahil sa pagpili
na gawin ang hindi dapat ayon sa nakagisnan. Sa kabilang banda, iniisip
niya na mabuti ang kanyang ginagawa dahil naniniwala siya na mali ang
ginagawa ng kanyang pinagrerebeldehan, kaya ang pagsalungat dito ay
maituturing na mabuti. Sa pamamagitan nito ay nakakaramdan siya ng
huwad na kasiyahan.

Ihalimbawa natin ang isang anak na laging pinagagalitan o hindi

nakakaramdam ng pagmamahal mula sa mga magulang. Maaaring
maghanap siya ng pagtanggap mula sa mga kabarkada, at bilang
pagganti sa magulang ay aabusuhin niya ang sarili sa pamamagitan ng
paggamit ng bawal na gamot, paglalasing, at pagpapabaya sa pag-aaral.
Ang isang babae naman ay posibleng magrebelde sa pamamagitan ng
pagsama sa iba’t ibang mga lalaki. Ang kasiyahang nakukuha sa
pagrerebelde ay nagmumula sa pagkakumbinsi ng sarili na siya ay
malakas -- na hindi na siya magagawan ng masama; at malaya dahil
itinakwil niya ang autoridad kung saan siya nakailalim noon.

Ganito rin tayo nagrerebelde sa Diyos. Gusto natin ng autonomiya dahil

sa puso natin, naniniwala tayong mali ang gingawa sa atin ng Diyos.
“Hindi niya dapat hinayaang mamatay ang mga dinaanan ng bagyo. Hindi
niya dapat hinayaang bumagsak ang nag-iisa kong pinagkukunan ng
kabuhayan. Iniligtas niya dapat sa kamay ng mga kriminal ang mga
inosente nilang biktima. Hindi niya dapat hinayaang mamatay sa trahedya
ang mga mahal ko sa buhay.” Sa puso natin ay mayroong mahabang
listahan ng mga akusasyon laban sa Diyos. “Hindi niya alam kung ano
ang ginagawa niya.” “Alam ko kung anong makakabuti sa akin at sa
pamilya ko.” “Bakit niya kami ginaganito? Bakit kami pa?” Walang
katapusang litanya ng masasamang salita laban sa Lumikha ng lahat ng
bagay. Pero hindi natatapos sa salita ang paghihimagsik natin dahil halos
lahat ng ating mga kasalanan ay ginagawa natin bilang pagrerebelde sa
Diyos dahil “alam natin -- hindi niya alam” kung ano ang pinakamabuti
para sa buhay natin. Ang pagiging reklamador at mapanghusga ay dalawa
lamang sa mga paraan ng pagrerebeldeng ginagawa ng halos lahat sa
atin.

Ikaapat ay ang estado ng isip. Hindi lahat ng nakikita natin ay totoo.

Madalas, ang mga pinaniniwalaan natin ay ilusyon lamang at panlilinlang.
Marami sa mga kasinungalingang ito ay kathang-isip din nating mga tao,
at pagtagal ay nagiging katotohanan na sa ating paningin. Isang totoong
halimbawa ay ang pamantayan ng kagandahan. Sinasabi nating ang
kagandahan ay nasa mata ng tumitingin pero ang totoo, bawat
henerasyon ay may kanya-kanyang popular na pamantayan ng
kagandahan. Ang magandang katawan para sa atin, halimbawa, ay yung
katulad kay Beyonce; ang magandang labi ay yung katulad kay Angelina.
Galing din sa popular na opinyon, halimbawa, ang kaisipan na kadalasan
ay pangit ang mataba o kaya ay pandak; maganda ang red lips at silky
straight na buhok; pangit ang kulot at mukhang baluga. Hindi natin
maisip kung paano naging maganda ang kulay uling, ang sarat na ilong,
ang malaking ngipin, at lahat ng hindi umaabot sa sukatan natin. Pero
ang totoo, ang mga pamantayang kinatha natin at pinaniwalaan ay hindi
katulad ng sa ibang panahon o lugar. Sa panahon ni Leonardo da Vinci,
ang kagandahan ay nasa mukha ni Monalisa. Sa emperyo ng Ehipto, si
Cleopatra ang tinatawag na "the face that launched a thousand ships". Sa
panahon ni Paraluman, artistahin ka kung may hawig ka sa kanya, at
pang beauty pageant naman ang ganda mo kung para kang si Gloria Diaz
sa panahong iyon. Ang tanong, maganda din kaya sa paningin natin ang
mga mukhang hinahangaan noong kapanahunan nila? Mas mataas ba ang
standard natin sa pagkilala ng kagandahan kaysa mga taga-ibang lugar
at ibang panahon? Totoo sa lahat ng henerasyon ang kasabihan, "Sila-sila
ang naglalagay ng sukatan at parisan ng kanilang sarili." Tanggapin man
natin o hindi, ang pamantayan natin ng kagandahang pisikal ay ilusyon
lamang na ginagawa ng sarili nating mga isip. Ang lahing puti ay
napapangitan sa itim, ang lahing itim ay napapangitan sa puti, ang pango
ay nagtatawa sa matutulis ang ilong, at ang matatangos ay nagtatawa sa
mga pango. Sino ang nakakakita ng totoo? Sino ang totoong maganda?
Ang mga Filipino, partikular, ay nasa impluwensya ng mga itinakdang
pamantayan ng “Hollywood” hindi lang sa usapin ng kagandahang
pangkatawan, kundi maging sa pag-iisip, pangangatwiran, at
pamumuhay. Halos lahat tayo ay bahagi ng tinatawag na "californication"
-- kung ano ang sinasabi nila, yun ang ginagawa natin.

Noong unang panahon, ang mga alipin bagamat tao rin, ay mga pag-aari
at kasangkapan ng kanilang mga panginoon -- walang pinagkaiba sa
kalabaw o sa aso. Ang mga babae ay itinuturing na mas mababa ang
dignidad kaysa mga lalaki; madalas pa nga ay parang tropeyo lang sila sa
tabi ng lalaki. Sa panahon natin, kumportable kaya tayong isipin na may
mga taong itinuturing ng ganito sa ating lipunan? Makarinig nga lang
tayo ng mga katulong na atrasado kung sumweldo, pang-aapi na agad
ang unang salitang maiisip natin; ano pa kaya ang maramdaman natin
kung makakakita tayo ng mga taong kayod-hayop sa pagtatrabaho pero
walang maaasahang bayad, at sa halip ay dumaranas pa minsan ng
pananakit, pagkakulong, o pagbebenta na para bang kasangkapan!
Maaaring maisip natin na walang puso ang mga tao noon na nakakagawa
ng ganito sa kapwa nila tao, pero hindi ganun ang palagay nila. Noon,
ang pagbili ng alipin ay katulad lang ng pagbili ng kalabaw ngayon. Hindi
iyon itinuturing na pang-aapi o kawalan ng respeto sa dignidad ng tao,
sa halip ito ay pangkaraniwang gawain. Sa pagdating lang ni Jesus
nagsimulang mahubog ang puso ng tao sa paraang nararapat, pero
libong mga taon pa rin ang lumipas mula noon bago tuluyang nakilala
ang dignidad ng bawat isa. Gayunman, hanggang ngayon ay nababalot pa
rin ng kadiliman at kasinugalingan ang maraming aspeto ng ating pag-
iisip. Hindi pa rin natin lubos na nakikita ang mga bagay ayon sa tunay
nilang itsura. Namumuhay pa rin tayo sa gitna ng makapal na usok ng
ilusyon at kathang-isip. Ito ang isa sa mga dahilan kung bakit sa
pakiramdam natin ay masarap magkasala at malungkot ang pagiging
mabuti. Tayo ay katulad ng isang batang inampon at lumaki sa pag-
aalaga ng ibang tao; ang mga mukhang nakapaligid sa atin ang nakikilala
nating pamilya, kaya isang katotohanang mahirap harapin ang
pagpapakilala ng mga magulang na ngayon lang natin nakita; mga
magulang na mahirap yakapin, mahirap halikan, at malayo sa puso. Lahat
ng ito ay dahil sa pagkakondisyon ng ating isip sa isang katotohanan --
o inakalang katotohanan. Tulad nito, ang kabutihan ang ating tunay ba
magulang, pero nasanay na tayo sa pakikipamuhay sa kasamaan.

