You are on page 1of 28

IPRA:

BATAS NG REPUBLIKA BLDG. 8371

Republika Bldg. 8371 Batas na Kumikilala, Nagtatanggol at Nagtataguyod sa Karapatan ng Katutubong Pamayananng Kultural/Katutubong Pamayanan, Nagbubuo ng Pambansang Komisyon para sa Katutubong Pamayanan, Nagtatadhana ng Kaukulang Kaparaanan sa Pagpapatupad, at Naglalaan ng Gugulin para ditto at para sa aiba Pang layunin.
BATAS NG REPUBLIKA BILANG 8371IPRA Republika ng Pilipinas Batasan ng Pilipinas Lungsod ng Metro Manila Ikasampung Kongreso Pangkalahatang Karaniwang Session Sinimulan at Ginanap sa Metro Manila Ika28 ng Hulyo 1997

(BATAS NG REPUBLIKA BILANG 8371)


Batas na kumikilala, Nagtatanggol at, Nagtataguyod sa Karapatan ng Katutubong Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanang Pilipino, Nagbubuo ng Pambansang Komisyon para sa Katutubong Pilipino, Nagtatadhana ng Kaukulang Kaparaanan sa Pagpapatupad at Naglalaan Ng Gugulin para dito sa para sa iba pang Layunin.

KABANATAI: MGATADHANANG PANGKALAHATAN


Seksyon1.MaiklingPamagat.Angbatasnaitoay tatawagingBatasUkolsaKarapatanngmga Katutubong1997. Seksyon2.PahayagngPatakaranngEstado. KinikilalaatitinataguyodngEstadoanglahatngmga karapatanngKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanannanakasaadditto alinsunodsabalangkasngSaligangBatasngPilipinas: a. KikilalaninatitataguyodngEstadoangmga karapatanngKatutubongPamayanang Kultural/Katutubongpamayananalinsunodsa balangkasngpambansangpagkakaisaatpag unlad b. PangangalagaanngEstadoangmgakarapatan ngKatutubongpamayanansakanilanglupaing ninunoupangmatiyakangkanilang kagalingangekonomiko,panlipunanat pangkultura.KikilalaninatpaiiralinngEstado angmganakaugaliangbatas/katutubongbatas hinggilsamgakarapatan omgaugnayansa ariariansapatiyaksapagmamayariatsaklaw ngmgalupaingninuno k. Kikilalanin,igagalangatpangangalagaan ngEstado angmgakarapatanng KatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananna pangalagaan atpaunlarinangkanilang mgakalinangan,salindunong/tradisyonat mgalinangan/institusyon.Angmga karapatangitoayisasaalangalangsa pagbubuongmgapambanangbatasat patakaran d. Titiyakinngestadonatatamasain ngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,anumanangkasarian,angganap namgakarapatangpantaoatkalayaannang walanghadlangopagtatangitangi e. MagsasagawangmgahakbangangEstado kaugnaysapakikibahagingmgaKatutubong Pamayanan sapagtatanggolngkanilangmga

karapatan,tiyakinangpaggalangsakabuoanng kanilangkalinangan,attitiyakindinnaangmga kasapingKatutubongPamayanang cultural/KatutubongPamayananaymagtatamasang pantaynamgakarapatanatpagkakataonnakatulad ngiginagawadngmgapambansangbatasat patakaransaibapangmamamayanat g.TinatanggapngEstadoangkanyangtungkuling tumugonsamalakasnapahayagngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananpara sakabuoanngkanilangkalinangan.Dahildito titiyakinngestadonamaylubosnapaglahokang mgaKatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanansatunguhinngedukasyon,kalusuganat ibapangmgapaglilingkod,upangangmganasabing paglilingkodayhigitnanakatutugonsamga pangangailanganatpagnanaisngmgapamayanang ito Tungosamgalayuningito,itatatagatitataguyodng estadoangmgakaukulangkaparaananupangmaipairal atmatiyakangkatuparanngmgakarapatangito,namay pagsasaalangalangsamgakaugalian, salindunong/tradisyon,paniniwala,interesat linangan/insitusyonngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,atupangmagpatibay atmaipatupadangmgahakbangupangmaipagtanggol angkanilangmgakarapatansakanilanglupaingninuno.

KABANATAII: KAHULUGANNG MGASALITA


Seksyon3.Kahuluganngmgasalita.Sangayonsa layuninngBatasnaito,angmgasumusunodnasalita aymangangahuluganng: a. LupaingNinunomalibansapasubaling nakasaadsaSeksyon56ngBatasnaito,ay tumutukoysalahatngmgapooknasa kalahatanaypagmamayaringmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanannabibubuongmgakalupaan,mga katubigansailaya,baybayingdagat,atmga likasyamandito,napagmamayari,inangking pagaari,sinaklaw,ginagamitopinaninirahan ngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,nilamismo osapamamagitanngkanilangmganinuno, magingitoykumunal/pangmadlaopanarili, mulapasapanahonghanggangabotngalaala (timeimmemorial),patuloyhanggangsa kasalukuyanmalibankungitoynagambalang digmaan,sapilitangpaglikasdahilsadahas, panlinlangopagnanakawobungangmga proyektongpamahalaan oibapangsariling kusangkasunduangsinagayunanng pamahalaanatmgapribadong indibidwal/korporasyon,nakinakailangan upangmatiyakangkanilangkagalingang pangkabuhayan,panlipunanat pangkalinangan.Isasamaditoangmga lupaingninuno,kagubatan,pastuhan,lupang residensyal,pansakahanatibapangmga pansarilinglupaanumanangkasalukuyang kauriannito,mgalugarnapinangangasuhan, libingan,lugarnasagradoopinagsasambahan, mgakatubigan,mineralatibapangmgalikas yaman,atmgalupangmaaaringhindina tangingangmgakatutubongPamayanang cultural/Katutubongpamayananlamangang naninirahansubalitkinaugaliangkanilang nagagamitparasakanilangkabuhayanatmga nakaugaliangGawain,particulardittoang kahabaan nghanaynapinaninirahanngmga KatutubongpamayanangKultural/Katutubong Pamayanannanananatilinglagalag(nomad)

at/omganagpapalipatlipatnamambubungkal (shiftingcultivators) b. LupangNinunomalibansapasubaling nakasaadsaSeksyon56ngbatasnaito,ang lupangninunoaytumutukoysalupangariarian, sinaklaw,inari atginagamitngindibidwal, pamilyaoangkanngmgakasapingKatutubong PamayanangKultural/Katutubongpamayanan mulapasapanahonghanggangabotngalaala, sapamamgitanngkanilangmgasariliokanilang ninuno,sailalimngpagaangkingpansarilio tradisyunalnapagmamayaringgrupo,tuloy tuloyhanggangsakasalukuyanmalibankung nagambalangdigmaan,sapilitangpaglikasdahil sadahas,panlilinlangopagnanakaw,obilang bungangproyektongpamahalaanatibapang sarilingkusangkasunduangsinangayunanng pamahalaanatpribadong indibidwal/korporasyon,kabilangsubalithindi limitadosa,mgalupangresidensyal,hagdan hagdangpalayan(riceterraces)opalayan,mga pribadonggubat,kainginatlupangnatatamnan ngmgapunongkahoy k. KatibayanngPagkilalasaLupangNinuno (CALT)tumutukoysatitutlonapormalna kumikilalasamgakarapatanngpagmamayari ngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanansakanilang lupaingninunonatinukoyatnasukatnang naaayonsabatasnaito d. KatibayanngPagkilalaSaLupangNinuno (CALT)tumutukoysatitulonapormalna kumikilalasamgakarapatansapagmamayari ngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanansakanilang lupangninuno e. PagaangkingKumunal tumutukoysamgapag aangkinsalupa,atlikasyamanosamga karapatandito,napagmamayaringpangmadlao pagmamayaringbuongpamayanan/tribusa loobngisangtukoynateritoryoolugar g.MgaKinaugaliangBatas/KatutubongBatas tumutukoysaluponngmganakatalaat/odi nakalatangmgaalituntunin,kasanayan,kaugalian

natradisyunalatpatuloynakinikilala, tinatanggapatsinusunodngmgaKatutubong PamayanangKultural/Katutubong Pamayanan h. MalayaNaunaatMalinangna Kapahintulutan(FreeandPpriorInformed Consent)Sangayonsapagkakagamitsabatas na ito,aymangangahuluganng pagkakasundosundonglahatngkasaping KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanannatitiyakinsangayonsakanilang mgakinaugaliang/katutubongbatasat kagawian,malayasaanumangpanlalangmula satagalabas,panghihimasokatpamimilit,at natamoatmataposipagbigayalamat ipaliwanagnanglubosanglahatngkabatiran ukolsa,layuninatlawakngGawain,sawika atpamamaraangnauunawaanngKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan i.KatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan tumutukoy saisangpangkatngmgataoomagkakauring mgalipunannanakikilalasasariling pagpapatunayopagpapatunayngiba,na tuloytuloynanamuhaybilangorganisadong pamayanansaisangtukoyatkumunalna teritoryo,namulapasapanahonghanggangsa abotngalaalaaymagmamayari,o umaangkin,namumuhayatnaninirahansa naturangmgateritoryo,nabubuklodnga sarilingwika,mgakaugalian, salindunong/tradisyonatibapangmga natatanging katangiangpangkalinangan,o mgapamayanangdahilsapagtutolsa pampulitika,panlipunanatpangkalinangang panghihimasokatpananakopngmgadayuhan aymakasaysayangnaggingbukodoibasa nakararamingPilipino.Kabilangsamga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananayyaongmgataonaitinuturingna katutubosapamamagitanngkanilangmga ninunonananirahansabansanangunapasa panahonngpaglupigopananakoposa panahonngpagtatatagnghindikatutubong mgarelihiyonatkulturaonangunapasa panahonngpagtatatagngmgakasalukuyang mgahanggananngestado,nanakapagpanatili ngilanolahatngkanilangsariling panlipunan,pangkabuhayan,pangkulturaat

pampulitikangmgalinangan/institusyon,na maaaringnapaalisnasakanilangmga tradisyunalnalupainokayaynamumuhaynasa labasngkanilanglupaingninuno. l. KatutubongBalangkasPampulitika tumutukoy samgapamamaraanobalangkasngpang organisasyonatpangkulturangpamumuno,mga linangan/institusyon,pagkakaugnay,huwaranat kaparaananparasapagbubuongmgapasiyaat paglahok,nakinikilalangmgaKatutunong pamayanangKultural/KatutubongPamayanan tuladng,ngunithindilimitadosa,Kapulungan ngmgaNakatatanda,Kapulunganngmga Timuay,NangangalagangBodong,oanumang ibapanghukumanolupongmaykatuladna katangiansamganabanggitsaunahan m. PagaangkingPansarili tumutukoysamgapag aangkinsalupaatmgakarapatandittona marapatparasamgaindibidwal,pamilyaat angkan,kasama,ngunithindilimitadosa,mga lupangresidensyal,hagdanhagdangpalayanat mgapalayanatlupangnatatamnanngmga punongkahoy

n. PambansangKomisyonngKatutubong Pamayanan tumutukoysatanggapangbinuosa ilalimngbatasnaito,namapapasailalimng TanggapanngPangulongPilipinas,nasiyang pangunahingtanggapannapampamahalaanna maypananagutan samgapagbubuoat pagsasagawangmgapatakaran,planoat programaupangkilalanin,pangalagaanat itaguyodangmgakarapatanngKatutubong pamayanangKultural/KatutubongPamayanan o. KarapatansaLupaingNinuno(NativeTitle) tumutukoysamgakarapatanngmga KatutubongPamayanangcultural/Katutubong Pamayanansalupaatlupainninunonamaybias atkinkilalanangunapasapanahonng pananakop,atnakabatay sakatuwiranna,mula pasapanahonghanggangabotngalaala,ay pribadongpagmamayarinaoinaangkinna pribadongariarianngKatutubongpamayanang Kultural/katutubongPamayanan,kungkayat angmgalupaingitoayhindikailanmannagging lupangpublikoatsagayon,hindi mapapasubaliannapribadongpagaaringaito

ngmgaKatutubongPamayanan/Katutubo bagopamanangpananakopngmgaKastila p. MgaSamahangDiPampamahalaan(NGO) tumutukoysamgasamahangpribadonamay layuningdinapagkakakitaanatkusangloob nabinuoupangmakapagbigayngibatibang mgapaglilingkodsamgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan, maymatibaynakasaysayan/recordng mabisangpaglilingkodatkatanggaptanggap sapamayanangpinaglililngkurannito q. SamahanngmgaTao(PO)tumutukoysa mgasamahangpribadoatmaylayuningdi pinagkakakitaannakusangloobnabinubuo ngmgakatutubo,atsakanilangsarilingpasiya aymaaaringmagingkinatawanngmga katutubosamgausapinnamaykinalamansa pamayanan. r. Karapatan saSalindunong/Tradisyunalat LikasKayangPaggamitngLikasYaman tumutukoysamgakarapatanngKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan satuloytuloyatmapangalagangpaggamit, pamamahala,atpangangalagasaa)mga kalupaan,hangin,mgakatubiganatmga mineralb)mgahalaman,hayopatibapang organismok)mgalugarpangisdaanat pangasuhand)mgasagradonglugarate)iba panglugarnamayhalagangpangkabuhayan, pangritwalatpangsiningsangayonsa kanilangkatutubongkaalaman,paniniwala, sistemaatkasanayanat s. PanahongHanggangAbotnaAlaala tumutukoysaisangtakdangpanahong hanggangkayangabutinngalaalao natatandaan,aymaytangingkatutubong pamayanangcultural/Katutubongpamayanan nanagmamayari,sumaklaw,umaangking bilangmayariatgumagamitngisangtiyak nakalupaannaisinalinsakanila,sa pamamagitanngkatutubongbatasominanasa kanilangmganinuno,nangnaaayonsa kanilangmgakaugalianatpinagkakaugalianat salindunong/tradisyon.

