Professional Documents
Culture Documents
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain pangkaraniwang barangay, tinatayang mayroong isa sa apat na katao ang may altapresyon. Heto ang pinakabagong klasipikasyon ng Blood Pressure sa taong edad 18 pataas: Pinakamainam Mataas sa normal Altapresyon: Baitang 1 Baitang 2 Systolic < 120 120-139 140-159 > 160 at o o o Diastolic < 80 80-89 90-99 > 100
Ang mga pangkaraniwang sintomas ng altapresyon ay ang (1) sakit ng ulo sa bandang batok, (2) pagkahilo, (3) mabilis na tibok ng puso na halos kumakabog ang dibdib, at (4) paninikip ng dibdib. Hindi lahat ng taong may-high blood ay may sintomas. Karamihan nga ay walang nararamdaman. Ngunit delikado pa rin ito. Kung mataas ang inyong presyon, kumonsulta agad sa inyong duktor o health center.
Sakit Sa Puso, Maiiwasan Na 2. Kung ano ang timpla ng pagkain, huwag nang dagdagan pa ng sawsawan. Alam kong masarap ang toyo, patis o bagoong, pero maaalat po ito. Kung okay lang sa iyo, mas maigi pa ang suka o calamansi bilang kapalit. 3. Iwas alat, iwas kanser pa. Ayon kay Dr. Antonio Villalon, isang tanyag na espesyalista sa kanser, ang paggamit ng maraming toyo, patis at bagoong ay puwedeng magdulot ng kanser. Nakakatakot hindi ba? Ang sabi ni Dr. Villalon, maaaring may lahi ka na ng kanser. At kapag nagising ang selula mo ng mga masasamang pagkain, ay puwede maging kanser ito. Bukod sa maaalat, umiwas na rin sa mga pagkaing sunog (smoked foods), inihaw, matataba at hilaw (tulad ng kilawin). 4. Hindi mabisa ang pineapple juice sa altapresyon. Ang pineapple juice ay may vitamin C na masustansya, ngunit hindi po ito lunas sa altapresyon. Marami ang may ganitong maling akala. Ang pinakamabisa sa lahat sa pagbaba ng presyon ay ang pag-iwas sa maaalat at pag-inom ng gamot sa altapresyon. Kumonsulta sa inyong doktor.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain ng dugo. Ang puso natin ay maihahalintulad sa makina ng kotse. Kapag kinargahan mo ng 2 tonelada ang kotse, masisira ang makina at gulong nito. Ganoon din ang katawan natin, kapag kinargahan mo ng taba at 30 pounds, para ka na ring nagbitbit ng 30 pounds. Masisira agad ang iyong puso at tuhod. Hindi aktibong pamumuhay. Maging magalaw at maliksi. Gumamit ng hagdanan. Kung kulang ka sa ehersisyo, mas mataas ang posibilidad na ikay tumaba. Sobrang alak. Ang malakas na pag-inom ng alak ay may masamang epekto rin sa ating puso, atay, sikmura at utak. Paninigarilyo. Ito ay nakapagpapakipot sa mga ugat at nagiging sanhi ng hindi magandang pagdaloy ng ating dugo. Stress o tensyon. Ang stress ay nakapagpapataas ng presyon dulot ng sobrang pagkapagod ng katawang pisikal, lalung-lalo na ng isip at emosyon. Dont worry, be happy.
6.
7. 8. 9.
Tandaan: Kung ang mga nabanggit na dahilan ay mababawasan o mababago, maaaring makaiwas sa maraming sakit. Good luck po!
Gamot sa Cholesterol, Hindi Dapat Agad Inumin Statins kapag ang cholesterol ay lampas 240 mg/dl at wala namang diabetes o sakit sa puso ang pasyente. Tandaan ang numerong 240. Kapag ang cholesterol test mo ay hindi pa umaabot sa 240, puwedeng i-diyeta muna natin iyan. Ang problema kasi, may ibang doktor na kahit 210 lamang ang cholesterol ay nagrereseta na ng Statins. Okay lang sana kung mayaman ang pasyente. Paano naman kapag lampas sa 240 ang cholesterol? Sa ganitong pagkakataon puwedeng mag-diyeta muna ng 2 buwan. Iwas taba, karne, cakes at mantika muna. Pagkaraan ng 2 buwan, ipasuri muli ang cholesterol. Kapag lampas pa sa 240 mg/dl, doon tayo magsisimula ng Statins. Ngunit may isa pang importanteng detalye: Ang mga babae na hindi pa menopause ay hindi gaanong matutulungan ng Statins. Itoy dahil may estrogen pa sila sa katawan na nagproprotekta sa kanilang puso. Dahil dito, puwede munang hindi uminom ng Statins ang mga babaeng hindi pa menopause. Kailan dapat uminom ng Statins? Kung ikay nagkaroon na ng atake sa puso, istrok, at napakataas ang iyong cholesterol (lampas 240 mg/dl), kailangan mo nang uminom ng Statins. Kung may diabetes ka, may tulong din ang Statins. Pero unahin mo muna bilhin ang gamot sa diabetes dahil mas mahalaga ito. Ang mura at epektibong statin ay ang Simvastatin. May mga generic na P10 hanggang P20 bawat tableta. Paano kapag kulang sa pera? Kapag kapos pa rin sa pera, may tinatawag na poor mans statin. Ito ay ang Aspirin 80 mg tablet na P1.50 lang ang halaga. Makatutulong iyan sa sakit sa puso at mataas na cholesterol. Sana po ay nakatulong ang artikulong ito para malinawagan ng ating mambabasa kung kailangan ba talaga uminom ng Statins.
Diabetes Huwag Pabayaan Dahil Nakamamatay plastic na litro ng soft drinks para masukat ang lahat ng iniihi sa isang araw. Sa mga pasyenteng may heart failure at pamamanas, kailangan ay mas madami ang iniihi kaysa sa iniinom. Kung 1 litro ang nainom, kailangan ay 1 o 2 litro ang iihiin sa isang araw. Sa ganitong paraan, mababawasan ang manas at paghingal ng pasyente. Timplahin ang pag-inom ng Furosemide para maabot ang layunin na 1 o 2 litro ng ihi sa isang araw. Kumain ng 2 saging bawat araw. Itoy para mapalitan ang potassium na nawawala sa katawan sa pag-ihi.
3. 4.
Alam kong mukhang mahirap ang paggamot ng heart failure. Pero napakaraming pasyente na ang napagaling sa ganitong paraan. Huwag mangamba. May pag-asa pa kahit mahina ang inyong puso. Kumonsulta sa inyong doktor.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain formin 500 mg na tableta, mula 1 hanggang 3 tableta sa maghapon; (2) Gliclazide 80 mg na tableta, mula 1 hanggang 3 tableta sa maghapon. Ang pag-inom ng gamot ay depende sa taas ng blood sugar. Mga 5 piso lang ang bawat isang tablet na mabibili sa Botika ng Bayan at Generics Pharmacy. Sa pamamamagitan nitong 2 gamot, dapat ay mapababa na natin sa normal na lebel ang iyong blood sugar. Ang layunin natin ay mas bumaba pa sa 105 mg/dl ang iyong fasting blood sugar. Kung hindi mo tututukan ang iyong blood sugar, ay mapapabilis ang pagdating ng komplikasyon nito. Mamamanhid ang mga paa at kamay. Lalabo ang mga mata. Hindi na kayang makipag-sex. Masisira ang ugat ng puso. At sa huli, mapuputol ang paa at masisira ang mga bato. Puwedeng umabot ito sa dialysis at pagkamatay. Hindi biro ang sakit na diabetes. Ang dalawang binanggit kong mga gamot ang pinakamabisa at pinakasubok na gamot sa diabetes. Sigurado pong hahaba ang buhay ninyo sa mga gamot na ito. Kumonsulta sa inyong doktor.
Diyeta sa diabetes
Alam nyo ba na ang diabetes ay napakasama at nakamamatay? Kaya kung kayo ay may diabetes, piliting makontrol ito. Magagawa natin ito sa pamamagitan ng wastong pagkain at wastong kaalaman. Heto ang mga tips na dapat tandaan. 1. Walang mild sa diabetes. Kung ikaw ay may diabetes, ibig sabihin ay 50% ng iyong mga selula sa pancreas ay nasira na. Dahil dito, tumataas ang iyong asukal sa dugo ng lampas sa normal na 105 mg/dl. 2. Umiwas sa matatamis at matataba. Ayon kay Dr. Augusto Litonjua, tinaguriang Ama ng Diabetes Medicine sa Pilipinas, hindi naman lahat ng pagkain ay pinagbabawal sa diabetes. Bawasan lang ang matatamis at mamantika na pagkain. 3. Tumanggi sa Ice Tea, Soft Drinks at Capuccino. Mag-tubig na lang. Alam nyo ba na ang pag-inom ng isang basong Ice Tea bawat araw ay nakapag8
Murang Gamot sa Diabetes daragdag sa inyong timbang ng 1 libra bawat linggo? Ang 1 basong soft drinks naman ay may 7 kutsaritang asukal. Grabe ang tamis! Kaibigan, tubig lang talaga ang tunay na walang calories. 4. Mansanas at peras ang pang-diyeta na prutas. Akala ng marami ay all you can eat ang mga prutas. Mali! Matamis at nakatataba din ang mga prutas tulad ng mangga, pineapple, ubas, abokado at lychees. Hinay-hinay lang. Kung gusto mo ng mangga, isang pisngi lang ay sapat na sa isang kainan. Pagdating sa ubas ay sampung piraso lang ang puwede. 5. Puwede ang isang kanin, isang gulay at konting karne. May mga taong hindi na kumakain ng kanin para pumayat. Hindi po ito maganda. Sa katagalan ay manghihina kayo at mawawalan ng sigla. Kailangan din ng katawan natin ang carbohydrates para sa balanseng diyeta. Ang solusyon ay ang paglimita sa dami ng pagkain. Isang platitong ulam o gulay, na may 1 tasang kanin ay sapat na, hindi ba? Mag-diyeta para ma-kontrol ang inyong diabetes.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain 1. Metformin 500 mg tablet Ang Metformin ay binibigay sa pasyenteng may katabaan. Nakababawas ito ng gana sa pagkain. Ang Metformin ay binibigay mula 1 hanggang 3 tableta sa maghapon depende sa taas ng iyong blood sugar. 2. Gliclazide 80 mg tablet Ang Gliclazide ay mas malakas magpababa ng asukal kaysa sa Metformin. Iniinom ito ng 1 hanggang 3 tableta sa maghapon. Minsan ay pinagsasabay ang Gliclazide sa Metformin. Ang isang murang brand name ay ang Glubitor na 6 na piso lamang. Depende sa antas ng inyong blood sugar, tinitimpla ng mga doktor ang dosis ng gamot na ibibigay sa iyo. Ang pinakamataas na dosis na aking binibigay ay ganito: Example: Metformin 500 mg tablet, 3 beses sa isang araw. At Gliclazide 80 mg tablet, 3 beses din sa isang araw. Pinakamurang gamot sa diabetes Kung gipit kayo sa budget, may murang mga generic na gamot na mabibili sa mga tindahan tulad ng Botika ng Bayan at Generics Pharmacy. Nagkakahalaga lang ng 2 o 5 piso ang bawat tableta ng Metformin o Gliclazide. Paano naman ang food supplements? Sa aking pananaw, mas epektibo ang mga regular na gamot, tulad ng Metformin at Gliclazide, kaysa sa mga food supplements. Mas mura pa ang mga ito. At kapag hindi pa rin bumaba sa normal ang blood sugar, kailangan na magumpisa ng Insulin injections. Huwag pong matakot sa Insulin. Sa katunayan, malaki ang naitutulong ng Insulin para hindi mahirapan ang ating pale (pancreas). Magpatingin sa inyong doktor.