Ilan pang halimbawa ng mga taong may sari-sariling katotohanan sa

kanilang isip ay ang mga masokista, sadista, narsistiko, nekropilya, at
ibang mga katulad nila. Normal sa pananaw nila ang mga kaisipan at
gawaing hindi normal para sa karamihan. Sila ay may mga sariling ilusyon
na hindi katanggap-tanggap sa kasalukuyan at sa mga nagdaang
panahon. Gayunman ay walang nakakaalam kung talagang
habampanahon ngang hindi tatanggapin ng karamihan ang kanilang
kaisipan dahil ang ilan sa mga bawal noon ay pwede na ngayon, at ang
ibang pwede noon ay bawal na ngayon. Kung ikinahihiyang ilantad noon
ang homosekswalidad, ngayon ay pinagsusumikapan itong itaas at
papurihan. Kung pinupuri noon ang pagiging birhen at mahinhin,
ikinahihiya ito ng marami ngayon. Ang paghuhubad sa pelikula,
halimbawa, ay tinatawag na mature role samantalang ang kahulugan ng
salitang “mature” ay may ganap at tamang pag-iisip. Kung ganun, anong
tawag sa role ng mga ayaw maghubad? Childish? Naïve? Immature? Kung
ang paghuhubad ang umpisa ng maturity, ibig sabihin ay maraming mga
artista ang hindi na nakarating sa kaganapan ng kanilang karera. Ang
malalaswang panoorin at babasahin naman ay nasa klasipikasyon ng “for
adults only” na ang ibig sabihin ay para sa mga may sapat na gulang.
Bakit nga ba? Anong kinalaman ng kalaswaan sa edad? Naririnig natin
minsan ang mga magulang na nagsasabi, “Masama sa bata ito,” ibig bang
sabihin ay nagiging mabuti ito kapag matanda ang gumagawa? Ilinalayo
natin ang mga bata sa pornograpiya at mga larawan ng karahasan dahil
sinisira nito ang kanilang kaisipan at kawalang-muwang pero paglaki
nila, ang mga bagay na iniwas natin sa kanila noon ay nakapangalan na
sa kanila ngayon: “For adults”. Dahil ba hindi na nito kayang sirain ang
kamusmusan ng kanilang isip ngayong sila ay matanda na? Anong silbi
ng pagprotekta natin sa kanilang kalinisan habang bata kung tayo naman
mismo ang maglulublob sa kanila sa putik paglaki nila? Tayo-tayo ay
naglolokohan! Anong tawag ng henerasyong ito sa mga babae at lalaki na
nakikipagtalik sa sinumang magustuhan nila? Liberated – ibig sabihin ay
malaya. Pero kung susuriin ito ayon sa esensya ng tao, tama nga kayang
gamitin ang salitang ito para ilarawan ang mga taong halos wala nang
kontrol sa sarili? Ang tao, tulad ng mga anghel, ay may isip; at may
katawang laman tulad ng hayop. Ang isip, bilang espiritu, ay nasa ibabaw
ng lahat ng bahaging material. Ito ang nakatakdang magpasya at
masunod sa lahat ng pagkakataon, hindi ang dikta ng katawan. Ang
taong tunay na malaya ay yung mayroong kapamunuan at kapangyarihan
sa lahat ng bahagi ng kanyang pagkatao. Hindi siya asal-hayop na
sumusunod lang utos ng laman, sa halip ay binubusalan niya ang
anumang kagustuhan ng katawan na wala sa tamang panahon. Siya ang
panginoon ng kanyang katawan at hindi siya alipin nito. Sa kabilang
banda, ang tinatawag na “liberated” sa panahong ito ay mga alipin sa
totoo nilang kalagayan. Ang katawan ang kanilang panginoon at alipin
sila ng mga kagustuhan nito.

Ikalima sa tila nagpapasarap sa kasalanan ay ang tukso. Temptations

make us uncomfortable. Pakiramdam natin ay hindi tayo matatahimik
hanggang hindi tayo tinitigilan ng mga bulong sa ating isip. May
kasabihan nga na “The surest way to get rid of temptation is to give in to
it.” Bakit ka pa nga naman tutuksuhin kung ginagawa mo na! The
dilemma, however, is this: To give in to temptation means to sin, and to
sin means to die. E bakit nga ba masarap bumigay sa tukso? Why is it
such a sweet surrender? Because the desires of the flesh are being
satisfied, and the mental discomfort appears to have ceased. Pero sa
taong may pagkilala sa kanyang tunay na kalikasan hindi lang bilang
laman kundi bilang espiritu, hindi ang pagpatol sa tukso ang katapusan
ng kanyang pasakit. Alam niya na pagkatapos na pagkatapos niya lang
magkasala ay maaaring balikan siya ng tukso; pero higit sa kabalisahang
ito ay ang lubos na pagkaunawa na siya ay nagkasala. Kung noong hindi
pa siya nagkasala ay tukso lang ang lumiligalig sa kanya, ngayon ay pati
na ang sumbat ng kanyang konsensya.

Sa katapusan, bagamat ang limang bagay na ito ay nagbibigay ng

kaisipan na masarap gumawa ng mali, masarap magkasala, o masarap
ang bawal, pinatutunayan ng matuwid na pangangatwiran na ang mga ito
ay pawang kasinungalingang kinatha ng mundo, ng kaaway ng Diyos, at
ng sarili nating pagkamakalaman. Ang kabusugan, sarap, kalayaan, lakas,
at kaginhawahan ay mabubuting bagay na ginagamit ng mga
kapangyarihang hindi nakikita upang ang tao ay malinlang, mamuhay sa
kasinungalingan, tumalikod sa Diyos, at maibulid sa kamatayan – lahat ng
ito sa paraang hindi namamalayan ng kanilang biktima.
August 23, 2007
Naisahan Ba Tayo ni Dimas?

Sino si Dimas? Ayon sa tradisyon, ang isa sa dalawang kriminal na

kasabay ni Jesus na ipinako sa Kalbaryo ay may pangalang Dimas. Ito ang
minsan ay tinatawag ng iba bilang “mabuting magnanakaw”. Isang beses
lang binanggit sa Ebanghelyo ang presensya ni Dimas bagamat may mga
haka-haka na nakita rin siya sa ibang bahagi. Sa unang tingin, parang
pampahaba lang ng kwento ang tungkol sa dalawang tulisan; pero ang
totoo, walang pangyayari na ipinahayag sa Kasulatan ang pampahaba
lang, bawat pangyayari ay may ipinararating.

Si Dimas ang isa sa mga unang nakapasok sa langit ayon na rin sa

pangako ni Jesus. Dahil dito, may ilang mga nagsasabi, “Magnanakaw na
siya sa lupa, ninakaw pa rin niya ang langit.” Sa pangungusap na ito ay
nakatago ang magkasamang pag-asa at pagkalito. Pag-asa, dahil
nauunawaan natin na kahit pala masama ang tao buong buhay niya,
nakahanda pa rin ang Diyos na patawarin siya kung aaminin niya ang
kanyang pagkamakasalanan at magtitiwala sa Diyos; pagkalito naman
dahil parang hindi parehas o makatarungan na magkatulad lang ang
hahantungan ng isang taong may mabuting pamumuhay at ng isang
taong namuhay sa kasamaan. Dahil sa maling pagkaunawa ay mayroon
pa ngang mga nangangatwiran na pwede namang sa huli na lang
magbalik-loob; sa ngayon ay magkakasala muna sila.

