Sangkap sa Pagsasalita

Inihanda ni: Cerlance V. Agpuldo

Ano nga ba nga ba ang pinag-aaral sa Filipino

Balarila mula sa pararilang bala ng Dila pag-aaral sa mga tungkulin at kaugnayan ng mga salita sa loob ng pangungusap

ANO NGA BA ANG PANGUNGUSAP?

Lipon ng mga salita na nagpapahayag ng buong diwa. Pangungusap parirala salita

Ponema
Ang tawag sa pinakamaliit yunit na tunog ng isang salita. Mga letrang bumubuo sa alpabeto ng Filipino. Mga makahulugang tunog. dahil may sari-sariling mga tunog ang bawat letra na nagpapaiba sa bawat isa. A, B,K,D,E,G,H,I,L,M,N,NGA,..

Ponetiko tawag sa malikhaing paglikha ng tunog sa pagsasalita Griyego > ponetikos > bibigkasin pa lamang English > Phonetics phone + tics phone > tunog tics > makahulugan Kaya tinawag na makahulugang tunog ang mga letra.

 Ito ang nagpapabago sa tunog ng bawat letra. 1. Guwang ng ilong 2. Matigas na ngalangala 3. Punong gilagid 4. Mga labi 5. Ngipin 6. Babagtingang tinig 7. Malambot na ngalangala 8. Guwang ng bibig 9. Titilaukan 10.dila

Sangkap sa pagsasalita

Tatlong salik na kailangan upang mapagsalita

1. Baga pinangagalingan ng enerhiya 2. Artikulador pumapalag na bagay 3. Resonaador o palatunugan guwang ng ilong at bibig

Punto ng artikulasyon sa pagsasalita

Panlabi kung saan ang ibabang bibig ay dumidikit sa labing itaas. P,B,M Pangngipin kung saang ang dulo ng dila ay dumidikit sa mga ngiping itaas. T,D,N Panggilagid ang ibabaw ng dulo ng dila ay dumidikit sa punong gilagid S,L,R Pangngalangala ang ibabaw ng dulo ng dila ay dumidikit sa malambot na ngalangala K,G,N Glottal ang babagtingang pantinig ay dumidikit at hinaharang ang presyon n ng papalabas na hangin ?,h

Kategorya ng paraan ng artikulasyon

Pasara

Nahaharang ang papalabas na hangin sa bibig P,T,K,B,D,G

Pailong hanging lumalabas sa hangin M,N Pasutsot hanging dumadaan sa pagitan ng dila S,H Pagilagid hanging dumadaan sa gilid ng dila L Pakatal
pakatalpaulit na pagpalag ng nakaarkong dila R

malapatinig dahil sa parang tunog patinig W,Y

Uri ng ponema
Ponemang segmental

Ito ang mga tunog na ginagamit na katumbas sa letrang nababasa. Ponemang katinig, patinig, diptonggo, klaster, ponemang nagpapalitan
Ponemang Suprasegmental pantulong sa mha ponemang segmental karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra

Ponemang malayang nagpapalitan

Pares ng salita na parehong pareho ang bigkas maliban sa isang ponema subalit hindi nagbabago ang kahulugan.

1. o/u Sino-sinu
2. e/i lalake-lalaki 3. r/d marami - madami

Ponemang pares minimal

Pares ng salita na parehong pareho ang bigkas maliban sa isang ponema subalit nagbabago ang kahulugan.

1. b/p Bata-pala
2. t/d tula-dula 3. k/g kulong- gulong

Diptonggo
Magkasunod na patinig at malapatinig sa isang pantig

Patinig A,e,I,o,u
Malapatinig w/y Halimbawa ka/hoy ba/boy

klaster
Magkasunod na katinig sa isang pantig

Posisyon ng klaster
1. Inisyal nakikita ang klaster sa unang pantig ng salita halimbawa pla/to 2. Pinal nakikita ang klaster sa huling pantig ng salita halimbawa kard

Morpolohiya
Tawag sa pag-aaral ng mga morpema ng isang wika. Pag-aaral sa pagbubuo ng mga salita gamit ang morpema

Morpema pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan.

