Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Seksyon 1
Isang Pagtanaw sa Panahong bago ang Pananakop (Bago ang Ika i6 na Siglo)
Ano ang pangunahing kalagayang pansakahan ng mga panahong ito?
Ang pangingisda, pangangaso at pagtatanim ng palay ang mga pangunahing kabuhayan ng panahong ito. Ang mga itoy ginagawa para sa layuning pang-ikinabubuhay.
Ang ibig sabihin ng pang-ikinabubuhay (subsistence) ay pagpapakain; paggamit; pagkaligtas

Ipinapakita ng ilang dokumento o datos na ang paglilinang ng lupa o pagsasaka ay ginagawa sa dalawang paraan. Una, inihahanda ang lupa sa pagsusunog ng damong ligaw at sa pagtatanim (ito ngayon ay ang tinatawag na Kaingin o slash and burn) o ikalawa, ang pagsasaka muna ng lupa bago ang pagtatanim.

May Konsepto ba ng pagmamay-aring indibidwal o pansarili sa panahong ito ?

Walang konsepto ng pribado o indibidwal na pagmamay-ari sa panahong ito. Kadalasan ang lupa at ang mga kagamitang pansaka o tanim ay nasa pag-aari ng buong komunidad o barangay . Ang lupa ay tinatrato na pangunahing pinagkukunan ng yaman. Ang mga pinuno o datu (chiefs) ang namamahala ng lupa sa ngalan ng barangay. Ang mga yamang dagat, ang pangingisda at lupang pangangaso ay tinatrato ring yaman na may pang-komunidad na kalikasan.
Ang Barangay ay isang bahagi ng gobyerno sa panahon bago dumating ang mananakop (pre-colonial). Ito ay isang komunidad na naka-base sa pamilya na binubuo ng 30 100 pamilya. Ito din ang salita o terminong batay sa salitang Malay na balangay , isang bangkang lulan at nagdadala ng tao sa karagatan.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Paano pinapairal ang pagmamay-aring pangkomunidad ?

Naniniwala at ipinapatupad ng mga unang Pilipino ang stewardship. Kinilala ng mga Pilipino ang kahalagahan ng kaugnayan ng tao at kalikasan. Kanilang nirespeto at prinotektahan ang lupa at yamang dagat.
Stewardship isang konseptong tumutukoy sa responsibilidad na alagaan at linangin ang isang pag-aari, yaman o talento. Isa itong prinsipyo na nag-

Kanila ring pinairal ang pag-aambag o uutos na ang gamit ng pakikihati ng yaman. Habang ang mga tao pag-aari, yaman at talento ay hindi dapat sa barangay ay hinahati ayon sa klase na kailanman abusuhin o may mga indibidwal na mga responsibilidad gamitin sa maling paraan. at tungkulin, lahat ay nakaka-abot at nakikibahagi sa bunga ng kanilang pagod o gawa. Walang sinuman ang walang pagkain o yaman, maging ano man ang kanilang klase/estado sa buhay.
Mga Klase ng Pilipino sa ilalim ng Barangay Pinuno / Datu / Sultan ang siyang pinuno ng barangay. Nasa kanya ang kapangyarihang maghati-hati at magpamudmod ng lupain na may pahintulot sa Kapulungan ng Nakakatanda (Council of Elders) . Maharlika o Malayang Pilipino - Malaya silang nakakapagsaka, ibenta ang kanilang mga ani nang hindi na humihingi ng permiso o magbayad ng parte kaninuman. Aliping Namamahay Pinapayagan silang magkaroon ng sariling bahay, sakahin ang parsela ng lupa at magbigay ng parte ng ani sa Pinuno o Datu. Aliping Saguiguilid Sila ay nasa ilalim ng kapangyarihan ng kanilang maestro. Pinapayagan silang mabawi ang kalayaan sa pamamagitan ng sumusunod: pagpapakita ng di-pangkaraniwang tapang sa pagsasalba ng buhay ng kanilang maestro o ng kapamilya nito; pagpapakita ng malalim na katapatan at paggawa ng magandang serbisyo; at ang pagkamit ng estado sa pamamagitan ng pagpapakasal o pagtatamo ng yaman.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Paano natin mailalarawan ang ekonomiya ng panahong ito?