Una, hindi talaga ninakaw ni Dimas ang langit; at pangalawa, hindi totoo
na pwedeng sa huli na lang magbalik-loob. Pinatunayan ito ng dalawang
kriminal na nasa magkabilang tabi ni Jesus. Ang pananaw ng tao tungkol
sa lahat ng bagay ay bahagi ng kanyang sarili, kung paanong ang mata ay
bahagi ng katawan. Hindi niya mapapalitan ang kanyang mata sa isang
iglap lang. Ang lahat ng bagay na itinuturing mong tama habambuhay --
lubos man ang paniniwala o hindi -- ay hindi mo maituturing na mali sa
anumang oras mo lang gustuhin. It might take you another lifetime to
realize and completely absorb the truth that you denied your whole life.
Sapat ang biyaya ng Diyos para ang sinuman ay makapagbalik-loob, pero
hindi sapat ang isang araw para makilala ng isang taong kusang
tumalikod sa Diyos ang presensya ng mga biyayang ito. Hindi man
nakikita, pero ang pagliligtas ng Diyos ay isang proseso; walang
kaligtasang nanganap sa isang kisapmata. Maging ang kriminal na
humamak kay Jesus ay naghahangad din ng kaligtasan, pero dahil sa
matigas niyang puso, hindi niya nakita ang kaligtasang nasa tabi niya na.
Sa pagkakataong iyon, silang dalawa na -- higit sa lahat ng tao -- ang
pinakamalapit sa biyaya ng Diyos; nagawa pa nga nila itong kausapin.
Ang “masamang magnanakaw” ay nakatingin sa uri ng kaligtasan na
bunga lamang ng kanyang makasariling paghahangad kaya hindi niya ito
nakamit.

Sa kabilang banda, si Dimas ay nakamulat ang mata. Nakita niya si Jesus

sa paraang hindi nakita ng kanyang kasama, o kahit ng mga Judio at mga
Romano. Si Dimas ay hindi halimbawa ng isang “instant saint”, at walang
sinuman. Kilala ni Dimas si Jesus bago pa man sila nagkita sa Golgota; at
sa paraan niya ng pagsasalita, maaaring ang pagkakilala niya kay Jesus ay
higit pa kaysa mga alagad. Tumestigo siya kay Jesus nang sinabi niya,
“Ang taong ito’y walang ginawang masama.” Hindi pangkaraniwan sa
isang taong namamatay na ang magsalita pa para lang ipagtanggol ang
integridad ng taong hindi niya naman kilala. Isa pa, nakapako na si Jesus
kaya hindi niya na rin ito maililigtas mula sa parusa. Bukod doon, siya
mismo ay kriminal at kasalukuyang pinaparusahan ng kamatayan, kaya
walang kredibilidad ang kanyang sinasabi. Pero hindi niya ito ginawa para
linisin ang pangalan ni Jesus, kundi upang ipahayag ang katotohanan
bilang isang mananampalataya. Hindi niya na pagpapaguran pang
magsalita kung hindi niya kilalang-kilala ang pagkatao ni Jesus at kung
hindi siya sigurado sa kanyang sinasabi. Hindi niya lang basta kilala si
Jesus bilang isang taong matuwid, alam din niyang si Jesus ang kanyang
kaligtasan, at ang kaligtasan ng Israel. Tahasan niyang sinabi, “Jesus,
alalahanin mo ako kapag naghahari ka na.” Para sa mga Romanong
naroon, maaaring ito ay isang malaking eksena ng katatawanan. Ano nga
namang mararamdaman mo sa panahong iyon kung makakita ka ng
dalawang kriminal na nakabitin sa krus at nag-uusap tungkol sa
paghahari! Isama mo pa ang pagtatalo tungkol sa pagiging inosente ng
isa sa mga nahatulan! Pero para sa mga Judio, maaaring ito ay hindi
nakakatawa. They probably took the malefactor’s testimony about Jesus’
innocence as a threat because they all know that he truly is innocent.
Pero higit sa lahat, napakalaking kalapastanganan sa pandinig nila na
sabihin ninuman na si Jesus ay hari. Wala nang mas malaki pang
kahihiyan para sa mga Judio kaysa maipako sa krus kaya dahil dito, wala
na ring mas hihigit pang kalapastanganan sa pangalan ng kanilang lahi
kaysa pagsasabing ang kanilang hari ay hinatulan sa krus. Ito ang dahilan
kung bakit hinarap nila si Pilato para palitan ang isinulat niya tungkol kay
Jesus: JESUS NAZARENO, HARI NG MGA JUDIO.

Ang pahayag ni Dimas ay hindi bunga ng isang mala-mahikang

pangyayari kung saan kanina lang ay kaaway siya ng Diyos, pero ngayon
ay bati na sila. He surely had his fair share of sufferings, of torments, of
fear, of dilemmas, and even of great physical pain. Hindi niya
nakakamtan ang langit sa madaling paraan tulad ng isang magnanakaw.
Ipinaranas sa kanya ng Diyos ang prosesong dinadaanan ng lahat ng
tinawag para sa kaligtasan. Ang paghahandang naranasan niya ang
nagbigay sa kanya ng lakas na ipahayag na si Jesus ang Mesias.

Isang konkretong leksyon sa lahat ang nagyari sa isang kaibigan ni St.

Thomas More na nag-akalang pwede niyang paglaruan ang mga bagay
ng Diyos. Naniniwala siya noon na maliligtas siya basta tumawag lang sa
pangalan ng Diyos kapag malapit na siyang mamatay. Isang araw,
naaksidente siya sa kanilang pangangabayo; dahil sa pagkagulat, sa halip
na makatawag siya sa pangalan ni Jesus tulad ng sinabi niyang gagawin
niya sa oras ng kamatayan, ang lumabas sa bibig niya ay ang salitang
“demonyo”. Siguro nga ay tama siya na maaari siyang maligtas kung
nakapagbalik-loob siya bago namatay, pero ang pangyayaring ito ay
isang halimbawa ng katotohanan na ang Diyos ang magtatakda ng oras,
hindi ang sarili. Sa pangyayaring iyon, ang lalaki ay nahulog sa kanyang
sinasakyang kabayo at namatay.

Hindi malilinlang ang Diyos, ang lahat ay hahatulan ayon sa kanyang

pamumuhay.
August 23, 2007
Biyaya ng Diyos

Ang salitang biyaya ay tumutukoy sa mga bagay na tinatanggap nang

walang bayad o anumang kapalit. Mas madalas na ang tawag natin dito
ay regalo.

Sa paksang ito ay gusto kong ibahagi ang isang katotohanang hindi

napupuna ng marami – kasama ang sarili ko: Na ang biyaya ng Diyos ay
hindi dumarating.

Madalas, iniisip natin na may mga oras na dumarating ang biyaya ng

Diyos, lalo na kung nakatutok ang paningin natin sa mga materyal na
bagay at sa mga kaaya-ayang pangyayari sa ating buhay. Sinasabi natin
na sa ganito o ganyang panahon ay tumanggap tayo ng biyaya mula sa
Diyos, at umaasa tayong sa ganito o ganoong panahon ay mayroon ulit
tayong matatanggap. Isipin natin, halimbawa, na tayo ay naninirahan sa
isang barko kung saan libre ang pagkain, inumin, damit, higaan, at lahat
ng bagay na kailangan natin para mabuhay; kung isang araw ay binigyan
ako ng kapitan ng barko ng isang piraso ng paborito kong tsokolate,
sasabihin ko bang, “Hay, salamat, nakatanggap na naman ako ng regalo
galing sa kapitan! Nung isang lingo lang, may ibinigay din siya sa akin”?
Nung isang linggo nga ba? Hindi ba’t katatapos lang ng libreng hapunan,
at ngayon ay oras nang magpahinga sa libreng kwarto na may libreng
ilaw at libreng higaan? Hindi ba’t para sa kasiguruhan ng lahat ay may
libreng security system at mga guard buong maghapon at buong
magdamag? Hindi ba’t sa tuwing pagising sa umaga ay may libreng
almusal, at sa tanghali ay may libreng pananghalian? Hindi ba’t ang lahat
ng ito, kasama ng tsokolate, ay pawang mga regalo dahil hindi ito
binayaran o pinalitan man? Mayroon bang isang linggo, isang araw, isang
oras, o isang minutong pag-itan ang pagtanggap ng regalo ng mga
nakatira sa barkong ito? Wala. Ang bawat sandali ng paninirahan dito ay
biyaya -- walang kapalit.