Inumin Ang Gamot Niyo 1. Ano ang dapat tandaan ng isang pasyente tungkol sa gamot niya? Naiinis ang doktor sa pasyenteng hindi alam ang kanilang gamot. Dok, iyong hugis tatsulok, iyong bilog at iyong kulay pink na gamot. Ano ba iyan? Ano ba ang tingin mo sa mga doktor, manghuhula. Kaya payo ko sa mga kamag-anak o nag-aalaga sa pasyente, tandaan ang 2 bagay: (1) Ano ang pangalan ng gamot na iniinom? (2) Paano at kailan ito iniinom? Ilista sa papel para hindi makalimutan. Importante iyan! 2. Paano masisiguro na regular ang pag-inom ng gamot ng pasyente? Sa mga madalas makalimot, mayroong nabibiling espesyal na lalagyan ng gamot na may markang Lunes hanggang Linggo sa labas. Puwede ring bantayan kung iniinom ng inyong asawa o magulang ang kanilang mga gamot. May mga magulang na hindi iniinom ang kanilang gamot dahil napakamahal daw nito at ayaw nilang pagastusin ang kanilang mga anak. Dahil dito, mahalaga ang pag-unawa ng pamilya. Ibalik si itay o inay sa doktor kada-tatlo o kada-anim na buwan. 3. Puwede bang ihinto ang gamot kung maayos na ang pakiramdam? Hindi puwede! Tandaan, maraming gamot ang tinatawag na maintenance medicine. Ibig sabihin ay i-maintain o ituloy mo ang pag-inom. Dapat inumin ng tuloy-tuloy ang mga gamot sa altapresyon, diabetes at sakit sa puso. Kaya nasa tamang antas ang inyong blood pressure ay dahil may epekto pa ang gamot. Kapag inihinto mo ang pag-inom nito, muling tataas ang presyon ng dugo. Kadalasan, panghabang-buhay po ang pag-inom ng mga gamot na ito. Kumonsulta muna sa inyong doktor bago ihinto o baguhin ang mga gamot. 4. Paano makakamura sa pagbili ng gamot? Kung kayo ay lampas 60 ang edad, kumuha ng Senior Citizen card sa City Hall at ipakita ito sa botika upang mabigyan ng diskuwentong 20%. Subukang maggenerics dahil mura ang generic na gamot. Sabihin din sa inyong doktor kung puwedeng palitan ng mas murang brand ang mga iniinom na gamot. Kaya kung puwede lang ay huwag maging pasaway. Inumin ang maintenance na gamot para humaba ang inyong buhay. 11
Tamang Pagkain
lam mo ba ang mga pinakamasustansyang pagkain para sa ating kalusugan? Ano ba ang pinaka-healthy na pagkaing ginawa ng Diyos para sa tao? Hindi ko na kayo papasabikin, heto ang aking listahan. 1. Ma-berdeng mga gulay Ang gulay tulad ng repolyo, pechay, kangkong, broccoli, spinach at iba pang mga talbos ay napakahalaga sa katawan. Sagana ito sa bitamina, minerals at iba pang healthy na kemikal. Kapag mahilig ka sa gulay, sa tingin ko ay puwede ka nang hindi mag-vitamins. Ang gulay ay mabuti rin sa maraming sakit tulad ng sakit sa puso, diabetes, sakit sa tiyan, colon cancer at iba pang kanser. 2. Matatabang isda Ang mga oily na isda tulad ng sardinas, tilapia, tuna at mackerel ay may Omega-3. Ang Omega-3 ay nag-aalaga ng puso, tumutulong sa pag-iwas sa atake sa puso at istrok, at nagpapababa ng kolesterol sa katawan. Ang problema lang ay mahal ang mga isda na ito. Ayon sa pagsusuri, ang Omega-3 supplements ay punong-puno ng healthy na Omega-3. 3. Kamatis Ang kamatis ay mataas sa lycopene na tinatawag na anti-oxidants. Pang-alis ito ng dumi sa ating mga selula. Ang ketchup at tomato sauce na galing sa kamatis ay mainam din. Ang kamatis ay makatutulong din sa pag-iwas sa mga kanser. 4. Citrus fruits tulad ng calamansi, suha at dalandan Masustansya ang mga prutas na ito dahil may Vitamin C. Ang Vitamin C ay panlaban sa mga sakit tulad ng sipon, hika, at arthritis. 5. Carrots May pagsusuri ang nagsasabi na ang carrots ay panlaban sa kanser. 12
Ang Pinakamasustansyang Pagkaing Pinoy Ito ay may Vitamin A na mabuti sa ating mga mata. Isa pa, nakakapayat ang carrots dahil 35 calories lang ang kalahating tasa nito. Kaya turuan natin ang ating mga anak na kumain ng carrots. 6. Saging Ang saging ang pinakamasustansyang prutas para sa akin. Puwede ito gawing lunas laban sa ulcer at pangangasim ng sikmura. Itoy dahil natatapalan ng saging ang mga sugat sa tiyan. Ang saging ay lunas din sa mga nanghihina at may cramps dahil mayaman ito sa potassium. Kung lagi kayong pawisin at gusto niyong lumakas, mag-saging ka. Nakita niyo na ba si Roger Federer, ang tanyag na tennis player? Kumakain siya ng saging sa gitna ng kanyang laban. Kailangan ni Federer ng lakas at sigla, at saging ang sagot. 7. Gatas, keso at yoghurt Ang mga produkto ng gatas tulad ng mga nabanggit ay matatawag nating complete foods. Itoy dahil ang gatas ay may protina, may carbohydrates at may taba din. May calcium pa para sa kababaihan. Nakita niyo ba ang laki at lakas ng mga Americano? Ginagawa kasi nilang tubig ang pag-inom ng gatas. Sa mga gustong magpapayat, low-fat milk ang inumin. 8. Bawang Ang bawang ay makatutulong sa pagpapababa ng kolesterol. Mag-ingat lang sa pagkain nito dahil puwedeng humapdi ang iyong tiyan. 9. Mansanas An apple a day, keeps the doctor away. Tunay po iyang kasabihan. May taglay na pectin ang apple na nag-aalis ng dumi sa katawan. Nakakabusog pa ito at puwede sa mga nag-di-diyeta. 10. Tubig Kasali ang tubig sa ating listahan dahil marami sa ating Pinoy ang kulang sa pag-inom ng tubig. Lalu na ngayong tag-init, kailangang uminom ng 8-12 basong tubig. Makatutulong ito sa pag-iwas sa impeksiyon sa ihi, panlinis ng katawan, pagbawas ng acid sa tiyan at pampaganda rin ng ating kutis. Siguraduhin lang na malinis ang tubig na iniinom para hindi magka-typhoid o cholera. Bumili ng purified water o pakuluan ng 5 minuto ang tubig. Mayroon pang 10 pagkain sa aking listahan: (11) Ampalaya para sa diabetes; (12) monggo na mataas sa protina at mura pa; (13) luya tulad ng salabat para sa boses at pagsusuka; (14) oat meal para bumaba ang kolesterol; (15) kamote 13
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain dahil sa taglay na Vitamin A; (16) wheat bread dahil mataas ito sa fiber; (17) taho at tofu; (18) tsa-a tulad ng green tea; (19) buko at buko juice para sa kidneys; at (20) mani para tumalino. Sana po ay matago niyo ang listahang ito at maipamahagi sa iyong mga kaibigan.
Overweight ka ba? mapatay ang mga bulate at mikrobyo. 4. Street food Ayon sa pagsusuri, 70% ng mga Pinoy ay may bulate sa tiyan. Kapag ang mga street vendors ay hindi naghuhugas ng kamay, puwedeng mailipat ang bulate sa ating pagkain. Mahirap masiguro ang kalinisan ng mga fish ball, queck-queck at iba pa. Huwag makipagsapalaran. 3. Laman loob Ewan ko ba kung bakit nahiligan ng mga Pinoy ang pagkain ng utak, puso, bato at bituka. Sobrang taas iyan sa uric acid at kolesterol. May mga eksperto ang nagsasabi na puwedeng magdulot din iyan ng kanser. 2. Chicharon at chicharon bulaklak Sabi ng kaibigan ko, Balat lang naman ang gusto ko at hindi naman taba. Eh saan ba nagtatago ang taba, ang sagot ko. Sinawsaw ko naman sa suka, hirit pa niya. Kaibigan, taba pa rin iyan. Magpopcorn ka na lang. 1. Lechon Ang paborito ng lahat kainin ay ang lechon, crispy pata at pata tim. Ang taba ng baboy ang sadyang nakapagpapabara ng ugat sa puso at utak. Ang resulta? Istrok at atake sa puso. Kaibigan, patikim-tikim na lang. Gulay at isda lang talaga ang masustansya para sa inyo. Sorry po kung nasaktan ko ang inyong damdamin, pero iyan po ang buong katotohanan. Mag-ingat!
Overweight ka ba?
Alam niyo ba ang inyong tamang timbang? May taong mukhang payat, pero ang taba ay nasa bilbil. May taong mabilog ang mukha, pero payat naman. Kung gusto ninyo na malaman kung mataba kayo o hindi, heto ang lista ng tamang timbang batay sa edad, taas at kasarian.
15
Lalake Taas Timbang Pounds Kilo 4 10 4 11 5 0 5 1 5 2 5 3 5 4 5 5 5 6 5 7 106 112 118 124 130 136 142 148 48.2 50.9 53.6 56.4 59.1 61.8 64.6 67.3 5 0 5 1 5 2 5 3 5 4 5 5 5 6 5 7 Taas
Babae Timbang Pounds 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 Kilo 40.9 43.2 45.4 47.7 50.0 52.3 54.6 56.8 59.1 61.4
Halimbawa, kung kayo ay lalaki na may taas na 5 feet at 5 inches, ang tamang timbang mo ay 136 pounds lamang. Kapag lumampas ka ng 10 pounds sa timbang na iyan ay tatawagin ka ng overweight ng iyong doktor. Ang ibig sabihin ay puwede kang magkasakit ng diabetes, arthritis at sa puso. Kung sobra ka sa timbang, may ilang tips dito para magpapayat: 1. 2. 3. Iwasan ang mga sitsirya (junk foods), soft drinks at juices. Kumain nang dahan-dahan para maramdaman agad ang pagkabusog at paunti-unti ring bawasan ang dami ng kinakain. Kapag sobra sa timbang, ang tamang pagbabawas ng timbang ay 1-2 kilo lamang bawat buwan at hindi hihigit pa rito. Ang mga pildoras na pampapayat (diet pills) ay pansamantala lamang ang epekto. I-rekord at bantayan ang iyong timbang habang patuloy na minamanmanan ang iyong kinakain. Pumili ng ehersisyong kinasisiyahang gawin at isagawa ito ng mga 30 minuto, tatlo hanggang limang beses kada linggo.
4. 5. 16
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain tong kanin na? Masama din sa kalusugan ang mga energy drinks dahil mataas ito sa caffeine. Nakaka-addict ang caffeine at nakabibilis pa ng tibok ng puso. Kung ikay may altapresyon, bawal ang energy drinks dahil puwedeng tumaas ang blood pressure mo. Kaya kaibigan, tubig lang ang dapat inumin. Papayat ka pa at makaiiwas ka pa sa maraming sakit!
Dok, ano ang bawal kainin? Para sa akin, hindi ko mapapayo ang pagkain ng lampas sa 1 itlog sa isang araw. Kailangan ay balanse ang ating diyeta. Kumain ng gulay, prutas at isda. Masustansya ang gulay tulad ng kangkong, malunggay, carrots at kalabasa. Sa prutas, sagana sa bitamina ang saging, suha at mansanas. Sa isda naman, mabuti sa katawan ang sardinas, tilapia at bangus belly. Good luck po!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain 4. Kung hilig mo ay magpulutan tulad ng chicharon bulaklak, kumain na lang ng popcorn o butong pakwan. 5. Imbis na uminom ng softdrinks o iced tea, magtubig na lang. Tiyak na papayat ka diyan. 6. Huwag piliin ang sinangag, sinaing na kanin na lang. 7. Magbawas sa mayonnaise sa ensalada, matutunang gumamit ng suka. 8. Sa mga naglilihi sa ice cream at cake na may icing, puwede bang ice candy at gulaman na lang? Alagaan natin ang ating kalusugan. Kumain ng tama.
Kumain ng Malunggay Piolo Pascual. Tipid pa! 4. Mabuti sa colon - Dahil mataas sa fiber ang saging, puwede itong panlaban sa colon cancer at iba pang sakit sa bituka natin. 5. Para sa nag-e-ehersisyo Sa mga mahilig mag-ehersisyo, kailangan mo ng saging para hindi bumaba ang iyong potassium. Magbaon ng 2 saging sa iyong bag. 6. Para sa stress at pang-relax Alam ba niyo na ang saging ay may tryptophan? Itoy isang kemikal na nagpapasaya sa atin. Kaya kung nalulungkot ka dahil iniwan ka ng iyong girlfriend, huwag nang lumuha. Kumain ng saging. 7. Pang-baon talaga Kaibigan, kaya mo bang magbaon ng abokado o mangga sa bag? Mahirap kainin, hindi ba? Pero ang saging ay napakadali ibaon. Talagang ginawa ng Diyos ang saging para kainin. 8. Posibleng makabawas sa leukemia at hika sa bata May pagsusuri na nagsasabi na kapag ang bata ay lagi mong papakainin ng saging, mas hindi sila hihikain, at hindi rin magkakaroon ng leukemia. Hindi pa ito tiyak, pero marami ang naniniwala nito. Kaya kahit ano pa ang nararamdaman mo, kumain ka ng saging para lumakas at lumusog.
Kumain ng Malunggay
Alam ba ninyo na napakasustansya ng malunggay? Bukod sa pagkain ng malunggay, marami din ngayong nagbebenta ng malunggay bread, malunggay noodles at iba pang pagkain na may sangkap na malunggay. Alamin natin ang galing ng malunggay. Madaming Bitamina Ang dahon ng malunggay ay sagana sa calcium at iron. Ang calcium ay nagpapatigas ng ating buto at panlaban sa osteoporosis. Kung ikaw naman ay ane21
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain mic o kulang sa dugo, may iron ang malunggay na nagpapadami ng ating dugo. Mataas din sa protina, potassium, vitamin A at vitamin C ang malunggay. Ang mga bitaminang A at C ay tinatawag na anti-oxidants. Ito ang lumalaban sa stress at nagpapabagal sa ating pag-edad. Kumpara sa ibang prutas at gulay, ang malunggay ay may mas maraming bitamina. Super-gulay talaga ang malunggay. Ang problema lang ay dapat masanay ang mga bata na kumain nito. Ang prutas ng malunggay ay masustansya din at mataas sa carbohydrates, calcium, iron at phosphorus. At dahil sa bitamina nito, ang malunggay ngayon ang pinapakain sa mga payat na bata. Mura at masustansya ang malunggay. Puwedeng-puwede sa mga feeding program ng gobyerno.