Nang mga panahong ito, hindi patungo sa kalakal at kita ang sistemang ekonomiya. Wala pa ang kaperahan noon. Bigas o Palay ang siyang ginagamit na pamalit-kalakal ng mga pamilya sa loob ng barangay. Karamihan ng ani o produksyon ay inilalaan sa pampamilyang pangangailangan at upang magampanan ang obligasyong pampamilya o komunidad (kinship).

Kinship tumutukoy sa pamilya; relasyon Barter Trade pagpapalitan o kalakal sa pamamagitan ng mga bagay at hindi pera.

Di naglaon, nakipagkalakal ang mga komunidad sa mga katabing tribo o nagdadaang barko, ito ang tinaguriang barter trade. Ang mga Tsino, Hapon, at ilang nangangalakal na galing sa Europa ay nakipagpalitan ng mga mamahaling bagay (luxury items) para sa produktong agrikultura.

Umiiral na ba ang sistemang paghahati ng ani ng mga panahong ito?

Ang sistemang paghahati ay masasabing umiiral na. Mayroon ng sistema na kung saan ang ilang klase ng Pilipino (tulad ng mga alipin) ay nagsasaka ng bahagi ng lupa na pag-aari ng buong barangay at ibinibigay ang isang parte ng ani sa datu o pinuno ng barangay.

Umiiral na ba ang Pagpapaupa (Lease) o Bentahan ng lupa sa panahong ito ?

Oo. Pinapakita ng ilang libro ng kasaysayan ang ilang pangyayari ng pagbebenta at pagpapaupa ng lupa. Ang Code of Luwaran ay isa sa mga pinaka-lumang batas ng lipunang Muslim na tumutukoy sa ibat ibang saklaw/aspeto/larangan tulad ng pagmamana, diborsyo, usury, pagpapautang at karapatang pag-aari. May mga probisyon din ito patungkol sa pagpapaupa ng lupang

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

sakahan, ngunit wala itong mga probisyon sa pagtatamo, paglilipat, cession o pagbebenta ng lupa. Sinasabi naman ng Maragtas Code na ang pagbebenta ng lupa sa Isla ng Panay sa sampung (10) datu ng Borneo ay isang gintong salakot at mahabang gintong kwintas ang siyang naging kabayaran. Tinatayang ito lamang ang transaksyon sa lupa na naitala sa panahong ito.

Paano naman ang kalagayan ng kababaihan noong panahon na ito ?

Bilang mga manggagawa, ang kababaihan ay may kontrol sa kanilang pagtatrabaho at sa ani o kita. Hindi dumedepende ang mga kababaihan sa kalalakihan upang mabuhay. Ang kababaihan ay nagsaka, naging mga mandirigma, naging mga pinuno ng komunidad, tribo o relihiyon at pumasok sa kalakal. (Siglo Saka : A Century of Peasant Struggle and Contributions to Philippine Nationhood, Philippine Peasant Institute, 1998)

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Seksyon 2
Ang Panahon ng Kastila: Ang Pagsisimula ng mga Problemang Pagmamay-ari sa Lupa (1521 1896)
Ano ang ugat ng mga problemang pansakahan o agrikultural sa panahong ito ?
Nang dumating ang Kastila sa Pilipinas, dala-dala nila ang konsepto ng lupaing pag-aari ng korona ng Espanya. Lahat ng lupa ay idineklarang pagmamay-ari ng hari ng Espanya. Ang resulta nito ay ang pagkawala ng karapatan ng mga Pilipino sa katutubong lupa.

Ano ang pueblo agriculture at paano ito umusbong ?

Ipinakilala ng pamahalaang kolonyal ang sistema ng sakahang pueblo. Sa sistemang ito, inorganisa ang mga katutubong komunidad na maging pueblo at ang bawat naisa-Kristiyanong katutubong pamilya ay inatasang sakahin ang maliit na parsel ng lupa (apat hanggang limang ektarya).
Pueblo isang pansakahang komunidad kung saan ang simbahan, kumbento at casa real ay matatagpuan. Sa loob ng komunidad na ito matatagpuan ang mga lupang inatasang sakahin ng mga katutubong pamilya.