KABANATAIII: MGAKARAPATANSA LUPAINGNINUNO


Seksyon4.KonseptongLupa/LupaingNinuno. Kasamasakonseptonglupa/lupaingninunoayyaong mgapagkakaunawasakalupaannasumasaklawhindi lamangsapisikalnakapaligiran,kundiangkabuuang kapaligirankabilangangpangespiritwalat pangkalinangangbuklodngmgaKatutubong PamayanangKultural/Katutubongpamayanansamga lugarnasaklaw,inariatginagamitnilabilangkanilang ariarianat/opagaangkin. Seksyon5.KatutubongKonseptosaPagmamayari. Angkatutubongkonsepto sapagmamayariay tumutukoysapananawnaanglupaingninunoatlahatng mgayamangmatatagpuanditoaymagsisilbingmaterial nabatayanngkanilangpangkalinangangkabuoan.Ang katutubongpagkakaunawasapagmamayarisakabuuan aynananangannaanglupaingninunongmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananaypribadongunitpagmamayaring komunal/pangmadlanglahatngsalinlahiatkunggayon ayhindimaaaringipagbili,ipamigayosirain.Kasama rindittoangsalindunong/tradisyunalatlikaskayang karapatansalikasyaman. Seksyon6.SaklawatKabuuanngLupa/Lupaing Ninuno.Anglupa/lupaingninunoaybinubuonglahat ngpooknasakabuuanaypagmamayaringmga KatutubongpamayanangKultural/Katutubong Pamayanankatuladngtinutukoysailalimngsek.3(a) at(b)ngbatasnaito. Seksyon7.MgaKarapatansaLupaingNinuno.Ang mgakarapatansapagmamayariatpamumusisyonng mgaKatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanansakanilangmgalupaingninuoaykikilalanin atipagtatanggol.Kasamasamgakarapatangitoay: a. KarapatansaPagmamayari.Angkarapatansa pagmamayaringmgakalupaan,mgakatubigan natradisyunalat/oaktwalnapinananahananng mgaKatutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,mga sagradonglugar,salindunong/tradisyunalna mgalugarnapangasuhanatpangisdaan,atsa

lahatngmgapagbabagongginawanila, anumangpanahon,saloobngmgalupaing ninuno b. KarapatangPaunlarin/LinanginangLupaat LikasYaman.Malibansapasubaling nakasaadsaSek.56ngBatasnaito,ang karapatangpaunlarin,kapangyarihang patnubayanatgamitinangmgalupaat teritoryongtradisyunalnatinitirahan,inaario ginagamitkarapatangpamahalaanat pangalagaanangmgalikasyamansaloobng mgateritoryoalinsunodsapagtalimasa pananagutanparasamgasusunodnasalinlahi makinabangatmakabahagisapakinabang mulasapagbabahagiatpaggamitngmgalikas yamannamatatagpuandittoangkarapatang makipagkasundoatmagtakdangmga kondisyonparasapaggalugadngmgalikas yaman samgalugarupangmatupadang layuningmatiyakangpangangalagasa ekolohiyaatkapaligiran,alinsunodsa kinaugaliang/katutubongbatasatpambansang batasangkarapatansamalinangat matalinongpakikibahagisapagbubuoat pagpapatupadngmgaprograma,pribadoman opampamahalaan,namakakaapektosamga lupaingninunoattumanggapngtamaatsapat nakabayaransaanumangpinsalang magagawabilangresultangmganabanggitna programakarapatansamgamabisang hakbang/kilosngpmamahalaanupang mapigilan anganumangbalakid, pagwawalangbahalaatpagyuraksamga karapatangito k. KarapatangManatilisamgaTeritoryo.Ang karapatannamanatilisateritoryoathindi mapaalisomailikasmuladitto.Wlang KatutubongpamayanangKultural/Katutubong pamayanannamaililikasnangwalasilang Malaya,nauunaatmalinangngpagsangayon, saanumangkadahilananmalibansa kapangyarihanngEstadonakuninang pribadongariarianparasagamitpambayansa kaparaananngbatasatmaywastong kabayaran(eminentdomain).Kungang paglilipatopaglilikasaypangangailangan bilangtangingparaan(exceptionalmeasure), angpaglilipatopaglilikasaymagaganap lamangkungmayMalayanauunaatmalinang

napagsangayonangkinauukulang katutubong Pamayanan.Saanumangminarapatnapanahon, osaanumangsandalinaangkadahilananng paglikasaymawalana,aymaykarapatanang mgaKatutubongPamayananng Kultural/KatutubongPamayanannabumaliksa kanilanglupaingninunoomgalugarna pansamantalangnilisan.Sakalinghindina posible angpagbabaliksamganilisannamga lugar,atsangayonsanararapatnakasunduanat kaparaanan,angKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaybibigyanng mgakapalitnalupainkatumbasngomay kalidadatlegalnakatayuantuladngmga lupaingsapilitangnilisan,angkopat makakatugonsakanilangkasalukuyang pangangailanganatpanghinaharapnakaunlaran. Angmgataongsapilitangmaililipatomaililikas aytatanggapngwastongkabayaranparasaanu mangkaugnaynakawalanopinsalasanhing sapilitangpaglikas d.KarapatanKungmayPaglikas.Kungang sapilitangpaglikasaynaggingbungang malalakingsakuna,pagsisikapanngEstadona mailipatngkinaroroonanangmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanansa naaangkopnamgalugarkungsaanmaaari silangmagkaroonngpansamantalang pansuportangpangkabuhayanDatapwatang mgakatutubongnailikasaymaykarapatang bumaliksakanilangmgalugarkungang kaayusanatkaligtasansamgalupangiyonay bumaliknaAtkaragdaganpa,nakungang panunumbalikngkatiwasayanatkaligtasansa lupaingninunosadatingkalagayanayhindina possiblepa,angmganailikasnamgakatutubo aymagkakaroonngseguridadsapaninirahansa mgalupangkanilangnilipatan: Sa karagadagangkondisyonna, angmgabatayang serbisyoatkabuhayanayibibigaysakanila upangmatiyaknaangkanilangpangangailangan aymaayosnanatutugunan e. KarapatangIsaayosangPagpasokngmga DayuhanomgaMakikipanirahan.Karapatan sapagpapahintulotatpagsasaayosngpagpasok ngsinomangmgamigranteomgataong makikipanirahanatmgaorganisasyonsamga lupaingninuno

g. KarapatansaLigtasatMalinisnaHanginat Tubig. Sangayonsalayuningito,dapat pakinabanganngmgaKatutubong PamayanangKultural?Katutubongpamayanan angkabuoangsistemaatanumangkaparaanan upangmapangalagaanngwastoangmga kanilangmgakatubiganathimpapawid. h. KarapatangAngkininangmgaBahaging Reserbasyon.Angkarapatangangkininang mgabahagi ngmgalupaingninunonanailaan parasaibatibangmgalayunin,malibansa mganakalaanatitinalagaparasa pangkalahatanatpampublikongkapakananat serbisyo i. KarapatangLutasinangHidwaan. Ang karapatannalutasinangmgahidwaansalupa ayonsamgakinaugaliang/katutubongbatasng KatutubongPamayanangcultural/Katutubong Pamayanannanakakasaklawsalupanasanhi nghidwaan,atkunghindimagtagumpayang kinaugaliangpamamaraansapagaayosay sakapalangmaaaringisampaangnauukolna reklamosahukumanosaibapang kaparaanan ngmaayosnapaglulutasnghidwaan. Seksyon8.MgaKarapatansaLupangNinuno.Ang karapatansapagmamayariatpamumusisyonngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong pamayanansakanilangmgalupangninunoay kikilalaninatipagtatanggol. a. KarapatangIsalinangLupa/Ariarian. Kasamasakarapatangitoangmgakarapatan sapaglilipatnglupaoariariansapagitanng mgakasapingmgamagkakatuladna KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,subalitsasailalimsamga kinaugaliang/Katutubongbatasatkaugalian ngkinauukulangpamayanan. b. KarapatansaPagbawi. Samgakalagayanna kungsaan nakitanaangpaglipatngmga karapatansalupa/ariariansapamamagitanng anumangkasunduanokaparaanan,saisangdi katutuboaynababahiranngmalingpahintulot ngKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,onaisalinsa kapalitngdimakatwiranghalaga,ang nagsasalingKatutubongPamayanang

Kultural/KatutubongPamayananaymay karapatannamulingbawiinangnaturang lupa/ariariansaloobngtakdangpanahonghindi lalagpassalabinlimang(15)taonmulasaaraw ngpagkasalin. Seksyon9.MgaPananagutanngKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanansa KanilangLupaingNinuno.AngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananna naninirahansaisangtukoynalupaingninunoay mayroongmgasumusunodnapananagutan. a. PanatilihinangTimbangatKanaisnaisna Ekolodyi. Pangalagaan,mapanumbalikat panatilihin angtimbangatkanaisnaisna ekolodyisalupaingninunosapamamagitanng pangangalagasamgahalamanathayop, katubiganatibapangreserbasyon. b. Panumbalikinkalayanngmganakalbongmga gubat.Aktibongpangunahan,isakatuparanat lumahoksapagpapanibagonggubatngmga nasiranglugaratsaibapangmgaprogramaat proyektongpangkaunlaranayonsanaaayonat matuwidnakabayaranat k.SumunodsamgaBatas. Tumalimaatsumunod samgaisinasaadngBatasnaitoatsapatakaran atpanuntunanparasamahusaynapagpapatupad nito. Seksyon10.WalangPahintulotatLabagsaBatasna Panghihimasok. Angwalangpahintulotatlabagsa batasnapanghihimasoksa,opaggamitnganumang bahaginglupaingninuno,oanumangpaglabagsamga karapatangnabanggitsauna,ayparurusahansailalimng Batasnaito.Karagdaganpaditto,angPamahalaanay gagawangmgahakbangupangmaiwasanang pagsasamantalangmgadikatutubosamgakaugalianng KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan. Seksyon11.PagkilalasamgaKarapatansaLupaing Ninuno(NativeTitle). AngmgaKarapatansaLupaing Ninuno(NativeTitle)ngKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaykinikilalaat iginagalang.Angpormalnapagkilala,kunghinihiling ngmganasabingKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,ayipapaloobsaisang KatibayanngPagkilalasaLupaingNinuno(CADT),na

kumikilalasatitulo/karapatanngkaukulang KatutubongpamayanangKultural/Katutubong Pamayanansamgateritoryongnatukoyatnasukat. Seksyon12.KarapatangMakapamiling KaparaananupangMabigyanngKatibayanang PagmamayarisaLupa,SangayonsaBatas CommonwealthBilang141,atmgasusognito,osa BatassaPagpapatalangLupaBilang496.Ukolsa kanilangpansarilingariarian,angindibidwalna kasapingKatutubongPamayanan Kultural/KatutubongPamayanan,nasakanilangsarili opamamagitanngkanilangmganinuno pinagmanahan,napatuloynanamumusisyonat naninirahansakanilangmgalupangninunoolupa bilangisangnagmamayari,sapanahonghindi kukulanginsa30taon,mataposmapagtibayang Batas naitoatkunghinditinutulanngmgakasapingkatulad ngnabanggitnaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan,aymaykarapatang makapamilingkatibayansakanilangmgalupang ninunosailalimngprobisyonngBatas Commonwealthbilang 141atmgasusognito,osa ilalimngBatassaPagpapatalangLupabilang496. Sakatuparannglayuningito,angmganasabing lupangninunonapansarilingpagmamayaring indibidwal,namaykatangiangpangagrikulturaat sadyangginagamitparasaagrikultura,bahayan, pastuhanatlupangginagamitsapagtatanimngpuno, kasamaangmgagulodna18%omahigitpaangtaas, ayitinuturingnalupangagriculturalnamaaaringilipat oipagbili. Angkarapatangmakapamilingkarapatanng pagpapatibayngkarapatansapagmamayarina iginagawadsailalimngSeksyonnaitoaymagagamit lamangsaloobngdalawampung(20)taonmulasa pagkakabisangBatasnaito.

