Paunang Salita

Maraming mga taga-lalawigan ang pumupunta pa sa lungsod upang maghanap ng trabaho. Lingid sa kanilang kaalaman, higit na maraming pagkakakitaan sa kanilang lugar. Bukod sa hindi sila mangangailangan pa ng malaking puhuhan, ang mga sangkap at kagamitang kakailanganin ay nasa paligid lamang. Halimbawa, kung pangingisda ang pangunahing hanapbuhay sa kanilang komunidad, maaari silang gumawa ng patis, tinapa at tuyo mula sa isda at pusit. Mas mahal ibenta ang tuyong pusit kesa sariwa kaya siguradong pagkakakitaan ito. Bukod pa rito, maaari pa ring mag-alaga ng tilapia at alimasag sa likod-bahay nila. Sa mga mangingisdang gustong madagdagan ang kanilang kita, narito ang ilang paraan. Subalit dapat tandaang kung gagawin ito bilang maliit na negosyo, kailangan munang humingi sila ng permiso o lisensiya mula sa barangay o munisipyo bago nila ito simulan.

Nilalaman
Tuyong Pusit Tinapa Bagoong Alamang Tuyo at Daing 1 3 5 6

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

I. TUYONG PUSIT Ang pusit ay isa sa mga lamang-dagat na sagana sa protina na kailangan ng ating katawan. Ang pagtutuyo ng pusit ay isang magandang uri ng hanapbuhay dahil bukod sa tumatagal nang anim na buwan ang tuyong pusit, madali pa itong gawin at hindi mangangailangan ng malaking puhunan. Gayunman, dapat din nating limitahan ang panghuhuli ng pusit lalo na sa panahon ng pangingitlog nito. Pinakikinabangan pa rin ang ilang natanggal na bahagi ng pusit. Maaari pa itong gawing pagkain ng mga alagang hayop. Wala ring panganib na hatid sa kalusugan ng tao ang pagtutuyo ng pusit. Walang kemikal na ginagamit dito. Gayunman, tulad ng anumang itatapong basura, kailangan din ang masinop na pamamaraan ng pagtatapon ng mga duming dulot nito upang hindi makasira sa ating kalikasan . Mga kailangang gamit at sangkap: Patuyuan na yari sa kawayan o mga kawit at kawad Bote Palanggana Mantika Pusit
1m

1.5m

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

Paraan ng paggawa: 1. Pagsama-samahin ang mga pusit ayon sa kanilang laki: maliit (25-30 cm.), katamtaman (30-35 cm), at malaki (36-40 cm). 2. Linising mabuti ang pusit alisin ang mata, balat, bunganga, at palikpik at hugasang mabuti. 3. Hiwain ang ilalim na bahagi nito at tanggalin ang mga lamangloob. 4. Baliktarin ang pusit at ilagay sa patuyuan (maaari rin itong isabit sa kawad na sampayan sa pamamagitan ng mga kawit); paarawan mula 8:00 ng umaga hanggang 3:00 ng hapon. 5. Alisin sa arawan at pahanginan sa malilim na lugar sa loob ng isang oras. 6. Paarawan ulit mula 4:00 hanggang 5:00 ng hapon. 7. Kolektahin ang pusit kapag mababa na ang temperatura upang maiwasang madikit ito sa patuyuan. 8. Baliktarin ang pusit at paarawan muli kinabukasan. 9. Ilapag isa-isa ang pusit sa mesa, wisikan ng mantika at pagulungan ng bote upang mapipi o maging plat. 10. Timbangin por kilo at ibalot o ipakete. 11. Isalansan sa kahon ang nabalot na mga pusit.

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

II. TINAPA Isa ang tinapa sa mga paboritong ulam na masarap ipares sa sinangag, kamatis at kape sa umaga. Maraming uri ng isda ang maaaring gawing tinapa. Kabilang na rito ang tawilis, lapad, tunsoy, banak, kabasi, hasa-hasa, galunggong, tamban, at bangus. Maraming kailangang kahoy sa paggawa ng tinapa. Maaari ring gamitin ang balat ng niyog. Makakadagdag pa rin sa kita ng gumagawa ng tinapa ang pagtitipon ng abong nakukuha nila. Maaari itong ipagbili bilang panlinis ng mga kasangkapan imbes na cleanser. Maaaring tumagal hanggang pitong araw ang tinapa pero puede pa rin itong abutin ng sampu kung nakalagay sa repridyereytor. Mga kailangang sangkap at kagamitan: 1 lalagyan ng inasnang tubig 1 sandok 1 kaldero 3 sakong kusot 50 pirasong bilaong kawayan 5 tali ng kahoy na panggatong 2 kalang kongkreto 40 kg. galunggong 8 dram na pausukan 2 kg. asin 1 salaan 10 galong tubig 1 kutsilyo
3

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

Paraan ng paggawa: 1. Linising mabuti ang isda. 2. Ihanda ang pinaghalong tubig at asin. Para sa 40 kilong isda, gumamit ng 20 galong tubig at dalawang kilong asin. 3. Ilagay ang isda sa kumukulong tubig na may asin. Tiyaking nakalubog dito ang isda. 4. Bayaang kumulo nang limang minuto. Ang pagpapakulo ng isda rito ay upang matiyak na hindi magiging malata ang isda. 5. Patuluin ang isda at ilagay sa bilao. Tiyaking tatagas lahat ang tubig mula sa isda. 6. Ihanda ang pausukan. Gumamit ng kusot at kahoy. 7. Takpan ang pausukan. Ang pagpapausok ay depende sa laki o pagkatuyo ng isda. Mas matagal pinausukan, mas matagal masira ang isda. 8. Pihit-pihitin ang bilao upang maging pantay ang pagpapausok sa isda. 9. Pagkatapos pausukan, ilagay ang bilao sa kuwartong may katamtamang temperatura at bayaang lumamig. Ang sikreto ng masarap na tinapa ay nasa paggamit ng sariwang isda lamang, hindi hilado o bilasa.