Pakwan: Ang Prutas na Mahiwaga sikreto ng pakwan? Alamin natin ang bisa nito: 1. Maigi sa puso at ugat Ayon sa US Department of Agriculture, ang pakwan ay nagpapataas ng arginine (isang amino acid) sa ating katawan. Ang arginine ay ginagamit sa paggawa ng nitrous oxide, na nagpaparelaks ng ating mga ugat sa puso at utak. Dahil dito, makatutulong ang pakwan sa pag-iwas sa istrok at atake sa puso. 2. Nagpapababa ng presyon Dahil pinapaluwag ng arginine ang ating ugat, nakapagpapababa din ito ng blood pressure. Ang potassium at magnesium ng pakwan ay may tulong din sa blood pressure. At kapag mas maraming pakwan ang iyong kakainin, mas mabuti pa ito sa katawan. 3. Pampalakas ng sex drive Ayon sa mga eksperto, posibleng may tulong ang pakwan sa pagpapagana sa sex. Itoy dahil sa arginine na nagpapabuka ng ugat sa ari ng lalaki. Dahil dito, para na ring Viagra ang epekto ng pakwan. Ngunit hindi lang nga kasing bisa ang pakwan kumpara sa mga gamot. 4. Tulong sa pag-iwas sa kanser Ang pulang klase na pakwan ay napakasustansya dahil may taglay itong lycopene. Ang lycopene ay tinatayang panlaban sa kanser. Bukod sa pakwan, ang kamatis ay mayaman din sa lycopene. 5. Mabuti sa mata Ang pakwan ay mayroong vitamin C at vitamin A na kailangan ng ating mata. Kung ang pulang pakwan ay panlaban sa kanser, ang dilaw na pakwan naman ay makatutulong sa pag-iwas sa katarata sa mata (macular degeneration). Itoy dahil sa sangkap na lutein ng dilaw na pakwan. 6. May katas na alkaline water Ang pakwan ay sadyang matubig at gawa sa 92% alkaline water. May nagsasabi na mabuti ang alkaline water sa ating sikmura at safe ito kahit sa may ulcer. Kung ikay sinisikmura o may ulcer, umiwas sa katas ng orange at pinya dahil maasim at acidic ito. 7. Gamot sa singaw at bad breath Ayon sa mga eksperto, may tulong ang pakwan sa paggamot ng singaw at pag-bawas sa bad breath. 8. Makatutulong sa sikmura at pagdumi Dahil may fiber at tubig ang pakwan, napapabilis nito ang ating pagdumi. Kung ikay laging tinitibi (constipat23
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain ed), kumain ng maraming pakwan. 9. Mainam sa kidneys at pantog Katulad ng buko juice, nililinis ng pakwan ang ating kidneys at pantog. Kung ikay may impeksyon sa ihi, kumain ng pakwan at uminom ng tubig para mabawasan ang mikrobyo sa pantog. At kung ikay may bato sa bato (kidney stones), makatutulong din ang pakwan sa iyo. 10. May tulong sa gout at mataas na uric acid Ang katas ng pakwan ay makapagpapababa ng uric acid sa ating katawan. Sa mga may arthritis dahil sa uric acid (gout), kumain ng pakwan. Paalala: Huwag kainin ang buto ng pakwan. 11. Mabisang energy drink Ang pakwan ay sagana sa vitamin B, potassium at iron. Dahil dito, nagbibigay ito ng lakas sa katawan. May natural na asukal din ang pakwan na nagpapasigla sa atin. 12. Para makaiwas sa heat stroke Kapag napakainit ang panahon, puwede tayong mahilo at manghina. Ang pakwan ay nagbibigay ng masustansyang katas na nagpapalamig sa ating katawan. 13. Para sa sakit ng ulo Sa South Africa, tinatapal ang balat ng pakwan sa ulo at bandang sentido para matanggal ang sakit ng ulo. 14. First-aid sa bungang araw Kumuha ng balat ng pakwan at palamigin sa refrigerator. Ipahid ang loob ng pakwan (pulp area) sa parte na may bungang araw. Magiginhawahan kayo at mababawasan ang rashes. 15. First-aid sa sunburn at pagkapaso - Kapag napaso ang iyong balat, maganda itong lagyan ng yelo. Puwede din lagyan ng laman ng pakwan ang parteng napaso. 16. Bilang pampaputi Alam niyo ba na may glutathione din ang pakwan? Oo, ang glutathione ng pakwan ay mas marami pa kaysa sa ibang mga prutas at gulay. Ang glutathione ay maaaring makaputi ng balat at nagpapalakas pa ito ng ating immune system. Napakahaba ang listahan ng benepisyo ng pakwan. Kaya ano pa ang hinihintay niyo? Kain na! 24
25
Mga Pagkaing Pampasaya at kuko ng isang minuto. Turuan din ang ating mga anak ng kalinisan. Hugas kamay lang, iwas sakit na!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain 5. Kahit anong pagkaing masarap Basta masarap ang kinakain, hindi ba sumasaya ka na? Kaya lang, karamihan ng masarap na pagkain ay nakakataba at baka tumaas pa ang ating kolesterol. Para sa akin, masarap ang gulay tulad ng ampalaya at upo. Masaya ako diyan. Sa iba naman, masarap ang chicharon, lechon at taba ng baboy. Ang payo ko ay hinay-hinay lang sa pagkain ng inyong mga paborito. Sanayin ang panlasa natin na kumain ng masarap na at masustansya pa. Ang gulay, prutas at isda ay sadyang mabuti sa inyong kalusugan. Piliin ang mga ito.
28
3
O
Tamang Pamumuhay
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain 4. Ang pagtigil ba sa paninigarilyo ay makapagpapalakas ng katawan? Oo. Kung wala na ang nakasisirang epekto ng sigarilyo sa mga ugat, magsisimula na itong kusang maghilom. Lalakas ang iyong puso, utak at bato dahil gaganda ang daloy ng dugo. Pati sex-life niyo ay titindi rin. Ngunit ang prosesong ito ay mabagal kaya mas mainam kung maititigil nang maaga ang paninigarilyo upang hindi na umabot pa sa lubusang pagkasira ng mga ugat.
Magsipilyo Ng 3 Beses Bawat Araw Huwag agad masiraan ng loob kung sa simula ay hindi magtagumpay. Kailangan ang matinding determinasyon para subukan muling huminto. Mag-pursige. Imbis na sigarilyo ang ilagay sa bibig, mag-nicotine gum ka na lang. Magtanong sa duktor o sa botika tungkol sa tamang paggamit ng Nicotine gum.
Tandaan: Ang paghinto sa paninigarilyo ay di biro. Kailangan ng tiyaga at determinasyon upang mapanaig ang kagustuhang maitigil ang paninigarilyo, at mapanumbalik ang kalusugan ng katawan. Kaya mo iyan!
31
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Mga dagdag na payo para sa ngipin 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Kung hindi kayang mag-brush pagkatapos kumain, magmumog na lang maigi ng tubig. Gumamit ng dental floss (yung sinulid na pinapasok sa pagitan ng ngipin) araw-araw. Mag-floss kahit isang beses sa isang araw. Bumili ng panlinis ng dila o Tongue Cleaner. Napatunayan na makatatanggal ito ng bacteria at mabahong hininga. Huwag kumain ng matitigas na bagay at baka mabali ang inyong ngipin. Dahan-dahan lang sa pagkagat ng baboy, baka, butong pakwan at iba pa. Umiwas sa matatamis na pagkain tulad ng candy at tsokolate. Nakasisira ito ng ngipin. Magmumog o uminom ng tubig pagkakain nito. Huwag hayaan si beybi na makatulog na may bote ng gatas sa bibig. Painumin siya ng tubig pagka-dede para hindi masira ang ngipin. Huwag uminom ng makukulay na inumin tulad ng soft drinks o iced tea. Umiwas din sa paninigarilyo. Nakadidilaw ang mga ito ng ating ngipin. Magpakonsulta sa inyong dentista kada anim na buwan.
Kaya po ang pakiusap ko sa mga magulang, turuan natin ang ating anak na magsipilyo araw-araw. Iwas impeksyon, iwas bad breath at iwas gastos din. Kawawa naman sila kapag lumaki silang bungi. Baka wala nang magkagusto sa kanila.
Maligo Araw-Araw
May masigasig na manliligaw si Linda, isang dalagang 28 anyos. Mabait naman ang lalaki. Hindi naman siya pangit at marunong pang magtrabaho. Kaya lang, may isang pintas si Linda: madumi ang kanyang mga kuko. Binasted ni Linda iyung lalaki dahil hindi siya malinis sa katawan. Kung tutuusin, tama si Linda dahil napakahalaga ang kalinisan ng katawan. Alam nyo ba na maraming sakit ang maiiwasan kung tayo ay maliligo maigi araw-araw? Kaya mga bata, ate, kuya at magulang, maligo araw-araw at umiwas sa mga sakit na ito. 32
Maligo Araw-Araw 1. Pigsa Ang mga taong pinipigsa ay kadalasan kulang sa kalinisan. Ang mga bacteria sa ating balat (ang tawag ay staphylococcus) ang nagdudulot ng pigsa. Maligo at mag-alcohol palagi para makaiwas sa pigsa. 2. Sipon at ubo Ang sipon at ubo ay madaling makahawa, lalo na sa mga bata. Madumi kasi ang kanilang mga kamay at punong-puno ng bacteria at virus. Ang solusyong: maghugas ng kamay. 3. Galis (o scabies) Sabon at tubig ang magandang panlaban sa galis. Panatilihin ding malinis ang ating paligid at silid tulugan para hindi dapuan nito. 4. Alipunga Ito ay isang fungal infection sa mga daliri ng paa. Kapag laging basa ang ating paa at hindi tayo araw-araw naliligo, puwedeng magka-alipunga. Pahanginan ang paa at mag-tsinelas muna. 5. Sore eyes Bacteria sa mata ang sanhi niyan. Sobra itong nakahahawa lalo na kung nakipagkamay ka sa isang taong may sore eyes. 6. Bulate sa tiyan Kapag ang mga bata ay naglalaro sa lupa, puwede silang magkabulate. Nagtatago sa ilalim ng kuko ang mga itlog ng bulate. At kapag isinubo ng bata ang kamay sa bibig, papasok na ang bulate sa tiyan. Bukod sa mga sakit na ito, mababawasan din ang mga sugat sa katawan kapag maliligo tayo. Maligo mula ulo hanggang paa. Hugasan maigi ang buhok. Gumamit ng shampoo sa buhok at sabon para sa katawan. Hindi puwede ito ipagpalit dahil ang shampoo ay angkop sa buhok at ang sabon ay angkop sa balat. Gumamit ng tuwalya o bimpo at kuskusin ang buong katawan. Huwag kaligtaan ang mga daliri sa kamay at paa. Huwag magmadali at gumamit ng sapat na tubig. Maligo ng 15 hanggang 20 minutos para malinis ang buong katawan. Tandaan: maligo araw-araw para makaiwas sa sakit.
33
Bawasan Ang Stress: 10 Paraan 9. Tumulong sa kapwa Nakagagaan ng pakiramdam ang pagtulong sa kapwa, lalo na sa mas mahihirap sa atin. Natutuklasan natin na maliit lang pala ang ating problema kumpara sa ibang tao. 10. Magdasal Alam natin na ang Diyos lang talaga ang kayang makaintindi at makatanggal ng ating mga suliranin. Sabi sa Bibliya, Cast all your burdens upon Him and He shall give you rest. Gamitin ang 10 paraan na ito, at bawasan ang iyong stress. Good luck!
35
4
A
Magpapayat Tips (Part 2) tubig, mas konti lang ang makakain mo. Piliin ang masasabaw na pagkain. Mas mabubusog ka sa mga matubig na pagkain. Umorder ng arroz caldo, huwag chicken and rice. Kumain ng pakwan, huwag ang mangga. Ang sopas at ensalada ay magaan din sa tiyan. Magbawas ng kanin. Kung dati ay 2 tasa ka magkanin, gawin na lang 1 tasa. Kung 1 cup rice dati, gawin mo na lang half-cup rice. Nakatataba kasi ang kanin. Mas maigi pa ang spaghetti o noodles. Sa susunod, magbibigay pa ako ng maraming tips para tuluyan na kayong pumayat.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain ang mga bata na kumain ng saging o mansanas kapag nagugutom. Mataas sa asin at walang sustansya ang chichirya. Sa fast-foods, subukan ang Kenny Rogers Roast Chicken, Bodhi Vegetarian Food, at Subway Sandwiches. Ang roasted chicken ng Kenny Rogers ay natanggalan na ng mantika. Paborito ko iyan. Healthy din ang vegemeat at gulay sa Bodhi. Nakakabusog at mababa sa calories. Uminom ng Multivitamin kapag nagdi-diyeta. Kalahating tableta lang ng multivitamin ay puwede na. Kapag walang pera, kumain ka ng 2 saging bawat araw. Maraming vitamins na iyan. Bumili ng timbangan. Mura lang ang timbangan, mga P300 lang. Alamin ang timbang bawat 2 araw. Kapag tumataas ang iyong timbang, piliting mag-diyeta na. Kapag bumababa na ang timbang, ituloy lang ang ginagawa para mapanatiling mababa ang timbang. Kailangan mo ng lakas ng loob para pumayat. Good luck.
Beauty Tips Para Sa Nagtitipid sabihin nito ay kapag 15 minutos ka nakabilad sa araw, parang 1 minuto lang ang exposure mo ng walang sunblock. Hanapin din yung may proteksyon sa UV-A at UV-B. Bilang dagdag proteksyon, puwedeng mag-payong, mag-sombrero o magtakip ng bandana sa mukha. 3. Umiwas sa usok at alikabok Ito ang malaking problema natin - polusyon. Kapag nag-commute ka mula Pasay hanggang Fairview. Naku, parang umitim ka sa usok. Titigas din ang buhok niyo sa alikabok. Sira na ang beauty ni Mader. Kung may budget, mag-aircon bus ka na lang o magtakip ng mukha. Maipapayo ko rin ang paggamit ng face mask para hindi malanghap masyado ang masasamang usok. 4. Iwas sa sigarilyo at alak Ang paninigarilyo, tulad ng usok, ay nakatatanda sa ating mukha. Ang alak naman ay nakapagpapakulubot din ng balat dahil madi-dehydrate ka.. Hihina ang iyong resistensiya at babagsak ang inyong katawan. 5. Gumamit ng sabon at tubig Ayon kay Dra. Francisca Roa, dating presidente ng Philippine Dermatological Society, simple lang ang sikreto ng pagpapaganda. Maligo araw-araw. Gumamit ng sabon at maraming tubig para laging malinis ang katawan. Maganda ang mild soap tulad ng Dove, Tender Care o Johnsons baby soap. Mainam din maligo bago matulog. Sa ganitong paraan, hindi kakalat ang dumi mula sa buhok papunta sa mukha. Ang resulta ay tigyawat sa umaga. 6. Uminom ng maraming tubig Uminom ng 8 basong tubig araw-araw para manatiling malambot ang ating balat. Nakakita ka na ba ng nakulangan sa tubig o na-dehydrate? Biglang lumalalim ang kanilang mata at kumukulubot ang kanilang mukha. 7. Magbawas ng stress Sabi nga, Huwag kang magalit, at tatanda ka agad. Ang madaling magalit ay mabilis pumangit di ba? Nagsasalubong ang kilay at nakangiwi ang mga labi. Tumawa ka at ikay gaganda. 8. Matulog ng 7 o 8 oras Kailangan mo ang beauty sleep para hindi magka-eye bags. Sa mga problemado, subukan mag-relax bago matulog. Maglaro 39
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain muna. Maglibang. At kung hindi ka makatulog ay humiga na lang kahit gising. Sa ganitong paraan, makakapahinga pa din ang katawan natin. 9. Huwag matulog ng nakadapa May nagsasabi na kapag naipit nyo ang inyong mukha habang natutulog, madali itong magkakalinya. Matulog ng nakatihaya. 10. Mag-lotion sa gabi May tulong sa pagpapakinis ng mukha ang mga lotion. Maghugas muna ng mukha, tapos maglagay ng lotion. Hindi naman kailangan bumili ng mamahaling brands. 11. Healthy eating Kumain ng tama at masustansya tulad ng prutas at gulay na sagana sa vitamins and minerals. Umiwas sa pagkaing matataba, mamantika at sitsirya. 11. Healthy living Mag-exercise. Magkaroon ng libangan. Maging abala sa magandang gawain. Ang importante ay masaya kayo para sumigla ang katawan. 12. Magdasal at tumulong sa kapwa Hindi ba ang tunay na kagandahan ay wala sa labas kundi nasa loob ng isang tao? Ang inner beauty ay mas tumatagal at nangingibabaw kaysa sa outer beauty. Naalala niyo ba si Mother Teresa? Madami siyang wrinkles pero parang may ilaw ang kanyang mukha. Basta maganda ang saloobin mo, parang beautiful ka na rin.