Pinayagan ba ang mga katutubong pamilya na ariin ang lupang itinalaga sa kanila sa sistemang pueblo ?
Hindi. Ang mga pamilya ay hindi nagmamay-ari ng lupa (landowners), kundi taga-hawak/naninirikan sa lupa (landholders). Ayon sa batas hindi maaaring magmamay-ari o magbebenta sapagkat ang mga lupang ito ay pag-aari ng hari.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Ayon sa mga mananalaysay, ang kawalan ng karapatan sa lupa at ang pagkawala ng kita sa ani sa dahilang pagbayad ng hati (tributes) ay nagpalusaw ng kanilang inisyatibong pagandahin ang pansakahang pueblo.
Tributes mga bahagi ng ani o kitang pansakahan at iba pang produkto tulad ng manukan at babuyan. Ang mga tributes ay kinulekta at binigay sa mga Kastilang may awtoridad na nakatalaga sa mga pueblo.

Nagkaroon ba ng benepisyo ang sistemang pueblo sa mga katutubong Pilipino ?

Nagkaroon ng benepisyo ang sistemang pueblo sa katutubo dahil sa mga sumusunod: Ang pamamahagi ng lupa ay pantay-pantay Walang mga sharecropper o nagbubungkal na walang lupa May bagong gamit at pamamaraan tulad ng paggamit ng kalabaw, araro na ipinakilala na siyang nagpaganda ng ani

Anu-ano ang mga limitasyon ng sistemang sakahang pueblo ?

Di naglaon, nagdulot ng malawak na hindi pagkakontento sa mga katutubo ang sistemang pueblo. Ang pataw ng Exaction ito ay ang maling gawain sapilitang pagbabayad ng isang taong nasa awtoridad sa (exaction) o pagbibigay ng pagpipilit ng kabayaran o gantimpala sa serbisyong kanyang ginawa. kita ( tributes) ang siyang nagpabawas ng bahagi ng (Blacks law Dictionary, Ikalimang (5) mga katutubong Pilipino sa Edisyon) ani. Lalong pinahirapan ng mga abusadong prayle at ng sapilitang pagtatrabaho ang buhay ng mga katutubong Pilipino.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Ano ang pinanggalingan ng Agricultural Tenancy at malawakang Sakahang Hacienda sa Pilipinas ?

Ang mga Kalupaang Prayle, Repartiamentos, at mga Encomienda ang nagdulot ng paglaganap ng agricultural tenancy at sistemang hacienda sa Pilipinas. Ang mga tao sa mga lugar na ito ay naging taga-bungkal at magsasaka. Ngunit wala naman silang karapatan sa lupa sapagkat silay nagtatrabaho para sa parte lamang ng ani.

Kalupaang Prayle (Friar lands) - mga malalawak na kalupaang ipinagkaloob ng Korona sa mga samahan o korporasyong relihiyoso. Repartiamentos mga lupang kaloob sa mga Kastilang military bilang pabuya sa kanilang serbisyo sa Koronang kastila. Encomiendas mga malawak na lupaing kaloob sa mga Kastila upang pangasiwaan at paunlarin kasama ang karapatang tumanggap at magtamasa ng mga tributes mula sa mga katutubong naninirahan sa loob ng encomienda. Sa mga lupang kaloob na ito, ang karapatang pag-aari ay ginagawad sa mga tagapagmana ng mga encomienderos (caretakers) Tagapagmana mga taong tagapagmana ng ari-arian, anuman ang klase nito. Sa pamamagitan ng batas, kanilang minamana ang karapatan sa ari-arian sa punto ng pagkamatay ng kanilang ninuno.

Nakapagdulot ba sa pagpapalaganap ng mga problemang paupahan ng panahong ito ang Kalupaan ng mga Prayle ?
Oo. Ang mga Lupang Prayle ay ginamit sa mali at inabuso. Naging masahol na encomiendero ang mga prayle. Hindi nila sinaka o pinaunlad ang lupa. Pinaupahan nila ang mga lupa sa mga inquilino sa takdang taunang lupa. Inabuso naman ng mga inquilino ang kanilang posisyon.
Inquilinos mga nakakarangyang katutubo at mestizo na umupa ng mga malalawak na lupaing prayle o encomienderos at muling ipina-renta (sublease), isinangla, o ibinenta ang kanilang karapatan sa mga katutubong magsasaka. Sila ang umusbong na isa pang klase ng may-ari ng lupa.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Nang gamitin ang mga lupaing prayle sa produksyon ng mga produktong pang-angkat, lalong nag-ibayo ang panlalamang at paggamit sa mga magsasaka. Karagdagan pa, tinaasan ang taunang renta at ang karagdagang ito ay kinuha sa bahagi ng ani ng mga magsasaka, at iniiwan silang nasa nibel ng kahirapan.

