Mga Barayti ng Wika: Isang Panimulang Pagtalakay August 6th, 2011 Author: rolandotaguan Bahagi ng metalinggwistik na pag-aaral ng wika

ang pagkilala sa mga barayti nito . Ang pagkakaroon ng barayti ng wika ay ipinapaliwanag ng teoryang sosyolinggwisti k na pinagbatayan ng ideya ng pagiging heterogenous ng wika. Ayon sa teoryang it o, nag-uugat ang mga barayti ng wika sa pagkakaibaiba ng mga indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, gawain, pinag-aralan at iba pa. Samaka twid, may dalawang dimensyon ang baryabilidad ng wika ang dimensyong heograpiko at dimensyong sosyal (Constantino, 2006). Dayalek ang barayti ng wikang nalilikha ng dimensyong heograpiko. Tinatawag din itong wikain sa ibang aklat. Ito ang wikang ginagamit sa isang partikular na reh iyon, lalawigan o pook, malaki man o maliit. Ayon sa pagaaral ni Ernesto Constantino, mayroong higit sa apat na raan (400) ang dayalek na ginagamit sa kapuluan ng ating bansa. Sa Luzon, ilan sa mga halimbawa nito ay ang Ibanag ng Isabela at Cagayan, Ilocano ng llocos, Pampango ng Pampan ga, Pangasinan ng Pangasinan at Bicolano ng Kabikulan. Sa Visayas ay mababanggit ang Aklanon ng Aldan, Kiniray-a ng Iloilo, Antique at Kanlurang Panay, Capiznon ng Hilaga-Silangang Panay at ang Cebuano ng Negros, Cebu, Bohol at iba pa. Sama ntala, ilan sa mga dayalek sa Mindanao ay ang Surigaonon ng Surigao, Tausug ng J olo at Sulu, Chavacano ng Zamboanga, Davaoeo ng Davao at T boli ng Cotabato. Ang mga dayalek ay makikilala hindi lamang sa pagkakaroon nito ng set ng mga dis tinct na bokabularyo kundi maging sa punto o tono at sa istraktura ng pangungusa p. Pansinin na lamang natin ang pananagalog ng mga naninirahan sa iba t ibang lugar na gumagamit ng isang wika. Iba ang pananagalog ng taal na taga-Maynila sa tagaBatangas, taga-Bulacan at taga-Rizal. Katulad ng sa Tagalog, may barayti rin ang Ifugao ng Amganad, Batad at Kianan; a ng Subanon ng Tuboy-Salog, Siocon, Lapuyan at Sindangan; ang Blaan ng Koronadal at Sarangani; at ng marami pa pang ibang dayalekto. Sosyolek naman ang tawag sa barayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal. Tinata wag din itong sosyal na barayti ng wika dahil nakabatay ito sa mga pangkat panli punan. Halimbawa nito ay ang wika ng mga estudyante, wika ng matatanda, wika ng kababaihan, wika ng mga preso, wika ng mga bakla at ng iba pang pangkat. Makikil ala ang iba t ibang barayti nito sa pagkakaroon ng kakaibang rehistro na tangi sa pa ngkat na gumagamit ng wika. Pansinin kung paanong inilalantad ng rehistro ng mga sumusunod na pahayag ang pinagmulan ng mga ito: a. Wiz ko feel ang mga hombre ditech, day! b. Wow pare, ang tindi ng tama ko! Heaven! c. Kosa, pupuga na tayo mamaya. d. Girl, bukas na lang tayo maglayb . Mag-malling muna tayo ngayon. e. Pare, punta tayo mamaya sa Mega. Me jamming dun, e. Ang sosyolek ay maaari ring may okupasyunal na rehistro. Pansinin ang mga sumusu nod na termino. Kung maririnig mo ang mga ito sa isang taong hindi mo kilala, an o ang agad mong iisiping trabaho niya? hearing, exhibit, court, pleading, fiscal, justice, settlement, appeal, complainant Ang mga salitang nakatala sa itaas ay mga legal jargon. Ang jargon ang mga tangi ng bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng gawain. Ang mga sumusunod naman ay mga jargon sa disiplinang Accountancy at iba pang kau gnay na disiplina: account, balance, net income, debit, revenue, asset, credit, gross income. cash flow Sa disiplinang Medisina at Nursing naman ay gamitin ang mga sumusunod: diagnosis, therapy, prognosis, symptom, emergency, patient check up, ward, x-ray Kung minsan, ang mga jargon ng isang larangan ay may kakaibang kahulugan sa kara niwan o sa ibang larangan. Pansinin ang mga sumusunod na salitang gamitin sa isp