Ito ang katotohanang madalas ay nalalampasan natin ng pansin. Ang

nakikita natin at tinatawag na biyaya ay ang mga tsokolateng ating
tinatanggap -- ang mga pangyayaring madalang natin maranasan --
pero hindi ang mga regalong bawat sandali ay pinakikinabangan natin.
Ang mga biyaya ay hindi dumarating sa ating buhay dahil ang totoo, tayo
ay namumuhay sa gitna ng mga biyaya. We could not even exist without
these gifts from the Creator. Tuwing gumagalaw tayo, dumadampi sa
balat natin ang mga biyayang ito; tuwing tayo ay nagsasalita, pumapasok
ang mga ito sa ating bibig. Hinihinga natin ang mga biyayang ito;
kinakain natin at nalalakaran. Walang lugar o pangyayari na hindi natin
kasama ang mga biyaya ng Diyos. Siguro nga ay napakahirap isipin ng
katotohanang ito dahil nakasanayan na natin ang pag-aakalang tayo ay
nabubuhay sa sarili nating lakas, talino, at pagsisikap, pero maging ang
mga nabanggit na ito ay biyaya din ng Diyos. Walang anuman ang
nagmula sa atin pero nabubuhay tayo at patuloy na mabubuhay
habampanahon dahil sa mga biyayang ito. Kailanman ay wala tayong
totoong nalikha o nabili man lang; ang lahat ng bagay ay sa Diyos at
walang isa man ang nanggaling sa atin. Sa ganitong paraan natin
mauunawaan ang itinagubilin ni Pablo na “magpasalamat kayo sa Diyos
para sa lahat ng mga pangyayari”. Halimbawa, ang balat na mayroon ka
ngayon bilang init at proteksyon sa buong katawan; ipagpapalit mo ba ito
sa magandang bahay, maraming pera at mga ari-arian? Aanhin mo ang
mamahaling pagkain na inaasam-asam mong bilhin kung ang kapalit ay
ang iyong ganang kumain? Aanhin mo ang kumportableng buhay na
pinagpapakamatayan mong makamit kung wala ka namang hininga? Ang
mga bagay na mayroon ka ngayon ay hindi talaga sa iyo at maaaring
mawala anumang oras; hindi ba’t ang mga bagay na ito ang dapat pa nga
ay ipagpasalamat natin, sa halip na maghinanakit tayo dahil sa mga
bagay na hindi natin makamtan? Buong puso ang pasasalamat natin
kapag nangyayari ang mga gusto nating mangyari, pero hindi natin
pinapansin ang mas mahahalagang bagay pa na hindi pinagsasawaang
ibigay sa atin araw-araw kahit na hindi natin ito nagagawang
ipagpasalamat. Hindi natin nakikita ang nandito dahil hinahangad natin
ang wala. May mga kabataan, halimbawa, na sa sobrang kagustuhan na
magkaroon ng partner ay hindi na nakikita ang pagmamahal ng pamilya o
ang pagmamalasakit ng mga kaibigan. Mayroong mga tao na dahil sa
paghahangad na magkamal ay hindi na nakaka-appreciate ng kung ano
ang meron sila ngayon. Tayo ay nabubuhay sa biyaya ng Diyos bawat
sandali, at lahat ng bagay ay nararapat nating pasalamatan.

Sa bahaging ito ay masdan natin ang mas malaking larawan ng ating

kasaysayan. Ang Diyos ay may nakahanda sa buhay ng bawat isa sa atin;
pero bagamat indibidwal ang kanyang mga panukala, ito ay
magkakaugnay at bumubuo ng isang pangkalahatang plano. Dahil ang
Diyos ay mabuti, at lahat ng gawa niya ay mabuti, nangangahulugan
lamang na mabuti ang lahat ng nangyayari sa atin -- hindi man natin
maunawan -- dahil lahat ito ay bahagi ng kanyang plano at hindi
nawawala sa kontrol. Maaaring maitanong natin, “Pati ba ang mga
krimen, ang mga kaguluhan, mga kalamidad, at ang araw-araw na
pagkakasala ng tao, kasama sa plano ng Diyos? Mabuti rin ba ang mga
ito?” Kailanman ay hindi naging mabuti sa paningin ng Diyos ang mga
bagay na sadyang masama. Ang lahat ng masamang nangyayari sa
sangnilikha ay konsekwensya ng pagtalikod sa Diyos ng mga nilalang
niya. Hindi man ang mga ito ang panukala ng Diyos, lahat ito ay
pinahihintulutan niyang mangyari, hindi para magkaroon ng masama sa
kanyang plano, kundi upang sa pamamagitan ng kanyang kapangyarihan
at karunungan, ang presensya ng masama ay maging para sa ikabubuti
ng mga pinili niya. Ang masasamang nilalang at mga pangyayari ay isang
bahagi lang ng plano ng Diyos para sa mga nakatakdang maghari kasama
niya. Hindi dapat indahin ng mabubuti ang hirap na dulot ng masasama,
ni magreklamo man sa gitna ng hindi magagandang pangyayari dahil ang
lahat ng ito ay nangyayari para sa kanilang kapakanan. Sila ang sentro ng
plano ng Diyos. Ang mga bagay na hindi maganda sa panlabas na anyo
ay mga biyayang nakapaligid sa kanila. Ang plano ng Diyos para sa mga
hinirang niya ay biyayang patuloy nilang tinatanggap sa lahat ng sandali
dahil ang bawat bahagi ng kanilang buhay ay katuparan ng mga bahagi
ng planong ito.

Mabuting ipagpasalamat ang mga biyayang madaling makita, pero hindi

natin dapat makalimutan na ang bawat sandali ng ating buhay ay biyaya
ng Diyos.
September 5, 2007
Damdamin: Ako Noon, Ako Ngayon

Isa sa mga nagbago sa akin ay ang pananaw ko tungkol sa damdamin at

sa relasyon nito sa pag-ibig. Nagpapasalamat ako sa mga rejection na
naranasan ko noong mga panahong napagkakamalian kong ang
damdamin ay sapat nang dahilan para magkagusto sa isang tao at
maghangad na maituring ding espesyal ng taong napupusuan. Sa loob ng
maraming mga taon, unti-unti kong nakita at naunawaan ang
pagkalinlang na naranasan ko nang ilang ulit, na nagbigay sa akin ng
maraming sakit ng kalooban. Pinag-aralan ko ang hugis ng sariling
kasaysayan at ikinumpara sa katotohanan ng ibang tao. Nakita kong ang
nararanasan ko ay nararanasan din ng karamihan, at sa pamamagitan ng
pagsalaming ito ay nakita kong ako, at sila man, ay gumagawa ng isang
bagay na nakahulma na -- kung ano noon, siya rin ngayon. Madalas kong
marinig ang mga linyang, “Ngayon lang ako nakaramdam ng ganito,”
“Siya na talaga,” “Iba siya sa lahat,” at iba pang mga pangungusap na may
ganitong ideya. Tuwing may nagugustuhan tayo, parang lagi itong isang
bagong karanasan dahil ibang tao na ang kasali, iba na ang sitwasyon, at
marami pang pagkakaiba kung ikukumpara. Ito ang ilan sa mga bagay na
naunawaan ko:

1) Nagbabago ang pamantayan ng tao, lalo na kung ang

pagkukumparahin ay ang paraan niya ng pagpapahalaga at paghanga
noong bata pa at sa pagtanda. Ito ang isa sa malimit na dahilan kung
bakit hindi na pareho ang paghanga natin ngayon sa mga taong dati ay
hinahabol-habol natin. (2) Ang paghanga ay dapat na pinamumunuan ng
katwiran, hindi ng damdamin. Ang damdamin ay kontrolado ng mga
katangiang pang-ibabaw, at sa gayon ay hindi sapat na basehan ng
paghanga. Sa kabilang banda, ang makatwirang paghanga ay hindi
mapupulaan o makikitaan ng kapintasan. (3) Ang pagtanggi ng iba na
ituring kang espesyal ay hindi dapat ikalungkot nang lubusan dahil ang
pagiging espesyal ng sarili ay hindi nakadepende sa pagtingin ng ibang
tao. Laging tandaan na ang tuluyang pagtanggi sa iyo ng isang tao ay
nangangahulugan ng hindi pagiging akma. Isipin mo na lang kung anong
mangyayari sa susing sapilitang ipangbubukas sa maling susian? Ganun
din ang mangyayari kung ipipilit natin ang mga bagay na hindi akma --
mauubos ang ating lakas, masisira ang disenyo ng ating buhay, at sa
huli, tayo ay parang susing mababali. Dapat pa nga nating ipagpasalamat
ang mga pagtangging ating nararanasan dahil ito ang mabilis na
indikasyon na ang isang bagay, tao, sitwasyon, o mithiin ay hindi para sa
atin, at dapat nating itama ang tinutungo nating direksyon. (4) Hindi
totoo na sa bawat lalaki ay may nakalaang babae. Una, imposibleng
mangyari ito dahil magkaiba ang populasyon ng dalawang kasarian.
Ikalawa, magkakaiba ng bokasyon ang mga tao. Hindi lahat ay mag-
aasawa, at hindi rin lahat ng mag-asawa ay magkakaanak, o magiging
magulang ng sarili nilang mga supling. (5) Ang panliligaw sa bagong
kakilala ay nagpapakita ng pangangailangan, hindi pagmamahal. Ang
pagmamahal ay hindi maaaring ihiwalay sa pagkakilala. Ang maraming
kamalian sa ating pag-unawa ay madalas na impluwensya ng damdamin.
Isipin mo nga, kung may makita kang aso at magustuhan mo ito,
pagkakuhang-pagkakuha ba sa tindahan ay masasabi mong mahal na
mahal mo ang bago mong alaga? Sa eskwelahan, halimbawa, masasabi
mo bang “I love chemistry” dahil lang nagustuhan mo ang unang lesson?
Syempre hindi! Pero dahil sa matinding hatak ng damdamin sa paraan
natin ng pag-iisip, mas mahirap mangatwiran ng tama kapag tao na --
hindi na alagang hayop o pag-aaral -- ang pinag-uusapan. Mas masarap
magpadala sa damdamin kaysa magpagod sa pag-iisip dahil bilang
“laman”, mas madaling sundin ang makahayop nating bahagi o yung
tinatawag na “animal instinct”. Ganunpaman, mananatili ang katotohanan
na tayo ay tao at hindi dapat magsahayop. Ang panliligaw ay
pangangailangan ng kasiguruhan sa atensyon at espesyal na pagtingin --
minsan ay higit pa -- ng taong liniligawan. (5) Marami sa mga tinatawag
na “awit ng pag-ibig” ay hindi tungkol sa pag-ibig kundi sa kagustuhang
mag-angkin; sa pagkakaroon ng pusong sinungalin; at sa hindi
pagkakilala sa maraming bagay, kasama na ang sarili. Ilan sa mga
kantang ito ay may linyang tulad ng “Sana dalawa ang puso ko,” “Bakit
ngayon ka lang dumating,” “I was born to make you happy,” “Sinasamba
kita,” “I can’t live without your love,” “…kahit sinasabing mahal ko siya, sa
puso ko, ikaw pa rin ang mahal ko,” “Minamahal kita nang hindi mo
alam,” “Kung malaya lang ako,” at marami pang tulad nito. Mas tamang
tawagin silang “mga awit ng kaguluhan” o “mga awit ng kalituhan”. Kung
tatawagin silang “mga awit ng pag-ibig”, mangangahulugan na ang
kataksilan ng puso at panlilinlang ng isip ay lumalarawan sa tunay na
mukha ng pag-ibig.

Marami akong napuna at natutunan sa usaping ukol sa damdamin at

pag-ibig pero hindi ko ito maiisulat lahat. Ibinahagi ko lang ang ilan para
himukin ang lahat ng bumabasa na maging mapagmasid at huwag basta
umayon sa mga popular na paniniwala. Hindi man tayo perpekto,
tungkulin natin alamin kung ano ang tama at totoo, at sikapin itong
maging bahagi ng ating buhay.
September 10, 2007
Tao Ba Si Jesus?

Walang sinumang Cristiano ang magsasabing si Jesus ay hindi tao. Pero

ang nakapagtataka ay kung bakit patay na patay ang Iglesia ni Manalo sa
pagpapatunay na si Jesus ay tao. Ito lang ang masasabi ko sa kanila:
“Lahat kaming mga nakakakilala sa aming pananampalataya ay lubos na
nakakaunawa sa pagiging tao ng aming Manunubos. Ang totoo, isa ito sa
mga nagbibigay sa amin ng lakas ng loob na paglabanan ang mga tukso
sa kabila ng pagiging tao at mahina.”

Gayunma’y iba ang layunin ng Iglesia ni Mang Felix. Tulad ng mga

heretiko noong mga lumang panahon, gusto nilang itapon ang konsepto
ng pagiging Diyos ni Jesus. Sa kagustuhan nilang ipilit ang kaliitan ng
kanilang isip sa mga misteryo ng Diyos, ginagawa nila ang lahat ng uri ng
kakatwang pagbibigay-kahulugan sa mga teksto ng Kasulatan na noon
pa mang unang panahon ay nauunawaan na ng matatapat na Cristiano.
Ang totoo, kapiraso lang ang Biblia sa mga ginawa at ipinangaral ni Jesus,
ng mga apostol, at ng kanilang mga disipulo. Mas malaking bahagi ng
mga aral na ito ay dumaan sa bibig at tenga, hindi lamang sa mata,
bagamat ang naririnig (word of mouth) ay nagpapatotoo sa nababasa
(Scripture), at ang nababasa ay nagpapatotoo sa naririnig. Halos 2,000
taon nang sumasaksi sa isa’t isa ang Simbahan at ang Kasulatan bago pa
man lumitaw sa ibabaw ng mundo ang isang Felix Manalo na naligaw sa
iba’t ibang sekta ng relihiyon at sa huli ay nagtayo ng sarili niyang
simbahan at tinawag itong Iglesia ni Cristo. [Hindi kailanman iniwan o
iiwan ng Diyos ang kanyang tunay na Iglesia mula sa panahon ng mga
apostol hanggang sa huling araw tulad ng kanyang ipinangako.] Bakit
“Iglesia ni Cristo” ang pangalan ng relihiyon ni Manalo? Dahil gusto
niyang ipilit sa isip ng mga taong mapaniwalain na ito ang pangalan ng
Simbahang itinayo ni Jesus, samakatwid ay ito ang tunay na Simbahan, at
makikita daw ito sa Biblia -- bagay na sila-sila lang ang naniniwala.
Nakarinig ka na ba ng pangalang “Lapis ni Juan” na tumutukoy sa isang
lapis? O kaya’y “Ballpen ni Pedro” na tumutukoy sa isang ballpen? Ako
wala pa, at sa tingin ko ay wala pa talagang gumagawa ng ganun. Dahil
ang mga katagang ito ay tumutukoy, hindi sa pangalan ng bagay, kundi
sa may-ari ng mga bagay na ito. Maaaring ang lapis ay may pangalang
Mongol, at ito ay lapis ni Juan; ang ballpen naman ay maaaring may
pangalang Panda, at ito ay ballpen ni Pedro. Ang lapis at ballpen na ito ay
kailangan pangalanan dahil hindi naman isang lapis at ballpen lang ang
meron sa mundo. Kung may 10 lapis na pare-pareho, hindi ito
papangalanang “Lapis ni Juan” dahil iba-iba ang may-ari nito. Ganun din
ang Simbahan ni Cristo: kung marami siyang itinatag na Simbahan,
kailangan niya itong pangalanan isa-isa, pero dahil isa lang ang itinatag
niya, hindi nito kailangan ng pangalan. Ganunpaman, dahil sa pagdami
ng mga ereheng tulad ni Felix Manalo, noong ikalawang siglo ay
pinayuhan ang mga Cristiano na tuwing mapupunta sila sa isang bayan
ay huwag nilang itatanong kung nasaan ang mga kapatid na Cristiano o
nasaan ang Simbahan, kundi nasaan ang Iglesia Katolika para hindi sila
masila o masakmal ng mga heretikong sekta noong panahong iyon na
nagsasabing sila ang mga tunay na Cristiano at ang kanilang itinuturo ay
iba sa itinuturo ng mga apostol.