Anu-ano ang mga mapang-aping gawain sa loob ng mga encomienda ?

Bagamat hindi naman ina-ari ng mga encomienderos ang lupang nasa kanilang poder, pawang mga may-ari ng lupa na rin sila na kinokolekta ang mga tribute mula sa mga tao sa encomienda. Di naglaon, ang mga tributes ay naging renta mula sa mga taong nakatira sa lugar. Ang sistemang compras y vandalas ang nagpilit sa mga Compras y Vandalas (benta at bahagi / kota), isang sistema na tao sa encomienda na ginawang sapilitan ang pagbenta o magbenta ng mababang pagsuko ng mga agrikulturang ani ng mga magsasaka sa mga Kastilang nasa halaga na siya namang kapangyarihan. Kung minsan umaabot ibinenta ng mga ito sa pagkukumpiska sa dahilang ang kabayaran ay ayon sa kasulatan ng encomiendero sa mas mataas pagkakautang (promissory note) na kita. Ang mga taga encomienda ay kinakailangang magbigay ng personal na serbisyo sa publiko at relihiyosong gawain at magsilbing katulong sa bahay ng mga encomienderos. Gumamit ang mga encomienderos ng mga mapang-api at marahas na mga hakbang upang makuha ang mga tributes, bagay at gamit mula sa katutubo.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

Bakit maraming lupa ang napunta sa pag-aari ng iilang pamilya sa panahong ito ?
Noong 1865, nagpalabas ang Hari ng Espanya ng isang batas na nagmandato sa mga may-lupa na ipatala o iparehistro ang kanyang pagmamay-ari. Dahil ang batas at mga dokumento ay nasa wikang Espanyol, maraming pamilyang magsasaka Caciques mga ang hindi nakapagpatala ng kanilang pinunong lokal o kasapi lupain. Ang mga lupaing katutubo ay naipatala sa pangalan ng ibang tao, partikular ang mga pinagpala tulad ng mga caciques, inquilinos, at mga tusong opisyal na Kastila. Bilang resulta, ang mga aktuwal na nagsasaka ay naitaboy sa mga lupang sinasaka ng ilang siglo o kayay napilitang maging magbubungkal.

sa mapapalad na klase na nabigyan ng karapatang mangolekta ng mga tributes. Ginamit nila ang kapangyarihan at posisyon upang abusuhin ang mga magsasaka. Di naglaon, nakapagsamsam sila ng malalawak na lupain at yaman.

Sinuportahan ba ng Pamahalaan ng Madrid ang mga pang-aabuso at pang-aapi sa mga Pilipino ?

Sa katunayan, sinubukang protektahan ng mga nasa awtoridad sa Madrid ang mga katutubo mula sa pang-aabuso ng mga makapangyarihang Kastilang opisyal na nakatalaga sa Pilipinas. Nagpasimula ito ng ilang pagbabago at nagbanghay ng ilang batas para maayos ang sistema. Subalit, karamihan sa mga pagbabagong ito ay hindi nakatulong sa mga katutubong hindi nabahaginan ng kaalaman o binahaginan ng maling kaalaman. Kayat anumang pagbabago ay nagdulot ng karagdagang pang-aabuso. Ang mapang-abusong paghahati ng ani (crop sharing), ang mapangaping sistemang (tribute) at upa ay nagpatuloy. Nagresulta ito sa isang mapang-abusong kalagayan ng pagmamay-ari ng lupa sa Pilipinas. Ang lahat ng ito naman ay nagtulak sa mga magsasaka na suportahan

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

10

at sumapi sa rebolusyonaryong pagkilos o ang Katipunan . Kung kayat ang mga magsasaka ang bumuo ng pangunahing puwersa sa rebolusyong Pilipinas noong 1896.