Anyo ng Morpema
1. Morpemang binubo ng isang ponema 2. Morpemang salitang-ugat 3. Morpemang panlapi Morpemang ponema > mga ponemang nagsasaad ng kasarian ng tao Halimbawa: A/O A = pangbabae O = panlalake

Morpemang A laging nakikita sa hulihan ng salita na tumutukoy sa pangalang pambabae Halimbawa mayora Morpemang O laging nakikita sa hulihan ng salita na tumutukoy sa pangalang panlalaki Halimbawa kusinero

Morpemang salitang-ugat Ito ang mga salitang payak o mga salitang walang panlapi. Halimbawa ganda sipag payat bunso

Morpemang panlapi Ito ang mga salitang idinudugtong sa mga salitang-ugat. Ito ang mga panlapi Uri ng morpemang panlapi 1. Panlaping makangalan 2. Panlaping makadiwa 3. Panlaping maka-uri

Morpemang makangalan pinagdugtong na panlapi at salitang ugat na pangngalan Halimbawa mangga + -han manggahan inum + -in inumin ka- + kambal kakambal

Morpemang makadiwa pinagdugtong na panlapi at salitangugat ng pandiwa Halimbawa mag- + laba maglaba mai- + labas mailabas gupit + -an gupitan

Morpemang makauri pinagdugtong na panlapi at salitang ugat ng pang-uri Halimbawa mala- + diosa maladiosa pala + biro palabiro maka- + luma makaluma

Tukuyin kung anong anyo ng morpema ang mga nasalungguhitan sa salita. At kung ito ay morpemang panlapi, tukuyin kung anong uri iyon. Salita Anyo ng morpema ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ Uri ng morpemang panlapi ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________ ________________

1. Sombrero 2. Lakad 3. Maglaro 4. Makadios 5. Lababo 6. Kusinera 7. Manukan 8. Palayan 9. Laruan 10. Lutuin

Kayarian ng mga salitang Filipino Uri ng kayarian ng salita 1. Payak mga salitang walang naidugtong na panlapi walang kakambal na salita Halimbawa ganda galit sikat 2. Maylapi mga salitang binubo ng salitang-ugat at panlapi Halimbawa maganda kumain sabihin 1. Inuulit 2. Tamabalan

Kayarian ng mga salitang Filipino Uri ng kayarian ng salita 3. Inuulit a. ganap na pag-uulit buong salitang-ugat ay inuulit Halimbawa gabi- gabi araw-araw bahay-bahay

Kayarian ng mga salitang Filipino Uri ng kayarian ng salita 3. Inuulit b. di- ganap na pag-uulit parte lamang ng salitang-ugat ang inuulit Halimbawa awit > aawit ganda > gaganda baliktad > bali-baliktad takbo > tatakbo- takbo aasa > aasa-asa magsagawa > magsasagawa

Sintaksis palaugnayan pag-aaral sa pagbubuo ng pangungusap Pangungusap lipon ng mga salita na nagsasaad ng buong diwa Bahagi ng pangungusap Simuno panaguri

Simuno pinag-uusapan sa pangungusap kadalasang sumasagot sa tanong na ano at sino Ano? kapag bagay ang pinag-uusapan Sino? kapag tao ang pinag-uusapan

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Pangngalan halimbawa Naglalaro ang mga bata. Masipag ang ama ko. Wala na si Ana. Ang aklat ay nasunog na.

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Panghalip Siya ay nanalo sa karera. Kami ay nag-aaral ngayon ng Filipino. Wala nang halaga ito. Hindi ko sila kilala. Tayo ay magsikap para guminhawa ang buhay.

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Pang-uri Kinaiinisan ang mga mayayabang. Ang mga masisipag ay pinagpapala. Hindi ko gusto ang mga tamad. Hinuhuli ng mga pulis ang mga masasama.

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Pandiwa Panoorin mo ang mga sumsasayaw. Ang nagsasalita ay isang guro. Kaibigan ko po ang kumakanta sa entablado. Ang magbasa ay isang karunungan.

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Pang-abay ang mga nandito ay uupo na. Ang mga nandoon ay mga first year students. Ang nasa kusina ay mga pagkain. Ang mabilis na paglakad ay nakakatawa.

Mga pwedeng maging paksa sa pangungusap Pang-abay ang mga nandito ay uupo na. Ang mga nandoon ay mga first year students. Ang nasa kusina ay mga pagkain. Ang mabilis na paglakad ay nakakatawa.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap Pangngalan Pedro ang kanyang pangalan. Ang binili niya ay aklat. Si Kulasa ay isang guro. Ang kanyang kinakanta ay isang ballad. Ang kinain ko kanina ay gulay.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap Panghalip Siya ang kanyang kasama kanina. Ang binili niya ay ito Si Kulasa ay siya. Ang kinain ko kanina ay iyan.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap Pang-uri Maganda ang kanyang kasama kanina. Ang binili niya ay pangit. Si Kulasa ay matanda. Ang kinain ko kanina ay matamis.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap Pandiwa Kumakanta ang kanyang kasama kanina. Ang binili niya ay gumagalaw. Si Kulasa ay nakatayo. ang kanyang kapatid ay ngalalaro.