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

III. BAGOONG ALAMANG Hindi sasarap ang kare-kare at manggang hilaw kung walang kasamang bagoong alamang. Madali lamang gumawa nito hindi lamang para sa pansariling konsumo kundi maaari pa rin itong pagkakitaan. Mga kailangang gamit at sangkap: 2 lata ng mantika (kasya ang 17 kilo) o banga 2 pirasong plastik bag 1 banyera 1 malaking kahoy na sandok 50 kilong sariwang alamang 3 kilong asin Paraan ng paggawa: 1. Patuluin muna ang tubig mula sa alamang upang hindi ito masira. 2. Ihalo ang tatlong kilong asin dito. 3. Linising mabuti ang mga lata at ilagay ang plastik bag sa loob nito. 4. Ilagay sa plastik bag ang pinaghalong alamang at asin. Talian ang bunganga ng plastik bag. 5. Iwan sa loob ng tatlong araw.

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

IV. TUYO AT DAING Dahilan sa kakulangan ng pasilidad sa pag-iimbak ng isda at paiba-ibang paghuli sa isda, maraming mangingisda ang ginagawang daing o tuyo ang kanilang huli upang maiwasan ang pagkabulok nito. Masarap din ang daing at tuyo sa almusal, lalo na at may kasamang kamatis na sawsawan. Mga kailangang gamit at sangkap: 60 kilong sariwang isda plastik bag 2 malaking lalagyan para pagbabaran ng isda 6.5 kilong asin 10 pirasong baklad malinis na tubig tabla
Tip: - Mas magandang gamitin ang banga kesa lata. - Huwag gagamit ng food coloring. Masama ito sa kalusugan. Paraan ng paggawa: 1. Paglilinis a. Kung tuyo ang gagawin, panatilihin itong buo; kung daing, hiwain sa likod at alisin ang bituka at hasang. b. Hugasang mabuti upang maalis ang dumi at burak. c. Patuluin ang isda nang 20 minuto. 2. Pag-aasin a. Kuskusin ng asin ang isda. Ang kailangang asin ay depende sa klase ng isda, lagay ng panahon, at kagustuhan ng mamimili.
6

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

b. Pagpatung-patungin o isalansan ang mga isda at lagyan ng asin sa ibabaw ng bawat salansan. 3. Pagbabad sa inasnang tubig 3.1 daing 3.1.1 Ilubog ang 60 kilong isda sa tubig na may asin at haluin manaka-naka upang maiwasang sumobra ang alat sa ilang bahagi nito. Gumamit ng tatlong klaseng solusyon para sa ibat ibang uri ng isda: Matapang na solusyon: 50 kilong asin sa 100 litrong tubig (1:2) Katamtamang solusyon: 50 kilong asin sa 150 litrong tubig (1:3) Matabang na solusyon: 50 kilong asin sa 200 litrong tubig (1:4) 3.1.2 Ibabad muna sa matabang na solusyon ang isda sa loob ng kalahati hanggang isang oras upang maalis ang mga dugo bago ilagay sa matapang na solusyon. 3.1.3 Isalansan nang maluwag ang mga isda bago ilagay sa matapang na solusyon. Para sa maliliit na isda, kailangang nakalubog ito sa solusyon. 3.2 Tuyo 3.2.1 Ibabad ang isda sa inasnang tubig depende sa laki at nais na alat na isda. Para sa maliliit na isda, mula 23 oras, at 3-5 oras naman para sa malalaki. 3.2.2 Ihilera ang mga isda sa baklad. . Paalala: - Palitan ang inasnang tubig kapag umasim ito. - Ang inasnang tubig ay nagtatagal nang 2-3 araw lamang.

KARAGDAGANG KITA SA MGA MANGINGISDA

4. Pagpapatuyo a. Alisin ang isda sa inasnang tubig at ibilad sa araw mula 2-3 araw, depende sa laki ng isda. Mas mainam kung ibibilad ito nang 3-4 oras sa umaga at pahanginan sa loob ng kuwartong may katamtamang temperatura upang maiwasan ang mabilis na pagkatuyo. b. Takpan ng screen ang nakabilad na isda upang hindi malangawan. c. Baliktarin ang isda pagkaraan ng isa o dalawang oras upang maging pantay ang pagkatuyo. Kung maganda ang pagkatuyo ng isda, magaan ito at malambot ang laman. 5. Pag-iimbak at pagbabalot o pagpapakete a. Iimbak ang tuyo sa katamtamang temperatura. Tumatagal ang tuyo nang hanggang anim na buwan, depende sa klase, pagkatuyo, alat, at kondisyon o klase ng pag-iimbak. b. Ibalot ito sa plastik o sa kahong yari sa kahoy na nasasapnan ng wax paper. Tip: Maaari ring ipagbili ang natitirang isda sa mga gumagawa ng patuka.

Binuo ng Sangay ng Serbisyong Mapanlikha Ahensiya ng Impormasyon sa Pilipinas (PIA)