KABANATAIV: KARAPATANSASARILING PAMAMAHALAATKAPANGYARIHAN


Seksyon13.SarilingPamamahala.Kinikilalang EstadoanglikasnakarapatanngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanansasariling pamamahalaatsarilingpagpapasyaatiginagalangang kanilangmgakaugalian,gawiatlinangan/institusyon.Sa gayon,titiyakinngEstadoangkarapatanngKatutubong Pamayanang Kultural/KatutubongPamayananna malayangitaguyodangkanilangpangkabuhayan, panlipunanatpangkulturangpagunlad. Seksyon14.TulongsamgaNagsasarilingRehiyon. PatuloynapalalakasinatitataguyodngEstadoangmga nagsasarilingrehiyonnanilikhasailalimngSaligang Bataskungkanilanghihilinginokakailanganin. Gayundin,hihikayatinngEstadoangibangKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanannahindi kasamaonasalabasngMuslimMindanaoatCordillera nagamitinanganyoatlamanngkanilangmgagawisa buhaynamaaringkaugmangbatayangmgakarapatang itinakdasaSaligangBatasngRepublikangPilipinasat ibapangkinikilalangpandaigdigangkarapatangpantao. Seksyon15.SistemangPangkatarungan,Mga Linangan/InstitusyonsaPagaayosngmga Tunggalian,MgapamamaraansaPaglikhang Kapayapaan. AngmgaKatrutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaykarapatang gamitinangkanilangsarilingpamamaraang pangkaturungannapangkaraniwangtinatanggap,mga linangan/instiutsyonsapagaayosngtunggalian,mga pamamaraansapaglikhangkapayapaanomga kaparaananatibapangmgakatutubong batasat kasanayansaloobngkanilangkaukulangpamayananna maaaringkaugmangpambansangsistemang pangkatarunganatngpandaigdigangkarapatangpantao. Seksyon16.KarapatangLumahoksaPagpapasya. AngmgaKatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananaymaykarapatanglumahoknangganap, kungkanilangmamarapatin,salahatngmgaantasng pagpapasyasamgabagaynamaaaringmakaapektosa kanilangmgakarpatan,buhayatkahihinatnansa pamamagitanngmgaparaangsilamismoangpipili, gayundinupangpanatilihinatpaunlarinangkanilang

sarilingkatutubongbalangkaspampulitika.Dahil ditto,titiyakinngEstadonaangmgakatutubong balangkaspampulitika.Dahilditto,titiyakinngEstado naangmgakatutuboaymabibigyanngkinatawansa mgapangkatnagumagawangpasyaatibapanglocal nakonsehonglehislatibo. Seksyon17.KarapatangItakdaatPagpasyahan kunganuanoangPangunahingGawainparasa Kaunlaran.AngmgakatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaykarapatang itakdaatpagpasyahanangkanilangsarilingmga prayoridadsapagpapaunladnamakakaapektosa kanilangmgabuhay,paniniwala,linangan/insitutsyon, opangispiritwalnakatauhan,atangmgalupang kanilangpagmamayari,sinasaklawoginagamit.Sila aylalahoksamgapagbubuo,pagsasagawaatpagtatasa ngmgapatakaran,planoatprogramaparasa pambansa,panrehiyon atpanlokalnapagpapaunladna maaaringtuwirangmakaapektosakanila. Seksyon18.KatutubongBarangay.Angmga KatutubongpamayanangKultural/Katutubong Pamayanannananinirahansamagkakaratignamga lugaropamayanankungsaansilaangbumubuong higitnanakakaramisapopulasyon,aymaaaring magbuoomagtatagngisanghiwalaynabaranggay sangayonsaitinakdangKodigongLocalna Pamahalaanhinggilsapgbubuongkatutubong baranggay. Seksyon19.GampaninngmgaSamahangPantao. KinikilalaatiginagalangngEstadoanggampaninng mganagsasarilingsamahanngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan upang maipagpatuloyatmapangalagaanangkanilang marapatatsamasamangmgainteresatadhikainsa pamamagitanngmapayapaatmatuwidna pamamaraan. Seksyon20.MgaPamamaraansaPaglinangat PagbibigayKapangyarihansamgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan. Angpamahalaanaymagbubuongmgapamamaraan parasaganapnapagunlad/pagkamaykapagyarihan ngsarilingmgalinangan/institusyonatpagkukusang mgaKatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananat,kungkinakailangan,ibibigayangmga kinakailangan,ibibigayangmgakinakailangang tulongparaditto.

KABANATAV: KATARUNGANG PANLIPUNANAT MGAKARAPATANG PANTAO


Seksyon21.PantaynaPangangalagangBatasat PagpawisaDipagkakapantaypantay.Alinsunodsa pantaynapangangalagangbatasnanakasaadsaSaligan BatasngRepublikangPilipinas,satsarterngmga NagkakaisangBansa(U.N.),saPandaigdigangPahayag ngmgaKarapatangPantaokasamanaangKumbensyon sapagpawingdipagkakapantaypantaylabansa KababaihanatPandaigdigangBatassaKarapatang Pantao,igagawadngEstadosaKatutubongPamayanang Kultural/Katutubongpamayanan,ayonsanararapatna pagkilalasakanilangnatatangingkatangianat pagkakakilanlan,angmgakarapatan,pangangalagang batasatpribelihiyongkatuladngtinatamasanglahatng mgatao.Igagawaddinsakanilaangkatuladna karapatansapaggawa,mgapagkakataon,batayang serbvisyo,pangedukasyonatibapangmgakarapatanat pribelihiyongtinatamasanglahatngtaosalipunan. Gayundin,titiyakinngEstadonanagpaggamitng anumanganyongdahasopanghihimasoklabansamga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananayhaharapinngnaaayonsabatas. TitiyakinngEstadonaangmgabatayangkarapatang pantaoatkalayaannanakadambanasaSaligangBatasat ibapangkaugnaynamgapandaigdignagkasunduanay titiyakindinsamgakatutubongkababaihan.Sagayon, walangitinatadhanasabatasnaitoangmaaaring ipagpalagaynamagdudulotngpagmamaliitsamga karapatanatkagalingangdatinangkinikilalaat iginagawadsamgakababaihansailalimngmgaumiiral nabatasnamaypangkalahatangsaklaw. Seksyon22.MgaKarapatansaPanahonng ArmadongTunggalian/Digmaan.AngmgaKatutubo aymaykarapatansadipangkaraniwangpangangalagaat katiyakansamgapanahonngarmadongtunggaliano digmaan.SusundinngEstadoangmgaPandaigdigang pamantayan,higitsalahat,angIkaApatnaKapulungan saGenevang1949,parasapangangalagaangmga populasyonngsibilyansamgapangyayaringkagipitan at armadongtunggalian/digmaan.Hindimangangalapmula saKatutubongPamayanangKultural/Katutubong

Pamayanan,ngkasapinghukbongsandatahan,ng labagsakanilangkagustuhan,atsaparticularpara gamitinlabansaibangmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananomangalapngmga kasapimulasakatutubongkabataanparasa sandatahanglakassaanumangkalagayanopilitinang mgakatutuboparalisaninangkanilangmgalupa, teritoryoatkabuhayan,oilipatnglugarsanatatanging sentroparasalayuningpanghukbonamayanumang kalagayanngdiskriminasyonongdipagkakapantay pantay. Seksyon23.KalayaanmulasaDiskriminasyonat KarapatansaPantaynaPagkakataonat Pakikitungo.KarapatanngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananna magingMalayasaanumanganyongdiskriminasyon, kaugnaysapangangalapngmanggagawaatmga kalagayansapaggawa,nasilaaymagtamasang pantaynapagkakataonparasapagtanggapsa hanapbuhay,pangkalusuganatpanlipunangtulong, kaligtasanatibapangkaugnaynamgapakinabang panghanapbuhay,ipabatidsakanilaangkanilangmga karapatansailalimngumiiralnamgabatassa paggawaatmgaparaangmagagamitnilaupang makagawanglunas,hindisumailalimsaanumang sistemangpamimilitnapagkuhangbagong manggagawa,kabilangnaangmapangaliping paggawaatibapanganyongutangpagkabusabos,at pantaynapagkakataonsahanapbuhayparasababaeat lalaki,kabilangangpangangalagalabansa pangkasariang panliligalig. Sagayon,pagtitibayinngEstado,alinsunodsa balangkasngmgapambansangbatasatpatakaran,at sapakikipagtulungansamgakaukulangKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan,ang natatangingmgahakbangupangmatiyakang mabisangpangangalagahinggilsapagkuhangbagong manggagawaatmgakalagayansahanapbuhayngmga taongnabibilangsapamayanangito,lalonakung hindisilamabisangnapapangalagaanngmgabatasna ipinatutupadsamgamanggagawasakabuuan. AngmgaKatutubongPamayanang Kultural/katutubongPamayananaymaykarapatansa samahanatkalayaangbumuoatmagpalakadngmga unyon,karapatangmakipagtalastasansamayaring pagawaan.Silarinaymaykarapatanghindi sumailalimsamgakalagayansapaggawana makakapinsalasakanilangkalusugan,lalonasa

pamamagitanngpagkalantadsamgapestisidyoatiba pangnakalalasongmgabagay. Seksyon24.MgagawaingLabagsaBatasKaugnay saPaggawa.Labag sabatasparasasinumangtaona: a. Magtangilabansasinumangkatutubohinggilsa mgaitinakdaatkondisyonsapaggawadahilsa kanilanguringpinagmulan.Pantaynakabayaran angibibigaysamgakatutuboatdikatutubopara sagawingmagkapantayanghalagaat b. Pagkaitanangsinumangkatutubong manggagawangkarapatano kapakipakinabangangitinatadhanaoitiwalag silasalayuninghadlangansilangtamasahinang alinmansamgakarapatanokapakinabangang itinatadhanangBatasnaito. Seksyon25.MgaBatayangSerbisyongPanlipunan. AngmgaKatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananaymaykarapatansanatatangingmga hakbangparasakagyat,mabisaattuloytuloynapag unladngkanilangpangkabuhayanatpanlipunang kalagayan,kasamaangmgausapinsahanapbuhay, panghanapbuhaynapagsasanayatmulingpagsasanay, pabahay,kalinisan,kalusuganatkatiyakanng panlipunan.Bibigyanngnatatangingpansinangmga karapatanatnaiibangpangangailanganngmga katutubongkababaihan,matatanda,kabataan,bataat mgakapansanan.Nangnaaalinsunod,titiyakinngEstado angkarapatanngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanansamgabatayang serbisyongpanlipunanngpamahalaannakabilang, subalithindilimitadosa,kagamitansatubigatpailaw, edukasyon,kalusuganatimprastraktura. Seksyon26.Kababaihan.Angmgakatutubong kababaihanaymagtatamasangpantaynamgakarapatan atpagkakataonkatuladngsakalalakihan,hinggilsa panlipunan,pangkabuhayan,pampulitikaat pangkalinangangsakopngbuhay.Angpaglahokng katutubongkababaihansakaparaananngpagpapasyasa lahatngmgaantas,gayundinsapagunladnglipunan, aybibigyanngmaayosnapaggalangatpagkilala. AngEstadoaymagbibigayngganapnapagkakataonsa edukasyon,pangangalagasabataatina,kalusuganat nutrisyon,atmgaserbisyongpabahaysakatutubong kababaihan.Angpagsasanaysapanghanapbuhay, teknikal,pandalubhasaanatibapanganyong

pagsasanayayibibigayupangangmgakababaihang itoaymakalahoksalahatngaspetong buhaysa lipunan.Hanggatmaaari,titiyakinngEstadonaang lahatngmgakatutubongkababaihanaymagkakaroon ngpagkakataonsaLahatngpaglilingkodnanasa wikangsarili. Seksyon 27.KabataanatBatangKatutubo. KikilalaninngEstadoangmahalaganggampaninng mgabataatkabataangkatutubosapaghubogng lipunanatitataguyodatpangangalagaanangkanilang pisikal,moral,ispiritwal,pangkatalinuhanat panlipunangkatauhan.Tungosahangaringito, itataguyodngEstadoangmgaprogramang pampamahalaang nakaukolsapagpapaunladatpag aarugangmgabataatkabataangkatutuboparasa mahusaynalipunanatmagtatatagngmga kinakailangangpamamaraanupangmaipagtanggolang mgakarapatanngmgabataatkabataangkatutubo. Seksyon28.KabuuangSistemangPang Edukasyon.AngEstado,sapamamagitanngNCIP, aymagbibigaynghusto,sapatatkabuuangsistemang pangedukasyonnaangkopsapangangailanganng mgabataatkabataangkatutubo.

