1. Kagat ng Aso Mga Paraan para Maiwasan: Huwag lapitan ang mga di nakataling aso.

. Huwag tumakbo o sigawan pag nakakita ng aso Tumigil sandal na parang puno kung lalapitan ng aso Kapag sinugaban ng aso, mag panggap na parang sanga ng puno. Iwasang tignan sa mata. Huwag istorbohin ang aso na kumakan at natutulog. Ireport sa mga nakakatandang tao pag may nakitang di kanais nais sa aso. Pangunahing Lunas: - Panatilihing ligtas ang sarili at lumayo kung saan malapit ang aso. - Hugasan ang nakagat na parte sa pmamagitan ng pagsabon at - Takpan ang sugat ng malinis na tela/gauze. - Alamin kung ang aso ay nabakunahan;kung hindi obserbahan ang aso sa loob ng 14 na araw. - Kumunsulta sa malpit na health center an gang sugat ay patuloy na dumudugo. - Lagyan ng diin gamit na malinis na tela upang mapigilan an pagdugo. 2. Pagkapinsala sa buto at kalamnan Bali pagkaputol ng buto gawa ng direktang tama, pagkakabuhol o pagbagsak. Mga maaring dahilan ng pagkakapinsala ng buto: Osteoporosis (panghihina ng buto dulot ng kakulangan sa Calcium) Pagiinom Mga gamut Malabong panignin Hindi paggamit ng mga kagamitang pangkaligtasan

Mga uri: a. Bukas na bali ang buto ay nabali at lumabas sa balat b. Saradong bali ang buto ay nabali ngunit hindi ito lumbasa sa balat Sintomas Matinding sakit Hirap sa paggalaw Pamamaga, pagpapasa, at pagdurugo Pag-iba ng posisyon ng buto Nakalabas na buto Kumikiskis na mga buto kapag gumagalaw Karampatang lunas: Pigilan ang pagdurugo Linisin at takpan ang sugat Kalmahin ang biktima Tingnan kung may iba pang pinsala Ipirmi ang nabaling buto gamit ang isang splitn. Huwag ito ibalik sa normal na posisyon Maglagay ng yelo para mabawasan ang pamamaga Kumunsulata kaagad sa doctor Sprain (pilay, o tapilok) isang kondisyon kung saan ang mga nagkokonekta sa ating buto ay napunit Strain (panghihilab ng kalamnan) kondisyon kung saan ang mga hibla ng kalamnan ay napupunit Mga nakakaragdag na bagay sa tapilok (sprain) at panghihilab ng laman (strain): Pangit na pangngondisyon na nagdudulot ng panghihina ng laman at pagtaas ng possibilidad ng pagkakapinsala. Pagod ng mga laman ay hindi makakatulong sa pagsuporta sa mga kasu-kasuhan. Kapag pagod din, mas

madali na magdulot ng sobrang pagkaipit ng laman o pagkabatak ng laman. Warm-up ay isang importanteng bagay bago gumawa ng nakakapagod na trabaho dahil ito ay nagbibigay ng magandang sirkulasyon sa mga laman at nagpapalawak ng galaw ng katawan na nakakatulong para maiwasan ang pagkakapinsala sa mga laman.

Mga maaaring magdulot ng paso: - Mga kalan - Abuso sa bata - Paninigarilyo - Sobrang pagpapakulo ng tubig - Pagtatrabaho o pagbabad sa araw - Mga gasolina o mga kerosene na malapit sa mga apoy Paano ito maiiwasan? - Turuan ang mga bata tungkol sa pagiwas ng sunog at pagkapaso - Iwasang manigarilyo - Alamin kung saan lalabas kapag may sunog sa bahay o sa isang lugar - Magpractice ng mga fire drills para malaman kung ano gagawin kung may sunog - Kung nagkapaso, nagpatingin agad sa doctor Pangunahaing lunas: First Degree Burns: Ibabad sa dumadaloy na tubig ang parte na nasunog sa loob ng 5-10 minuto Huwag lagyan ng yelo at langis. Uminom ng gamot para matanggal ang sakit at pamamaga. Anumang sunog malapit sa mata ay nangngailangan ng madaliang pag kunsulta sa malapit na clinic o hospital. Second Degree Burns. Huwag pisain ang namuong tubig sa balat. Ibabad sa dumadaloy na tubig ang parte na nasunog sa loob ng 5-10 minuto At gawin ang coll compress at dahan dahang tanggalin ang nakatakip na nakabara sa nasunog na balat. Itaas ang nasunog na parte mas mataas sa puso. Uminom ng gamot para matanggal ang sakit at pamamaga. Pag ang nasunog na parte ay malapit sa mata, ilong, bunganga madalinang kumunsulta sa malapit na hospital o clinic.