Katipunan isang sikretong rebolusyunaryong kilusan na inorganisa ni Andres Bonifacio noong 1896.

Ano naman ang naging papel ng mga kababaihan sa rebolusyon ?

Ang mga kababaihan ay gumanap ng importanteng papel sa pagpaplano at pagsasatupad ng mga gawain ng rebolusyon. Lumaban silang katabi at kasabay ng mga kalalakihan para sa kalayaan.

Ano ang mahalagang kontribusyon ng mga Rebolusyonaryo upang masagot ang problema sa pagmamay-ari ng lupa ?
Kinumpiska ng rebolusyonaryong pamahalaan ang malalawak na kalupaang pagmamay-ari, lalung-lalo na ang mga lupaing prayle at idineklara itong pag-aari na ng pamahalaan (Artikulo XVII, Saligang Batas ng Malolos, 1896).

Sa anong paraan nagbago ang kalagayan o estado ng mga kababaihan ng mga panahong ito ?
Ang Kastilang pananakop ay nagdulot ng pagbabago sa pagtingin, mga papel na ginampanan, at mga inaasahan sa mga kababaihan. Tinitingnan ng batas at kulturang Kastila ang mga kababaihan bilang mas mababa sa kalalakihan. Itinuturing silang mga ari-arian ng kalalakihan. Wala silang karapatang mag-ari ng sariling ari-arian. Ginamit sila bilang bayad-utang sa mga utang ng kanilang ama o asawa.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

11

Seksyon 3
Ang Panahon ng Amerikano: Ang Pagkakataon para sa Reporma (1898 1935)
Sinubukan ba ng Amerikano na ayusin ang kalagayan ng mga magsasaka at umuupa sa lupa?
Oo, nilayon ng mga Amerikano na tapusin na ang kaaba-abang kondisyon ng mga nag-uupang nagbubungkal at maliliit na magsasaka. Ilang batas ang ipinasa upang maayos ang depektibong sistema ng palupa at ang pagsasaayos ng pamamalagi sa lupa. Hinikayat ang mga maliliit at malayang may-ari ng lupa na bumuo ng mga samahan upang makapaglikha ng isang demokrasya sa Pilipinas at upang mapigilan ang paghawak at monopolyo ng mga cacique, malalaking may-ari ng lupa at mga kaanib nila sa lupa. Subalit hindi lahat ng kanilang gawa ay nagbunga. Hindi rin nila lubusang napaganda ang kalagayan ng mga magsasaka.

Ano ang direksyon ng polisiyang palupa sa panahon ng Amerikano ?

Nilayon ng mga polisiyang palupa na palawakin ang lupa ng mga maliliit at ang paghati-hatiin ang lupang pag-aari sa mga mas nakakaraming magsasakang Pilipino.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

12

Ano ang di-sinasadyang negatibong resulta ng mga polisiyang palupa ng mga Amerikano ?
Imbes na ayusin ang kalagayang pag-aari sa palupa, lalo nilang pinalala ito. Ang pag-aari ng lupa ay muling napunta sa mga kamay ng iilang tao at mas maraming lupa ang napasailalim sa sistemang paupa. Sapagkat, sa bentahan ng lupa, walang limitasyon na ipinataw sa laki ng lupa na pwedeng ariin ng isang tao. Karagdagan pa, tanging ang mga mayayaman lamang ang nakabili ng lupa at ipatala ito at nagtamo ng takdang titulo sa kanilang ari-arian.

May ginawa ba ang mga Amerikano upang paunlarin o umareglo sa relasyong pananakahan ng may-ari ng lupa at magsasaka ?
Oo. Sa katunayan ang mga Amerikano ang unang umayos sa sistemang partihan ng maylupa at magsasaka sa pamamagitan ng Rice Share Tenancy Act of 1933 o Act No. 4054.
Bagamat naisabatas na ang Act No. 4054 noong 1933, ang pagiging epektibo nito ay sa panahon ng administrasyon ni Pangulong Manuel L. Quezon