orts na tennis at kung paano naiiba ang kahulugan ng mga ito sa karaniwan: ace, fault, love, breakpoint, deuce, rally, slice, advantage, service Pansinin naman na ang mga sumusunod na terminolohiya ay may magkaibang kahulugan o rehistro sa larangang nasa boob ng panaklong: mouse (Computer, Zoology) stress (Language, Psychology) strike (Sports, Labor Law) hardware (Business, Computer) race (Sports, Sociology) nursery (Agriculture, Education) operation (Medicine, Military) note (Music, Banking) accent (Language, Interior Design) server (Computer, Restaurant Management) Ngunit kahit pa ang mga pangkat ay may kanya-kanyang barayti ng wikang ginagamit batay sa dimensyong heograpikal at sosyal, indibidwal pa rin ang paggamit ng wi ka. Sa madaling sabi, kahit pa sosyal ang pangunahing tungkulin ng wika, ang ind ibidwal na katangian ng bawat tao ay nakaiimpluwensya pa rin sa paggamit ng wika . Ito ang nagpapaiba sa isang indibidwal sa iba pang indibidwal. Bawat isa kasi ay may kani-kaniyang paraan ng paggamit ng wika. Tinatawag itong idyolek. Pansin in kung paano nagkakaiba-iba ang idyolek ng mga sumusunod na brodkaster kahit pa silang lahat ay gumagamit ng isang wika, nabibilang sa isang larangan at nanini rahan marahil lahat sa Metro Manila: a. Mike Enriquez. b. Noli de Castro, c. Mo n Tulfo, d. Rey Langit at e. Gus Abelgas. Gayahin ang paraan ng pagsasalita ng bawat isa. Iba-iba, hindi ba? Prominente rin ang idyolek ng mga sumusunod na personalidad kung kaya madalas si lang gayahin ng mga impersonators: a. Kris Aquino, b. Gloria Macapagal-Arroyo, c . Mel Tiangco d. Anabelle Rama, e. Ruffa Mae Quinto at f. Mirriam Defensor-Santi ago. May iba pang barayti ng wika na tinatawag na pidgin at creole. Ang pidginay tina tawag sa Ingles na nobody s native language. Nagkakaroon nito kapag ang dalawang taa l na tagapagsalita ng dalawang magkaibang wika na walang komong wika ay nagtatan gkang magkaroon ng kumbersasyongmakeshift. Madalas, ang leksikon ng kanilang usa pan ay hango sa isang wika at ang istraktura naman ay mula sa isa pang wika. Mad alas na bunga ng kolonisasyon ang barayting ito ng wika. Pansinin ang pananagalo g ng mga Intsik sa Binondo. Ang salitang gamit nila ay Tagalog ngunit ang istrak tura ng kanilang pangungusap ay hango sa kanilang unang wika. Ganito ang madalas na maririnig sa kanila: Suki, ikaw bili tinda, mura. Ang creole naman ay isang wika na unang naging pidgin at kalaunan ay naging lika s na wika (nativized). Nagkaroon nito sapagkat may komunidad ng mga tagapagsalit a ang nag-angkin dito bilang kanilang unang wika. Pinakamahusay na halimbawa nit o ang Chavacano na hindi masasabing purong Kastila dahil sa impluwensya ng ating katutubong wika sa istraktura nito. Creole din ang tawag sa wika ng mga taga-Ma uritius na magkahalong Pranses at kanilang unang wika.