Karampatang Lunas Lagyan ng pampalamig ang naapektuhang bahagi. Itaas ang tinamaang bahagi para mabawasan ang pamamaga at pagdudugo ng laman. Pagpahingahin ang bahagi na naapektuhan. Kumuha ng tulong na medical 3. Sunog/Paso Ang paso ay maaaring mangyari kung ang balat ay nababad sa init, kuryente, mga kemikal, at sa init sa ng araw Mga uri: a. First degree ang pinakalabas na parte lamang ng balat ang apektado. Ang balat ay namumula, namamaga, at sumasakit ng kaunti b. Second degree ung pinkalabas ant pangalawang parte ng balat ay apektado. Nagkakaroon ditto ng pagpapaltos, pamumula, sakit, at pamamaga. c. Third degree lahat ng layer o parte ng balat ay naapektuhan. Maaring rin maapektuhan ang mga kalamnana at mga ugat. Hindi ito masakit ngunit ang balat ay nangitim na. Mga sanhi a. Maiinit na bagay (maiinit na bakal) b. Maiinit na tubig (nabanlian) c. Mga kemikal tulad ng muriatic acid d. Pagkakuryente e. Matagal na pagbabad sa araw

Third degree burns: Pag buong katawan ang nasusunog tumigil at dumapa at gumulong ng nakataas ang dalawang kamay. Huwag tanggalin ang damit na nakadikit sa balat. Ibabad ang nasunog sa parte sa dumadaloy na tubig. Itaas ang parte na nasunog mas mataas sa puso. Takpan ang nasunog na parte ng malinis na tela o bandage.huwag lagyan ng ointment. 4. Sugat Mga uri ng sugat: a. Sugat sa loob mga sugat na maaring nasa loob ng katawan at maaaring walang dugo ang lumalabas Sanhi: a. mga bagay na maaaring magdulot ng bukol o pasa b. pagkauntog o paghampas ng katawan sa matitigas na bagay Mga Sintomas - Pananakit - Pamamaga - Pagkaiba ng kulay ng balat - Pasa - Pagkabalisa - Pagkauhaw - Pagsuka o pagubo ng may dugo - Dugo sa ihi o sa dum b. Bukas na sugat pagkapunit o pagbukas ng balat Mga uri nga bukas na sugat Sanhi Matutulis na bagay Tusok tulad ng pako Gasgas Pagkiskis ng balat sa Uri Itsura Maliit ngunit malalim

Iba iba ang hugis ng hiwa na ito Pagkahiwalay ng mga Mga kagat ng hayop, Wakwak balat o kuko mula sa mga pagsabog. dating pinaglalagayan. Mga kutsilyo, o mga Malalim at malinis na Hiwa pangahit. pagkahiwa sa balat. Laslas Pangunahing lunas: - Pahintuin ang pagdurugo - Linisin ang sugat gamit ang sabon, tubig, at betadine - Maglagay ng pampahid na antibiotic kung meron - Takpan ang sugat gamit ang isang malinis na bandage - Palitan ang ginamit na pantakip sa sugat kung ito ay basing-basa na ng dugo - Pumunta sa doctor kung masyadong malalim ang sugat upang ito ay matahi Paalala: 1. Laht ng sugat ay dapat suriing mabuti at takpan ng gasa/bandage para mapigilang ang pagdurugo at iwasan ang inpeksyon 2. Kapag nakontrol na ang pagdurugo, i-splint ang sugat para mapigilan lalo ang pagdurugo. Iwasang galawin ang sugat para maiwasang ang sakit kapag dadalhin ang biktima sa ospital 3. Iaangat ng mas mataas sa dibdib ang sugat upang mabawasan ang pamamaga at pagdurugo 4. Linisin ng maayos ang sugat ngunit 5. Huwag gumamit ng bulak upang pantakip ng sugat 6. Kung may mga nakatusok na mga bagay sa katawan (kutsilyo, o mga stik), HUWAG ito tanggalin, sa halip panatalihiin lang ito doon at huwag galawin habang daalhin ang biktima sa hospital

isang magaspang na bagay. mga bato, basag na salamin.