Ano ang unang reaksiyon ng mga grupong pesante sa pagdating ng mga Amerikano ?
Ayon sa ilang dalubhasa sa kasaysayan, ang mga samahang pesante ay nagkaroon ng mapagmasid at mapaghintay na pagtingin dito. Ito ay dahil sa kapagurang naranasan matapos ang ilang taong pakikipaglaban sa panahon ng rehimeng Kastila. May ilang mga dalubhasa namang nagsasabi na naging aktibo ang mga pesante sa pag-oorganisa ng kanilang hanay sa mga unang taon ng Amerikano.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

13

Anu-ano ang mga balakid o pahirap na hinarap ng mga Amerikano nang sinubukan nilang magpakilala ng mga kagalingan sa lupang pagaari at paupa ?
Hindi nais ng Amerikano na galitin ang mga maylupa, sapagkat kailangan nila ang tulong ng mga ito sa pagtatayo ng pamahalaang sibil sa Pilipinas. Sa dahilang ito, maingat silang nagpatuloy sa kanilang reporma.

Illustrado nationalista mga Pilipinong opisyal ng pamahalaan

Karagdagan, ang mga ilustrado-nationalista ng mga panahong ito ay mas pinapahalagahan ang isyu ng kasarinlan o awtonomiya ng Pilipinas. Ang pagpapahalagang ito ay binigyang prayoridad kaysa sa pag-aayos o pagresolba ng usaping pag-aari sa lupa at ang kalagayang paupa.

Paano tumugon ang samahang pesante sa pagpapa-walang bahala ng usaping pag-aari ng lupa at paupa ?
Nagbunga sa malawakang pesanteng pag-aaklas Colorum / Sakdalista at panlipunang kaguluhan ang pagpapawalangmga kilusang binubuo ng bahala sa mga usaping ito. Sa mga taon ng 1920 armadong pesante at 1930, sumiklab ang aklasang Colorum na kumikilos sa Luzon at sa Hilagang silangang sinundan ng pagkalat ng aklasang Sakdalista . Sa Mindanao. mga taong 1930, nagsanib sa isang kolektibong kilusan ang militanteng samahang pesante at manggagawa laban sa pang-aabuso ng mga may-ari ng lupa. Dito isinilang ang Partido Komunista ng Pilipinas (Communist Party of the Philippines).

Ano ang nangyari sa mga Lupaing Prayle sa panahon ng Amerikano ?

Isang pangunahing kahirapan ang usaping lupaing prayle sa rehimeng Amerikano. Ang mga naglalawakang lupang ito ay sakop ng mga titulong inilabas ng rehimeng Kastila. Inobliga ng Treaty of Paris ang mga Amerikano na kilalanin ang mga titulong ito kayat naprotektahan ang interes ng mga prayle dito.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

14

Treaty of Paris isang pormal na kasulatan tungkol sa paglilipat ng pangangasiwa sa Pilipinas at ibang bansa mula sa Espanya tungo sa Estados Unidos ng Amerika. May mga partikular na probisyon tungkol sa karapatang pagmamay-ari ng mga pribadong establisimiento, samahang relihiyoso at mga indibidwal na umiiral sa panahon ng Kastila. (Treaty of Paris , ika-10 ng Disyembre, 1898)

Ang pinakamabisang solusyong inalok ay ang negosasyon para sa pagbili ng lupaing prayle at muling ibenta sa mga magsasaka sa sistemang hulugan. Ninais ng mga Amerikano na bilhin ang iba pang malalawak na lupain at muling ibenta sa mga umuupang magsasaka. Subalit hindi ito nangyari.

Bakit pinairal ng mga Amerikano ang sistemang Torrens sa pagpapatala ng lupa ?

Dahil sa depektibong sistema ng pagpapatala ng lupa ng Kastila, halos 400,000 katutubong magsasaka ang wala pa ring titulo sa simula ng panahon ng Amerikano. Lalo itong pinalala ng kawalan ng mga datos at dokumento ng nailabas na titulo at maayos na surbey sa lupa. Upang bigyang lunas ang kalagayang ito, pinairal ang Torrens System ng pagpapatala ng lupa bilang kapalit sa sistema ng pagpapatala ng mga Kastila.