KABANATAVI: KARAPATANSA KABUOANG PANGKALINANGAN


Seksyon29.PangangalagasaKatutubong Kalinangan,Salindunong/Tradisyonatmga Linangan/Instiutsyon.Igagalang,kikilalaninat pangangalagaanngEstadoangkarapatanngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanannamapanatiliatmapangalagaanang kanilangkalinangan,mgasalindunong/tradisyonat linangan/institusyon.Isasaalangalangangmga karapatangitosapagbubuoatpaggamitngmga pambansangplanoatpatakaran. Seksyon30.SistemangPangedukasyon. PagkakaloobanngEstadoangmgaKatutubong PamayanangKultural/Katutubongpamayananngwalang kilikatpantaynapagkakataonsapakinabang pangkalinangansapamamagitanngsistemangpang edukasyon,pampublikoopribadongmgalupong pangkalinangan,iskolarship,tulongpinansyalatiba pangpabuyanangwalangpagtatangiatwalangpinsala sakanilangkarapatangmagtatagatpamahalaanang kanilangsistemangpangedukasyonatmga linangan/institusyonsapamamagitanngpagbibigayng edukasyonsasarilinilangwika,saisangparaangangkop sakanilangpamamaraangpangkalinangansapagtuturo atpagaaral.Angmgakatutubongbataatkabataanay maykarapatansalahatngantasatanyongedukasyonng Estado. Seksyon31.PagkilalasaPagkakaibaibangmga Kalinangan.SisikapinngEstadonamasalaminsalahat ngmgaanyongedukasyon,kaalamangpampublikoat palitangpangedukasyonatpangkalinanganang karangalanatpagkakaibaibangkalinangan, salindunong/tradisyon,kasaysayanatmithiinngmga KatutubongPamayananKultural/Katutubong Pamayanan.Dahildito,gagawaangEstadong mabisangmgahakbang,kaugnayngmgakaukulang KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,naalisinangmalingpalagayat diskriminasyonupangitaguyodangpagsasaalangalang, unawaanatmagandangrelasyonsapagitan ngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananatsalahatngbahagdannglipunan.Dagdag

pa,angpamahalaanaygagawangmabisangmga hakbangupangmatiyaknaangmgamediana pagmamayaringpamahalaanaymarapatnaisaalang alangangpagkakaibaibangkalinangan.Titiyakindin ngEstadoangpaglahokngmganararapatnamga katutubongnamumunosamgapaaralan,pamayananat pandaigdigangsamahankatuladngpagdiriwang, pulong,seminar,palihanupangitaguyodatpahusayin angkanilangkakaibangkaugaliangmana. Seksyon32.MgaKarapatansaPagmamayaring Intelektwal.AngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaykarapatanna isagawaatmulingbuhayinangkanilangsariling pangkalinangangpinagkauglianatkaugalian. Pananatilihin,pangangalagaanatpauunlarinngEstado angnakaraan,kasaluyanathinaharapnamga pagpapakilalasakanilangmgakalinangangayundin angkarapatannamapanumbalikangmgakalinangan, pangkarunungan,maykinalamansarelihiyon,atpang espiritwalnapagmamayarinakinuhasakanilanang walangMalaya,nauunaatmalinangnapagsangayon olabagsakanilangmgabatas,salindunong/tradisyon atkaugalian. Seksyon33.MgaKarapatangmayKinalamansa Relihiyon,mgaPookPangkalinanganatmga Seremonya.AngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaykarapatana ipahayg,isagawa,paunlarinatituroangkanilangmga salindunong/tradisyongmaykinalamansaispiritwalat relihiyon,mgakaugalianatseremonyaang karapatangpanatilihin,pangalagaanatmagkaroonng pagkakataonsakanilanglugarpangrelihiyonat pangkalinanganangkarapatanggamitinatpatnubayan angmgagamitpang seremonyaatangkarapatanna ibalikangmgalabipatay.Nangnaalinsunod,ang Estadoaymagsasagawangmgamabibisanghakbang, sapakikipagtulungansamgakaukulangKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan,upang matiyaknaangmgasagradonglugarngkatutubo, kabilangangmgalibingan,mapangalagaan,maigalang atmaipagtanggol.Upangmakamitangmgalayuning ito,magiginglabagsabatasna: a. Saliksikin/siyasatin,hukayinogumawang mgapaghuhukaysamgasinaunanglugarng mgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananparasa layuningmakakuhangmgakagamitannamay pangkalinanganghalaganangwalangmalaya,

nauunaatmalinangnapagsangayonang kinauukulangpamayananat b. Sirain,alisin osaibangparaanaysirainangmga bagaynaginawangtao(artifacts)namay malakingkahalagahansamgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan parasapagpapanatilingkanilangkalinangang mana. Seksyon34.KarapatansaKatutubong Karunungan,SistemaatPamamaraan(IKSPs)sa PagpapaunladngSarilingmgaAghamat Teknolohiya.AngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaykarapatan sapagkilalaatganapnapagmamayari,pamamahala atpangangalagangkanilangmgakarapatang pangkalinanganatpangintelektwal.Silaaymay karapatansanatatangingmgahakbangsa pamamahala,pagpapaunladatpangangalagang kanilangmgaagham,teknolohiyaat pangkalinangan,mgapagkakakilanlan,kabilangang pantaoatibapangyamannghenetiko,mgabinhi, kasamaangpinagmulanngganitongyaman, katutubonggamutatkasanayangpangkalusugan, mahahalaganghalamanggamut,mgahayopat mineral,katutubongkarunungangsistemaat pamamaraan,kaalamansakatangianngmgahayop athalaman,pasalitangkaugalian(oraltradition), panitikan,debuho,pampaninginatgumagampang sining(visualandperformingarts). Seksyon35.KarapatansaYamangBayolohikaat Henetiko.Angmgapagkakataonsayamang bayolohikoathenetikoatsakatutubongkaalaman kaugnaysapagpapanatili,paggamitat pagpapayamanngganitongmgayaman,ay papayaganlamangsaloobngmgalupaatlupaing ninunongmgakatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanankungmayMalaya, nauunaatmalinangnakapahintulutanngmga nabanggitnapamayanan,nanakuhasangayonsa katutubongbatasngmgakaukulangpamayanan. Seksyon36.LikasKayangPagunladsa SakahanTeknolohiya.KikilalaninngEstado ang KarapatanngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanansalikaskayang pagunladngsakahanteknolohiya.Gagawaat magpapatupadangEstadongmgaGawainparasa mahusaynapagpapatupadnito.Itataguyoddinng

Estadoangbiogeneticatmgapamamaraanng pamamahalasayamansahanayngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananathihikayatinangpakikipagtulungan ngmgaahensyangpamahalaanupangmatiyak angtagumpaynglikaskayangpagunladngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan. Seksyon37.Pondoparasamga MakasaysayangPook.Angmgakatutubong PamayanangKultural/Katutubong Pamayananay maykarapatangtumanggapmulasapambansang pamahalaanngmgapondonatangingnakaukolo nakalaanparasapamamahalaatpangangalagang kanilangmgamakasaysayangpookatmgabagay nagawangtaosapamamagitanngtulong pampinasiyalatteknikalmulasamgapambansang ahensyangpamahalaan.

Seksyon40.Kabuoan.AngPKKP/NCIPayisang nagsasarilingahensyasailalimngTanggapanng Panguloatbubuuinngpitong(7)Komisyonadona kungsaanpipilingisangTagapangulo.Angmga KomisyonadoayhihiranginngPangulongPilipinas mulasatalaanngmgarekomendadonginiharapng mgatunaynaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan: Sakondisyon,Na angPitongKomisyonadoaymahihirangparticular isamulasamgasumusunodnaetnograpikonglugar: RehiyonIatCordilleraRehiyonIIIbapangmga etnograpikonglugarsaLuzonmgaPulopulo kasamaangMindoro,Palawan,Romblon,Panayat ibapangbahagingKabisayaanhilagaatKanlurang MindanaoTimogatSilangangMindanaoat GitnangMindanaoSakaragdagang Kondisyonna, hindibababasadalawa(2)mulasapitong Komisyonadoangbabae. Seksyon41.MgaKatangian,Lawigng PanunungkulanatKarampatangSahod.Ang Tagapanguloatanganim(6)naKomisyonadoay katutubonginanknamamamayangPilipino,tunay nakatutubongkasapingKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananapinatutunayanng kaniyangtribo,dalubhasasamgapangyayarisa katutuboatnakipagtrabahonghindibababasa sampung(10)taonsaisangKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananat/o anumangahensyangpamahalaanparasamga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,hindibababasatatlumputlimang(35) taonggulangsapanahonngpagkakahirangat kinakailangangmaynapatunayangkatapatanat karangalanSakondisyong, hindibababasadalawa (2)mulasapitong(7)Komisyonadoangdapatay mananaggolnanakapasasaPhilippineBar.Sa karagdagangkondisyon,naangmgakasaping NCIPaymaglilingkodsaloobngtaningna panunungkulannatatlong(3)taon,atmaaaring mulingmahirangsaisapangkatuladdingtaningng panunungkulan: Sakaragdagangkondisyon, na walangtaoangmanunungkulannghigitsadalawang (2)buongtaningngpanunungkulan.Angpaghirang saalinmangbakante,kungsakali,ayparalamangsa takdangpanahonnahindinataposngsinundanat walanganumangpangyayarinaangisangkasapiay mahihirangparasapansamantalangpagganap.Sa kondisyonparin,naangTagapanguloatmga Komisyonadoaymaykarapatangpasahurannang

KABANATAVII: PAMBANSANGKOMISYONSA KATUTUBONGPAMAYANAN PKKP/NCIP


Seksyon38.Pambansangkomisyonsa KatutubongPamayananPKKP/NCIP.Upang maipatupadangmgapatakarangitinakdaditto, bubuuinangPambansangKomisyonsa KatutubongPamayanan,namagiging pangunahingsangayngpamahalaannamay tungkulinsapaghubogatpagpapatupadngmga patakaran,planoatprogramaupangitaguyodat pangalagaanangmgakarapatanatkagalinganng mgaKatutubongPamayanangKultural/katutubong Pamayananatupangipatupadangpagkilalasa kanilangmgalupaingninunogayundinang kanilangmgakarapatanditto. Seksyon39.InatasnaTungkulin.Ang PKKP/NCIPaymangangalagaatmagtataguyod nginteresatkagalinganngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan ng maypagsasaalangalangsakanilangmga paniniwala,kaugalian,salindunong/tradisyonat linangan/institusyon.

naaayonsanaalinsunodnaSalary Standarization law. Seksyon42.PagaalissaPanunungkulan. SinumangkasapingPKKP/NCIPaymaaaring alisin sapanunungkulanngPangulo,sasarili nitongpagkukusaoayonsatagubilino rekomendasyonngalinmangkatutubong pamayanan,bagomataposangknayangtaningna panahonngpanunungkulankungmaylegalna kadahilananatmatapossundinangnaaayong pamamaraanghinihingingbatas. Seksyon43.PaghirangsamgaKomisyonado. Angpanguloayhihirangngpitong(7) KomisyonadongPKKP/NCIPsaloobngsiyam na pung(90)arawmataposmagkabisaangBatasna ito. Seksyon44.MgaKapangyarihanatTungkulin. Upangmaisagawaangmgaipinaguutossakanya, angPKKP/NCIPaymgasumusunodna kapangyarihan,nasasaklawanattungkulin: a. MagsilbingPangunahingahensyang pamahalaankungsaanangmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan aymakakahingingtulongatmagsisilbing isangtulaykungsaananggayongtulongay maaaringipaabot b. Aralinattasahinangmgakalagayan ng KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,kabilangnaangmgaumiiralna mgabatasatpatakarangmaykaugnayansa kanilaatmagmungkahingpagsasabatasng mgamakabuluhangatasatpatakaranupang makatugonatmagampanannilaangkanilang gampaninparasapambansangkaunlaran k. Balangkasinatipatupadangmgapatakaran, plano,programaatproyektoparasa pangkabuhayan,panlipunanat pangkalinangangpagunladngmga katutubongpamayanan/katutuboat subaybayanangpagpapatupadngmgaiyon d. Hilinginatgamitinangpaglilingkodattulong ngmgadalubhasamulasaibangmga ahensyangpamahalaanoupahanangmga

pribadongdalubhasaattagapagsanggunikung kinakailanganupangmatugunanangmgalayunin nito e Maggawadngkatibayanngpagkilalasa lupa/lupaingninuno f. Sangayonsaumiiralnamgabatas,pumaloobsa mgakontrata,kasunduanokaayusansamga ahensyangpamahalaanopribadonggrupokung kinakailanganupangmaabotangmgalayunin ngBatasnaito,atbataysapagsangayonng Pangulo,umutangmulasamga pampamahalaanginstitusyongnagpapautang o/atsaibapanginstitusyongpautanganupang pondohanangmgaprogramanito g. Makipagkasundoukolsamgapondoat tumanggapngmgabigay,donasyon,handog at/oariariananumanganyonito,mulasaan mangmapagkukunan,panlokalmano pandaigdig,alinsunodsapagsangayonng PangulongPilipinas,parasakapakinabanganng mgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananatpangasiwaan itoayonsamganakasaaddoonokungwalang anumang panuntuanan,aypangasiwaansa paraangnaaayonsamgainteresngKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananat saumiiralnamgabatas h. Pagtugmainangmgaprogramaatproyektong pangkaunlaranparasapagsulongngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananatsubaybayanangwastong pagpapatupadnito i. Magtakdangnapapanahongkumbensyono pagtitiponngmgakatutuboupangaralinat tasahin,atmagmungkahi,ngmgapatakarano plano j. PayuhanangPangulongPilipinassalahatng mgausapingmaykaugnayansamgakatutuboat maghainsaloobnganimnapung(60)araw makalipasangpagtataposngbawattaon,ngulat ngmgapagpapalakadatmganagawanito. k. MaghainsaKongresongmgapanukalaukolsa pagpapatupadngmgapatakarangnakasaadsa batasnaito

l. Ihandaatihainangnauukolnalaangguguling salapisaTanggapanngPangulo. m. Magbigayngnaaayongkatibayanbilang paunangkondisyonsapagbibigayng pahintulot,pahintulotsapagupa,atibapang kahalintuladnakapangyarihanparasa pagbibigayngpahintulotsapamimigay, paggamit,pamamahalaatpaglalaansa sinumangpribadongtao,samahang pangangalakaloanumangahensyang pamahalaan,korporasyonobahaginito,sa alinmangbahaginglupaingninunona isinaalangalangangpinagkaisahanngmga nasasangkotnamgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan n. Hatulananglahatngmgapaghahabolmulasa mgapasyaatGawainnglahatngtanggapansa loobngKomisyon ng.Pairalinangkinakailangangmgatuntuninat patakaranparasapagpapatupadngBatasna ito o. Isagawaangibapangkapangyarihanat tungkulinnamaaaringipagutosngPangulo ngRepublikangPilipinas p. KatawaninangmgakatutubongPilipinosa lahatngpandaigdigangpulongatkumbensyon natumatalakaysamgakatutuboatibapang kaugnaynamgabagay. Seksyon45.nalalapitanatBukasna Panunungkulan.Malibansamgataningna itinatadhanangbatasongmgatuntuninatpatakarang ipinapahayagkasunodnito,lahatngmgaopisyalna talaan,kasulatanatdokumento natumutukoysa opisyalnamgabatas,mgapakikipagusapo kapasyahan,gayundinangmgapananliksikngdatos naginagamitbilangbatayansapagpapaunladng patakaranngKomisyonaygagawingbukassa publiko. Seksyon46.MgaTanggapansaloobng PKKP/NCIP. AngPKKP/NCIPaymagkakaroonng mgasumusunodnatanggapannamaypananagutansa pagpapatupadngmgapatakarangisinasaadditto.