Oatmeal Sa Mukha: Siguradong Gaganda Ka! na may SPF 30 pataas at may proteksyon sa UV-A at UV-B. Ipahid sa mukha, leeg at kamay. 2. Magtago sa araw Nagtataka ba kayo kung bakit maputi at makinis ang ating puwit? Lagi kasing nakatago sa araw at polusyon. Huwag mag-beach, mag-motorsiklo o mag-bike. Magdala ng payong, magsuot ng sombrero, magsunglasses, mag-suot ng mahabang manggas at magpantalon. 3. Puwede ang Whitening Cream Ang mga subok na sangkap na pampaputi ay ang Hydroquinone 2% at Tretinoin 0.1%. Hanapin ito. 4. Puwede sumubok ng Glutathione Ang glutathione ay isang gamot na pinag-aaralan pa kung epektibo sa kanser o hindi. Posibleng nagpapaputi rin ito. Pero ayon kay Dr. Francisca Roa ng Philippine Dermatological Society, kailangan siguraduhin ng publiko (1) na tama ang dosis ng glutathione, at (2) walang diprensiya ang inyong atay. Mayroong mga pasyente na naninilaw (jaundice) sa pag-inom nito. Kumonsulta muna sa dermatologist bago sumubok nito. 5. Kalamansi o lemon para sa Age Spots May mga tinatawag na age spots (parang pantal na maitim sa balat) na lumalabas kapag tayoy nagkakaedad. Puwede ito pahiran ng kalamansi o lemon juice araw-araw. Mag-ingat lang na huwag sosobra at baka masira ang ating balat (acidic kasi ito). Kailangan maghintay ng 2 buwan bago makita ang epekto nito. 6. Tandaan: Bawal ang 3 K Bawal ang kamot, kalkal at kuskus. Kahit anong mantsa o pamumula sa balat, huwag na huwag kakamutin dahil magsusugat iyan. Kahit gaano kakati, tiisin lang. Huwag ding kukuskusin ang maiitim na balat, dahil lalo lang ito iitim. Good luck!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Ang mga sangkap ay (1) cup ng instant oatmeal, (2) 3 kutsara ng honey, (3) 2 kutsara ng tubig. Ihanda ang oatmeal face mask: (1) Durugin muna ang oatmeal sa isang tadtaran o sa osterizer. (2) Ilagay ang honey sa oatmeal at haluin ito. (3) Lagyan ng konting tubig para maihalo ng maigi. Kailangan magmukhang pandikit ito. (4) Kung gusto nyo, puwedeng initin ito ng bahagya sa microwave ng 10 segundo o sa kalan. Pagpahid sa mukha: (1) Maghilamos muna ng mukha. Kailangan ay walang make-up o dumi sa iyong mukha. (2) Gumamit ng kutsara, brush o kamay para ilagay ang oatmeal mask sa buong mukha. Isali ang noo, ilong, ilalim ng mata, cheeks at baba. (3) Hayaan ito ng 10 to 20 minutes. Malamig at medyo titigas ang mask. (4) Pagkatapos ay dahan-dahang maghilamos ng maligamgam na tubig. Puwede itong ilagay bago maligo para isahan na ang paglilinis. (5) Tuyuin ang mukha. Dahan-dahan lang. Ngayon, tingnan ang mukha sa salamin. Hindi ba kuminis, lumambot at gumanda ang iyong kutis? Ang galing talaga. Ano ba ang sikreto ng oatmeal-honey mask? Ang oatmeal ay ginagamit pa noong 2,000 B.C sa Egypt, tulad ni Cleopatra. Ang oatmeal ay aprubado din ng U.S. FDA para sa paglunas ng dry skin at eczema (yung mga may pantal-pantal). Ang oatmeal ay may 3 sangkap: (1) may polysaccharides para i-repair ang balat, (2) may oat protein para mag-moisturize ng kutis, at (3) may saponin na nagtatanggal ng dumi at mga dead skin cells sa mukha (tinatawag na exfoliation). Para ka nang nagpa-facial. Ang honey naman ay nakatutulong sa may pimples dahil may sangkap ito na panlaban sa bacteria at pamamaga (anti-inflammatory). May mga iba na naghahalo din ng Plain Yoghurt sa face mask na ito. Puwede rin subukan ito. Kaya kung wala kayong pera magpa-derma, subukan ang oatmeal-honey face mask. Puwede itong gawin sa umaga at sa gabi, o kung kailangan mong magpa-beauty. Good luck po. Dagdag tips: Iwas sa araw, alikabok at usok. Iwas din sa sigarilyo. Ito ang mga mabilis magpakulubot ng kutis. Maglagay din ng sunblock araw-araw.
42
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain nakikipagtalik na ang babae o edad 30 pataas.
Mag-ingat Sa Kanser Sa Suso nating papaoperahan, mas malaki ang tsansang mapapagaling ang pasyente. Bawat araw po na tumatakbo ay mahalaga sa isang may kanser sa suso. Huwag nang magdalawang isip pa. Magpatingin agad sa doktor kung may duda kayo sa iyong suso.
45
5
A
Check Up (Part 2): X-ray, ECG at Ultrasound ng klaseng mani. 6. SGPT Itong test ang nagpapakita kung may sira na ang inyong atay. Kapag lampas sa 100 ang inyong SGPT, dapat na kayong magpa-konsulta sa doktor. Ang mga sakit na hepatitis, cirrhosis at ang pag-inom ng alak ay nakasisira sa ating atay. 7. Urinalysis Maliban sa blood test, mainam din na ipasuri ang ihi. Sa urinalysis, makikita kung kayo ay may impeksyon sa ihi, may diabetes o may diprensiya sa bato (kidneys). Ang halaga ng mga nabanggit na blood test at urinalysis ay humigit-kumulang P700 lamang. Pumunta sa isang kilala at murang laboratoryo. Tandaan din na may 10 hours fasting ang pagkuha ng dugo. Kung 8 ng gabi ang huling kain ninyo, puwedeng magpa-blood test ng 6 ng umaga, bago pa mag-almusal. Magpakuha din ng blood pressure. Kung ang blood pressure ninyo ay lampas sa 140 over 90, magpakonsulta sa doktor at baka may altapresyon. Tandaan, mas mura ang gamutan kapag maaga itong matutuklasan. Mas hahaba pa ang inyong buhay. Ano pa ang hinihintay nyo? Magpa-check up na!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain yon. Laganap sa atin ang sakit na tuberculosis, na umaabot sa 400,000 na Pinoy ang may sakit nito. Mainam din ipa-X-ray ang ating mga kasambahay o kamag-anak na madalas inuubo. Nakakahawa ang sakit na tuberculosis kapag hindi ito ginamot. 2. ECG Ang ECG ay isang test para makita kung ikaw ay may sakit sa puso. Mura lang ang ECG, mga P150 lamang. Minsan may libreng ECG sa mga medical mission. Kung normal ang inyong ECG ay wala naman dapat ikabahala. Ngunit kung may nakita, magpasuri sa isang cardiologist (espesyalista sa puso). 3. 2D-Echocardiogram Ang 2D-Echo ay ginagawa lamang kung may natuklasang problema ang inyong cardiologist. Mas-tumpak ito kaysa sa simpleng ECG. Ang 2D-Echo ay parang ultrasound ng puso kung saan lalabas ang hugis ng inyong puso sa isang telebisyon. Nagkakahalaga ito ng P2,000 sa murang laboratoryo, ngunit aabot ng P4,000 sa malalaking ospital. Hindi po ito masakit pero may kamahalan lang. 4. Ultrasound of the whole abdomen Kung ikaw ay may nararamdaman sa parte ng tiyan, nararapat magpa-Ultrasound ng buong tiyan. Makikita rito kung may diprensiya ang inyong atay (liver), apdo (gallbladder), lapay (spleen), pale (pancreas), bato (kidneys), matres (uterus), obaryo (ovaries) at pantog (bladder). Ang galing hindi ba? Nagkakahalaga ito ng mga P1,000 sa murang laboratory. Kapag may duda kayo sa kalagayan ng inyong puso o mga organo sa tiyan, maganda po ang mga tests na ito. Humanap ng laboratory na mura at subok na. Huwag mangamba. Alamin ang sakit para malunasan ito ng maaga.
Food Supplements: Para Saan Ito? (Part 1) kung ang pasyente ay may hepatitis o cirrhosis. Kung malusog naman ang atay, puwedeng hindi na uminom ng silymarine. Para saan ito: Hepatitis, cirrhosis. Grado: B2. Coenzyme Q-10 Ang coenzyme Q-10 ay isang anti-oxidant. May mga pagsusuri na nagpapakita na mabisa ang coenzyme Q-10 sa mga pasyenteng mahina ang puso o may heart failure. Hinihinalang baka makatulong din ito sa Parkinsons disease at kanser. Para saan ito: Heart failure Grado: B 3. Ginkgo biloba Ang ginkgo biloba ay nagmula sa dahon ng puno ng ginkgo. Ito ay nakapagpapalabnaw ng dugo tulad ng aspirin. Kagaya ng aspirin, puwede itong makatulong sa pagiwas sa istrok at heart attack. Ngunit hindi pa ito subok ng siyensiya. Dapat ingatan ang pag-inom ng ginkgo biloba kasabay ng Aspirin, dahil baka masyadong lumabnaw ang dugo at magdulot ng pagdurugo. Para saan ito: Pagbabara sa ugat. Grado: B 4. Melatonin Ang melatonin ay isang kemikal na gawa ng ating pineal gland sa utak. Nakatutulong ito sa pag-ayos ng ating pagtulog lalo na kung may jet lag. Makatutulong din ito sa pagpapahimbing ng ating pagtulog. May nagsasabi na panlaban din ito sa kanser. Para saan ito: Pampatulog Grado: B+ 5. Omega 3 Fish Oil Ang Omega 3 fish oil ay tinatayang pinakamabisang food supplement sa lahat. Itoy dahil napatunayan itong mabisa para sa pag-protekta sa puso, pagbaba ng cholesterol, at pag-iwas sa istrok at heart attack. Ayon sa pagsusuri, nakita ng mga doktor na ang mga umiinom ng Omega 3 ay mas malusog kumpara sa hindi umiinom nito. Para saan ito: Sakit sa puso, mataas ang cholesterol. Grado: A 49
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Huwag po basta iinom ng food supplements. Aralin at alamin kung babagay ito sa inyo. Good luck po!
Kailangan Ba Ng Operasyon? 5. Green Tea Ang green tea na nagmula sa Asia ay pinapaniwalaang panlaban sa kanser at pampababa ng cholesterol. Mag-ingat lang sa pag-inom dahil may halo itong caffeine na maaaring magpabilis ng tibok ng puso. Para saan ito: Panlaban sa kanser Grado: APumili lang ng supplements na babagay sa inyo. At kung may tanong, kumonsulta sa inyong doktor.
Kailangan Ba Ng Operasyon?
May mga bagay na dapat tandaan bago magpa-opera. Heto ang payo ko. 1. 2. Itanong kung ang operasyon ay emergency o puwede pang maghintay. Kung emergency, itanong kung bakit kailangan operahan agad. Alamin ang mga kondisyon na nangangailangan ng operasyon, katulad ng: (a) pagtanggal sa matinding sakit, (b) pagsasaayos ng deformity, at (c) pagpapahaba ng buhay. Kung hindi sapat ang paliwanag ng doktor, kumuha ng second opinion at kumonsulta sa ibang doktor. Magdesisyon ng kalmante ang isip. Huwag magpapadala sa emosyon. Ilista ang mga tanong na ito para sa pagharap mo sa iyong doktor: a. Ano ang tawag sa operasyon? b. Paano ito ginagawa? c. Ano ang risks o peligro sa gagawin sa iyo, at madalas ba itong mangyari? d. Magkano ang dapat kong ihanda na pambayad sa ospital at sa doktor? e. May mga murang alternatibo ba para sa akin? Huwag mahiyang humingi ng pangalawang opinyon sa ibang doktor. Buhay mo ang nakasalalay dito. Nilista ko ang mga sitwasyon na kailangan maghinay-hinay sa iyong desisyon: a. Kung ang operasyon ay bago pa lamang (tinatawag na experimen51
3. 4.
5.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain tal). b. Kung hindi sigurado ang kahihinatnan ng operasyon. Linawin ito sa doktor. May mga kontrobersyal na operasyon na paiba-iba ang opinyon ng maraming doktor. Ito ay ang pagtanggal sa tonsils, pagtanggal ng matris, Caesarian section (CS), heart bypass, angioplasty, operasyon sa buto, operasyon sa apdo at mga plastic surgery. Magtanong maigi bago umayon sa ganitong operasyon.
6.
Sa madaling salita, may mga doktor na mabilis mag-opera at mayroon namang konserbatibo. Magdasal na makita ninyo ang tamang doktor na magpapagaling sa inyo. Ingat po!
