Ekonomiks (First Grading)

Topic 4

Alokasyon I. Alokasyon Ang pamamahagi ng mga pinagkukunang-yaman sa apat na salik ng produksyon, ang: o Lupa renta/ upa o Manggagawa sahod o Puhunan interes o Pamamahala tubo Mahahalagang Katanungang Pang-ekonomiko na may Kinalaman sa Alokasyon: 1. Anong produkto at serbisyo ang dapat gawin? 2. Paano gagawin ang mga produkto at serbisyo? 3. Para kanino ang gagawing produkto at serbisyo? 4. Kailan dapat gagawin ang mga produkto at serbisyo? 5. Paano ipamamahagi ang mga nagawang produkto at serbisyo? Pag-uugnay ng Kakapusan sa Alokasyon Mga batayang konsepto na dapat liwanagin: 1. Napakarami o walang hanggan ang pangangailangan at kagustuhan 2. May likas na limitasyon ang mga pinagkukunang yaman 3. Dapat ipamahagi ang pinagkukunang-yaman sa paraang matatamo ang kasiyahan sa pamamagitan ng pagtugon sa pangangailangan

II.

III.

IV.

Alokasyon sa Malayang Ekonomiya Isang sitwasyon kung saan kapag ang isang tao ay mabuti ang buhay, mayroon naming isang tao na naghihirap --- sa bawat pagsulong, mayroong isang paurong Ang distribusyon ay gagawin ayon sa malayang kasunduan

V.

Alokasyon sa Ekonomiyang Kontrolado Ang bawat gagawing desisyon, malaki man o maliit ay pinagpapasyahan ng mga ahensya ng pamahalaan Ang mga pribadong mamamayan ay di hinahayaang makialam sa disposisyon ng mga pinagkukunang-yaman

VI.

Mga Sistemang Pangkabuhayan Tumutukoy sa mga institusyong itinatag ng mga tao, bansa o pangkat ng mga bansa bilang instrumento kung paano gagamitin ang limitadong pinagkukunang-yaman upang matugunan ang pangangailangan ng estado Ang pangkalahatang pamamaraan at pamamahalang ginagamit ng buong lipunan para malinang ang mga pinagkukunang-yaman at kung paano ipamamahagi ang bunga ng kanilang ginawa Sumasagot sa pangunahing katanungan tulad ng: o Sino at anonng ahensya ang papayagang maging may-ari ng anumang uri ng yaman? o Anu-anong mga gawaing pangkabuhayan ang maaaring kusang isagawa at ano ang maaari nilang gawin sa bunga ng kanilang trabaho? o Anu-ano ang mga organisasyong pagkakakitaan ang kailang itatatag? o Anu-anong uri ng mga insentibo ang ibibigay sa mga tao bilang gantimpala sa pagganyak upang sila ay gumawa? o Anu-anong mga pwersa ang nagtatakda ng mga benepisyo para patuloy na gumawa o magtrabaho ang mga tao? o Kung ang presyo lang ang mekanismong gagamitin, paano ito umiiral?

Ekonomiks (First Grading)

Topic 4

VII.