sugat

Mababaw at malawak na

5. Pagkalason Ang lason ay kahit anong bagay na maaring ikamatay ng isang tao kung ito ay pumasok sa kanyang dugo Sanhi: Aksidenteng pag-inom o pagdikit ng lason Suicide (pagkitil ng sariling buhay) Mga madalas na lason sa bahay: - mga gamot na pampatulog - mga gamot pampawala ng sakit - lason sa daga at insekto - kerosene/gaas - alcohol - sabong panlaba/bleach - mga nakakalasong halaman - maduming tubig at pagkain Uri ng Pagkalason a. Nainom o nakaing lason ito ay maaring lason na dulot ng kemikal o mga mikrobyo Mga sintomas: - pagtatae - pananakit ng tiyan - pagsusuka - sunog o paso sa mga labi o dila - pagkabalisa o pagkawala ng malay Pangunahing lunas: - alamin kung anong lason ang nainom - itagilid ang biktima sa kanyang tagiliran - Pasukahin ang pasyente. Ngunit HUWAG pasukahin ang biktima kung ang nainom ay mga asido (muriatic) o mga detergent, walang malay, .ay sakit sa puso, o buntis - dalhin agad ang biktima sa ospital. Dalhin din kung ano ang nainom ng biktima at ang nasuka ng biktima

b. Nalanghap na lason Mga sintomas: - hirap sa paghina - pananakit ng dibdib - pag-ubo - pagkahilo/pagsakit ng ulo - nasusunog na pakiramdam sa lalamunan Pangunahing lunas: - alisin ang biktima kung saan nandoon ang lason at ilagay sa lugar na malinis ang hangin - pumunta kaagad sa ospital c. Dumikit na lason Mga Sintomas - mga kemikal sa balat - mga paso - pangangati ng balat - pamumula, pagpapaltos Pangunahing lunas: - alisin ang damit ng biktima na may lason - gumamit ng tuyong tela at idampi ito sa lason para maalis - buhusan ng maraming tubig ang balat na nadiitan ng lason - dalhin kaagad sa ospital d. Kagat ng bubuyog/gagamba Mga sintomas: - pangangati - pananakit - pamamaga - allergy - mga senyales ng kagat ng bubuyog o gagamba Pangunahing lunas: - hugasan ang sugat - takpan ang sugat - lagyan ng yelo ang sugat - kumunsulta kaagad sa ospital. Sabihin an gitsura ng insekto na kumagat

6. Pagkakabara/Pagkabulunan Nagdudulot: Ang pagbabara ay madalas nangyayari kapag kumakain. Karne ang kadalasan nagdudulot ng pagbabara sa mga matatanda. Ibat ibang klase ng pagkain at mga bagay ang kadalasang nagdudulot ng pagbabara sa mga bata Dahilan: Mga malalaki at hindi nangunguyang maayos na pagkain. Maraming nainom na alak. Pustiso. Paglalaro, pagiyak, pagtawa at pagsasalita habang kumakain or may laman ang bibig. Para maiwasan: Putulin ang mga kinakain sa maliliit na parte. Nguyain ang pagkain ng mabagal at maigi. Iwasan ang sobra sobrang pagiinom. Iwasan ang pagsasalita o pagtawa habang ngumunguya o lumulunon ng pagkain. Mga Sintomas Paghawak sa leeg Maingay na paghinga o minsan hindi humihinga Hindi makasalita Hirap huminga Pnalalaki ng ilong Pagkabalisa Nagiiba ang kulay ng balat Nawalan ng malay Karampatang Lunas Abdominal thrust (Heimlich Maneuver) Chest thrusts