52
6
D
Murang Gamutan
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain na gamot. Mag-Generics Tayo Kung kayo ay mayaman, puwede kayo bumili ng mamahaling gamot sa drugstore. Pero kung gipit kayo sa budget, ang payo ko ay mag-generics tayo. Bumili ng sapat na gamot at inumin ng tamang dosis para tuluyan kayong gumaling. Magtiwala po kayo. Suportahan natin ang Botika ng Bayan at Generics Pharmacy para lumawak pa ang kanilang matutulungan.
Paano Makatitipid sa Medikal na Gastusin ang presyon mo ay lampas 160 over 100, hindi na puwede ang metoprolol lang. Hindi na ito tatalab. Bilang isang cardiologist, pinapayo ko sa mga nakababatang doktor na gumamit na lang ng hydrochlorothiazide 25 mg para sa mga pasyenteng napakataas na blood pressure. Nakalulungkot pero marami sa ating mga pasyente ay nireresetahan ng napakamahal na gamot. Kawawa naman ang pobreng pasyente na wala na ngang pambili ng pagkain, nabigyan pa ng mahal na gamot. Kaya lagi kong tinatanong sa pasyente kung magkano ang budget niya. Kapag kulang sa pera, mag-hydrochlorothiazide ka na lang. Ang gamot sa altapresyon ay iniinom ng maraming taon. Hindi po ito makasasama sa iyong kalusugan. Sa katunayan ay hahaba pa ang iyong buhay!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain hindi ba? Kung hindi kayo kuntento sa paliwanag ng inyong doktor ay humanap ng pangalawang opinyon. Magtanong sa ibang doktor. Pumunta sa mga government hospitals kung saan mas alam nila ang mga murang gamutan. Hindi ko pinapayo na pumunta sa albularyo o herbal na gamutan. Subukan muna sa tunay na doktor at tunay na gamutan bago magbakasali sa iba. 4. I-xerox ang lahat ng inyong rekord Huwag iwawala ang mga resulta ng inyong laboratoryo. Kapag nawala ito, parang tinapon ninyo na rin ang pera. Huwag itong i-asa sa laboratory center o sa doktor. Ikaw ang pasyente at kailangan hawak mo ang buhay mo. Hiramin ang resulta ng test at i-xerox ito. Ilagay sa isang folder at laging dalhin sa inyong pagpapa-check up. 5. Maging masipag sa follow-up Maraming pasyente ang tamad magpacheck up. Kasi daw, mabuti naman ang pakiramdam nila. Marami din ang inihihinto ang kanilang gamot dahil naubos na daw ang reseta. Alam nyo ba na karamihan ng sakit ay kailangan ng maintenance na gamot? Ang mga sakit sa puso, altapresyon, diabetes at sakit sa utak ay kailangan ng matagalang gamutan. Walang short-cut sa pagpapagaling. Kailangan ang matagalang pagmamasid at pag-iingat sa sarili. Sa katunayan, mas makatitipid kayo kung madalas kayong magpapa-check up. Kung kulang sa budget, pumila na lang sa government hospitals at health centers.
Kulang ang Pera, Anong Gagawin? 2. Ayusin ang lahat ng papeles o requirements Karamihan ng gobyernong ospital at institution ay kailangan ng mga papeles. Ihanda ito ng maaga para makapasa sa charity services. Ang madalas hingiin ay ang medical abstract (humingi sa doktor o ospital), barangay clearance, ID picture at letrato ng bahay. Huwag iwawala ang kahit anumang papeles. 3. Sumulat sa PCSO Sa Pilipinas parang PCSO na lang ang takbuhan ng lahat. Mas maigi sana kung may kakilala ka dito. Kung wala naman ay magtiyaga na lang at pumila. Kung kailangan mo ng operasyon, derecho na ang donation ng PCSO sa iyong ospital. Kadalasan ay P10,000 to P15,000 ang naitutulong ng PCSO. Ang ibang budget ay sariling sikap na natin. 4. Tumulong sa mga charity foundations, corporations at sponsors Kung mapapansin niyo, hindi ko sinulat na humingi ng tulong kundi tumulong sa charity foundations. Alam natin na napakahirap humingi ng pera. Ngunit ayon sa Biblia, kung tayo ay tutulong muna, posibleng matulungan din tayo sa ibang araw. May isang pasyente akong nag-janitor sa isang charity foundation. Noong nagkasakit siya, nilibre ang lahat ng gamot niya ng Foundation. Magbigay ng kahit kaunting regalo, prutas o card sa inyong balak lapitan na sponsor. Ipakitang na marunong kayo tumanaw ng utang na loob para lumaki ang tsansang mapakinggan kayo. 5. Magsikap at magdasal araw-araw Dalawa ang sikreto ng taong matagumpay. Trabaho at dasal. Kailangan ipakita sa ibang tao na masipag ka. Kung tatamad-tamad ang humihingi, walang gana ang sponsor na tulungan ang maysakit. Ngunit kung nakita naman nila na puspusan ang pagsisikap mo, maaawa ang donor at puwede kayong tulungan. Malaki ang maitutulong ng dasal. Hindi naman tayo bibigyan ng Diyos ng problema na hindi natin kayang lutasin. May dahilan ang lahat. Kahit ang pagkakasakit ay puwedeng maging daan sa pagkaayos ng pamilya, pag-iingat sa sarili at pagtulong sa kapwa. Labanan natin ang sakit. Kaya iyan!
57
58
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ganito po ngayon ang kalakaran sa operasyon sa Pilipinas. Wala nang mas mura pa. Magtiwala at kumonsulta sa ating mga charity hospitals tulad ng PGH, 59
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain East Avenue Medical Center, National Orthopedics Center, Philippine Childrens Medical Center, at marami pang iba. O papaano na iyan? Nahilo ba kayo sa dami ng 000? May balak pa ba kayong manigarilyo, at kumain ng matatabang pagkain? Gusto pa ba nating abusuhin ang ating katawan sa pag-inom ng alak at iba pang bisyo? Kung wala kayong ganitong pera para magpa-opera, ay maigi nang mamuhay ng malinis at kumain ng tama. Magpatingin sa doktor. Alamin ang sakit ng maaga para malunasan ito. Huwag nang hintayin pa na umabot sa operasyon. Grabe ang gagastusin!
2.
3.
4.
5.
60
Kailangan Operahan Sa Puso At Walang Pera ity ward ay nagmumula sa P20,000 hanggang P200,000. Huwag agad matakot sa presyo. Minsan ay bumababa naman ang presyong ito. Kompletuhin ang lahat ng papeles. Kailangan ay kompleto ang inyong medical abstract, social service certification, barangay report, litrato, at iba pa. Magpursige para makalikom ng pera para sa operasyon. Habang may buhay, may pag-asa. Subuking humingi ng tulong sa kamag-anak, kaibigan, pulitiko, kompanya, at charity foundations. Ang PCSO, DSWD at Pagcor ay nagbibigay din minsan ng dagdag pondo para sa operasyon. Huwag mawawalan ng pag-asa. Pumila lang ng maigi. Bumalik sa takdang petsa at huwag mag-absent. Isiping darating din ang tutulong. Good luck po!
6.
7.
8.
61
koy 71 years old at may sakit sa puso. Ang tanong ko ay kung paano ako makikipag-sex nang walang peligro? Dok, titigil ba ang puso ko kapag nakipag-sex ako? Kaibigan, sa tono ng iyong tanong, nahulaan kong wala kang balak makipag-sex sa iyong misis. Ayon sa pagsusuri, mas walang panganib makipagtalik kay misis (o sa iyong usual partner) dahil mas kaunti ang lakas na iyong gagamitin. Ngunit kung makikipag-sex ka sa nakababatang partner, magkakaroon ng dobleng stress sa iyong puso. Dahil mas excited ka, bago ang inyong tagpuan at may balak kang patunayan sa iyong pagkalalaki. Mag-isip muna dahil marami ang ina-atake sa puso sa ganitong pagkakataon. Ayaw ko mang isulat, pero ito ang mga safety tips sa ganitong sitwasyon: (1) Inumin muna ang regular na gamot bago makipag-sex tulad ng gamot sa puso, alta-presyon at iba pa; (2) Hayaang magtrabaho sa ibabaw ang nakababatang kapareha, (3) Huwag makipag-talik ng bagong kain, maghintay muna ng dalawang oras; (4) Itakda ang pakikipag-sex sa umaga, para may lakas pa, at (5) Humingi ng medical clearance sa iyong doktor, o dili kaya ay magpabantay sa duktor! Bakit mabilis ang tibok ng puso ko kapag akoy ninenerbiyos? Ano ang first aid sa ganitong kalagayan? Sa oras ng maramdaming sitwasyon, ang katawan natin ay naglalabas ng isang kemikal na tinatawag na epinephrine. Itoy ginagamit ng ating katawan kung may peligro. Nakarinig ka na siguro ng taong binuhat ang muebles nila 62
Family Planning ni Senator Juan Flavier sa oras ng sunog. Iyan ang taglay ng epinephrine. Sa pagkakataon na kayo ay nagalit, kung magtatalumpati, kung may matinding problema, ay naglalabas ng epinephrine ang katawan. Dahil dito, bumibilis ang tibok ng iyong puso. Para sa mga may nerbiyos, nagbibigay ako ng isang pangpakalmang gamot tulad ng Bromazepam (brand name Lexotan) na makakahingi ng reseta sa doktor. Mabisa at walang delikado ito. Pero may natural ding paraan para labanan ang kaba. Umupo sa isang tabi. Huminga ng malalim at mabagal ng walong beses. Gamitin ang imahinasyon para makalikha ng isang matahimik na lugar sa iyong isipan. Ok lang iyan kaibigan, relax ka lang.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain ang kanyang ari bago mag-orgasm o maglabas ng semilya. Mababawasan nito ang tsansang magbuntis ang babae, ngunit hindi po ito 100%. Itoy dahil may konting semilya nang lumalabas kahit hindi pa nag-oorgasm ang lalaki. 3. Condom Ang condom ay isang plastic na isinusuot sa ari ng lalaki. Napatunayan na itoy makapagpipigil sa pag-laganap ng AIDS at sakit sa babae. Epektibo din ang condom pang-family planning. Kaya lang, may mga lalaki na ayaw gumamit ng condom dahil hindi sila lubusang nasisiyahan sa kanilang pagtatalik. 4. Pills May mga pildoras na iniinom araw-araw ng kababaihan para hindi magbuntis. Medyo safe naman po ito. Magtanong sa inyong obstetrician-gynecologist (doktor sa babae) o sa inyong health center tungkol dito. May iba pang mga paraan ng family planning, tulad ng IUD (intra-uterine device) at diaphragm na hindi ko na tatalakayin. Puwede din magpa-vasectomy ang lalake o magpatali ang babae. May iba naman ang nagsasabi na pigilan si Mister sa pang-gigigil. Hindi naman ito puwede, hindi ba? Napakamahal po ngayon magpa-aral at magpalaki ng anak. Alamin natin itong mga paraan ng family planning. Pumili ng angkop sa inyo at sa inyong paniniwala. Good luck po!
Bakit Kailangan Mag-plano ng Pamilya? 1. Vasectomy sa kalalakihan Ayon kay Dr. Eduardo Gatchalian, dating presidente ng Philippine College of Surgeons, ligtas at epektibo ang vasectomy. Ang vasectomy ay isang simpleng operasyon kung saan pinuputol ang tubo ng semilya ng lalaki (tinatawag na vas deferens). Magagawa ito sa loob ng 30 minutos at ginagamitan lang ng local anesthesia. Masama ba ang epekto ng vasectomy sa sex life? Hindi, walang itong epekto sa pagtatalik. May semen pa rin na lalabas sa lalaki, ngunit wala nga lang itong semilya (sperms) na nakabubuntis. Si Dr. Jondie Flavier ay nag-pro-promote din ng vasectomy. Ayon kay Doc Jondie, itoy para hindi rin mahirapan ang mga babae. Alam naman natin kawawa ang babae sa laging pagbubuntis. Maghihirap sila ng 9 na buwan. Duduguin pa kapag nanganak. Mabuti sana kung sapat ang pera ng pamilya para magpalaki ng maraming supling. 2. Ligation sa kababaihan Ang ligation ay isang operation kung saan tinatali ang fallopian tubes ng babae. Ang fallopian tubes ay pinagdadaanan ng itlog ng babae mula sa obaryo papunta sa bahay bata (uterus). Kapag tinali ito, hindi na magbubuntis ang babae. Madalas ay sinasabay ang ligation sa panganganak ng babae. Lalo na kung Caesarian Section o CS ang ginawa, napakadali lang magpa-ligate. Ligtas ang ligation at bihira lang magka-komplikasyon. Ginagawa ito sa mga ospital ng gobyerno. Kung ikukumpara natin ang vasectomy sa ligation, mas madaling gawin ang vasectomy sa lalake. Puwede itong pag-usapan ng mag-asawa kung ano ang pipiliin nila. Bilang isang doktor, marami na akong nakitang pasyente na matutulungan ng family planning. Tulad ng mga babaeng may rheumatic heart disease at mahina ang puso. Kadalasan ay hindi kakayanin ng puso ang stress ng pagbubuntis. Ayon kay Dr. Flavier, kailangan natin ibahagi ang tamang impormasyon tungkol sa family planning. Karapatan ito ng bawat isa. Ngayon, depende sa kanilang paniniwala at pananaw sa buhay, makagagawa sila ng tamang desisyon para sa 65
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain kanilang sarili. Good luck po.