Si Felix Manalo at ang kanyang mga taga-sunod ay ilan lamang sa

napakaraming mga taong umuulit at hindi natuto sa mga nakaraang
kasaysayan, kaya ang pagkaligaw ng mga tao noong mga nakaraang
panahon ay inuulit lang din ng mga tao sa kasalukuyan. Halimbawa,
napaniwala ni Ariano ang mga taga-sunod niya noong panahong iyon na
si Jesus o ang Salita ay linikha lang ng Diyos para makatulong niya sa
paglalang ng lahat ng bagay. Naniniwala siya na kasama ng Diyos ang
Salita bago pa likhain ang anumang bagay, pero binibigyang-diin niya na
nauna lang ang Salita sa lahat ng mga bagay na nilikha, pero siya mismo
ay linikha rin. Sa kabilang banda, bagamat parehong heretiko sina Ariano
at Manalo, at magkaisa sila sa pagsasabing si Jesus ay hindi Diyos,
linagyan naman ng ibang rasyonal ni Mang Felix ang teorya ni Ariano (at
ang kathang-isip ng iba pang mga relihiyong sinalihan niya). Para kay
Felix Manalo, kahit ano pang sabihin, si Jesus ay hindi pwedeng maging
Diyos dahil iisa lang ang Diyos. Hindi niya matatanggap na ang isa at isa
ay isa lang, sa halip na dalawa, kaya kahit anong ipahayag ng Kasulatan
tungkol sa pagka-Diyos ni Jesus ay hindi katanggap-tanggap at lahat ng
ito ay may bagong kahulugan para sa kanyang “Iglesia”. Sa isang iglap, si
Mang Felix na at ang kanyang mga kapalit ang tagapagpaliwanag ng
katotohanan, at hindi na ang mga pinagkatiwalaan ni Jesus at ng mga
apostol.

Hindi naman kailangan ng malalim na karunungan para usisain ang

praktikalidad ng mga katwiran ng INM. Si Jesus daw ay tao pero inutos ng
Diyos na sambahin siya ng lahat ng mga nilalang sa kabila ng
pagkasuklam ng Diyos sa mga taong sumasamba sa hindi Diyos; may
kapangyarihan daw magpatawad si Jesus dahil ibinigay ito ng Diyos; kung
si Jesus man ang nakatakdang hahatol sa lahat, dahil lang daw yun ang
gusto ng Diyos. Bumuhay siya ng mga patay, nagpagaling, nagpakain,
lumakad sa tubig, tumakas sa kalagitnaan ng mga tao; siya ay nasa lahat
ng lugar, at nakaaalam ng lahat ng bagay; pero taglay man ang lahat ng
kapangyarihang pang-Diyos, si Jesus daw ay hindi Diyos, kundi
sumasakanya ang Diyos. Aba’y kung hindi Diyos si Jesus, at ibinigay
naman sa kanya ang lahat ng kapangyarihan, karapatan, at karangalan sa
langit at lupa, mabuti pa’y magpalit na sila ng Diyos! Ganun din e! Kung
ibinigay sa kanya ang lahat ng kapangyarihan sa langit at lupa, ibig
sabihin ay siya ang makapangyarihan sa lahat -- katangiang sa Diyos
lamang matatagpuan. Si Jesus din ang Buhay at Muling Pagkabuhay, na
ang ibig sabihi’y siya ang pinagmulan at nagpapanibago ng buhay. Tao
pala ang “origin of life”, hindi Diyos?

Isang makatwiran at simpleng prinsipyo lang ang nasa likod ng pagiging

kwalipikado ni Jesus para maging tagapagligtas ng sangnilikha: Siya ay
tao na kumakatawan sa nagkasalang sangkatauhan; at siya ay Diyos na
may tanging-halaga na maaaring ibayad sa Diyos. Dahil tao ang
nagkasala, tao din ang dapat na magbayad, pero ang bagay na ito ay
imposible sa tao. Kahit isang milyong Jesus na walang kasalanan ang
piliin ng Diyos para tumubos sa sangkatauhan, wala itong halaga kung
lahat sila ay tao lamang. Hindi mababayaran ng kabanalan ng isang
milyong tao kahit na ang isang kasalanan lang ng kapwa. Ang pagiging
walang-hanggan ang kailangan ng tao para maging posible ang isang
bahagi pa lamang ng pagliligtas na ito. Dahil ang Diyos ay hindi umiiral
sa lugar at panahon, ang pagkakasala sa kanya ay hindi lamang isang
nakalipas na pangyayari, kundi isang patuloy na kaganapan -- walang
kahapon o bukas -- laging nangyayari sa kasalukuyan. Kung tanggapin
man ng Diyos ang halaga ng sakripisyo ni Jesus bilang tao, kakailanganin
pa rin niya itong gawin araw-araw sa habampanahon. Ito ang dahilan
kung bakit araw-araw ay naghahandog ang mga Judio para sa kasalanan,
dahil ang kasalanan ng tao ay laban sa Diyos na walang-hanggan, at sa
gayon ay pagkakasalang walang-hanggan din (eternal offense). Walang
tao na posibleng makagawa ng hinihingi ng hustisya ng Diyos: Na mag-
alay ng isang Jesus araw-araw. Ang solusyon: ang ipambayad-sala ay
isang nasa kawalang-hanggan din, upang ang paghahandog na ito ay
maging eterno o laging nagaganap sa kasalukuyan -- katumbas ng
habampanahong paghahandog (eternal sacrifice). Sa huli, ang
makakatubos lang sa mundo ay isa na nagmula sa lahi ng tao pero
walang-hanggan; isinilang pero walang simula; may kamatayan pero
walang katapusan. Magagawa ng Diyos na maging tao, pero hindi niya
magagawa kailanman na ang isang tao ay maging Diyos sa pamamagitan
ng pagbibigay sa kanya ng lahat ng kapangyarihan sa langit at sa lupa. Si
Jesus ang Salitang-Diyos na nagkatawang-tao (cf. Jn 1:14; Ph 2:7) para
maging posible ang hinihingi ng hustisya ng Diyos.

Ang ikalawang bahagi para maging posible ang pagliligtas ay ang

karangalan ng naghahandog. Maaari bang pawalang-sala ang
pangkaraniwang tao na nagkasala sa mataas na opisyal ng isang bansa sa
pamamagitan lang din ng isang pangkaraniwan ding kababayan nito?
Isang mataas na opisyal din mula sa bansang pinagmulan ng nagkasala
ang kakailanganin para makapagbigay ng posibilidad ng pagpapatawad.
Kung ganito ang kaso sa tao, ano pa kaya ang sa Diyos! Sapat bang
ihandog ng isang uod ang sarili, gaano man ito kalinis, para mailigtas
ang kanyang lahi sa parusa ng Diyos? Si Jesus, bilang tao, ay isa lamang
uod sa harap ng kaluwalhatian ng Diyos tulad ng sinabi niya sa
pamamagitan ng bibig ni David; pero sa kabila ng ganitong kalagayan,
tinanggap ng Diyos ang kanyang sakripisyo dahil taglay niya ang
kalikasan ng Diyos -- sapat para pagbayaran ang pagsira ng tao sa
karangalan ng Diyos.
Sa pamamagitan ng pag-unawa sa prinsipyong ito, magiging mulat ang
mata ng mga taong may pusong tunay na humahanap sa katotohanan. Sa
liwanag nito makikita ang tunay na kahulugan ng mga salita ng Kasulatan
at ang kasaysayan ng kaligtasan.

Mga katotohanang kailangang isaalang-alang: (1) Ang tao ay nagkasala

sa Diyos. (2) Ang pinagkasalahan ay walang-hanggan. (3) Ang
pinagkasalahan ay mayroong hindi matatapatang karangalan. (4) Ang
pagkakasala sa Walang-Hanggan ay walang-hanggan din. (5) Ang
tutubos sa tao ay dapat na tao rin bilang kinatawan ng sangkatauhan. (6)
Ang pagbabayad-sala sa Walang-Hanggan ay dapat na walang-hanggan
din. (7) Ang tagapagkasundo ay dapat na kapantay ng karangalan ng
pinagkasalahan.
September 13, 2007
Pamahiin: Wala Nga Bang Mawawala?

Sa sobrang tanda na ng kultura ng pamahiin, hindi na natin matutunton

pa ang pinagmulan ng katagang madalas nating marinig: “Wala namang
mawawala.” Simula ng magkaisip ako, bilang bata, hanggang sa
kasalukuyan, hindi siguro lumipas ang isang taon na wala akong narinig
na nagsabi o nagpahiwatig ng ganitong ideya. Ang hindi ko malarawan ay
kung saang bahagi ng makatwirang isip maaaring magmula ang ganitong
uri ng pananaw. Wala nga bang mawawala?