Torrens System tumutukoy sa sistema ng pagpapatala ng pamahalaan na ang layunin ay ang pagtatag at pagsertipika ng pagmamay-ari ng isang lupa at gawing simple ang paglilipat ng pag-mamay-ari nito. Ang Land Registration Act ng 1902 o Act No. 496, ang siyang nagpairal at tumukoy sa pagpapatupad ng sistemang ito.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

15

Ano ang Programang Homestead ng 1903 ?

Pinapayagan ng Homestead Program ang isang masigasig na magsasaka na magtamo ng di lalampas ng labing-anim (16) na ektarya para linangin mula sa malawak na lupang pampubliko. Ang Unang Public Land Act of 1903 o Act No. 926 ang nagpairal at tumukoy sa pagpapatupad ng programang ito.

Public Domain (Lupang Pampubliko) tumutukoy sa ariarian na pag-aari ng publiko, para sa gamit publiko o ang siyang eksklusibong pagmamay-ari ng estado na hindi para sa gamit ng lahat (Philippine Law Dictionary, Moreno)

Bakit hindi naipatupad ang Programang Homestead sa buong bansa ?

Pinairal lang ang programa sa ilang lugar ng Mindanao at Hilagang Luzon kung saan may mga lupang pampubliko na maaaring mahiwalay at maibenta (alienable and disposable).

Paano nakaambag sa kalagayan ng mga Pilipina ang Amerikanong Pananakop ?

Sa panahong ito, pinairal ang pampublikong edukasyon sa mga kababaihan. Umabot din sila sa mas mataas na edukasyon. Ilan sa kanila ay naging mga guro. Ilan naman ay pinadala sa Estados Unidos para maging mga iskolar. Hinikayat ang mga kababaihan na bumuo at sumali sa mga samahang pangkababaihan. Di Suffrage (probilehiyong naglaon, nakamit nila ang pribilehiyong bumoto) ay ang pribilehiyo bumoto (suffrage) nang ipinasa at na bumoto sa pampublikong eleksyon. (Blacks Law pinirmahan ang batas sa pagboto ng Dictionary, 5th Edition) kababaihan noong Disyembre 1933, na pinairal noong ika1 ng Enero 1935 (kabanata XII, Kasaysayan: The Story of the Filipino People, Tomo VI, Under the Stars and Stripes).

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

16

Nagsimula nang magtrabaho sa labas ng kanilang tahanan at naging parte ng pwersang paggawa ang kababaihan. Subalit mas mababa ang sahod o binabayad o kayay nasa mas mababang posisyon sa pagawaan ang mga kababaihan. Dagdag dito ang pagtatayo ng mga base militar na nagdulot ng problemang panlipunan tulad ng prostitusyon.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

17

Seksyon 4
Ang Panahong Komonwelt: Pag-aayos ng mga Kamalian (1935 1942)
Ano ang naging kalagayan ng paupa at pagmamay-ari ng lupa sa panahong ito ?
Naging pangkaraniwan ang matinding pagkakaiba ng buhay ekonomiko at pampulitika ng magsasaka at nagmamay-ari ng lupa. Habang yumayaman at lumalakas ang mga mayaman, ang mga magsasaka naman ay tinanggalan ng karapatan at naging mas mahirap. Dumami ang mga absentee landowners. Wala silang ipinakitang interes sa mga gawaing pagsasaka. Pinili nilang huwag manatili sa kanilang lupa, at sumubok ng kapalaran at opurtunidad sa mga lungsod. Iniwan nilang tiwangwang ang mga sakahan o sa pangangasiwa ng mga mapang-aping mga katiwala. Nagdulot ito ng mga haciendang di maayos at makatarungan ang pamamalakad. Ang maliit na lupang sinasaka ng pangkaraniwang magsasaka ay hindi sapat para sa ikabubuhay ng kanyang pamilya. Inako ng mga magsasaka ang mga matataas na multa, hindi makatarungang pagbubuwis at pautang. Lalo nitong pinalala ang kanilang kalagayang ekonomiko at lalong sinadlak sila sa kahirapan. Kulang ang sistema ng pautang at pagbebenta ng bigas. Dahil dito, ang mga magsasaka ay tumanggap ng di makatarungan at lubhang mababang presyo sa bigas. Kumalat ang mga aklasang magsasaka sa buong bansa.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

18

Ano naman ang paunang tugon ng pamahalaan sa mga hamong ito ?