Sexually-Transmitted Disease
Magandang araw po Doc Willie! Ako poy may idudulog sa inyong problema. Nakagamit po ako ng bayarang babae, makalipas ng 5 araw, may napansin po ako na mga greenspots sa aking brief, at medyo sumakit ang aking pag-ihi na parang lagi akong may balisawsaw. Nagka-tulo po yata ako. Doc Willie, may nagpayo sa akin na uminom ng ciprofloxacin. Uminom po ako nito, kumonti ang mga spots ko pero hindi nawala. Ngayon dumami ulit ang tulo ko. Ako nga po palay may asawa at 2 anak. Pinagsisisihan ko na ang aking mga ginawa. Sana poy matulungan nyo ako. God Bless! Anonymous Dear Anonymous, Salamat sa liham mo. Sa kuwento mo ay mukhang nagkaroon ka ng Gonorrhea o tulo, isang Sexually-transmitted disease. Ang Gonorrhea ay dahil sa bacteria na Neisseria gonorrhea. Naninirahan ito sa vagina, cervix (kuwelyo ng matres), matres at fallopian tubes ng babae. Nasa daanan ng ihi (urethra) naman ito ng kalalakihan. Puwedeng lumipat ang gonorrhea sa bibig, lalamunan, mata at puwit ng tao! Grabe ang kamandag ng sakit na ito. Makukuha and Gonorrhea sa pagtatalik. Kapag hindi ito ginamot, puwede ito magdulot ng pagkabaog (sterility), at puwede rin kumalat sa dugo at kasukasuan (joints). May namamatay dito. Tama lahat ang mga sintomas na ikinuwento mo tungkol sa tulo. May maputi, madilaw o maberdeng likido na tumutulo sa ari o vagina. Masakit ang pag-ihi na parang binabalisawsaw. Heto ang mga gamot na ibinibigay ng doktor. (Magpakonsulta muna sa isang Urologist o OB-gynecologist para matiyak ang sakit.) 1. Ciprofloxacin 500 mg tablet, 2 beses sa isang araw. Puwedeng uminom ng 3 araw. Bawal ito inumin ng edad 18 pababa. (Dahil matitindi na ang mga klase ng Gonorrhea ngayon, minsan ay hindi na ito epektibo.) 66
Nasira ang Sex Life ni Mang Bert 2. 3. Sa mga seryosong kaso, tinuturukan ng Ceftriaxone 125 o 250 mg injections sa loob ng masel (intramuscular). May pagkakataon na hindi lang Gonorrhea ang sakit ng pasyente. May kahalo pa itong Chlamydia, isa pang Sexually-transmitted disease. Ang gamot sa Chlamydia ay Doxycycline 100 mg tablet, 2 beses sa isang araw. Inumin ng 7 araw.
Paano makaiiwas sa sexually-transmitted disease? 1. Huwag makipagtalik sa ibang babae (o lalake) na hindi mo asawa o permanenteng partner. 2. Gumamit ng condom para mabawasan ang tsansang mahawa. At sana naman ay matuto na ng leksyon at maging matapat kay Misis. Kawawa naman si Misis at baka mahawa pa siya sa Sexually-transmitted disease. Ang pagsisisi ay laging nasa huli. God bless din!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain katawan. Ang tanong mo ay bakit nagkaganoon si manoy at ayaw nang tumigas? Ang masisisi natin dito ay ang diabetes mo. Alam nyo ba na kapag ang diabetes ay pinabayaan ng 5 taon ay magiging impotent ka na? Itoy dahil sinisira ng diabetes ang mga UGAT natin, mula sa puso (atake sa puso), mata (pagkabulag), paa (pagkamanhid at puwedeng maputulan ng paa) at ari ng lalaki (paglambot ng ari). Nagbabara at kumikipot ang daanan ng dugo sa ari. Dahil dito, hindi na titigas ang ari kahit ano pang gawin o basahin. Ang solusyon dito ay dapat IBABA natin and asukal sa dugo. Heto ang mga numerong kailangan itaga sa isipan ng lahat ng diabetico. 1. Fasting blood sugar na hindi lalampas sa 105 mg/dl 2. Two-hour blood sugar na hindi lalampas sa 140 mg/dl 3. Hemoglobin A1C na hindi lalampas sa 6 mmol/L Kung kayoy may diabetes, i-check ang unang 2 test ng 2 beses kada linggo. Kung kaya ng budget, bumili ng sariling blood sugar monitor para maibaba ng husto ang blood sugar. (P3,000 ito sa Bambang, Rizal Avenue.) Yung Hemoglobin A1C naman ay puwedeng i-check sa laboratoryo kada 2 buwan. Tandaan, kapag 5 taong lampas sa normal ang iyong mga numero sa diabetes, puwedeng maglaho ang iyong sex life. Magpakonsulta tayo sa isang endocrinologist o diabetes specialist para sa tamang gamot na iinumin. Karamihan ng diabetico ay kailangang uminom ng gamot. Makatutulong din ang tamang diyeta at ehersisyo. Kaya Bert, kapag normal na ang iyong blood sugar, mapipigilan na natin ang panghihina ni manoy at baka manumbalik pa ulit ang sigla, lakas at dami na iyong inaasam. Good luck po.
Dok, masama ba mag-sex araw-araw? peksyon din ang lalake. Maligo maigi at maging malinis sa katawan. Pagkatapos mag-sex, magmumog ng bibig at lalamunan ng isang mouthwash. Uminom din ng kalahating basong tubig para mahugasan ang lalamunan. May isang pagsusuri sa America na nagsasabi na 50% ng mga edad 60 pataas ay nakikipag-oral sex pa sa kanilang partner. Dok, masama ba ang anal sex o gay sex? Oo, masama. Ayon kay Dr. Eduardo Gatchalian, dating presidente ng Philippine College of Surgeons, masama ang anal sex o iyung pagpasok ng ari ng lalake sa puwit ng kapwa lalake o babae. Sabi ni Dr. Gatchalian, madumi ang looban ng puwit (ang rectum) at marami itong bacteria. Napatunayan sa pagsusuri na ang anal sex ay nagdudulot ng sexually-transmitted diseases tulad ng AIDS, genital warts, anal warts at HPV virus. Sa anal sex, napupunit ang balat ng puwit kaya nakakapasok tuloy ang mga impeksyon dito. Ang puwit ay hindi ginawa para sa sex. Ngunit kung hindi niyo ito maiwasan, puwedeng gumamit ng condom para may proteksyon laban sa AIDS. May sexual position ba na dapat iwasan kapag nagse-sex? Oo, mayroon. Huwag maging ma-eksperimento o acrobatic sa kama at baka mapilay ang iyong likod at balakang. Para sa may sakit sa likod, ang pinapayong posisyon ay ang paghiga ng nakatihaya para hindi mapilay ang likod. Hayaan na lang ang mas malakas na partner ang magtrabaho sa ibabaw. Para maging masigla sa sex, mag-ehersisyo araw-araw para lumakas ang katawan. Sa ganitong paraan, gaganda din ang sex life niyo. Good luck.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain ay dahan-dahan na itong bababa. Ito ang pahayag ni Dr. Eduardo Gatchalian, isang tanyag na urologist, Sa edad 20, gusto mong makipag-sex 3 times a day. Sa edad 30, gusto mong magsex 3 times a night. Sa edad 40, nakikipag-sex ka ng 3 times a week. Sa edad 60 ay 3 times na lang ang sex sa isang buwan. Sa edad 70, try ka na lang ng try. At sa edad 80, you try to remember na lang kung paano nga makipag-sex. Gaano katagal dapat titigas ang ari ng lalake para masabing normal siya? Kadalasan, tumatagal ng mula 45 minuto hanggang 1 oras ang erection ng lalake. Pangkaraniwan, dapat manatiling matigas ang ari hanggang mayroon pang nag-stimulate nito. At kailangan ay makatapos ang lalake ng sex at makalabas ng semilya. Bakit mas open sa sex ang mga dayuhan kumpara sa mga Pinay? (John) Siguro, John, mga mahiyain at Maria Clara ang kaibigan mo. Mabuti ka pa. Pero alam mo, marami nang agresibong mga Pinay ngayon. Sabi nga ni Dr. Gatchalian, Ang pagiging mahiyain ng Pinay ay dahil lamang sa mga tinuturo ng kanilang magulang. Napipigilan lang sila. Ngunit ang sexual drive ng Pilipino ay nandoon at nakatago lamang.
Dok, masama ba ang masturbation? deng masira ang sex life mo sa loob ng 5 taon. Mag-ingat at magpagamot na agad. Ang pagiging nerbiyoso at kulang sa pagtitiwala sa sarili ay nakakaapekto din sa sex. Lakasan ang loob. Isipin mong kaya mo, para makaya mo nga. Ano ang puwede kong inumin para lumakas sa sex? Sa mga may problema sa sex, simple lang ang sagot sa problema mo ang Andros. Andros ang brand name at Sildenafil ang generic name ng gamot sa impotence. Uminom ng Andros 50 mg tablet, isang oras bago makipag-sex. Hanggang isang tableta lang ang puwedeng inumin sa isang araw. Ang Andros ay pinakamurang brand na nasa merkado (P200 bawat tableta). Ngunit kung ikay may sakit sa puso, magpa-check muna sa doktor at baka hindi kayanin ng puso mo ang sobrang pagiging excited. May kuwento nga akong isang 72 years old na lalakeng pasyente na pinipilit akong resetahan siya ng Andros. Gusto daw niya kasi makipag-sex sa isang 18 years old na dalagita. Hirit pa niya, Dok, puwede ba ako makipagtalik sa 18 years old? Ang sabi ko ay sa tingin ko ay kakayanin ng puso mo, pero hindi ko alam kung kaya ng konsiyensiya ko na resetahan ka. Naaawa kasi ako sa Misis mo! Bukod sa Andros, ano pa ang ibang gamutan ng impotence? May iba pang paraan ang mga doktor para magamot ang impotence: (1) may tableta na inilalagay sa loob na ari, (2) ang paggamit ng vacuum (humihigop) na bote, (3) ang pag-injection ng gamot sa ari, at (4) ang paglagay ng penile implants, espesyal na plastic tube na pinapasok sa loob ng ari. Ang operasyon ng penile implant ay nagkakahalaga ng P150,000. Para sa mga paraan na ito, magtanong sa inyong Urologist.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Ayon kay Dr. Eduardo Gatchalian, isang urologist, walang masama sa pagbabati. Wala namang peligro ito sa katawan at hindi rin ito matuturing na sexual perversion. Ngunit kailangan natin alalahanin na puwede magkaroon ng psychological na problema ang taong mahilig magbati. Sabi ni Dr. Gatchalian, baka puro pansarili na lang ang kanyang iniisip at hindi na makaunawa ng tunay na pagmamahal. Para sa mahilig magbati, pinapayo ng doktor na ibaling na lang ang atensyon sa ibang bagay. Maglaro ng sports, magkaroon ng libangan, o maging masaya sa iyong trabaho. Lumayo din sa tukso tulad ng mga babasahin at palabas na malaswa. Dok, may isang beses, dumugo ang ari ko pagkatapos ko magbati. Ano pong nangyari? Tulungan niyo ako. Oo, puwedeng mangyari iyan. Ang masyadong malakas na pagbabati ay puwedeng makasugat sa mga ugat ng ari. Malamang ay nasugatan ang iyong seminal vesicles, ang mga tubo sa bayag na nagdadala ng semilya. Ngunit huwag mag-alala at gagaling din ito ng kusa. Ang payo ko ay huwag munang magbati ng ilang araw para maghilom ito. Dok, gaano karaming semilya (semen )ang normal sa isang lalake? Ayon kay Dr. Gatchalian, 3 ml ng semilya o kalahating kutsarita ang normal na dami bawat paglabas (orgasm). Kung may kakaunti sa 1.5 ml ang lumalabas na semilya, hindi po ito normal at maaaring senyales ito ng pagkabaog. Magpatingin sa iyong urologist. Isang paghahambing: ang boar (baboy damo) ay kayang maglabas ng 500 ml na semilya. Halos 2 basong semen! O, hindi ba walang sinabi ang mga tao kumpara sa mga hayop?
Tinukso dahil maliit ang pagkalalake Josh, walang kaugnayan ang haba ng ari sa galing mo sa pagtatalik. Ayon nga kay Dr. Philip Cruz, Hindi iyung haba ng lapis mo ang importante. Ang mahalaga ay kung paano mo ito sinusulat. Ayon sa mga doktor, ang haba na 3 pulgada (inches) ay sapat na para sa sex. Mayroon isang pasyente na 1.5 inches lang ang haba ng ari pero kaya niyang magpaligaya ng babae. Isa pang dapat tandaan Josh, ang naka-relax na ari ay sadyang maikli at malambot. Ang tunay na sukat ng haba ng ari ay kapag tumigas na ito. Dok, paano ko mapasasaya ang aking nobya? (Ronnie) Ayon sa mga psychologists, iba ang hinahanap ng babae kumpara sa lalake. Para sa mga kababaihan, ang pagmamahalan ay hindi lang tungkol sa sex. Sa mga babae, mas mahalaga ang emosyon at pagkarinyo. Gusto nila lagi ng may sorpresang regalo tulad ng bulaklak, tsokolate, at mga text na I love you. Huwag din natin kakaligtaan ang mga birthday at anniversary. Kapag nalimutan mo ito ay siguradong lagot ka! Paano naman ang mga lalake? Ano ang nagpapasaya sa kalalakihan? Ayon sa mga eksperto, simple lang ang hilig ng lalake. Gulatin mo si Mister sa pagsuot ng mga maiikling damit o nighties. Siguradong patok iyan at magiging masaya sila. Ang asawa ko po ay 26 ang edad. Kasal na kami ng 4 taon. Noong una, madalas kaming magtalik. Ngunit ngayon ay may 4 na buwan na kaming walang sex. Bakit po kaya? Normal ba ang walang sex? (Gloria) Gloria, hindi normal sa mag-asawa ang walang sex. Kailangan ninyong dalawa na mag-usap ng masinsinan kung ano ba ang problema ni Mister. Bakit ayaw na niyang makipagtalik sa iyo? Baka naman lagi mo siyang sinesermonan at kinokontra sa usapan. O baka naman may bago na siyang kinahihiligan. Bantayan maigi si Mister at huwag papatalo sa ibang babae. Good luck!