a. TanggapanparasaLupaingNinuno. Ang tanggapanparasaLupaingNinunoaymay pananagutanparasapagtutukoy, pagtukoy/pagsukat,pagkilalangmga lupa/lupaingninunongnaaayonsaisang pangkabuoangplanogayundinang pagpapatupadngmgakarapatansalupa/lupaing ninunongmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanankatuladng itinatadhanasaKabanatIIngBatasnaito.Ito rinangmagbibigay,sangayonsaMalaya, nauunaatmalinangnapahintulotngmga nasasangkotnamgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananngkatibayan ngpagkilalabagoigawadanganumanglisensya, paupa/pahiramopahintulotparasapaggalugad ngmgalikasyamannamakakaapektosamga interesngKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananosakanilang mgalupaingninuno.Itorinangmagsasagawa ngibapangmgatungkulingipinapalagayng Komisyonnaangkopatkinakailangan b. TanggapanparasaPaghubogngPatakaran, PagpaplanoatPananliksik.Angtanggapan parasaPaghubogngPatakaran,Pagpaplanoat Pananaliksikangmaypananagutansa pagbabalangkasngmganaaangkopnamga patakaranatprogramaparasamgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanang katuladng,ngunithindilimitadosa,paggawang isangLimangTaongPangkalahatangPlanopara samgaKatutubongPamayanang cultural/katutubongPamayanan.Angnasabing planoaysasailalimsaisangpamamaraankung saantuwing ikalimangtaon,angKomisyonay gagawangpagtatasasaplanoatgagawang naaangkopnapagbabagobataysapagbabagong kalagayan.Angtanggapanaymagsasagawarin ngpagtatalangkatutubongbatasatmagtatayoat magpapanatilingisangSentrosaPananliksik upangmagsilbingimbakanoipunanng etnograpikongkaalamanparasapagsubaybay, pagtatasaatpagbubuongpatakaran.Tutulong itosalehislatibongsangayngpambansang pamahalaansapagbubuongnaaangkopnamga batasparasakapakananngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan

k. TanggapanparasaEdukasyon,Kalinangan at Kalusugan.AngTanggapanparasa Edukasyon,KalinanganatKalusuganangmay pananagutanukolsamabisangpagpapatupad ngmgakarapatansaedukasyon,kulturaatiba pangkaugnaynakarapatankatuladng nakasaadsaBatasnaito.Itoaytutulong, magtataguyodatsusuportasamgapaaralang pampamayananpormalmanodipormalpara sakapakanannglokalnakatutubong pamayanan,lalonasamgalugarkungsaan angumiiral napasilidadsapagaaralayhindi umaabotsamgakatutubo.Magbibigayitong mgaprogramaparasalibrengpagaaralatiba pangkarapatangpangedukasyongnakalaan parasamgakatutubosapakikipagugnayansa KagawaranngEdukasyon,KulturaatIsports at saKomisyonparasamasmataasna Kaalaman.Itorinaygagawa,saloobng nasasaklawanglaangpondo,ngisang natatangingprogramakasamaangpagsasanay sawikaatpangkabuhayan,kalusugang pampublikoatprogramaparasatulong pampamilyaatibapangmgakaugnaynamga paksa. TutukuyondinnitoangmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan namaykakayahansapagsasanaysalarangan ngkalusuganathihikayatinattutulungan silangmakapagtalasamgapaaralansa medisina,nursing,physicaltheraphyatiba pangkaugnaynanamaymgakursongmay kaugnayansapropesyongpangkalusugan. Tungosahangaringito,angPKKP/NCIPay magtatalagangisangkinatawansabawat tanggapannasiyangpersonalnagagawang mganabanggitnatungkulinatsiyangpersonal nagagawangmganabanggitnatungkulinat siyangtatanggapngmgasumbongmulasa mgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananupang makagawangkarampatangaksyonang kinauukulangahensya.Susubaybayandinnito angmgaGawainngPambansangMuseoatiba pangkatuladnaahensyangpamahalaannasa kabuuanaynakaukolsapamamahalaat pagpapanatilingmgamakasaysayanggawang katutuboatmagkakaroonngtungkulinsa pagpapatupadngibapanggawaing

ipinapalagayngPKKP/NCIPnaangkopat kinakailangan d. TanggapanparasaPanlipunang Pangkabuhayan,Paglilingkodatnatatanging Gawain.AngTanggapanparasaPanlipunan PangkabuhayangPaglilingkodatnatatanging Gawainaymaglilingkodbilangisang TanggapankungsaanangPKKP/NCIPay makikipagugnayansaibangahensyang pamahalaannasadyangnakatuonsa pagpapatupadngibatibangmgabatayang panlipunanpangkabuhayangpaglilingkod,mga patakaran,planoatprogramangnakakaapektosa mgakatutubongpamayanan/katutuboupang matiyaknaangmgaitoaymaaayosatdirektang napapakinabangannila.Itorinangmay pananagutansaibapanggawaingipinapalagay ngPKKP/NCIPnaangkopatkinakailangan e. TanggapanparasaPaghubogKapangyarihan atmgaKarapatangPantao. Ang tanggapan parasaPaghubogkapangyarihanatmga KarapatangPantaoangmagtitiyaknaangmga karapatangpanlipunan,pampulitika, pangkalinanganatpangkabuhayanngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananayigagalangatkikilalanin.Titiyakin dinnitonaangmgapamamaraansapagbubuo ngkakayananaymaitatatag,atangmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananaymabigyannglahatng pagkakataon,kungkanilangpipiliin,parasa paglahoksalahatngmgaantasngpaggawang mgapasya.Gayundin,titiyakinnito nanagmga batayangkarapatangpantao,atibapangmga karapatannamaaaringmatukoyng PKKP/NCIP,bataysaumiiralnamgabatas, panuntunanatpatakaran,aypinangangalagaan atitinataguyod. g. TanggapanparasaPangangasiwa.Ang TanggapansaPangangasiwaaymagbibigaysa PKKP/NCIPngpangkabuhayan,mahusayat mabisangpaglilingkodnamaykaugnayansa mgatauhan,pananalapi,talaan,kagamitan, seguridad,gamitatibapangkaugnaynamga paglilingkod.ItorinangmamamahalangPondo parasaLupaingNinuno.

h. TanggapanPanlegal.Magkakaroonng TanggapangPanlegalnamagpapayosa PKKP/NCIPsalahatngmgabagaykaugnay sausapingpanlegalngmgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayanan atmaypananagutansapagbibigaysamga KatutubongPamayananngtulongpanlegalsa paglilitisnamaykaugnayansakapakananng katutubongpamayanan.Itoangmagsasagawa ngunangpagsisiyasatbataysamgasumbong ngmgaKatutubongpamayanang Kultural/katutubongpamayananlabansamga taongpinaniniwalaanglumabagsakarapatan ngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan.Bataysa kanyangmganatuklasan,itoangmangunguna sapagsasampangangkopnalegalo administratibongreklamosaPKKP/NCIP. Seksyon47.IbaPangMgaTanggapan.Ang PKKP/NCIPaymaykapangyarihangmagbuong karagdagangmgatanggapannamaaarinitongituring nakinakailanganbataysaumiiralnamgatuntuninat patakaran. Seksyon48.MgaTanggapangPanrehiyonat Panlabas.Angmgaumiiralnapanrehiyonatpanlabas natanggapanparasakatutubo aymananatilisailalim ngpinalakasnabalangkasngorganisasyonng PKKP/NCIP.Angibapangtanggapangpanlabasay lilikhainkungsaannaangkopatanghuwaransa paglalagayngmgakawaniaypagpapasyahanng PKKP/NCIP:Sakondisyonnasamgalalawigankung saanmayroongmgaKatutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayananngunitwalangmga tanggapangpanlabas,angPKKP/NCIPaymagtatayo ngmgatanggapangpanlabassamganasabing lalawigan. Seksyon49.TanggapanngPunong Tagapagpaganap.AngPKKP/NCIPaymagbubuong TanggapanngPunongTagapagpaganapnasiyang magsisilbibilangKalihiman.AngTanggapanay pamumunuanngisangPunongTagapagpaganapna hihiranginngPangulongPilipinassatagubilinng PKKP/NCIPsaisangpalagiangposisyon.Ang paglalagayngtauhanngtanggapanaypagpapasyahan ngPKKP/NCIPbataysaumiiralnamgatuntuninat patakaran.

Seksyon50.SangguniangKapulungan.Isang kapulungannabinubuongmgatradisyunalnamga pinuno,nakatatandaatkinatawanngkababaihanat kabataan ngibatibangKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananangpanapanahong bubuuinngPKKP/NCIPupangmagpayoditohingilsa mgausapingmaykaugnayansamgasuliranin,adhikain atkapakananngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanan.

KABANATAVIII: PAGTUKOY, PAGSUSUKATATPAGKILALA SALUPAINGNINUNO


Seksyon51.Pagtukoy,PagsusukatatPagkilalang mgaLupaingNinuno.AngSarilingPagtukoyat Pasusukat(SelfDelineation)angmagiginggabayna panuntutnansapagtukoyatpagsusukatngmgalupaing ninuno.Sagayon,angmgakinauukulangKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananaymay tiyaknagampaninsalahatngmgagawaingkaugnay nito.AngsinumpaangSalaysayngmgaNakakatanda hinggilsalawakngmgakalupaan atmgakasunduang ginawa/pinasokomgatratadosamgakalapitna KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,kungmayroonman,aymahalagasa pagpapasyasalawakngpagmamayaringmga tradisyunalnakalupaan.Gagawinngpamahalaanang mgakinakailanganghakbangupangmatukoyangmga lupangtradisyunalnasinasakopngmgaKatutubong PamayanangKultural/katutubongPamayananattitiyakin angmabisangpangangalagasakanilangmgakarapatan sapagmamayaringmgaito.Magsasagawangmga hakbangingangkopsakalagayan,upangtiyakinang karapatanngmgakaukulangkatutubongpamayanang Kultural/katutubongPamayanansalupangmaaaring hindinasilalamangangnaninirahan,subalitkanilang nakaugalianggamitinparasakanilangikinabubuhayat nakaugaliangmgaGawain,lalonaangmgaKatutubong pamayanangKultural/katutubongpamayananna gumagalaparinhanggangsakasalukuyanat/omga palipatlipatnamagbubungkal. Seksyon52.MagPamamaraansaPagtukoyat Pagsusukat.Angpagtutukoyatpagsusukatngmga

lupaingninunoaygagawinngnaaayonsamga sumusunodnapamamaraan: a. MgaLupaingNinunonaNatukoy/Nasukat BagopaangBatasnaito. Angmga itinatadhanasailalimnitoayhindisasaklawsa mgalupa/lupaingninunonanatukoy/nasukat nasapamamagitanngPangasiwaangkautusan Bilang2,Seryeng1993ngKagawaransa KalikasanatLikasYaman(DENRDAO93 02),omagingsamgalupa/lupaingninunona natukoy/nasukatsailalimngibangprograma ngpamayanansalupaingninunobagopa magkabisaangBatasnaito.Angmga katutubong PamayanangKultural/Katutubong Pamayanangnagmamayaringmga lupa/lupaingninunonanatukoy/nasukatna bagopamagkabisaangbatasnaitoaymay karapatanghumilingngkatibayanng PagkilalasaLupaingninuosalugarkahit hindisumailalimsapamamaraang binabanggit ditto b. KahilinganSaPagtukoy/Pagsusukat. Ang pamamaraansapagtukoy/pagsukatsaisang tiyaknapaligidaymaaaringsimulanng PKKP/NCIPsapahintulotngkinauukulang KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan,osapamamagitanngkahilingan sapagtukoy/pagsukatnainihainsa PKKP/NCIPngnakararamingkasaping KatutubongPamayanangKultural/katutubong Pamayanan

c. KinakailangangKatunayan.Ibibilangsamga katunayanngPagaangkinsaLupaingNinuno angSinumpaangSalaysayngmganakatatandao pamayanan,atisa(1)samgaibapangmga kasulatannatuwiranoditiwirangnagpapatunay sapagmamayariopagsaklawsakonseptong nagmamayari,samgalugarnamulasapanahon hanggangabotngalaalaaypagaari,ariariano inaangkingariarianngkatutubongpamayanano katutubosakonseptongpagmamayari,na alinmansamgasumusunodnatunayna kasulatan: 1. Nasusulatnasalaysayngmgakaugalian atpinagkaugalianngmgaKatutubong pamayanangKultural/katutubong pamayanan 2. Nasusulatnasalaysayngmgabalangkas pampulitikaatlinangan/institusyonng mgaKatutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayanan

3. Mgalarawannanagpapakitang mahabangpanahonngpagsklawtulad ngmgalumangpagpapaunlad,libingan ngmgayumao,sagradong lugaratmga lumangpamayanan. 4. Pangkasaysayangpaglalahad,kabilang angmgapagkakaisaatkasunduan hinggilsamgahangganan,na pinagkasunduanngmgakaukulang Katutubongpamayanang cultural/Katutubongpamayananatiba pangkatutubongpamayanang Kultural/katutubongPamayanan

k. PormalnaPagtukoy/Pagsukat.Angpormal napagtukoy/pagsukatngmgahanggananng lupaingninuno,kabilangnaangsensusng lahatngkasapingpamayanangnaroroon,ay kagyatnagagawinngTanggapanparasa LupaingNinunosaorasnahilinginngmga kaukulangKatutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayanan.Ang pagtukoy/pagsukataygagawinsangayonsa pakikipagugnayansakinauukulang pamayananatsalahatngpanahonay isasaalangalangangtunaynapakikisangkotat paglahokngmgakasapingkinauukulang pamayanan

5. Planongpagsusukatatmgaguhitng mapa 6. Mgapalatauhangdatos(anthropological data)

7. Mgatalaanngkaruktunganng kapanganakan

8. Mgalarawanatnaglalarawang kasaysayan ngmganakaugaliang komunalnamgagubatatlugar pangasuhan 9. Mgalarawannanaglalarawang kasaysayanngnakaugaliang palatandaankatuladngmgabundok, ilog,sapa,burol,hagdanhagdang palayanatibapangkatuladat 10. Nakasulatnamgapangalanatlugarna hangosamgakatutubongwikang pamayanan e. PaghahandangmgaMapa.Bataysamga pagsisiyasatatnatuklasangkatotohanangbatay dito,angTanggapanparasaLupaingNinuno ngPKKP/NCIPaymaghahandangisangmapa ngsukatnabuongpaligid,buoatmayteknikal napaglalarawan,atisangpaglalarawansamga likasnakatangianatmgapalatandaangnaroon g.UlatngPagsisiyasatatIbapangmga Kasulatan. Isangkumpletongsipinanaunang sensusatisangulatsapagsisyasatanggagawin ngTanggapansaLupaingninunong PKKP/NCIP h.PatalastasatPaglalathala. Isangsipingbawat kasulatan,kasamaangsipinanakasalinsa wikangkatutubongkaukulangKatutubong pamayanangKultural/KatutubongPamayanan ngmgaito,angididikitsaisanglantadnalugar nanghindibababasalabinlimang(15)araw. Angkopyangkasulatanayipapaskeldinsa lokal,panlalawiganatpanrehiyongtanggapan ngPKKP/NCIP,atipapalathalasaisang pahagangmaymalaganapnasirkulasyonminsan isanglingosaloobngdalawang(2)magkasunod nalinggoupangmabigyanngpagkakataonang ibapangmaypagaangkinsamgasaklawna kalupaan namaghainngpagtutoldittosaloob nglabinlimang(15)arawmataposangarawng paglalathala:Datapwatsamgalugarnawalang pahayagan,angpagbabalitasaistasyonngradio ay isangmatuwidnakapalit:Datapwat,kahit angpagdidikitlamangayitinuturingnangsapat kungangparehongpahayaganatistasyonng radioayhindimagagamit

i. PaglilipatsaPKKP/NCIP. Saloobng labinlimangaraw(15)mulasaarawng paglalathahanakasaadsaitaas,atngmga pamamaraansapagsisyasat,angtanggapanpara saLupaingNinunoaymaghahandangisangulat saPKKP/NCIPnasinasangayunannangbuong pusoangpagaangkinnaipinapalagaynamay sapatnakatunayan.Subalit,kungangkatibayan ayipinapalagaynahindisapat,ayhihinging karagdagangkatibayanangTanggapanparasa LupaingNinuno: Sakondisyon,nanag TanggapanparasaLupaingNinunoayhindi tatanggapnganumangpagaangkinna ipinapalagaynamaliomaydayamataposang pagsusuriatpagsisiyasat: Sakaragdagang kondisyon,nasakalagayannghindipagtanggap, bibigyanngTanggapanparasaLupaingNinuno angumaangkinngnaaayongpansin,atsiping lahatngkinauukulan,nanagsasaad ng kadahilanansahindipagtanggap.Angdi pagtanggapaymaaaringhabulinsa PKKP/NCIP. Sakondisyon,bukodparoon,na sakalagayannakungsaanangmay magkatunggalingpagaangkinsahanayngmga KatutubongPamayananngKultural/Katutubong Pamayananhinggilsamgahanggananng inaangkinglupaingninuno,paghaharapinng TanggapanparasaLupaingNinunoang nagtatalongmgapanigattutulungansilang magkaroonngpanimulangpagsasaayosng hidwaannawalangkinikilingansaganapna matalinongpaghuhusgangnakasaadsaseksyon saibaba l. PagsasaulisaKatutubongPamayanang Kultural/Katutubongpamayananngmga LugarsaLoobngLupaingNinunona PinamamahalaanngmgaAhensyang Pamahalaan.AngTagapangulongPKKP/NCIP aymagpapatotoonangsakopnglugarayisang lupaingninuno.AngmgaKalihimng KagawaranngRepormangPansakahan, KagawaransaKapaligiranatLikasYaman, KagawaransaPanloobatPanlokalna Pamahalaan,atKagawaransaKatarungan,ang KomisyonerngKorporasyonsaPambansang Pagunlad,atibapangahensyangpamahalaan naaumaangkinsapananakopsamgalugaray bibigyanngbabalatungkolditto.Angnasabing babala aymagbibigaywakesnganumanglegal

nabatayanparasapananakopnadating angkinngmganaturangahensyasanaturang mgalugar. m. PagbibigayngKatibayanngpagkikilalasa LupaingNinuno. Angmgalupaingninunong KatutubongpamayanangKultural/Katutubong pamayanannapormalnangnatukoy/nasukat ngPKKP/NCIPaygagawaranngKatibayan ngPagkilalasaLupaingNinuno(CADT)sa pangalanngkaukulangpamayanan,na naglalamannglistahannglahatngmga natukoysasensusat

sinumpaangsalaysayngmganakatatandasa pamayananatibapangmgadokumentong tuwiranodituwirangnagpapatunaysa pagmamayariopaninirahanopaninirahansa mgalugarsimulasapanahonghanggangabotng alaalaaypagmamayariopagaangkinbilang mayaringisangtaoosamahanngmgataoang naturangmgalugar,namaaaringalinmansa mgatunaynadokumentonginisaisasaSek.52 (d)ngBatasnaito,kasamaangmgapahayagsa buwisatpatunayngmgapagbabayadngbuwis d. AngTanggapanparaparasaLupaingNinunoay maaaringhumingimulasabawatisangnag aangkinnglupangninunonamagbigayngiba pangmgadokumento,mgasinumpaangsalaysay atibapangkatulad,nasapalagaynitoay maaaringmakpagbigaylinawsakatotohananng mganilalamanngkahilingan/pagaangkin e. Pagkatanggapngkahilinganparasa pagtukoy/pagsukatatpagkilalangpagaangkin salupangninuno,ilalathalangTanggapanpara saLupaingNinunoangkahilinganatisangsipi ngbawatdokumentongibinigaykasamaangsipi ngnakasalinsakatutubongwikangmga kinauukulangKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanansaisanglantad nalugarnghindibababasalabinlimang(15) araw.Angsipingdokumentoayipalalagaydin samgatanggapangpanlokal,panlalawiganat panrelihiyonng PKKP/NCIPatipalalathalasa isangpahayagangmaymalawaknasirkulasyon minsanisanglingosaloobngdalawang(2) magkakasunodnalingoupangbigyanng pagkakataonangibangnagaangkinna makapagbigayngpagtutol.Sakondisyon, Nasa mgalugarnawalangpahayagan,ang pagbabalitasaistasyonngradioaysapatnang kapalit.Sakaragdagangkondisyon, Nakahit angPagdidikitlamangaymaituturingnangsapat kungparehongpahayaganatistasyonngradio ayhindimagamit. g. Labinlimang(15)arawmulasaarawng paglalathala,angTanggapanparasaLupaing Ninunoaymagsisyasatatmagsusuringbawat isangkahilingan,atkungmakikitangkarapat dapat,aymaguutosngpagsukatsabahaging lugarnainaangkin.AngTanggapanparasa LupaingNinunaytatangisaanumangpag

n. PagpapatalangKatibayanngPagkilalasa LupaingNinuno. ItatalangPKKP/NCIPang mganaibigaynatitulosalupaingninuno (CADT)atmgakatibayanngpagkilalasamga lupangninunosaTanggapanngPatalaanng mgaTitulo/Ariariannglugarnakungsaan matatagpuananglupain. Seksyon53.Pagtukoy/Pagsukatatkatibayanng PagkilalasamgaLupangNinuno. a. Angpagbabahagingmgakalupaansaloobng anumanglupaingninuno atpagkakaloobng mgabahaginitosaisangtaookatutubong samahangnagaangkinayibibigaysa kaukulangkatutubongpamayanang Kultural/katutubongpamayananupang pagpasyahanngnaaayonsakaugalianat pinagkaugalian. b. Angisangtaoomgasamahanngkatutubong nagaangkinnglupangninunonawalasaloob nglupaing ninuno,aymaaaringpormalna patunayanangkanilangpagaangkinsa pamamagitanngpagpapatalangkanilangmga kahilingansapagtutukoyatpagsusukatsa TanggapanparasaLupaingNinuno.Ang isangtaookinikilalangpinunongpamilyao angkanaymaaaringmagpatalangkanilang kahilingansakaniyangpangalanosangalan ngkaniyangpamilyaoangkan,ayonsaayos ngpagkakasunodsunod k. Angtalaanngkahilingan (applicationform) aykailangangmaykasamangmgapatunayng nasabingpagaangkinnamaykasamang

aangkinnaipinapalagaynitongmaliomay dayamataposangpagsisyasatat pagpapatunay.Sakalagayanngdi pagtanggap,angTanggapanparasaLupaing Ninunoaymagbibigaysahumihilingng kaukulangpabatid,namaysipianglahatng kinauukulanng dokumentonanaglalamanng mgadahilansapagtanggi.Angdi pagkakatanggapaymaaaringiapelasa PKKP/NCIP.Sakalagayanng magkatunggalingpanigattutulungansilang magkaroonngpanimulangpagsasaayossa hidwaan,ngwalangpagtatanggiupangganap itongmaghukomnangnaaayonsaitinatadhana ngSeksyon62ngBatasnaito.Salahatng usaping/pandinigsapagtukoy/pagsukatng mgalupaingninunonatinutukoydito,ang PatnugotngmgaLupa(DirectoroftheLands ManagementBureau)angkakatawansa kapakananng RepublikangPilipinas h. AngTanggapanparasaLupaingNinuno ay maghahandaatmagbibigayngulatsabawat isaatlahatngmgakahilingannanatukoyat nasukatsaPKKP/NCIPnakungsinonaman angmagtatamasangmgaulatnaibinigay. KungnakitangPKKP/NCIPnangmga kahilingansapagaangkinaykarapatdapat, itoaymagbibigayngisangKatibayang PagkilalasaLupangNinuno(CALT),na nagpapahayagatnagpapatunayngpag aangkinngisangtaookorporasyon(pamilyao angkan)samgalupaingninuno. Seksyon54.MgaMapanlinlangngPagaangkin. AngTanggapanparasaLupaingNinunoaymaaari,sa pamamagitanngnakasulatnakahilinganmulasamga KatutubongPamayanangcultural/Katutubong Pamayanan,nabalikaralanangumiiralnamgapag aangkinnamaaaringmapanlinlangnanakamitng,at ibinigaysa,sinumangtaoopamayananatitoay maaaringipawalangbisangPKKP/NCIPmataposang naaayongbabalaatpagdinigsalahatngpanigna nasasangkot. Seksyon55.MgaKarapatangKomunal.Sangayon sapasubalingnakasaad saSek.56ngBatasnaito,ang mgalugarsaloobnglupaingninuno,natukoy/nasukat manitoohindi,ayipinapalagaynapinamamalagiang komunalopampamayananSakondisyon,Naang karapatangkomunalsailalimngBatasnaitoayhindi