Sa ilalim ng pangangalaga ni Pangulong Quezon, natanto ng pamahalaan na kailangan ng agarang pagpapatupad ng mga repormang palupa.
Paglilipat-tirahan (Resettlement) tumutukoy sa libreng pagbabahagi ng agrikulturang lupang pampubliko sa mga magsasakang walang lupa at manggagawang bukid at upang hikayatin ang paglilipat sa mga lugar na hindi pa gaanong natitirahan para palawigin ang produksyon, pagkakaroon ng trabaho at itaas ang antas ng kabuhayan ng tao.

Katulad din ng Amerikano, nakita ang pagbili ng mga Lupaing Prayle bilang posibleng paraan para masagot ang problema ng di-pantay na pagmamay-ari ng lupa.

Nakita rin na ang programang Homestead ay maaaring magamit bilang isang malawakang programang paglilipat-tirahan (resettlement), kung maipapatupad lang na maayos.

Anu-ano naman ang mga balakid na hinarap ng pamamahala ni Quezon ?

Ang pagka-walang pakialam ng mga elitistang may-lupa ang siyang naging balakid sa pagpapatupad ng anumang hakbang na ipinanukala sa panahong Komonwelt. Siniguro ng mga may-ari ng lupa na siyang nasa Kongreso na hindi magiging matagumpay ang mga panukala. Dagdag pa rito, sumiklab na ang Ikalawang Pandaigdigang Digmaan bago pa masubukan ang anumang hakbang tungkol sa pagmamay-ari at paupa sa lupa.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

19

Seksyon 5
Ang Pananakop ng Hapon: Paglaban sa mga Balakid (1942 1946)
Anu-ano ang mga pangunahing suliranin ng ating kababayan nang panahong ito ?
Halos tumigil ang pagsasaka at produksyong industriyal dahil sa patuloy na digmaan. Karaniwan ang kahirapan at pagkasira ng ariarian. Sa pangkalahatan, ang pangunahing suliranin ng panahong ito ay ang kasiguruhan: paano nila poprotektahan ang kanilang sarili, pamilya at kabuhayan: paano makakuha ng sapat na pagkain para sa kanilang pamilya.

Anu-ano ang mga mahahalagang pangyayari tungkol sa lupang agraryo sa pananakop ng Hapon ?
Sa pagdating ng Hapon, dumami at lumakas ang mga samahang pesante at manggagawa. Isang gintong pagkakataon ang digmaan para ipakita ang inisyatibo ng tao at ang pagtulak ng mga programa para sa maralita. Sa ibang lugar nagpatupad ng de facto na programang reporma sa lupa ang mga HUKBALAHAP. Kanilang sinakop ang mga hacienda at ibinahagi ang lupa at ani nito sa mga tao. Kung minsan, nagiging pribilehiyadong klase ang mga magsasaka sa dahilang nadidikta nila ang presyo ng kanilang ani. Halimbawa, ang isang kaban ng bigas ay maaaring ipalit sa isang piyano.

HUKBALAHAP Hukbong Bayan Laban sa Hapon. Isa itong kilusan pesante na binuo noong 1942 upang lumaban sa mga hapon. Kanilang nakontrol ang malalawak na lugar sa Gitnang Luzon kung saan nakaluklok ang kanilang masang base. De Facto ang umiral nang walang legal na awtoridad.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN

Kabanata 1: Paghayag sa mga Dahilan ng Problemang Agraryo

20

Anu-ano ang mga naging karanasan ng ating kababaihan ng mga panahong ito ?
Sinuportahan at pinagsalihan ng ilang malayang kababaihan ang kilusang gerilya at aklasan. Subalit karamihan ng kababaihan ang nagkaroon ng nakaririmarim na karanasan sa dahilang silay ginahasa o kayay pinilit na maging comfort women ng mga tropang Hapon. Karamihan sa kanilay dumanas ng matinding pagkawala ng nutrisyon at gutom. Ang takot at kawalan ng seguridad ang siyang nangunguna sa kanilang isipan.

TOMO 2: REPORMANG AGRARYO:PAGBUBUKLAT NG MAKASAYSAYANG KAUTUSAN