73
8
N
Artista at Kalusugan
Bangungot Syndrome at Marky Cielo Ang leukemia ay ginagamot sa pamamagitan ng chemotherapy, bone marrow transplant at makabagong stem cell treatment. Mahal ang mga pamamaraan na ito at hindi pa tiyak na gagaling ang pasyente. Kailangan ipasuri ang leukemia sa mga ekspertong doktor, na kung tawagin ay Hematologists. Paano tayo iiwas sa leukemia? Sundin po ang mga payong ito: Ang mga bata (edad 2 pababa) ay dapat pakainin ng saging at orange 4 hanggang 5 beses bawat linggo. Sa ganitong paraan, makaiiwas ang mga bata sa leukemia. Turuan din ang mga bata na kumain ng gulay, tulad ng pechay, kangkong at ampalaya. Umiwas sa hotdog, tocino, longanisa at hamon. Ayon sa pagsusuri, ang mga preserved meats ay puwedeng magdulot ng leukemia. Hugasan maigi ang gulay at prutas bago kainin. Siguraduhing walang kemikal (tulad ng fertilizer) na nakadikit dito. Piliin ang mga organic na manok at itlog. Ang ibig sabihin ng organic ay hindi gumagamit ng kemikal sa pagpapalaki ng manok at iba pang pagkain. Mabuhay ng malinis at umiwas tayo sa sakit.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Ayon sa eksperto, baka raw namamana ang Bangungot syndrome dahil mas natatagpuan ito sa mga kalalakihan ng taga-Asia. Siguro mas malakas din uminom ng alak ang mga lalake. Ang sintomas ng Acute pancreatitis ay ang matinding pagsakit ng sikmura, na tumutugon sa ating likod. Kapag ganito ang iyong nararamdaman, pumunta agad sa ospital. Paano iiwas sa Acute pancreatitis? 1. Kumain ng 5-6 na beses sa isang araw pero pakonti-konti lang. Makatutulong ang ganitong schedule sa pagtunaw ng ating kinakain. Para sa mga diabetico, hindi rin gaano tataas ang iyong asukal sa dugo (blood sugar). Sa meriyenda, puwedeng isang saging o mansanas lang. Kapag hapunan, puwedeng kalahating tasang kanin, sabaw, at isang ulam lang. Hindi ka tataba sa ganito dahil konti lang ang kinakain mo. 2. Maglakad ng 20 minutos pagkatapos kumain. Bawal matulog agad! Kapag napadami ang kinain mo at biglang matutulog, eh baka magalit ang iyong pancreas. Sasabihin niya, Kain ka lang ng kain, tapos hindi mo ako tutulungan sa pagtunaw ng pagkain. Baka bangungot syndrome ang aabutin mo niyan. 3. Kung iinom ng alak, lagyan muna ng pagkain ang iyong tiyan. Masama ang alak kapag walang laman ang tiyan. Masisira ang ating atay at pancreas. Kung tutuusin, mas maigi po na umiwas na rin sa alak. Tubig ang pinakamagandang inumin para sa ating kalusugan. Good luck po.
Usapang First Aid With Kris Aquino yung cameraman ng Rolling. Anyway, Kris is Kris and nakakatuwa talaga siya. Heto ang pinag-usapan namin. 1. Kagat ng lamok, langgam at surot. Hugasan mabuti ng sabon at tubig ang kagat. Pagkatapos, buhusan ng malamig na tubig or yelo sa paligid para mawala ang pangangati. Sabi ni Kris, nakagat siya ng lamok kamakailan at kinamot niya ng kinamot. Hayan may konting peklat pa sa braso, sabay pakita sa camera. Bad Kris, bad, patawang sabi niya. 2. Pagdurugo ng ilong o balinguynguy. Uso talaga ito kapag tag-init. Paupuin at itingala ang ulo ng pasyente. Diinan ang dulo ng ilong para mapigilan ang pagdurugo. Puwedeng maglagay ng ice bag sa taas ng ilong para magbuo ng mabilis ang dugo. Ang anak ni Kris na si Josh ay madalas daw magdugo ang ilong. Sanay na daw ang pamilya Aquino sa ganitong pagkakataon. Maya-maya ay hihinto na rin. 3. Nauntog. Ihiga ang bata at lagyan ng ice bag ang tinamaang parte. Itoy para magbuo agad ang dugo at huwag nang lumaki. Kung dumudugo, linisin ng povidoneiodine o alcohol. Pagkatapos ay takpan ng gasa. Sabi ni Pokwang, puwede daw bang kalugin niya ang baba niya kapag nauntog? Siyempre mali itong paniniwala. Dagdag naman ni Kris ay may allergy daw siya sa betadine. Kaya ang gamit niya lagi ay Casino Rubbing Alcohol, dahil siya ang Celebrity Endorser nito. 4. Kagat ng aso, pusa o daga. Una, hugasan agad ng sabon at tubig para maalis ang laway ng hayop. Subu king paduguin ang sugat para maalis ang mikrobyo. Tapalan ng gasa. Maaring dalhin sa ospital ang pasyente para bigyan ng bakuna laban sa tetanus o rabies lalo na kung grabe ang kagat. Obserbahan ang aso na kumagat ng 10 araw. Maraming alam si Kris tungkol sa medisina. Nasabi pa niya na paborito ng mga Aquino ang Diphenhydramine (Benadryl) dahil madalas silang mag-allergy. Tulad ni Kris, kung tayo ay mahilig magbasa ng tungkol sa kalusugan, sa panahon ng emergency ay alam na natin ang ating gagawin. 77
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain naman kami? Malaking pagtulong ang ibinigay niya sa amin. Dahil ang adhikain namin ay makatulong lang sa mga maysakit, todo ang suporta ni Kuya Boy sa amin. Noong natanggap ko ang Love Life CD ni Kuya Boy ay agad kong binasa ang kanyang sinulat, Dearest Willie and Liza. Thanks for believing! Boy Kuya Boy, taos puso kaming nagpapasalamat sa iyo dahil noong lungkot na lungkot kami, ay binigyan mo kami ng pag-asa. Naniwala ka sa aming kakayahan, kahit kami mismo ay duda sa aming sarili. God bless and we love you always. Willie and Liza
80
9
A
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain acid o aspirin ang gamot sa migraine. Bukod dito, ang mga sakit na binabantayan ng doktor ay ang istrok at bukol sa ulo (brain tumor). Ang sintomas nito ay ang panghihina o pamamanhid ng katawan. Ngayong alam mo na ang mga dahilan ng sakit ng ulo, makapagdedesisyon ka na ng tama kung kailangan magpacheck sa doktor. Good luck po!
Sakit Sa Thyroid o Goiter 5. Kulang sa oxygen Minsan naman ay may nahihilo o hinihimatay sa mga mataong lugar tulad ng simbahan o rally. Dala ito ng matinding init at dami ng tao. Kailangan lang magpahinga, magpahangin at mawawala rin ang pagkahilo. Sa panghuli, mayroon ding mga pinangagalingan ang hilo na mas seryoso. Ito ay ang istrok at tumor sa utak. Ang istrok ay may kasamang panghihina ng isang parte ng katawan. Ang tumor naman sa utak ay may kasamang matinding sakit ng ulo. Subalit huwag matakot dahil bihira lang naman ito. Kung may karagdagan kang katanungan, kumonsulta sa inyong doktor.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain zole (brand name Tapdin) 5 mg, mula 2 hanggang 4 na tableta sa maghapon. Iniinom ang gamot ng lampas 1 taon. Magpa-konsulta sa inyong doktor. Hypothyroid: Mabagal Ang Galaw Sa kabilang dako, may mga pasyente na hypothyroid. Kabaligtaran naman ang nararamdaman nila. Mabagal ang tibok ng puso at lagi silang nalalamigan. Mabagal din silang kumilos at mag-isip dahil kulang nga sa thyroid hormones. Sa mga pasyenteng hypothyroid, mababa ang lebel ng kanilang T3 at T4. Simple lang ang gamutan ng hypothyroid. Pinaiinom sila ng Levothyroxine (Brand name Eltroxin) na nagpupuno ng kakulangan ng thyroid gland. Kadalasan ay iniinom ang Levothyroxine pang-habang buhay. Kahit madali ang gamutan sa hyperthyroid at hypothyroid, ang problema ay napakahirap itong matuklasan ng doktor. Kakaiba kasi ang sintomas at napagkakamalang ibang sakit. Kaya ang payo ko: ipa-check ang inyong Free T3, Free T4 at TSH. Alamin kung may sakit sa thyroid.
Bukol Sa Leeg
O sige, habang binabasa ito, kapain ninyo ang inyong leeg. May nakakapa ba kayong bukol sa harap ng inyong leeg? Pagkatapos ay humarap sa salamin at pagmasdan ang inyong leeg. Mayroon ba kayong nakikitang bukol? Sa lalaki, may tinatawag na Adams apple na nakaumbok. Normal po ito. Ngunit kung mayroon pang ibang nakakapa o nakikita sa inyong leeg, ikonsulta sa doktor. May mga bukol kasi na tumutubo sa ating thyroid gland. Paano Sinusuri Ang Thyroid Gland? Ang bukol sa thyroid gland ay madalas natatagpuan sa mga kababaihan. Kung kayo ay may bukol sa thyroid, ito ang mga pinagagawa ng doktor: 1. Ipa-check ang inyong Free T3, Free T4 at TSH. Malalaman natin kung ang thyroid ninyo ay (a) hyperthyroid o sobra sa thyroid hormones, (b) hypothyroid o kulang sa thyroid hormones, o (c) normal lang ang thyroid. May mga gamot para sa hyperthyroid at hypothyroid. 84
Nakakaistorbong Ubo: Ano ba Ang Solusyon? 2. Magpagawa ng Thyroid Scan o Ultrasound. Makikita natin kung may bukol sa thyroid o wala. Masusukat din ang laki at hugis ng thyroid gland.
Ano Ang Ginagawa Sa Bukol Sa Thyroid? Ayon kay Dr. Anthony Ang ng Manila Doctors Hospital, kailangan bantayan ang lahat ng bukol sa thyroid. Kapag maliit pa ang bukol (mas maliit pa sa butones), puwede pa natin ito obserbahan at pagmasdan kung lalaki pa. Magpagawa ng Thryoid Scan bawat taon para mabantayan ito. Ngunit kung ikay may nararamdaman na, tulad ng hirap sa paglunok, makabog ang puso, o may abnormal na resulta sa T3, T4 at TSH, dapat na natin ito gamutin. Kadalasan ang mga bukol sa thyroid ay inooperahan. Kapag malaki na, wala talagang gamot na pampaliit nito. Ang gastos sa operasyon ay mga P60,000 sa pribadong ospital at P5,000 hanggang 20,000 sa ospital ng gobyerno. Bakit kailangan operahan ang bukol? Dagdag ni Dr. Ang, Minsan ay kanser pala itong bukol. Mas mabuti na matanggal ito ng maaga para hindi na kumalat pa. Kaibigan, huwag muna mangamba. Magtanong sa ibat ibang doktor para mahanap ninyo ang tamang gamutan. God bless po!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain pinakamabisang gamot sa ubo. Pinapalabnaw ng tubig ang malapot at madikit na plema. Kapag lumabnaw na ang plema, mas madali na itong mailalabas. 2. Uminom ng mainit na sabaw o salabat Malaki ang tulong ng salabat at luya para maginhawahan ang lalamunan natin. May panlaban din ito sa bacteria at nakaaalis ng kati ng lalamunan. Ang pag-inom naman ng mainit na sabaw ng manok ay nagpapaluwag din ng ating paghinga. 3. Itigil ang paninigarilyo Ang sigarilyo ay nagdudulot ng emphysema, isang klaseng sakit kung saan nabubutas at nasisira ang ating baga. Kapag humihithit ka ng 10 stick ng sigarilyo bawat araw, siguradong may tama na ang iyong baga. Pasensya na po pero walang gamot para sa emphysema at smokers cough. Itigil ang yosi. 4. Uminom ng Vitamin C May mga pagsusuri na nagsasabi na ang pag-inom ng Vitamin C 500 mg ay nagpapalakas ng ating immune system. 5. Umiwas sa nakaka-allergy na bagay Maraming ubo ang nanggagaling sa allergy. Puwedeng magka-allergy sa usok, sa balahibo ng pusa at aso, sa matatapang na pabango, at sa pollen ng mga halaman. Umiwas sa mga bagay na ito. Puwede rin uminom ng Loratadine 10 mg tablet isang beses sa gabi para sa allergy. 6. Gamot para sa ubo at plema Kung gugustuhin, puwedeng uminom ng mga gamot tulad ng carbocisteine, ambroxol at bromhexine para lumabnaw ang plema. 7. Gamot para sa tuyong ubo (dry cough) Para sa nakaiistorbong ubo, yung tipong hindi ka patutulugin, uminom ng butamirate citrate (brand name Sinecod). Mabisa ito. 8. Magpahinga at umiwas sa bisyo Huli sa lahat, kailangan ng ating katawan ang pahinga. Kapag kompleto ang iyong tulog ay dahan-dahang lalakas ang iyong katawan. Mababawasan ang iyong ubo.
86
87
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain Kailan dapat pumunta sa doktor? Kapag nangitim ang iyong dumi o matindi talaga ang sakit ng tiyan, kumonsulta sa doktor. Sundin ang mga payong ito at alagaan ang ating tiyan.