ipapakahuluganbilangKomunidadsaMgaAriarian (Coownership)naitinatadhanasaBatasngRepublika Bilang386,nakilalasatawagnaBagongkodigoSibil ngPilipinas. Seksyon56.UmiiralnamgaSistema/Rehimensa PagmamayariatAriarian.Angmgakarapatansa pagmamayarisaloobngmgalupaingninunonaumiiral at/okinikilalanabagopamagkabisaangBatasnaitoay kikilalaninatigagalang. Seksyon57.MgaLikasYamansaloobngLupaing Ninuno.AngmgaKatutubongpamayanang Kultural/KatutubongPamayananaymaynatatanging karapatansapagaani,pagkuha,pagpapaunlado paggamitnganumanglikasyamansaloobngmga lupaingninuno.AngdikasapingKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananay maaaringpayagannamakibahagi sapagpapaunladat paggamitngmgalikasyamansaloobngpanahonghindi bababasadalawamputlimang(25)taon: Sakondisyon, naangisangpormalatnakasulatnakasunduanay isasagawangkinauukulangKatutubongPamayanan Kultural/KatutubongPamayananongisangpamayanan, alinsunodsasarilinitongkaparaanansapagpapasya,na nagsasaadnasialaysumasangayongpahintulutanang ganoongpagkilos.Sakondisyongpanghuli,naang PKKP/NCIPaymaaaringgamitinangmga kapangyarihansapagdalaw(visitorialpowers)at gumawangangkopnahakbangupangmapangalagaan angkarapatanngmgaKatutubongPamayanan Kulutral/KatutubongPamayanansailalimngganitong mgakasunduan. Seksyon58.MgaPagsasaalangalangsa Kapaligiran.Angmgalupaingninunoobahaginito,na mahalagabilangmaselannatubighimpilan(watershed), mgabakawan(mangroves),mgakanlunganngbuhay ilang,kagubatan,pinangangalagaanglugar,kagubatano lugarparasapagpapanumbalikngkagubatannanatukoy ngmgaangkopnaahensyanangmayganapna pakikilahokngmgaKatutubongPamayanan Kultural/KatutubongPamayananaypananatilihin, pamamahalaanatpauunlarinnangmayganapat mahusaynatulongangmgaahensyangpampamahalaan. KungpagpapasyahanngmgaKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayanannaisalinang pananagutansamganasabinglugar,angnaturangpasya aydapatnakasulat.AngpahintulotngKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananaydapat ginawaayonsakanilangmgakatutubongbatasna

walangkapinsalaansamgabatayangpangangailangan ngumiiralnabatas saMalaya,nauunaatmalinangna paghintulotDatapwat,angpagsasalinay pansamantalalamangatsakatapusanaymababaliksa mgaKatutubongPamayanangcultural/Katutubong Pamayananayonsaisangprogramaparasapagsasalin ngteknolohiya: Sakaragdagangkondisyon,Nawalang KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayananangmaaalisomaililikasdahilansa layuninginisaisasailalimngseksyonnaitonang walangnakasulatnapahintulotangtiyaknataong binigyanngkapangyarihannamagbigayngpahintulot. Seksyon59.MgaItinatadhanaBagoang PagbibigayngKatibayan.Lahatngkagawaranng ibapangpampamahalaangahensyasimulangayonay mahigpitnapinagbabawalangmagbigay,mag ulit/magpanibago(renew)omagpahintulotng anumangkonsesyon,lisensyaopaupa,opumasoksa isangkasunduansapagbabahaginansaproduksyon, nangwalangnaunangkatibayanmulasaPKKP/NCIP naangmaaapektuhanglugarayhindisumasanibsa alinmanglupaingninuno.Angnasabingkatibayanay ibibigaylamangmataposangisangaktwalna pagsisyasatnaisinagawangTanggapansaLupaing Ninunosakinauukulanglugar: Sakondisyon,Na walangkatibayangibibigayangPKKP/NCIPnang walangmalayaatnauuna,malinangatnakasulatna pahintulotangkinauukulangKatutubongPamayanang Kultural/KatutubongPamayananSakaragdagang kondisyon,Nawalangkagawaran,pampamahalaang ahensyaosamahansakalakalnapagmamayario pinamamahalaanngpammahalaanangmaaaring magbigayngbagongkonsesyon,pahintuloto kasunduansapagbabahaginansaproduksyonhabang mayroongnakabinbingnakahilinganparasa katibayansaPagmamayarisaLupaingNinuno: Sa hulingkondisyon, NaangmgaKatutubong PamayanangKultural/katutubongPamayananaymay karapatangpigilinoipatigil,nangnaaayonsabatasna ito,anganumangproyektonghindinakasunodsamga kinakailangansapamamaraanngpagsangguningito. Seksyon60.HindiKasamasaPagbubuwis.Lahatng lupang pinatitibayanglupaingninunoayhindikasama sapagbabayadngbuwisnarealproperty, natatangingpagbubuwis,atibapanganyong paniningilmalibansamgabahaginglupaingninunona sadyangginagamitsamalawakangagrikultura,pang komersyal napagtatanimsakagubatanatsalayuning paninirahanomaytitulonanakapangalansa

pribadongtao.Sakondisyon, nalahatngpaniningilay gagamitinupangmapaayosangpagpapaunladngmga lupaingninuno. Seksyon61.Pansamantalangkapangyarihansa PaghingingTulong.Hanggathindinaitatagangisang institusyongmaykakayanansapagsusukatnglupain,at mabisangmakakaganapsamgatungkulingnabanggitsa itaas,ngunitkahitkalianayhindilalampasngtatlong(3) taonmataposangpagsasabatas nito,angPKKP/NCIPay bibigyanngkapangyarihannahilinginsapangkatna nagsasurbeyngKagawaransaKalikasanatLikas Yamangayundinangibapangkasinghusaynamga pangkatnanagsasurbey,sapamamagitanngisang memorandumngKasunduan,natukuyin/sukatinang mgapaligidnglupaingninuno.AngKalihimng kagawaransaKalikasanatLikasYamanaymagbibigay nghinihilingnakawani,saloobngisang(1)buwan mataposmatanggapangkahilinganngPKKP/NCIP: Sa kondisyon,NaisasaadsaMemorandumngKasunduan, kasamaangibapa,angtadhanangpagsasalinng kaalamangteknolohiyasaPKP/NCIP. Seksyon62.PagaayosngmgaHidwaan.Saorasnao kapagmaymagkasalungatnainteressalupa,atkung saanmaymagkalabangpagaangkinsaloobngmga lupaingninunonanatukoy/nakasukatatnakamapasa isangsurveyplan,nahindimalutas,didingginat huhukumanngPKKP/NCIPangusapinohidwaan nagmumulasapagtukoyatpagsukatnglupaingninuno, mataposangkarampatangpagbibigayalamsa magkabilangpanig,Sakondisyon,Nakunganghidwaan aysapagitan at/osilamismongmgaKatutubong PamayanangKultura/KatutubongPamayananhinggilsa tradisyunalnahanggananngkanikanilangmgalupaing ninuno,angkatutubongpamamaraanangsusundin.Ang PKKP/NCIPaymagpapahayagngkinakailangangmga batasatalituntuninupangmaipatupadangkanyang gampaninsapagaayosnghidwaan. SaKaragdagang kondisyon,Naanumangpasya,kautusan,gawadohatol ngPKKP/NCIPsaanumanghidwaansalupaingninuoo anumangbagaynamaykaugnayansakahilingan, pagsasagawa,pagpapairalatpagpapakahulugansaBatas naitoaymaaringihainbilang PetitionforReviewsa KortengmgaApela(CourtofAppeals)saloobng labinglima(15)arawmulasapagkatanggapngsiping gawadohatolnanabanggit. Seksyon63.NararapatngmgaBatas.Angmga kinaugaliang/katutubongbatas,mgapinagkaugalianat kinasanayanngmgaKatutubongpamayanang

Kultural/KatutubongPamayanansamgalupakung saananghidwaanaynagmulaaysiyamunang gagamitinsamgausapinukolsapaggalangsamga karapatansaariarian,mgapagaangkin,pagmamay ari,mgapagkakasunodsunodnamanaatpagsasaayos ngmgahidwaansalupa.Anumangpagaalinlangano kalabuansapagpapairalatpagbibigaykahulugansa mgabatasaylulutasinsakapakinabanganngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan. Seksyon64.MgaHakbangPanlunas.Angsapilitang pagbawi(Expropriation)aymapipilitanggamitinsa paglutasngmgatunggaliansainteresnasinusunod angpanuntunangkabutihansanakararami.Ang PKKP/NCIPaygagawangnararapatnalegalna hakbangupangipawalangbiasangmgatitulong opisyalnanakatalangunitnakamitsahindilegalna paraan.Sakondisyon, Naanggayongpamamaraanay titiyaknaangmgakarapatanngmatuwidnamayari ayigagalang.Sakaragdagangkondisyon,Naangmga hakbangparasapagpapawalangbisaaygagawinsa loobngdalawang(2)taonmulasapagkakabisang Batasnaito.SakatapusangkondisyonNaangmga hakbangsapagsasauli(reconveyance)ayisasagawasa loobngsampung(10)taonsangayonsamgaumiiral nabatas.

KABANATAIX: HURISDIKSYONAT MGAPAMAMARAAN SAPAGPAPATUPAD NGMGA KARAPATAN


Seksyon65.PagigingPangunahinngmga Kinaugaliang/KatutubongBatasatmgaKaugalian. AngmgahidwaansapagitanngmgakapwaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananay lulutasinsapamamagitanngkinaugaliang/katutubong batasatkaugalian. Seksyon66.hurisdiksyonngPKKP/NCIP.Ang PKKP/NCIP,sapamamagitanngkanyangmga TanggapangPanrehiyonangmaytanginghurisdiksyon (jurisdiction)okapangyarihansalahatngmgapag aangkinathidwaannatungkolsamgakarapatanngmga KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanan.Dahildito,walanghidwaangidudulog sa PKKP/NCIPmalibankungangmagkabilangpanigay naubusannanglahatnakaparaananngpanlunasna itinatadhanasailalimngkanilangmgakinaugaliang katutubongbatas.Sakatuparannglayuningito,gagawa ngisangkatibayanangKapulunganngmga Nakatatanda/Pinunongtribonalumahoksa pagtatangkangmaayosanghidwaanghindirinnalutas, naangkatibayanayisangkondisyonbagoang paghahainngpetisyonsaPKKP/NCIPmalibankungang magkabilangpanigaynaubusannanglahat nakaparaananngpanlunasnaitinatadhanasailalimng kanilangmgakinaugaliang/katutubongbatas.Sa katuparannglayuningito,gagawangisangkatibayan angKapulunganngmgaNakakatanda/Pinunongtribo nalumahoksapagtatangkangmaayosanghidwaang hindirinnalutas,naangkatibayanayisangkondisyon bagoangpaghahainngpetisyonsaPKKP/NCIP. Seksyon67.MgaPaghahabolsaHukumanparasa Paghahabol(CourtofAppeals).Angmgakapasyahan ngPKKP/NCIPaymaaaringhabulinsaHukumanpara saPaghahabolsapamamagitanngisangPetitionfor Review. Seksyon68.PagpapatupadngmgaPasya,Gawadat Kautusan.Sakalingsapagtataposngpanahong nakatadhanaditto,walangpaghahabolnamabubuoang

sinumansamagkatunggalingpanig,angPunong TagadinigngPKKP/NCIP,sasarilinitongpagkukusa omulasakahilinganngisangpanig,aymagbibigayng isang WritofExecutionutossapagpapatupadna kinakailanganngsherifongwastongopisyal/tauhan upangipatupad angpangwakasnapagpapasiay, kautusanogawadngPanrehiyongPunongTagadinig ngPKP/NCIP. Seksyon69.MalaHukumangKapangyarihanng PKKP/NCIP.AngPKKP/NCIPaymayroong sumusunodnamgalakasatkapangyarihan: a. Magpahayagngmgatuntuningatkautusanna sumasaklawsapagdinigatpagaayossamga kasongihinaindittogayundinangibangmay kaugnayansamgapanloobnatungkulinat mgakautusanattuntuninnamaaaring kailanganinsapagpapatupadngmgalayunin ngBatasnaito b. Mamamahalangmgasinumpaangsalaysay, tawaginangmgapanignamayhidwaan, maglabasngmgasubpoenana nangangailanganngpagdaloatpahayagng mgasaksiopaggawangmgaaklat,kasulatan, kontrata,talaan,kasunduanatibapang kasulatangmaykatuladnakatangianna maaaringmahalagasamakatarungang pagpapasyasamgabagaynaisinasailalimsa pagsusuriopagdinignaginagawasa pagsasakatuparanngBatasnaito k. Pigilinangsinumangtaongnanghamako lumapastangansahukuman,tuwiranmano hindi,atmagpatawngkaukulangparusapara dito d. Ipatigilangalinmanolahatngmgabatasna maykaugnayanonagmulasaanumang kasongnakasampadittokungsaan,kunghindi kagyatnamapipigilan,ay maaaringmagdulot ngmaselanatdimapagtatakpanpinsalasa alinmangpanigsakasoomalubhang maaapektuhananggawaingpanlipunanat pangkabuhayan. Seksyon70.PansamantalangUtossaPagpigil (RestrainingOrder)oPreliminaryInjucntion. WalangmababanghukumansaPilipinasang magkakaroonngkapangyarihannamagpalabasng

anumangkautusannanagpipigil (restrainingorder)o kasulatansapanimulangkautusan (writofpreliminary injunction)labansaPKKP/NCIPoalinmangkaso, hidwaanopagtatalongnagmula,okailangansa pagpapakahulugansaBatasnaitoatibapangmga kaugnaynabatashinggilsamgaKatutubong PamayanangKultural/KatutubongPamayananatsa lupangninuno.