Ang unang-una at pangitang-pangitang nawawala sa mga pumapatol sa

pamahiin ay ang lohika o tamang pangangatwiran. Ang salitang “lohika”
ay tumutukoy sa sekwensya at koneksyon ng mga konsepto at
konklusyon. Kung halimbawa ay pupunta ka sa Mindanao galing sa
Luzon, tatahakin mo ba ang daan pahilaga para makarating doon? Kung
wala ka sa tamang pag-iisip, maaaring gawin mo iyon. Suriin natin ang
mga proposisyon. Unang proposisyon: Ikaw ay pupunta sa Mindanao
galing sa Luzon; ikalawang proposisyon: Ang Luzon ay nasa hilaga at ang
Mindanao ay nasa timog na bahagi ng bansa; ang konklusyon: Tatahakin
mo ang daan pa-timog para makarating sa gusto mong puntahan. Ito ang
halimbawa ng tamang pag-iisip. Sa kabilang banda, ang mga
mapamahiin ay ganito maghinuha: Unang proposisyon: Ang pusa ay itim;
ang konklusyon: May mangyayaring masama sa makakasalubong nito.
Unang proposisyon: Natapakan ng babaeng ikinasal ang paa ng asawa;
ang konklusyon: Magiging sunud-sunuran ang lalaki sa babae. Unang
proposisyon: Nakatapat sa hagdan ang pintuan ng bahay; ang
konklusyon: Hindi magiging maayos ang takbo ng buhay ng nananahan
doon. Anong pagkakaiba ng mga ito sa unang halimbawa? Laging
mayroong “missing link”. Ang ganitong paraan ng pag-iisip, bagamat
laganap, ay hindi normal sa tao. Ang tao ay rasyonal na nilalang -- may
kakayahang mangatwiran -- pero kung hindi natin ito ginagamit nang
tama, masasabing tayo ay hindi nagpapakatao.

Ang ikalawang nawawala sa mga taong mapamihiin ay ang kanilang

kalayaan. Nagiging alipin sila ng takot, at bilanggo ng maling kaisipan.
Kung halimbawa ay may pupuntahan ako, pero dahil may nakasalubong
akong pusang itim ay madali akong umuwi at hindi na tumuloy sa aking
lakad; sino ang nagdesisyon ng dapat kong gawin, ako ba o ang takot ko?
Kung naka-schedule ang interview ko ng Miyerkules pero hindi ako
sumipot dahil “malas” ang Miyerkules sa linggong iyon, hindi ba ito
pagpapakita na bilanggo ako ng ganitong kaisipan? Sa ganitong
sitwasyon, sunud-sunuran ako sa mg utos ng aking takot, at pinipigilan
sa paggalaw ng maling paniniwala.

Ang ikatlong nawawala sa ganitong mga tao ay ang konsepto ng

katotohanan. Isipin mo na lang ang isang tao na nakatingin sa mabangis
na oso pero ang nakikita niya ay isa lamang puno; ganito rin ang
sitwasyon ng mga taong bulag sa katotohanan -- nasa harapan na ang
kamatayan pero inaakala pa ring ito ay kaligtasan.

Ang ikaapat na nawawala sa mga naniniwala sa ganitong mga kathang-

isip ay ang tunay na pagkakilala sa Diyos at sa kanyang mga nilalang.
Marami sa mga nagsasalita ay hindi nag-iisip, at buong-tiwala nagsasabi
na ang buhay ng tao ay nakasalalay sa tamang pagpapasya, swerte, at
pananampalataya sa Diyos. Ang pagpapasya ay bagay na kontrolado ng
tao; ang pananampalataya naman ay sa pag-itan ng tao at ng Diyos; pero
ang swerte ay konsepto ng kapalarang hiwalay sa impluwensya ng Diyos
at ng tao, sa halip ay nasa ilalim ng mga kapangyarihang natural na may
autonomiya. Pinasisinungalingan nito ang katotohanang walang
nagaganap sa sangnilikha na hindi pinahihintulutan ng Diyos. Isa itong
porma ng pagsamba sa hindi tunay na Diyos kundi sa mga “pwersa ng
kalikasan”. Ito ang kabilang mukha ng “nature worship” na ginagawa ng
mga katutubo at mga pagano. Ang ganitong disposisyon ng mga tao ay
kasuklam-suklam sa paningin ng Diyos, lalo na kung ang Mabuting Balita
ay hindi naman malayo sa mga taong ito. Wala itong pagkakaiba sa
pagkakaroon ng mga diyus-diyusan.

Kayong mga naniniwala sa swerte at malas, isipin niyo nga ito: Hindi ba’t
ang lahat ng bagay ay sa Panginoon? Hindi ba’t siya lang ang
nagpapahintulot at nagbabawal sa lahat ng kaganapan? Bakit ninyo
ipinagpapalagay ang kapalaran sa mga posisyon, bilang, araw, kulay, at
mga gawaing wala namang kinalaman sa inaasahan ninyong resulta?
Magpapasya ba ang Diyos na payamanin ka kung ilalagay mo ang iyong
mga gamit sa ganito o ganyang lugar sa iyong bahay? Poprotektahan ka
ba niya sa mga sakuna kung ihaharap mo sa ganito o ganyang posisyon
ang iyong tahananan? Pasasagasaan ka ba niya sa kotse kapag hindi ka
umuwi kahit na nakasalubong ka ng itim na pusa? Sisirain ba niya ang
relasyon mo sa iyong pamilya dahil hindi compatible ang zodiac signs
ninyo? May mga mata ang inyong isip, huwag ninyo itong ipikit! Tuso at
mapanlinlang ang mga pwersang nakapaligid sa mundo -- walang
mahirap o mayaman, matalino o mangmang, na palalampasin nila sa
dalang kasinungalingan. Hindi dapat akalain ng sinuman na alam niya na
ang lahat ng kailangan niyang malaman. Ang mga kalaban ng tao ay
nakatago sa dilim, hindi nakikita o naririnig man, pero sumisira ng isip at
nagdadala sa kapahamakan. Maging matalino sa pagpapasya at
paniniwala, dahil sa pagkapit sa maling kaisipan, hindi totoo na walang
mawawala.
September 13, 2007
Poon, Santo, o Rebulto?

Pangkaraniwan na sa ating mga Filipino na kung ano ang nakasanayan,

yun na ang tama. Halimbawa ay sa mga salita: sa halip na pareho ay
parehas ang madalas na ginagamit; sa halip na manibela, manubela; sa
halip na ayoko, ayako. Madalas din ay ginagamit ang “masama” at “bawal”
na parang pareho lang ang kahulugan. Isa ang relihiyon sa mga
pinakasensitibo at kontrobersyal na isyu sa lahat ng panahon at bahagi
ng mundo kaya hindi maaaring ipagwalang-bahala ang mga kamaliang
lalong naglalayo sa mga tao sa posibilidad ng pagkakaisa.

Isang halimbawa ay ang maling paggamit ng salitang “poon” at “santo”

para tumukoy sa isang rebulto o imahe. Kahit sa mga balita sa media, o
sa mga taong aktibo sa mga gawain ng kanilang parokya, ay maririnig
ang nakalililgaw na paggamit ng mga katawagang ito. Sa pamamagitan
nito ay lalong napagtitibay sa isip ng mga kapatid na nasa ibang sekta na
ang mga Katoliko ay sumasamba sa mga rebulto. Bukod dito,
nakokondisyon ang isip natin sa maling paglalarawan ng kahulugan ng
mga salitang ito.

Sa wikang Ingles, ang salitang “poon” ay katumbas ng “lord”, at ang santo

ay “holy” o “saint”. Hindi tamang tawaging poon ang isang rebulto, kahit
pa si Jesus ang ilinalarawan nito, dahil ang salitang ito ay tumutukoy
mismo sa Panginoong Diyos. Hindi rin dapat gamitin ang salitang santo
para tumukoy sa mga rebulto dahil ito ay tumutukoy sa mga banal na
kasama ng Diyos sa langit, o minsan ay kahit sa mga banal na nasa lupa
pa. Iskandalo ang dala ng ganitong pagkakamali kaya dapat itong pag-
ingatan.