Doc, May Hepatitis B Ako deretso ang likod. Huwag yumuko para mag-buhat. Mali iyan! Umupo ng deretso ang likod. Maglagay ng suporta (maliit na unan) sa sandalan ng upuan para laging nakatuwid ang ating likod. 7. Huwag maglakad ng matagal, at huwag din umupo ng matagal. Mapapagod ang ating likod kapag nakapirme sa isang puwesto. Ang pinakamaganda sa likod ay ang paghiga sa kama. 8. Pumili ng katamtamang kutson na tulugan. Huwag gumamit ng sobrang lambot na lumulundo ang iyong likod. At huwag din matulog sa papag dahil sobrang tigas ito. 9. Matulog ng naka-s ang katawan. Humiga ng patihaya. Mag-unan para may suporta ang ulo. Maglagay pa ng isang unan sa ilalim ng tuhod para nakataas ng bahagya ito. Ganitong puwesto ang komportable sa likod. 10. Kung nakatagilid kang matulog, maglagay ng unan sa pagitan ng iyong hita. Kapag wala kasing anday, puwedeng bumaluktot ang hita at mapuwersa ang ating likod. 11. Kapag masakit, puwedeng lagyan ng warm compress o mainit na bagay sa ating likod. 12. Huwag hilutin o padaganan ang likod. Baka lalo lang mapilay ito. 6. Tandaan: Kapag hindi nawala ang sakit ng likod sa loob ng 2 linggo, kumonsulta sa isang orthopedic surgeon o rheumatologist.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain banan ito sa pamamagitan ng tamang kaalaman. Alam nyo ba na 11% ng mga Pilipino ay may hepatitis B? Karamihan sa kanila ay walang nararamdaman. Ang hepatitis B ay dulot ng isang virus na tinatamaan ang ating atay. Makikita ang virus sa dugo, laway, semilya at regla ng isang taong may hepatitis B. Kadalasan, ang hepatitis B ay panghabang-buhay (tinatawag na hepatitis B carrier). Nakukuha ang hepatitis B sa 3 paraan: (1) napasa ito ng nanay natin noong tayoy pinanganak, (2) nakipagtalik o nahawa sa isang taong may hepatitis B, o (3) nasalinan ng dugo na may hepatitis B. Paano lalabanan ang hepatitis B? Una, umiwas sa pag-inom ng alak. Nakasisira ito ng atay. Pangalawa, huwag basta iinom ng mga gamot o herbal supplements. Ipaalam muna sa doktor. May mga gamot na puwedeng makasira ng atay. Pangatlo, healthy at clean living ang kailangan. Kumain ng masustansya. Matulog ng 7-8 oras. Huwag abusuhin ang katawan sa sigarilyo at puyat. Huwag din masyadong magpagod. Relax lang at palakasin ang katawan. Puwedeng mag-ehersisyo ng 3-5 beses bawat linggo. Paano mag-iingat ang mga taong malapit sa pasyenteng may hepatitis B? Ang dugo ng isang hepatitis B carrier ay nakahahawa. Huwag gumamit ng pang-ahit, toothbrush, nail clippers at kutsara ng taong may hepatitis B. Sa mga mag-asawa, siguraduhing protektado na ang iyong partner sa hepatitis B. Ang ibig sabihin ay positibo na siya sa hepatitis B antibody (proteksyon ang antibody laban sa hepatitis B virus). Kung hindi sigurado, gumamit ng condom sa pagtatalik. Ang mga buntis na may hepatitis B ay dapat magsabi agad sa kanilang doktor. May mga bakuna na tinuturok sa bagong panganak na sanggol para hindi ito mahawa sa hepatitis B. May gamot ba ang hepatitis B? Oo, may mga mamahaling gamot para sa hepatitis B, tulad ng Interferon at Lamivudine. Umaabot sa ilang libong piso ito. Depende sa examination ng dugo, 92
Murang Gamot Para Sa Sakit Ng Katawan may mga pasyente na makikinabang dito. Kumonsulta sa isang gastroenterologist. Ngunit kung gipit kayo sa budget ay puwede naman daanin na lang sa healthy at clean living tulad ng mga ipinayo ko. Mabisa din ito at mura pa. Good luck po.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain in the morning. 5. Tramadol Para sa matitinding sakit kung saan halos mapaiyak na ang pasyente, binibigyan namin sila ng Tramadol 50 mg. Malakas at mabisa ito. Para makatipid, puwede kayong bumili sa Botika ng Bayan. Mabisa din ang mga generics. Kapag hindi nawala ang sakit ng inyong katawan, mas maiging kumonsulta na sa inyong doktor.
94
Solusyon Sa Varicose Veins Ano Ang Dapat Gawin? Kung ikay sobra sa timbang, kailangan magpapayat. Hindi kaya ng tuhod ang bigat ng iyong tiyan! Bumili ng rubber shoes o malambot na sapatos. Makatutulong ang pampalambot nito (cushion) para hindi matagtag ang tuhod. Palakasin ang masel sa hita. Puwede ang stationary bike o magbending exercise ng bahagya lang (Half squat lang at hindi full squat.). Masama ang sobrang pagbaluktot ng tuhod lampas sa 90 degrees. Kapag umiinit ang tuhod sa matagalang paglalakad, puwedeng lagyan ng malamig na bag o cold compress. Patigasin ang buto. Uminom ng gatas o skim milk na may maraming calcium. Para sa kababaihan, uminom ng calcium supplements. Subukan ang Glucosamine at chondroitin tablets. Ang supplement na ito ay maaaring makabawas sa sakit ng ating tuhod. Ayon sa pagsusuri, posibleng makatulong ang glucosamine sa ating kasu-kasuan (joints). Kapag hindi nawala ang sakit sa tuhod, magpa-konsulta sa isang orthopedic surgeon o rheumatologist. Tandaan: Alagaan ang tuhod habang bata pa. Huwag puwersahin sa trabaho. Ingatan ang tuhod para humaba pa ang gamit natin nito.
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain 3. Magsuot ng support stockings (masikip na medyas) Mabibili ito sa mga SM department store at tindahan ng mga medical supplies. Ayon kay Dr. Katty Go-Estrada, ang support stockings ang pinakamabisang lunas sa varicose veins. Gamitin ito palagi. 4. Huwag tumayo ng matagal Kung ang trabaho mo ay bilang security guard, pulis o saleslady, puwede kang magka-varicose veins. Galaw-galawin ang iyong paa habang nakatayo para umakyat ang dugo mula sa paa pabalik sa puso. Kung puwede kang umupo ay mas mainam sana. Gumamit ng stockings o medyas ng masikip. 5. Itaas ang paa habang natutulog Ipatong ang paa sa isang unan para mabawasan ang pag-iipon ng dugo dito. 6. Huwag magsuot ng masikip na pantalon Kapag masikip ang ating pants o maong, puwedeng maipit ang ugat at mapigilan ang pagdaloy ng dugo sa ating mga paa. 7. Kumain ng mga pagkaing mataas sa fiber tulad ng patola, pechay, okra, at kangkong. Ang prutas tulad ng papaya at pinya ay may fiber din. Sa tulong nito, magiging regular ang iyong pagdumi at makaiiwas kayo sa varicose veins at sa almoranas. Kung malaki na ang iyong varicose veins, mainam na magpakonsulta na sa isang dermatologist. Mayroon ding operasyon na ginagawa ang mga surgeons. Huwag basta maniwala sa mga mamahaling gamot o pamahid para sa varicose veins. Mag-ingat at baka mapeke lang kayo. Sundin muna ang mga payong ito.
Gout At Mataas Ang Uric Acid naryong arthritis lamang. Nakukuha ang gout sa 2 bagay: (1) lahi o namana sa magulang, (2) pagkain o mahilig kumain ng mga pagkaing mataas sa uric acid. Ano ang pagkaing dapat iwasan sa gout? Sa mga gulay, iwasan ang pagkain ng asparagus, cauliflower, mushroom at spinach. Mataas ito sa uric acid. OK lang ang kanin, pero dapat bawasan ang oatmeal at whole grain cereals. Pagdating naman sa ulam, umiwas sa mga lamang loob (bituka, atay, utak, puso at kidneys), sisig, beans, sardinas, tunsoy, tamban, dilis, bagoong, tahong at lahat ng klaseng mani. Ang gravy, patis, at lechon liver sauce ay mataas din sa uric acid. Umiwas din sa pag-inom ng beer, wine at hard drinks kung ayaw mong atakihin ng gout. Ano na lang ba ang puwede kainin? Puwede naman ang lahat ng gulay bukod sa mga nabanggit ko na. Ang gatas, keso at karne ay puwede rin. Ang coffee, tea, gelatin at lahat ng klaseng prutas ay hindi bawal sa gout. Ano ang mga gamot sa gout? Kapag inatake ka ng gout, hindi na sapat ang pagdi-dyeta sa pagkain lamang. Kailangan ng maintenance na gamot para bumaba ang iyong uric acid level sa dugo. Nagrereseta kami ng Allopurinol 100 mg o 300 mg tablet bawat araw depende sa taas ng iyong uric acid. Kailangan inumin ito araw-araw para hindi umatake ang gout. Sa oras ng pagsumpong ng gout, nagbibigay din kami ng Colchicine tablets, 4 na beses sa maghapon. Puwedeng uminom ng Mefenamic Acid 500 mg tablet din para sa kirot. Isang mahalagang tip: Bawal ang Allopurinol tablets habang matindi ang atake ng gout. Inumin lang ang maintenance na Allopurinol kapag humupay na ang sakit at pamamaga pagkalipas ng 2 araw. Ganito lang po ang gamutan ng mga doktor sa gout. Simple lang, hindi ba?
97
Impeksyon: Povidone Iodine at Alcohol Ang Lunas pasok ang Povidone iodine. Mag-tiis lang dahil siguradong masusugpo ang impeksiyon kapag naabot ito ng Povidone iodine. Ang isang side effect lang ng Povidone iodine ay ang pangingitim ng balat. Okay lang iyan, dahil sa katagalan ay babalik din sa normal na kulay ang balat. Gawin ito ng 7-10 araw hanggang tuluyang mawala na ang impeksyon.
4.
5.
Alcohol sa Impeksyon: Kung hindi naman malala ang impeksyon, puwede muna lagyan ng alcohol. Sa mga madalas magkaroon ng pigsa at tigyawat, alcohol din ang solusyon diyan. Katulad ng ginawa natin sa Povidone iodine, basain ng alcohol ang bulak o cotton buds at ipahid ito ng 3 beses sa maghapon. Tandaan: Kalinisan lang talaga ang panlaban natin sa mga sakit. Maligo maigi araw-araw. Kumonsulta sa doktor kapag hindi gumaling ang sugat.
99
10
G
100
Pahabain Ang Buhay Part 2 May mga manginginom diyan na kayang umubos ng isang boteng red wine o isang lapad. Kaibigan, masama po ang alak kapag sobra sa kalahating basong wine o isang shot ng hard drinks. Nakasisira ito sa ating ugat, utak at atay. Huwag na lang uminom. Iwas ka pa sa gulo at sakit ng ulo. Magpatingin sa magaling na doktor Ang trabaho ng isang doktor ay ituro sa iyo ang dapat mong ipa-test sa iyong katawan. Magpa-blood test, urinalysis, X-ray at ECG bawat 1-2 taon. Uminom ng gamot kung kinakailangan. Maaaring magtanong sa ibang doktor (second opinion) kung hindi kayo komportable sa una ninyong doktor. Good luck po!
Sakit sa Puso, Diabetes at Tamang Pagkain peryodiko at telebisyon. Kung may suliranin ka, isiping malulutas mo rin ito. Huwag mawawalan ng pag-asa. Tumulong sa kapwa Ayon sa isang pagsusuri ni Professor Peggy Thoits ng Vanderbilt University, ang mga taong matulungin ay nagiging mas masaya at mas healthy kumpara sa iba. Tumataas kasi ang lebel ng endorphins sa katawan ng mababait na tao. Ang endorphins ay isang kemikal sa utak na nagpapasaya sa atin. Umiwas sa bisyo at peligro Gamitin lagi ang utak. Huwag sumabak sa mga bisyo na makasasama sa iyo. Iwas sigarilyo, iwas alak at iwas drugs. Umiwas din sa mga delikadong gawain tulad ng paglabas sa hatinggabi, pagsakay ng motorsiklo, at pagsama sa masamang barkada. Mag-isip muna bago mag-desisyon. Tama ba ang gagawin ko o mali? Mag-ipon ng pera Kailangan natin ng pera para makabili ng gamot, makapa-check up at makapagpa-laboratoryo. Kailangan din maghulog sa PhilHealth o kumuha ng health card. Matutong mag-ipon para sa iyong kalusugan. Kumain ng tama. Maging maingat sa katawan para hindi na umabot sa sakit.
102
Pahabain Ang Buhay Part 3 Kumain ng matatabang isda Ang pinakamasustansyang isda ay iyung mataas sa Omega-3 fish oil. Ito ay matatagpuan sa sardinas, salmon, mackerel, tamban, tilapia, tunsoy at hasa-hasa. Medyo mababa ang Omega-3 ng bangus pero puwede na rin ang bangus belly. Hindi po masama ang taba ng isda. Sa katunayan ay makatutulong ito sa ating puso, utak at ugat. Magiging matalino ka pa. Kumain ng maberdeng gulay Ang mga berdeng gulay, tulad ng pechay, ampalaya, kangkong, talbos ng kamote, at repolyo ay punungpuno ng vitamins at minerals na mabuti sa ating katawan. Dahil mataas din ito sa fiber, makatutulong ang gulay sa ating sikmura at bituka. Mapapaayos din ng gulay ang ating pagdumi. Malaki din ang tulong ng gulay para makapagbawas tayo ng timbang. Mababa lang kasi ang calories ng gulay. Nakakabusog pero hindi nakakataba. Kapag nagbawas ka sa karne at nagdagdag ng berdeng gulay, siguradong hahaba ang iyong buhay. Magpapayat Alamin ang iyong tamang timbang at piliting maabot ito. Kung ang sukat ng iyong tiyan (sukatin sa tapat ng pusod) ay lampas sa 36 pulgada sa lalaki or 31 pulgada sa babae, ang ibig sabihin ay mataba ka na. Overweight, kaya dapat magpapayat.
Heto ang mga tips para pumayat: (1) kumain ng isang tasang kanin lang (1 cup rice), (2) umiwas sa soft drinks at iced tea, (3) mag-tubig ka na lang, (4) kumain ng mas maraming gulay, (5) magbawas sa panghimagas tulad ng mga cake at ice cream, (6) diyetahin ang pagkain ng prutas at fruit juices dahil nakatataba din ito, at (7) mag-ehersisyo. Tandaan: Piliin ang pagkain base sa kabutihan na maidudulot sa ating katawan. Huwag lang kainin ang mga masasarap, matataba at matatamis na pagkain na masama naman sa iyo. Hinay-hinay lang po!
103
104
Pahabain Ang Buhay Part 4 ba na masama din ang usok na nalalanghap ng mga hindi naninigarilyo (passive smoking)? Tinatayang 6 na taon ang mababawas sa iyong buhay kung ikay patuloy na maninigarilyo. At sa mga nakalalanghap ng usok, 2 taon naman ang matatanggal sa buhay nila. Kawawa naman ang mga mahal natin sa buhay. Lungkot at sakit ng katawan lang ang aabutin mo diyan. Itigil na po ang bisyong ito at siguradong hahaba ang iyong buhay.
105