Mga pwedeng maging panaguri sa pangungusap Pang-abay Siya ay nandoon. Ako ay nasa Manila noong lunes. Nandoon sa kusina ang iyong pagkain. Sa Lunes ang alis ni Nena. Sa July 5 ang aking kaarawan.

Anyo ng pangungusap Payak Tamabalan Hugnayan Langkapan 1. Payak pangungusap na mayroong iisang buong mensahe. Si Gil ay nag-aaral. Mabait sila.

Uri ng payak na pangugusap 1. Isang simuno + isang panguri 2. Isang simuno + dalawang panaguri 3. Dalawang simuno + isang panaguri 4. Dalawang simuno + dalawang panaguri

Uri ng payak na pangugusap 1. Isang simuno + isang panguri Ako ay nagsusulat. Si nanay ay nagluluto ng pagkain. Ang mga bata ay naliligo sa banyo. 2. Isang simuno + dalawang panaguri. Ako ay nakikinig at nagsusulat. Si nanay ay kumakanta at sumasayaw. Ang mga bata ay nagbabasa at nagsusulat.

Uri ng payak na pangugusap 3. Dalawang simuno + isang panaguri Si ate at si kuya ay nagwawalis ng bakuran. Ang nanay at tatay ko ay nagtratrabaho sa abroad. Siya at ako ay magkaibigan. 4. Dalawang simuno + panaguri Si Ron at Ray ay magkaklase at magkaibigan. Si Ate at kuya ay nagluluto at naglilinis sa bahay. Ang nanay at tatay ko ay kumakanta at sumasayaw sa Japan.

Anyo ng pangungusap 2. Tamabalan pangungusap na nagtataglay ng dalawang kaisipan o ideya. pinagdudugtong ito ng mga katagang; at, saka, pati, ngunit, subalit, datapwat, habang, samantala. Halimbawa kayo ay saganang-sagana habang kami ay naghihirap. Si nanay ay sumasayaw at si tatay ay kumakanta sa Japan.

Anyo ng pangungusap 3. Hugnayan panugungusap na binubuo ng isang pangungusap na may buo ang diwa (sugnay na makapag-iisa) at isang hindi buo ang diwa (sugnay na di makapagiisa). pinagdudugtong nga mga sumusunod na kataga; upang, nang, pag, kapag, dahil sa, sapagkat, kung, habang, Ako ay nagluluto habang ang kapatid ko ay naglalaba. Mag-aaral ako upang ako ay makapasa sa exam. Makakapasa ka sa pagsusulit kung magsusunog ka ng kilay.

Anyo ng pangungusap 3. Langkapan dalawang sugnay na makapag-iisa at isang sugnay na di makapag-iisa. Ang nanay at tatay ay nagluluto at kami naman ay naglilinis dahil darating ang mga bisita.
Ako ay naliligo at siya naman ay nagbibihis nang biglang may kumatok sa pintuan

TUKUYIN KUNG ANONG ANYO NG PANGUNGUSAP ANG MGA SUMUSUNOD.

1. 2. 3. 4. Mapagmahal at maunawain ang nanay at tatay ko. Si Jose ay nag-aaral ngunit si Kulas ay nangungulit. Isasama mo ako kung pupunta ka sa Manila. Naglalaba si nanay at nagsisibak si tatay nang may dumating na bisita. Si Alma at Reynel ay kapwa nag-aaral sa SLU. Ako ay nagtuturo at siya naman ay nakikinig. Kapag aalis ka, kagagalitan ka ng iyong nanay. Bumagsak siya sa klase dahil sa droga. Wala ng tao sa skwelahan nang ang guard ay umuwi na. Magluto ka at maglaba si Jen upang madami tayong matatapos.

5. 6. 7. 8. 9. 10.

Tungkulin ng pangungusap 1. Paturol 2. Patanong 3. Pautos 4. Padamdam Paturol pangungusap na nagpapahayag ng katutuhanan. ginagamitan ng panandang tuldok.(.) Nanalo si Manny Pacquiao sa larangan ng boksing. Ang Bulkang Mayon ay matatagpuan sa Bicol.

Tungkulin ng pangungusap Patanong pangungusap na nagsasaad ng katanungan. ginagamitan ng panandang pananong. (?) Ano, sino, bakit, kelan, paano, gaano, atbpa Bakit umiiyak ang bata? Sino ang batang iyon? Ano ang pangalan mo?

Tungkulin ng pangungusap Pautos pangungusap na nagsasaad ng utos o pakikiusap. ginagamitan ng panandang tuldok at pananong.(.),(?) Magluto ka ng pagkain dahil darating na si nanay. Tawagan mo si Martha dahil may sasabihin ako. Maari bang ikuha mo ako ng tubig dahil nauuhaw ako

Tungkulin ng pangungusap Padamdam pangungusap na nagsasaad ng masidhing damdamin. ginagamitan ng panandang padamdam.(!) Ang ganda ng Banawa Rice Terraces! Kinasusuklaman kita! Naku po! Mahuhulog ang bata. Wala ka na palang mga magulang.