KABANATAX: PONDOPARASA LUPAINGNINUNO


Seksyon71.PondoparasaLupaingNinuno.Sa pamamagitannitoaybubuuinangisangnatatanging pondo,namakikilalabilangPondoparasaLupaing Ninuno,angpanimulanghalaganaIsangDaanat TatlumpongMilyongPiso(P130,000,000)ayitatalaga upangmabayaranangmgalupangbinawi,angpagtukoy atpagsukatatpagpapaunladsalupaingninuno.Ang halagangLimampungMilyongPiso(P50,000,000)ay magmumulasakinita(grossincome)ng Philippine CharitySweepstakesOffice(PCSO)mulasaoperasyon nglotto,SampungMilyongPiso (P10,000,000)mulasa mgatinanggapnabuwis(grossreceipt)naipinatawsa mgamanlalakbayngnakaraangtaon,angpondong KonsehosaPanlipunangPagbabago (SocialReform Council)nanakalaansasurbeyatpagsusukatngmga lupa/lupaingninuno,atibapangmapagkukunanna maituturingngpamahalaannanaaangkop.Pagkatapos nito,angnasabingpondoayisasamanasataunang PangkalahatangbatassaPaglalaanngGugulin (General AppropriationsAct).Angmgapondonglokalatnagmula saibangbansanaibinigayparasamgapamahalaanng PilipinasaypadadaaninsaPKKP/NCIP.Ang PKKP/NCIPay maaariringmangalapattumanggapng mgadonasyon,bigayatiginawadsaanyongmga abuloy,atangnasabingkaloobayhindipapatawanng buwis(incomeandgifttaxes),mgasingilobutawna ipinapatawngpamahalaanoanumangpampulitikang bahagiomgaahensyanito.

KABANATAXI: MGA KAPARUSAHAN


Seksyon72.MgaGawaingMayParusaatibapang NaaangkopnamgaMulta.Sinumangtaona nakagawangpaglabagsaalinmansamgaitinatadhana ngBatasnaito,katuladng,subalithindilimitadosa, walangpahintulotat/olabagsabatasna panghihimasoksaalinmanglupaolupaingninuno katuladngnakasaadsaSek.21at24KabanataV,Sek. 33kabanataVIditto,aymapaparusahananngnaaayon samgakatutubongbatasngkaukulangmga KatutubongpamayanangKultural/Katutubong Pamayanan: Sakondisyon, Naangparusaayhindi maaaringipatawangparusangkamatayano pagbabayadngsobrasobrangmulta.Angtadhanang itoaywalangpagtatangisakarapatanngsinumang KatutubongPamayanangKultural/Katutubong Pamayanannamakinabangsapangangalagangmga umiiralnabatas.Saanumangkalagayan,sinumangtao nalumabagsaalinmangitinatadhanangBatasnaito, kungmapapatunayangnagkasalaaymapaparusahan ngpagkakabilanggonghindibababasasiyam(9)na buwanathindilalampassalabindalawang(12)buwan opagmumultahinnghindibababasaIsandaanglibong Piso(P100,000,000)ohindilalampassaLimangdaang LibongPiso(P500,000,000)oparehongmultaat pagkakabilanggokungpinagpasyahannghukuman. Dagdagditto,siyaaypipilitingmagbayadsa kinauukulangKatutubongPamayanang Kultural/katutubongPamayanannganumang pinsalangdinanasnghulibilangkinalabasanng ginawangpaglabagsabatas. Seksyon73.MgaTaongMaaaringMapatawanng Parusa.Kungangmaykatauhanghurikidal(juridical persons),lahatngpamunuannito,katuladng,ngunit hindilimitadosakaniyangPangulo,Tagapamahala,o PunongTagapagpaganapangsiyangmananagotsa lahatngdimakatarunganggalawokilosnitoang siyangmananagotsalahatngdimakatarunganggalaw okilosnitoatsiayngpapatawanngkasalanang criminal,dagdagpadittoangpagbawisakanilang lisensyaokatibayanngpagpaparehistro.Datapwat kungangmaysalaayisangpinunongpamahalaan, angkaparusahanngdisqualificationpara manungkulan ayipapatawrin.

KABANATAXII: PAGSASANIBNGTANGGAPAN PARASATAGAHILAGANG KATUTUBONG PAMAYANAN(ONCC) ATTANGGAPAN PARASATAG TIMOGNAKATUTUBONG PAMAYANAN(OSCC)


Seksyon74.PagsasanibngONCCatOSCC. Ang TanggapanparasaTagaHilagangKatutubong Pamayanan(ONCC)atTanggapanparasaTagaTimog naKatutubongPamayanan(OSCC),nanilikhasailalim ngPampangasiwaangUtosbilang122Bat122C,ayon sapagkakabanggit,aypinagsasanibbilangmga tanggapangorganikongPKKP/NCIPatmagpapatuloy nagagampanansailalimngpinasiglaatpinalakasna katayuanupangmakamtanangmgalayuninng PKKP/NCIP: Sakondisyon, Naangmgaposisyonng PunongmgaKawani,MgaPatnugotsaKawanihan, KinatawanngPunongTagapagpaganapmalibansa posisyonngPanrehiyong Tagapagpaganapatmas mababapaditto,ayinaalisnamulasapagkakabisang Batasnaito: Sakondisyonpa,naangmgaopisyalat kawaningmgainalisnamgatanggapannamay kakayahanaymaaaringhumilingparamulingitalagasa PKKP/NCIPatmaaaringbigyanngpangunang karapatansapagbubuongmgabagonggawang posisyon,nangnaaayonsamgakatangiangitatalagang KomitesaPagtatakda(PlacementCommittee): Sa karagdagangkondisyon,Nasapangyayarikungsaan angisangkatutuboatisangdikatutubonamay magkatuladnakatangianangmagprisintasaparehong posisyon,angunangpagkakataonayibibigaysauna. Angmgatanggapanatkawaninaaalisinbungang pagsasanibngmgatanggapangitoaybibigyanng karapatansapabuyasahalagangkatumbasngisaat kalahating(11/2)buwangsahodsabawattaonngtuloy tuloynanakalulugodnapaglilingkodoangkatumbassa pinakamalapitnahatingbilangnitonamaybentahesa kanilabataysapinakamataasnasahodnanatanggap. Kungsilaaymaykarapatanngtumanggapngmga kabayaransapamamahingaatpagalis,silaaymay layingmamilialinmansamgabenepisyosa pagpapahingasatrabahookabayarangibinibigaysamga umalisnakawanikatuladngnakasaadditto.Angmga

pinunoatkawaninamaaaringmaibaliksadating tungkulinaymagbabalikngnatanggapnabenepisyo sapagpapahingasatrabahookabayarangibinigaysa umalisnakawani.Sahulingkondisyon, naangmga tinanggapnakawaniaykailanganagmakapasasa katangianatpamantayangitinatalagasaSerbisyong SibilngKomitesaPagtakdanabinuoditto. Seksyon75.PanahonsaPaglilipat.AngONCCat OSCCaybinibigyannganim(6)nabuwanmulasa pagkakabisangBatasnaitoupangtapusinang kanilangmgaGawainatgumawaangawditsamga peranito. Seksyon76.Pagsasalingngamgapagmamayariat Kagamitan.Lahatngmgatunayatpersonalna pagmamayari,oariarianngpinagsanibnamga tanggapangbinaggitayisasalinsaPKKP/NCIPna hindinakinakailanganngpagsasabi,pagsasalinat paglilipatngtituloatgagawinsaparehongdahilan katuladngpagtatagosamgaiyonsadatingtanggapan. Sakondisyon, Nalahatngmgakontrata,talaanat dokumentongmaykaugnayansapagpapalakadng mgapinagsanibnamgatanggapanayisasalinsa PKKP/NCIP.Lahatngmgakasunduanatkontratang papasukinngpinagsanibnatanggapanay mananatilingmaylakasatbiasmalibankungtinatapos na,binagoosinusuganngPKKP/NCIP. Seksyon77.KomitesaPagtatakdangKawani. Ayonsamgatuntuninngmulingpagbabalangkasng pamahalaan,isangKomitesaPagtatakdangKawani angbubuuinngPKKP/NCIP,sapakikipagugnayansa KomisyonsaPaglilingkodSibil,natutulongsa makatarungangpagpiliatpaglalagayngmgatauhan upangangpinakamahusayatpinakakarapatdapatna mgataoangmaitatalagasamulingbinagongahensya. AngKomitesaPagtatakdangKawaniaybubuuinng pitong(7)Komisyonadoatisangkatutubong kinatawanmulasaunaatpangalawangbahagdanng samahanngmgakawanisaOSCCatONCC,mga samahangdipampamahalaannanakapaglingkodsa pamayananng hindibababasalimang(5)taonatmga samahangpantaonanabubuhaynghindibababasa limang(5)taon.Silaaygagabayanngpmantayanng pagpapanatiliatpagtatalaganagagawinnglupong sanggunian (consultativebody) atngkaukulang tadhanangbatassapaglilingkodsibil.

KABANATAXIII: MGAHULINGTADHANA
Seksyon78.MgaNatatangingTadhana.AngLungsod ngBaguioaymananatilisailalimngBatasnalumikha sakanya.Anglahatngmgakalupangipinahayagbilang bahagingngtownsitereservationay mananatiling gayonhangganghindibinabagoanguringangkopna batas. Sakondisyon, Naanghangganghindibinabago anguringangkopnabatas. Sakondisyon,Naang naunangkarapatansalupaattitulongkinikilalaat/o nakuhasapamamagitannganumangpaghukomat pamamahalaatibapangpamamaraanbagomagkabisa angBatasnaitoaymananatilingmaybias: Sa karagdagangkondisyon,nahindiisasamasatadhanang itoanganumanglugarnanagingbahagingBaguiobago magkabisaangBatasnaito. Seksyon79.MgaLaangGugulin.Anghalagang kinakailanganupangtustusanangunangpagpapatupad ngBatasnaitoaymagmumulasakasalukuyanglaang gugulinngONCCatOSCC.Mataposito,anghalagang kinakailanganparasapatuloynapagpapatupadngbatas naitoayisasamasataunangPangkalahatangBatassa LaangGugulin. Seksyon80.MgaTuntuninatAlituntuninsa Pagpapatupad.Saloobnganimnapung(60)araw mataposangpaghirang,angPKKP/NCIPaygagawang kinakailangangmgatuntuninatalituntuninsa pagpapatupad (ImplementingRules)andRegulations (IRR),sapakikipagsanggunisamgaKomitesa PambansangKatutubongPamayanansaMababang KapulunganatsaSenadoparasamabisang pagpapatupadngbatasnaito. Seksyon81.NakalaangTadhana.Hindimaaapektuhan ngBatasnaitosaanumangparaanangmgakarapatanat kapakipakinabanganngmgaKatutubongPamayanang Kultural/katutubongPamayanansailalimngibang kumbensyon,mgamungkahi,pandaigdigangkasunduan, pambansangbatas,gawad,kaugalianatkasunduan. Seksyon82.Tadhana saPagkakahiwahiwalay.Sa pagkakataonnaalinmansaitinatadhanangBatasnaito oalinmangbahagidittoayisinaadnahindisangayonsa Saligangbatasngisangmaykakayahanghukuman,ang ibangtadhanaayhindimaaapektuhan.

Seksyon83.TadhanangNagpapawalangBisa.Ang PanguluhangUtosBilang410,Pampangasiwaang Utosbilang122Bat122C,atlahatngibapangmga batas,utos,tuntuninatkautusanomgabahaginitona salungatsaBatasnaitoayipinapawalangbiaso binabagonangnaaayonditto. Seksyon84.Angbatasnaitoaymagkakabisasaloob nglabinlimang(15)arawmataposnamailathalasa OfficialGazetteoalinmansadalawang(2) pahayagangmaymalawaknasirkulasyon. PINAGTIBAY (NILAGDAAN) JOSEDEVENECIA,JR. SpeakeroftheHouseofRepresentatives ERNESTOM.MACEDA PresidentoftheSenate AngBatasnaitoaypinagsanibsaSenateBill1728at houseBillNo.9125naisinabatasngSenadoatHOR noongIka22ngOktobre,1997. (NILAGDAAN) ROBERTOP.NAZARENO SecretaryGeneral,HOR LORENZOP.LEYNES,JR. SecretaryoftheSenate PINAGTIBAYIKA29NGOKTUBRE,1997 FIDELV.RAMOS PresidentofthePhilippines

You might also like