Tandaan: Ang rebulto o imahe ay para sa mga estatwa, ang icon o

larawan ay para sa mga iginuhit na anyo, ang santo ay para sa mga banal
na nilalang, at ang poon ay para sa Diyos lamang.
September 5, 2007
Totoo Nga Ba?

Madalas, mas madaling linlangin ang sarili kaysa tanggapin kung ano ang
totoo. Napapatunayan natin ang bagay na ito sa pang-araw-araw nating
mga karanasan. Dito sumilang ang kasabihang “Masakit tanggapin ang
katotohanan.” Ang pinakamalaking patunay na nahihirapan tayong
harapin kung ano ang totoo ay ang kawalan natin ng pagkakaisa. Bawat
indibidwal at grupo ay may kani-kanilang paniniwala, pilosopiya,
ideolohiya, at relihiyon. Masama ba ito? Masama kung ang ating
pagkakaiba-iba ay hindi nakaturo sa daan ng pagkakaisa na patungo sa
iisang katotohanan; ibig sabihin, hindi tayo matutulungan ng ating mga
paniniwala kung ito mismo ang nagiging dahilan ng ating pagkakuntento
na manatili na lang sa sarili nating mundo sa halip na magpatuloy sa
paghahanap ng ikapagkakaisa sa iisang katotohanan.

Ang sumusunod ay mga gabay na tanong upang tulungan tayong maging

matapat sa pagsusuri ng ating paniniwala:

1) “Ano” ba o “sino” ang pinaniniwalaan ko?

Sa tanong na ito ay kailangan nating maging maingat sa pagsagot dahil
kapahamakan lang ang dulot ng mga paniniwalang nagtutulak sa atin
para dayain ang sarili. Kailangan nating usisain, “Ang pinaniniwalaan ko
ba ay “ano” (mga konsepto na inaakala kong totoo), o “sino” (mga taong
pinagkakatiwalaan ko)? Magiging totoo ka lang sa sarili mo kung ang
iyong paniniwala ay bunga ng matapat na pangagatwiran ng sarili tungkol
sa mga usaping nakahain. Ang proposisyon, halimbawa, ay tungkol sa
pag-iral ng Diyos; naniniwala ka bang may Diyos dahil sinabi sa iyo o
dahil napatunayan mo ito? Isa pang halimbawa ay ang pagsisinungaling:
Naniniwala ka bang masama ang pagsisinungaling dahil nauunawaan mo
ang kalikasan nito, o dahil itinuro lang sa iyo? Kung tinatanggap natin
ang isang ideya dahil lang nanggaling ito sa mga pinagkakatiwalaan
natin, o kaya’y dahil naipahayag ito sa paraang nagustuhan natin, hindi
ito nagpapakita ng totoong paniniwala, sa halip ito ay akto lamang ng
pagsasaulo ng mga konseptong hindi naman talaga natin nauunawaan.
Tinatanggap na lang natin ang mga ideyang ito, at ipinagkakatiwala sa
ibang tao ang pagiging totoo nito o hindi, dahil ayaw nating pag-
aksayahan pa ng pagod ang pag-iisip, pag-uusisa, at pakikipagtalo sa
sarili tungkol dito. Ayaw natin ng “inconvenience”, ayaw natin ng
pagbabago, wala tayong lakas ng loob na akusahan at ilagay sa paglilitis
ang ating mga paniniwala dahil natatakot tayo sa posibilidad na baka
mali nga ang mga paniniwalang matagal na nating kinakapitan at
ipinagsasanggalang. Ayaw nating mapahiya sa sarili.

2) Bakit ako naniniwala?

Naniniwala ba ako dahil sigurado ako na ito ang totoo, o dahil gusto ko
na ito na lang ang totoo? Ang ikalawa ang madalas na nangyayari sa atin;
naniniwala tayo sa gusto nating paniwalaan, at nakikita lang natin ang
gusto nating makita. Kung ano ang kinagisnan, yun na yun! Sa ganitong
sitwasyon, ang ating mga katwiran ay madalas na hinabi na ng iba para
sa atin -- gagamitin na lang. Dahil hindi natin totoong nauunawaan ang
sinasabing pinaniniwalaan natin, inaampon na lang natin ang mga
salitang ginagamit ng iba sa kanilang pangangatwiran para mapaniwala
natin ang sarili, at subukang mapaniwala ang iba, na totoo ang ating
pinaniniwalaan. Ang katulad nito ay pagsusuot ng damit na hindi alam
kung saang tela ginawa; o kaya’y pagsubo ng isang bagay na hindi alam
kung nakabubusog o nakamamatay. Sa isang banda pa, kung masasabi
man nating tayo ay naniniwala dahil sigurado tayong iyon ang totoo,
hindi pa rin nito mapatutunayan na totoo ngang tayo ay naniniwala. Isa
pang pagsubok ang dadaanan nito: “Kaya ko bang katwiranan ang
dahilan ng aking paniniwala?” Madaling sabihin, “Ito ang totoo,” pero
mapatutunayan mo lang na totoong naniniwala ka kung mabibigyang-
katwiran mo ang iyong paniniwala sa oras na kailanganin. Tungkol dito
ang sinasabi ni Pedro sa kanyang unang sulat sa mga Cristiano.

3) Ang paraan ko ba ng paniniwala ay patungo sa pagkakaisa, o dahilan

ng pagkakawatak-watak?
Dahil ba sa paniniwala ko ay nagkakaroon ako ng pag-aasam na
makarating ang lahat sa iisang katotohanan -- taglay ko man yun sa
kasalukuyan o hindi pa -- at sa huli ay magkaroon ng tunay na kaisahan?
O siguradong-sigurado na akong hawak ko ang katotohanan, kaya bahala
na sila kung ayaw nilang maniwala o sumunod? Ang ganitong attitude ng
kawalan ng tunay na pakialam sa ikabubuti ng kapwa ay nagpapakita ng
kawalan din ng pakialam sa tunay na pinaniniwalaan ng sarili. Sila yung
mga taong mariringgan lagi ng linyang, “Basta, yun ang totoo. Bahala ka
kung ayaw mong maniwala.” Sa halip na ipakita ang detalye ng dahilan ng
kanyang paniniwala, para pakinabangan din ng ibang tao, ay gagamitin
na lang niya ang salitang tatapos sa lahat ng talakayan: “Basta!”
Nagpapakita ito na ang mismong nagsasalita ay hindi totoong
nakauunawa sa kanyang sinasabi. Ang kanyang paniniwala ay nagmumula
sa emosyonal at bulag na pagkapit sa mga konseptong hindi niya talaga
naiintindihan. Sa madaling salita, kumakapit lang siya sa mga ideyang
kanyang sinasabi, pero hindi siya totoong naniniwala sa mga ito.

Ang layunin ng artikulong ito ay hindi para ipakita kung ano ang dapat
paniwalaan, kundi upang tulungan ang mga bumabasa na subukin ang
pagiging totoo ng kanilang paniniwala -- hindi ang mismong
pinaniniwalaan -- dahil ang unang problema sa akto ng paniniwala ay
hindi ang linalaman o ang pinaniniwalaan, kundi ang pagiging tunay o
huwad ng ating paninindigan. Maraming kaso, halimbawa, na ang mga
Cristiano ay masigasig sa mga gawaing pangsimbahan, pero ang totoo ay
hindi talaga nila nauunawaan ang kanilang pinagsusumigasigan. Isa pang
halimbawa ay ang katotohanan na may mga pastor o pari na nag-
aakalang sila ay may pananampalataya dahil alam nila ang lahat tungkol
sa kanilang ipinangangaral, pero ang totoo ay isa lamang itong bahagi ng
napakarami nilang kaalaman na sinaulo lamang at hindi naging totoong
bahagi ng kanilang pagkatao. Kailangan nating maging maingat at
matalino, magkaiba ang paniniwala at pagsasaulo. Maaaring alam na
alam mo ang mga doktrina ng iyong simbahan, pero kahit kaunti ay hindi
ka totoong naniniwala sa mga ito.