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Sugnay lipon ng mga simuno at panaguri na pwedeng may buo ang diwa at hindi buo ang diwa. Uri ng sugnay 1.Sugnay na makapag-iisa pangungusap na may simuno at panaguri na may buo ang diwa. Ako ay matanda na. Siya ay namatay na.

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Sugnay lipon ng mga simuno at panaguri na pwedeng may buo ang diwa at hindi buo ang diwa. Uri ng sugnay 1.Sugnay na di-makapag-iisa pangungusap na may simuno at panaguri na hindi kompleto ang diwa. Sapagkat nagkasala ka Upang tayo ay hindi bumagsak

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Parirala lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri. hindi pangungusap. 1. Karaniwang parirala binubuo ng mga salitang di nagpapahayag ng buong kaisipan. Naglalaro sa paaralan Ang mga bata Si kulasa

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Parirala lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri. hindi pangungusap. 2. Pariralang pawatas binubo ng pandiwa at ang panuring o layunin nito. nagsisimula at binubuo ito ng isang panlapi at salitang ugat Magtanin sa bukid Maglakbay sa ibang bansa Magluto ng pagkain

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Parirala lipon ng mga salita na walang simuno at panaguri. hindi pangungusap. 3. Pariralang pang-ukol nagsisimula ito sa mga sumusunod na pang-ukol sa, kay, ng, para, tungkol kay, hinggil, ayon Tungkol sa balita Sa palengke Kay Rosana

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Pangungusap salita o lipon ng mga salita na buo ang diwa. Uri: 1. Ganap na pangungusap 2. Di-ganap na pangungusap Ganap pangungusap na may simuno at panaguri na buo ang diwa. Matulungin sila. Ako ay gwapo.

Ano ang pagkakaiba ng sugnay, parirala at pangungusap? Pangungusap salita o lipon ng mga salita na buo ang diwa. Uri: Di-ganap na pangungusap pangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan 1. Sambitlang panawag Ate! Nanay! Kuya! 2. Nagsasaad ng damdamin Naku po! Diyos ko po!

Di-ganap na pangungusap pangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan. 3. Pagtawag Halika rito! Lapit! 4. Pautos Takbo! Alis diyan! 5. Pangkalikasan Umuulan Bumabagyo 6. Panagot sa tanong Opo. Ayaw ko.

Di-ganap na pangungusap pangungusap na walang simuno at walang panaguri subalit buo ang kaisipan. 7. Panahon Mamaya na. Bukas na lang. 8. Pagbati Kumusta Magandang araw po. 9. Pagpapaalam Paalam po. Tutuloy na po. 10. Pakiusap Maari ba? Sige na

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. Uri 1. Asimilasyon 2. Pagpapalit ng ponema 3. Metatesis 4. Pagkakaltas ng ponema

Pagbabagong Morpoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. Uri 1. Asimilasyon
pagbababgo sa idinudugtong na NG sa hulihan ng salita dahil sa katabing ponema. Uri nito a. Ganap na asimilasyon may pagbabago sa NG pati ang unang letra ng salitang idinudogtong pang+ pamalo > pampalo> pamalo pang+tali > pantali > panali pang + tabas > pantabas> panabas

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. 1. Uri Asimilasyon b. Di- ganap na asimilasyon NG=M kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa P/B pang+paaralan = pampaaralan pang+bayan = pambayan NG= N kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa D/L/R/S/T pang+ dukot = pandukot

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. 1. Uri Asimilasyon
Take note: Mananatili ang NG kung ang idudugtong na salita ay nagsisimula sa H Pang+ hambalos = panghambalos Pang+huli = panghuli

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. 2. Pagbabago ng ponema a. D=R madapat = marapat madunong = marunong b. H=N tawahan= tawanan c. 0= U sino=sinu sang-ayon = sang-ayung sang-ayon

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. 3. Metatesis pagpapalitan ng posisyon ng mga letra Mga salitang nagsisimula sa L/Y na ginigitlapian ng /-in/ ay nagpapalitan ng posisyon Lipad + -in- = linipad = nilipad Yaya + -in- = yinayaya= niyaya Note: tanim+ an = taniman = tamnan

Pagbabagong Mopoponemiko pagbabago ng karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa katabing salita. 4. Pagkakaltas ng ponema nagkakaroon ng pagbabago sa huling pantig ng salitang-ugat at nawawala iyon kapag hinuhulapian. Takip + an = takipan = takpan Sara + han = sarahan = sarhan
Laba + han = labahan = labhan