Mga Pwersang Bumubuo ng Sistemang Pangkabuhayan 1. Ang kasaysayang pangkultura na siyang pinagsimulan ng mga paniniwala, mithiin at pagpapahalaga. 2. Ang yamang likas pati na ang kilma. 3. Ang mga pilosopiya at pananaw na siyang pinipili ng mga tao. 4. Ang mga nakaraan at mga kasalukuyang teorya na siyang nagging daan para maisakatuparan ang kanilang mga layunin. 5. Ang mga pagsubok at pagkakamali ng mga tao sa paghahangad nilang mabuhay Ang Ibat-ibang Sistemang Pangkabuhayan 1. Sosyalismo Nagsimula bilang protesta laban sa mga di-mabuting epekto ng Rebolusyong Industriyal Tutol sa kapitalismo dahil: o Di-pantay ang distribusyon ng pinagkukunang-yaman o Pakinabang o tubo lamang ang motibasyon o Di-pagkakapantay-pantay o Nagging dahilan ng imperyalismo Sistema kung saan ang pangunahing sangkap ng produksyon ay pag-aari at kontrolado ng pamahalaan Ibat-ibang modelo ng sosyalismo: o Utopian Pinakauna at pinakahuwaran Itinatag nina Robert Owen ng Wales at Chrles Fourier ng France Nagtatag sila ng pamayanan kung saan ang lahat ay sama-samang gumagawa sa halip na nagkukumpetisyon o Sosyalismong Biblikal Batay sa pagkakapatiran, kabutihan at pagbabawal sa karahasan upang maiwasan ang paghihirap ng tao o Sosyalismo ni karl Marx Tinatawag ring sosyalismong siyentipiko dahil nababase sa mga katwirang mababasa sa: Das Kapital Communist manifesto Mga Katangian ng Sosyalismo: o Kontrolado ang pribadong pagmamayy-ari o Equal o pantay-pantay ang pamamahagi ng pinagkukunang-yaman o Lahat ng miyembro ng lipunan ay may pantay-pantay na oportunidad na gamitin ang mga benepisyong nakuha niya. o Kontrolado ang produksyon at distriibusyon ng pangangailangan ng tao o Ang pangunahing industriya ay pag-aari at kontrolad no pamahalaan samantalang ang maliliit ay kontrolado ng pribadong sector o Ginagawa ng central planning body ang pagpaplano sa ekonomiya o Ito ang landas upang makamit ang full communism Mga kabutihan ng sosyalismo: o Reporma sa karunungang pangkabuhayan o Modernisasyon o Kaunlarang industriyal Mga di-kabutihan ng sosyalismo o Hindi pagkapuksa ng eksploytasyon o Hindi pakakapantay-pantay o Sapilitang industriyalisasyon o Paghina sa pamumuhay ng mga tao o Eksploytasyon sa karunungang pangkabuhayan

VIII.

Ekonomiks (First Grading)

Topic 4

2. Kapitalismo Sistemang ekonomiko na kontrolado ng mga indibidwal ang mga pribadong kompanya Binibigyang-diin ang pribadong pagpili Tinatawag ring free enterprise Mga katangian: o Pribadong pagmamay-ari o Malayang pagpasok ng negosyo o Kompetisyon o Pagtuon sa tubo Mga di kabutihan ng kapitalismo: o Eksploytasyon o Di-pagkakapantay-pantay o Sobrang produksyon o Pagkawala ng trabaho o Matinding kompetisyon o Kompetisyon sa publiko at pribadong sector

3. Komunismo Sistemang pang-ekonomiya na nagpapahintulot ng pangkalahatang pagmamay-ari ng lahat ng salik ng produksyon sa pamamagitan ng pamamahala at pagkontrol ng pamahalaan Mga katangian: o Layuning makamit ang utopian o isang perpektong pamayanan na may pantaypantay na uri ng tao o Lahat ng bagay ay pagmamay-ari ng estado o Pantay-pantay ang lahat ng tao sa ilalim ng batas o Pantay-pantay ang pamamahagi ng produkto at serbisyo o Bawat isa at nagtratrabaho ayon sa abilidad at humihingi ayon sa pangangailangan o Walang pribadong pagmamay-ari o Paggamit ng diktadurya o dahas 4. Fascismo Sistemang pang-ekonomiya kung saan isang diktador ang humahawak sa lahat ng industriya Mga katangian: o Pamumuno ng isang diktador o Masidhing patriotism o Maladigmaang patakaran o Hindi pag-aangkat ng mga produkto o Pagbabawal sa mga unnyon at welga o Pamahalaan ang nagtatakda sa oras, sweldo at production goals o Hawak ng pamahalaan ang komunikasyon, pamahayagan, radio, etc. IX. Mga katanungang nasasagot ng mga sistemang ekonomiya 1. Sinu-sino at anu-anong ahensiya ang pinahihintulutang magmay-ari ng anumang uri ng yaman? 2. Anu-anong gawaing pangkabuhayan ang maaaring kusang isagawa at ano ang maaari nilang gawin sa mga bunga nito? 3. Anu-anong mga organisasyong pagkakakitaan ang maaaring itatag? 4. Anu-anong uri ng benepisyo o insentibo ang ibibigay sa mga taong nararapat gantimpalaan bunga ng kanilang dedikasyon, katapatan at kagalingan sa paggawa? 5. Anu-anong pwersa ang nagtatakda ng mga benepisyo upang patuloy na gumawa o magtrabaho ang tao? 6. Kung presyo ang mekanismong gagamitin, paano ito paiiralin?